Euskararen Gramatika

5.2.2. -os/-oso

Iparraldeko testuetan aurkituko ditugu jatorriz erromantzea den atzizki honekin sorturiko adjektiboak; zalantza egin dezakegu egiazko eratorriak ote diren, ala mailegu egokituak. Nolanahi ere, Villasantek (1974) edo Lafittek (1944) jaso duten atzizkia da: abarizios, apetitos, balios, biktorios, desiros, golos, gutizios, hiros, lorios, malizios, mendekos, miserikordios, nekos, penos, perilos… Baldin desiros bazarete ohorearen zelai eder eta zabaletan pasaietan ibiltzera (Etxeberri Sarakoa); Presuna hirosak, erreak eta haserrekorrak (Axular); Eta auzoko jende abarizios zikoitz batzuek (Barbier). Ez ditu horiek guztiak jaso Euskaltzaindiaren Hiztegiak (oraingoz behintzat) eta, jaso dituenetatik batzuek (abarizios, miserikordios) Zah. marka daramate.

-oso aldaera ere badugu, Hegoaldeko testuetan: apetoso, bakeoso, galanioso, lainezoso, malizioso, nekoso. Mutil malizioso deabruz betia (Txirrita); Ume lainezoso, galanioso, apetoso patetiko batzuk, besterik ez (J. A. Arrieta). Adjektibo horietatik hiru baino ez ditu bildu Euskaltzaindiaren Hiztegiak —bakeoso, lainezoso, nekoso—; Beh. marka eman die lehen biei, eta lagunarteko formatzat (Lgart.) hartu du hirugarrena.