Euskararen Gramatika

7.2.2.4a Leku-denborazko mugatzaileak

Leku-denborazko mugatzailea duten izen elkartuak aztertuko ditugu hemen: aitzin, albo, atze, aurre, azpi, barne, bazter, barne, behe, gain, gibel, goi, kanpo.

Gorago aztertzen dira leku-denborazko mugakizuna duten izen elkartuak, hitzaurre motakoak (§ 7.2.2.3g); osagarri-buru egitura dute (eta gaztelaniaz semantikoki buru diren aurrizkiak ordezkatzeko baliatzen ditugu: prehistoria/historiaurre, preguerra/gerraurre, posguerra/gerraoste). Leku-denborazko izena mugatzaile duten elkartuetan, aldiz, modifikatzaile-buru erlazioa dugu: azpimarra ‘azpian jartzen dugun marra, azpiko marra’ da, gainsoldata soldata da, soldata gehigarria, gainkarga karga da, gehiegizko karga. Modifikatzaile balioa duten pre-, sobre-, sub-, supra-… aurrizkia daramaten izenei ordainak emateko sortu ditugu horrelako elkartu asko azken urteetan (Villasantek ere [1974: 52] “algunas palabras que pueden servir de prefijos” izenburupean biltzen ditu aurre-, azpi-, gain- eta abar). Emankortasunari dagokionez, mugatzaile batzuek —aurre, azpi, barne, behe, gain, goi— askoz izen elkartu gehiagori ematen diote bide, beste batzuek baino —aitzin, albo, barru, barren, bazter, gibel—. Idazkerari dagokionez, bi osagaiak elkarturik eman behar direla arautu zuen Euskaltzaindiak.