Euskararen Gramatika

1.7. Euskara pro-drop hizkuntza da

1.7a Askotariko komunztadura izan da aipatu dugun azken bereizgarria eta batzuen ustez, bederen, beste ezaugarri tipologiko batekin lot daiteke, hots, pro-drop hizkuntza izatearekin, nahiz eta bi ezaugarriak ez diren nahitaez uztartzen. Pro-drop deitura pronoun dropping-en laburdura da, hots, izenordaina isiltzeko hizkuntza batzuek erakusten duten gaitasuna. Horrela nik hari liburuak ekarri dizkiot esaten dugu, baina berdin esan dezakegu, aditz-argumentuen arteko erlazioez informaziorik galdu gabe, ekarri dizkiot. Jakina, izenordaina galdegaia baldin bada ezin dugu isildu: norbaitek nork ekarri dizkio hari liburuak? galdetzen badu, ezin da erantzun “*ekarri dizkiot”. Horretaz gain, esan, horrela esaten da gainera, gehienetan, aditza besterik ez, baldin testuingurutik badakigu ekarri ditugun zer horiek liburuak direla.

1.7b Ekarri dizkiot adizki soileko perpausa dugu hau, eta hor ez daude agerian, ez subjektuari, ez zehar-objektuari, ezta osagarri zuzenari ere dagozkien pertsona izenordainak: nik, hari eta haiek, hurrenez hurren. Izenordain horiek guztiak isildu egin dira eta isildu arren, gramatikala da perpausa. Izenordainak isiltzeko gaitasuna duten hizkuntzei deritzegu pro-drop hizkuntzak: euskara eta japoniera dira bi adibide ezagun. Beste hizkuntza batzuetan, isildu daitekeen izenordain bakarra subjektuarena baino ez da, eta halakoetan, subjektu isileko hizkuntzez hitz egiten dugu. Gaztelania edo katalana dira halako hizkuntzak. Adibidez, vengo tarde ‘berandu nator’ esan daiteke yo ‘ni’ pertsona izenordaina isilduz eta ez da perpaus ez-gramatikalik sortzen, baina hortik aurrerako osagarri zuzena edo zehar-osagarria ezin daitezke isildu. Adibidez, *traigo tarde ‘berandu dakart’ soila jasotzen duen perpausa ez-gramatikala da gaztelaniaz (berdin *J’apporte retard), hau da, dakardan “hori” agerian adierazi behar dugu pertsona izenordaina isildu gabe: lo traigo tarde ‘berandu dakart’.

1.7c Beste hizkuntza batzuetan, aldiz, ezin daiteke ezta subjektua ere isildu, eta ez bestelako argumenturik, noski. Hizkuntza erromanikoen artean, hori gertatzen da frantsesez, adibidez, eta hizkuntza familia horretatik kanpo, ingelesez: *viens, *come. Je viens eta I come esan behar da nahitaez. Hizkuntza hauetan hainbestekoa da subjektu ageriaren (“entzuten” den subjektua esan nahi dugu) premia, non izenordain espletiboen bidez bete behar baita subjektuaren egongune hori. Euskaraz, adibidez, gaur euria egingo du esango genukeen lekuan, ingelesez edo frantsesez ezin baita esan *today will rain eta *aujourd’hui pleuvra. Subjektu betegarri bat eman behar da perpaus gramatikala izango bada: today it will rain eta aujourd’hui il pleuvra.