Euskaltzaindiaren adierazpenak (1976-2022)

Juan Luis Sánchez de Muniáin jauna,
Kultura, Turismo eta Erakunde
Harremanetarako kontseilaria
Nafarroako Gobernua

Gaia: Irratien deialdian euskararen presentzia areagotzeari buruzko eskaera

Jaun agurgarria:

Nafarroako Aldizkari Ofizialean pasa den 2011-10-11n argitara emandako Nafarroako Foru Komunitatean Ikus-entzunezko Zerbitzuei buruzko Foru Dekretuaren proiektua ezagutu ondotik, Euskaltzaindiaren Zuzendaritzari, berari dagozkion eskumenen eremutik ikusita, egoki iruditu zaio zuri azaltzea gai horren inguruko iradokizun hauek.

Euskaltzaindia lau foru-aldundien babespean —Nafarroakoa barne— 1918an sortu zen eta 573/1976 Dekretuak, otsailaren 26koak, Euskararen Errege Akademia onartu zuen. Dekretu horretan, besteak beste, honako eginbehar hauek egotzi zitzaizkion:

− Hizkuntzaren eskubideak zaintzea.

− Hizkuntzak gizarte maila guztietan adierazpen gaitasuna izan dezan lan egitea.

− Euskararen erabilera sustatzea.

Bestalde, 18/1986 Euskararen Foru Legeak, abenduaren 15ekoak, euskara nafar guztien ondare kulturala eta nortasunaren ezaugarria izateaz gainera, gizartearen elkarkidetasun eta komunikaziorako tresna ere badela dio. Bere 27. artikuluan espresuki agintzen du administrazio publikoek bultzatuko dutela euskararen mailaz mailako presentzia komunikabide sozial publiko eta pribatuetan, eta Nafarroako Gobernuak diruz eta materialez laguntzeko planak gauzatuko dituela, komunikabideek euskara progresiboki eta ohiko moduan erabil dezaten.

Halaber, Europako Kontseiluaren Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunak, Espainiako Erresumak berronetsi zuenak, hizkuntzaren erabileraren eta sustapenaren aldeko neurrien beharra aipatzen du. Hartara, 2008. urteko abenduan ezagutzera eman zuen gainbegiratze-txostenean aipamen berezia egiten du euskarazko irrati pribatuak bermatzearen beharraz.

Gai honetan, legez agintzen denaz gainera, kontuan hartzekoa da errealitateak erakusten diguna, alegia, aipatutako foru legea aldarrikatu zenetik pasatu diren hogeita bost urte hauetan Nafarroan izan den aldaketa soziolinguistiko nabaria, orduan baino franko gehiago baitira gaur egun euskaraz aritzeko gai diren nafarrak. Nafarroako Gobernuak berak ikusgai dituen 2008ko emaitza soziolinguistikoen arabera, nafarren % 11,9k ongi hitz egiten du euskaraz, % 6,2k pixka bat, % 14k ongi ulertzen du eta % 7,6k pixka bat. Nafarroako eremu mistoan dagoen Iruñerriko bilakaera aztertuta, oraingo egoera kuantitatiboa oraindik nabariagoa da: % 9,9k ongi hitz egiten du euskaraz, % 6,6k pixka bat, % 11,4k ongi ulertzen du eta % 8,7k pixka bat. Hala ere, pasa diren hogeita bost urte horietan zehar egindako deialdietan administrazio publikoek ez diote ekin euskararen mailaz mailako presentzia eta erabilera sustatzeari hedabideetan, batik bat irrati komertzialen deialdietan.

Horregatik guztiarengatik, Euskaltzaindiaren Zuzendaritzak uste du bai argitaratutako dekretuaren proiektua, bai eta zuk pasa den irailaren 16an Nafarroako Parlamentuan iragarri zenuen urte honen amaiera baino lehenago eginen den irratien deialdia ere, aukera ona direla Administrazioak euskararen presentzia areagotzeko eta babesteko lege aginduaz duen konpromisoari aterabide egokia emateko. Hortaz, zuzendaritza honek erabaki du iradokitzea hemendik aitzina eginen diren deialdietan sar dadila euskaraz komunikatzeko proposamena eta hau egokia izan dadila gaur egungo errealitate soziolinguistikoarekin, eta Iruñerrikoarekin bereziki, bai emanaldi orduetan, bai hizkuntza-kalitatean.

Nahiko genuke, eta hala espero dugu, iradokizun hauek lagungarri izatea, alegia, egiten ahal diren hedabideetako deialdietan euskaraz komunikatzeko proposamenak ahalik eta hobekien zehaztuz eta modu egokian erantzunez Nafarroako euskal hiztunei.

Aldez aurretik eskertzen dizugu zure arreta eta, aldi berean, gure laguntza osoa eskaintzen dizugu, hala nahiko bazenu.

Adeitasunez,

Andres Urrutia,
euskaltzainburua

Iruñean, 2011ko azaroaren 10ean.

(Euskaltzaindiaren Azkue Biblioteka eta Artxiboa)