Euskaltzaindiaren adierazpenak (1976-2022)

Rafael Catalá Polo jauna,
Justizia ministroa

Gaia: Euskarak genero gramatikalik ez duenez gero, Erregistro Zibiletan pertsonak izendatzean indarrean dagoen legeak sortzen dituen oztopoak gainditzeko neurriak bidera ditzan

Ministro jauna:

Zuri zuzentzen natzaizu euskaltzainburua naizen aldetik. Instituzio aholku-emaile ofiziala da Euskaltzaindia euskarari dagozkion gaietan, aitortza hori baitu, bai Euskal Autonomia Erkidegoaren Autonomia Estatutuan, bai Nafarroako Foru Komunitatearenean.

Gutun honen bidez, zuzentzen dudan instituzioaren kezka agertu nahi dizut, zaila baita zenbait kasutan Erregistro Zibilaren idazpenetan pertsonen euskal izendegia erabiltzea. Eta hori gertatzen da euskaraz pertsona izen guztiei ezin zaielako genero maskulinoa edo femeninoa atxiki, era esklusiboan.

Batez ere, jatorriz euskal lexiko arrunteko hitzak diren pertsona izenez ari gara, hala nola Amets edo Lur, edo jatorria toponimo batean duten pertsona izenez, hala nola Aralar (Gipuzkoa eta Nafarroa arteko mendilerro baten izena) edo Baztan (Nafarroako ibar baten izena). Izan ere, euskarak bere-bereak dituen ezaugarrietako bat da genero gramatikalik ez izatea. Hortaz, era horretako pertsona izenak ez dira, berez, ez maskulinoak ez femeninoak.

Antza denez, ezaugarri horrek uztartze nekeza du sexu nahasketa eragin dezaketen izenak erregistratzeko indarrean dagoen lege debekuarekin, edo bederen zenbait erregistro zibiletan arauaz egiten den interpretazio murriztailearekin.

Ez dira gutxi Euskaltzaindiaren Onomastika zerbitzura jotzen duten gurasoak beren semeari edo alabari jarri nahi dioten izenaren genero maskulinoa edo femeninoa egiaztatzea eskatuz. Baieztapen hori duen egiaztagiria aurkeztea eskatu ohi zaie sarritan erregistro zibiletan, izena onartu ahal izateko. Gutun honetan adierazitako arrazoiengatik, ezin eman dezakegu halako irizpenik euskararen barne logika aldatu gabe.

Horrengatik guztiagatik, eskatzen dizut Justizia Ministerioak dagozkion aginduak eman ditzala erregistro zibiletan, indarrean dauden lege-arauak malguago aplika daitezen.

Abagune hau baliatzen dut Euskaltzaindiaren lankidetza eskaintzeko, arazo hau elkarrekin aztertzeko eta konponbide on bat lortzeko bidea bilatzeko.

Bilbon, 2018ko urtarrilaren 22an.

Andres Urrutia,
euskaltzainburua

(Euskaltzaindiaren Azkue Biblioteka eta Artxiboa)