Jatorrizko forma

hor /non?/.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: hor-hemen, hor-hemengo, hor-hemenka, horko, hor nonbait, hortik.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

horko, hortik, hor-hemen, hor-hemengo, hor-hemenka, hor nonbait.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

horaildu, horail(du), horailtzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

horaildu, horail(du), horailtzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

horaila.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

B 5, G 2, IE 9 eta EB 3 dira (h)ordago 15: Azc PB: "beti dagoz enbido errebido ordago"; Kk Ab I: "Andaluztarrak igarri dau aregaz ordago jokatu biar dala"; Bilbao IpuiB: "Txomiñek enbidoak eta ordagoak ugari erabilzan"; SM Zirik: "Karteri begiratu ta batera-batera soltau eban Txoriak: Ordago!"; Lab EEguna: "Jo zazu ordago, joan baño len"; Zby: "Inbido-ta hordago joka bai musean"; HU 2: "zenbait lagun elgarrekin, jan eta edan, eta mus, inbido, iduki, hordago, paso", "Iduki, jauna; eta nahiago baduzue, bardin hordago"; Ox: "Jokoarekin Hordago!"; Xa 3, adib.: "zaharrek inbidoa ta guk hordagoa", "Hunek inbido egiten nau ta botako diot hordago"; MEIG V: "Hauen 'enbido' eta are 'hordago'ari, Orixe eta muslariak bezala ari naiz, 'eduki' ozena botea zion"; Osk Kurl 2: "agur, hamarreko, ta hordago, erderazko abur, amarrako, ta ordago, egin zaizkigun bezela"; (h)ordagoka 4: Bilbao IpuiB: "Jokuan egozan arraiuok; musian gogotsu, enbidoka ta ordagoka!"; Ag G: "beranduago, enbidoka ta ordagoka"; Hb Esk: "Han yokatzen errakada, oihuz hordagoka"; Arb Igand: "Alegeratzen dire, oihuz hordagoka".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(h)ordago (eta or dagoko 1) 7 (B 1, G 3, EB 3): A Latsibi: "Bazkal-apariak or dagokoak izango dozak"; Ibiñ: "Ordago ederra io die"; Uxola: "Egaztia naiz eta mika, ara zuen ordagoari errepika"; Lab TOE: "Ordago botako diogu!"; Argia 1981: "enbidoari hordago erantzuteko garaia iritsi da dudarik gabe"; I. Aranbarri: "hordagoa jotzen duenean behintzat, trabesa oso gogor egiten duten horietarik da"; L. Auzmendi: "erantzun bakar bat dik: hordago!".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hordago : DFrec 1, AB50 2 (hordago), HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hordago : EuskHizt (1977; musean, tanto guztiak jokatzen diren apustua; apustu hori botatzeko erabiltzen den hitza), HiruMila (1 órdago, palabra que se emplea en el juego del mus; 2 desafío), ElhHizt (1 órdago - envite en el juego del mus; 2 envite, desafío, reto - eta hordagoko AS; de órdago, excelente), Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF (terme du jeu de mus; va-tout!), HaizeG BF (- aux cartes - va tout!), Lh DBF (terme de jeu de cartes: va-tout!), DRA (1 término de desafío; 2 fig., holgorio, francachela, gaudeamus); ordago : HaizeG BF (défi - jeu de cartes), Lh DBF (1 v. hordago; 2 défi), DRA (1 órdago: envite del resto en el juego del mus; 2 desafío, reto; 3 de órdago: excelente), PMuj DVC (1 órdago - especie de ultimátum en el mus; 2 francachela, comilona, gaudeamus, tragantona, orgía, cuchipanda); ordagoko : PMuj DVC (excelente); ordagotu : Lh DBF (proposer d'engager toute la partie sur le coup de carte qui se joue) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak.

Kategoria

iz.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+a-.

Euskaltzaindiaren Arauak

hordiarazi, hordiaraz, hordiarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

hordiarazi, hordiaraz, hordiarazten

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+a-.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond. eta iz.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+g-.

Atzizkien araberako erabakiak

-ik ez-automatikoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

horditu, hordi(tu), horditzen. da/du ad.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hordituta

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

horditu, hordi(tu), horditzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HORIEK HOLA. Así las cosas. Horiek hola, zer eginen othe dute Jesu-Kristok eta Eliza Sainduak? Arb Igand 62. Horiek hola, egiak berea behar du. Ox 200. Multzoaren aitzinean dago tente, bere themazko elhasturi buztangabean [...]. Horiek hola, ene laguna hautemaiten dut ahultzen. JE Ber 46. Horiek hola, zuhurtziak manatzen zion bezala, bertze bide bat hartu zuen orduan Moisek. Zerb IxtS 41. Oiek ola, aur batek aisa konpreni dezaken arrazoiketa au aaztu ta baztertu diteke. Vill Jaink 67. Nihaurek ere nik konprenitzen ditut bi mintzaira arrotz, / mintzatu ere egiten ditut behartua naizen oroz; / horiek hola ni euskarari nago bihotzez ta gogoz. Xa Odol 28. Horiek hola, zalhe othoi / eman itzagük argiak. 'Ainsi donc'. Casve SGrazi 136. Horiek hola, segur nintzan ere guardia kaskoin hori ene ganat jinen zela. Etchebarne 50. v. tbn. Larre ArtzainE 25 (Horiek horrela). Oriek orrela, matsondo oparoak lantatu aurretik, gomazu ondo egosi bear dela lurra. 'His animaduersis'. Ibiñ Virgil 87. Bada horiek hola direlarik, zer zuzen-kontrakeria, zer ebaskoa izigarri ez liteke [...] nere egile bakharrari [...] nere obedientzia errefusatzea? Dh 187. Bada horiek hola direlarik, [...]. Horiek horrela direla, Breiztarren borroka ez da alferrikako izan. Mde Pr 284. Oriek orrela dirala-ta, aroztegi-lanetarako zer balio daukan ez dago esan bearrik. Ostolaiz 22. Horiek hola izanik ere, noiz arte irauten ahalko ote du Urruñak, nik ezagutu nuen herri sano hura izaiten? Larre ArtzainE 252. Horiek horrela direlarik, teoria estetiko bat azaltzen digu Oteizak bere liburuan. MEIG III 118

adib.: zokokeria 2 iz. Herri batean edo eremu murritz batean soilik erabiltzen den hitz, esamolde edo aldaera; esamolde edo aldaera horiek erabiltzeko joera. Ik. lokalismo 2. Horiek horrela, esan dezagun, euskara batuak zokokeriak bazterreratzera garamatzala. Zokokeriari muzin egin eta Euskal Herri osoan ulertzeko moduko hizkuntza erabili behar du kamera aurrean delarik.

horiek hola 6; horiek horrela 525.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

horiek hola 302; horiek horrela 293.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lokailua da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke, horiek horrela forman (erabiliagoa da).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hori sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

horitu, hori(tu), horitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

horitu, hori(tu), horitzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-xe.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

IEko ager.ik ez da jaso: horiska 12 aldiz azaldu da EB; (h)orixka ere 12 aldiz: 10 EB-EgAs eta 2 G; (h)orizta : 9 ager. G-EB-EgAs; Beste formak: horista, orizka ; aditza: ager. banarekin: horiskatu; horixkatu; horistatu; horiztatu.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ska/-xka.

Jatorrizko forma

horizontal(e).

horizontalki 5: Garbiñe Ubeda, Gorka Bereziartua 2, Eneritz Zabaleta, EiTB.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: horizontalki 15: Berria, Pello Zabala 3, Urtzi Urrutikoetxea 2, Koldo Izagirre, Iñaki Mendiguren 2, Eneko Bidegain, Harkaitz Cano, Eider Rodriguez, Joseba Sarrionandia, Ramon Saizarbitoria, Filosofiako gida.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-ki osaerako librea.

Sistematika zainduz gehitzekoa

sistematika zainduz jasotzekoa, bertikalki araua denez.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

'ostertza'.

Euskaltzaindiaren Arauak

horiztatu, horizta, horiztatzen. da/du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

aditzoina horizta(tu) forman emanez.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

horiztatu, horizta, horiztatzen

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ztatu erregular-sistematikoa primatu da, horizkatu>-ren kaltetan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: horma(-)belar Parietaria officinalis Sin. pareta(-)belar.

Sinonimoa(k)

pareta-belar

Landare eta animalien taxonomi izena

Parietaria officinalis.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

horma 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

horma 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

horma 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

HORMA NAGUSI (Hb (ormanausi), H, A (que cita a Izt)). Pared maestra. Oiartzungo elizan [...] arkitzen da orma nagusian arri eder bat. Izt C 269.

LB: 11 “horrez gain, herriak lotzen dituen errepidea ere desagertu egingo litzateke, eta Atiagatik oso gertu 15 metroko horma nagusia eraikiko lukete” (Aizu) / EPG: 26 “Hilabeteotako lurrikarak ekarri zituzten gogora, bai eta urtegiko horma nagusian agertu diren pitzadurak ere” (Berria) / ETC: 123 “Eta mahaiaren pare-parean, horma nagusian bere autoerretratua iradokitzen duen lana, figuraziotik abstrakziora egindako jauzia» adierazten duena:« Kanpoko gauzak imitatu gabe, gauzak margotu zitezkeela konturatu nintzen, barneko pintura bat badagoela.” (Berria)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: horma nagusi (Eraik.) pared maestra; Adorez: horma nagusia: pared maestra; Labayru: 0;

horma2 iz. Pareta, bereziki lodia. Geure etxeetako horma-barruetan. Elizako horma zaharrak. Gazteluaren harresi eta hormak. Baratzeko hormetan. Harri zaharrezko horma antzinakoetan. Ordua jo du hormako erlojuak. Arratoia horma zulo batetik ihesi joan zen. Horma nagusia: teilatuari eusten diona.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa horma eta nagusi sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Podarcis muralis.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

horma 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sugandila sarrerari dagokion azpisarrera.

Ongi eratua da

lantaldeak proposatua da, pareta sarreran, bi paretak azpisarreraren sinonimo gisa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-biko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

horma 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Hotz hormagarria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gin.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

hargina.

Txostenaren laburpena

Ez dugu hormagune, hormategi formarik aurkitu OEH-EEBS corpusetan; ik. ap. DRA hormagune 1, Herr 1959: "Bertze jakintsun batzuek diote, noizbait, ainitz lehenago, izan direla hormagune gaitzak, orai iphar aldean eta mendi kasko batzuetan diren bezala".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

izotzaldi 5: Or Mi ("Txoriek, ogi lizunduak, Bei'aren egun zoritxarrekoak, dagonilleko lañoak, eguzki-urbillak, Yondone Kler'en egun-argitzeak, naiz berrogai-aldi ezoak naiz legor ikaragarriak edo izotzaldiak edo uzta ugariak zekazten"); Etxde JJ 4 ("Neguko egualdi ozkarbi ta otzak gauetan izotzaldi gaitza dakarte berekin", "Xalbat eta Engraziren arteko artu-eman lotsagarriak asi ziran ezkeroz ordea, alkarrenganako uste ona galdu zuten eta bi auzotako biotzaz poliki-poliki jabetu zen izotzaldiak eraginda, bi sendien arteko batasun lokarria urra-bidean jarri zen", "Adurrak alkartu zitun bi izaki zorikabe aiei benetan mingarri izan zitzaien bereizten, alkar-ezagutze labur arrek, etsai odoleko izateak beren biotzetan sor zezakean espa ta izotzaldia urtu ondoren, beren biotzak alkarrenganako maitasun sutsu batez izeki baizitun", "Bai, Engrazi, orok gaitun pekatariak mundu zital ontan, ekin zion Piarresek iketan, euren arteko izotzaldia ziaro urtu zala aditzera eman nairik, eta zerbait onik egin badezakegu emen bizi gaitunan artean, alkarri barkatzea dun ezpairik gabe").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

izotzaldi 2: J. Altuna ("Azken izotzaldia etorri zenean Europako oreinek, hego aldera jo zuten eta gure haran epeletan babestu ziren"); X. Arregi ("Eta uztei kalte handiak egiten dizkieten izotzaldiak izaten dira"); izoztaldi 2, Oihenart Taldea ("Garai honi dagokion klimak bi aldi ezagutu zituen: epela -riss-wurn izoztaldien tarteari zegokiona- eta, ondoren, gero eta gehiagoko hoztea —wurn izoztaldi beltza").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hormagune : HiztEn-LurE (Ipar. urte guztian urtzen ez den elur izoztuzko eremua); hormategi : AB38 1 (glaciar); LurE (izotzezko masa, ibai baten gisan mendi edo toki garai batetik behera geldiro jaisten dena); izotzaldi : AB38 3 (2 glaciación, 1 período de hielos); HiztEn (1 izotza egiten duen denbora-bitartea 2 elkarrekiko ezinikusia, urrunaldia) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec; AB50; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hormagune : EuskHizt (1959; urte guztian urtzen ez den elur izoztuko eremua); ElhHizt (Ipar. 1 helero, ventisquero, nevero 2 nevera, lugar donde hay o se guarda hielo); HiruMila (glaciar); EskolaHE (urte guztian urtzen ez den elur izoztuko eremua); DRA (glaciar - cf. supra); PMuj DVC (ormagune: helero, ventisquero, glaciar, sitio de hielo); hormategi : EskolaHE (izotzezko masa, ibai baten gisan mendi edo toki garai batetik behera geldiro jaisten dena); DRA (eta ormatei: frigorífico); PMuj DVC (ormategi: helero, ventisquero, glaciar, sitio de hielo); izotzaldi : EuskHizt (izotza egiten duen denbora); ElhHizt (1 helada, período frío 2 enemistad; frialdad, indiferencia); HiruMila (época de helada, frialdad, período de enfriamiento); Lur EG/CE (periodo glacial) eta EF/FE (glatiation); DRA (frialdad, período de enfriamiento); PMuj DVC (helada) // Ez ditugu aurkitu ap. Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

erabili gabea (hots, behin erabilia) da, baina egokia dirudi (eta gaurko hiztegiek jasoa dute).

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gune.

Euskaltzaindiaren Arauak

h. izozmendi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ormarte (eta orma-arte, ormaarte) 6: Arr GB ("Ura darien ormaarte eta abe busti oien erdian"), Kk Ab II ("ezta izango orduan orma-artian ate-leiuak itxita ezkutuan egoterik"), Ldi IL ("Gure baratzatxoa! [...] Askoek eztakite, are Euskal-Erria'n bertan, zure orma-arteko berri"), Erkiag Arran ("Kanta zoragarriak entzun zituen ormarte artakoak"), Or Aitork 2 (adib.: ""Ez aut kristau idukiko Kristoren Iauretxean ikusten ez autaño". Ark berriz irriz: Beraz orma-arteak biurtzen dik kristau?"); ormatarte 2, Etxde ("ormatarte artatik [baitegitik] urrun zeuden", "bere soña gazteluko ormatartean usteltzen utzi").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hormarte (eta orma arte) 4: Zubk ItxasA ("Korretan, eleizaren orma artetan, pelotan egiten da eta koska eta tartez betetako aretan sortzen dirala, esaten da, pelotaririk onenak"), Arrain kontserbak 3 ("eraikinak bi isurkiko bi hormarte dauzka [...] bi hormarte eta pabilioi osagarriak, luzetarako ardatza nagusi dutela. Hormarteetako batek, enpresaren marka daramanak, sarrerako atetzar zabal bat dauka fatxada nagusian"); orma tarte 1, I. Garmendia ("zioten gainera, bertako burdinezko kaizu erraldoi bati zetxekizkiola harrizko orma tartera itzaltzen eta begitandu, zure jagoleen, [...], otordutan ohamen eta musuen arteko txandaketaz gorritzen zinela").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

horma-arte : Euskalterm 1 ('crujía'); hormarte : HiztEn (Eraik. eraikuntza batean bi karga-murruren artean geratzen den espazioa), Euskalterm 1 ('crujía') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hormarte : ElhHizt (Eraik. crujía), HiruMila (crujía); hormartekatu : HiruMila (incrustar en la pared); ormarteratu : DRA (emparedar), PMuj DVC (orm-arteratu, orm-artetu: emparedar, recluir; eta orma-tarteko: emparedado, recluso, recluido) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Eraik.

Jatorrizko forma

hormatu, izoztu, leitu.

Jatorrizko forma

izotza egin, hormatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

hormatu, horma(tu), hormatzen. du ad. Sin. izoztu, leitu.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

hormatu, izoztu, leitu, hirurak dira onartzekoak, zeini bere markak erantsiz (ikus erabilerak-eta s.u. horma-1).

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

hormatu, horma(tu), hormatzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

`txolarrea'.

Euskara batuan hobestekoa

Ik. txolarre (forma hau da lehen mailan onartzekoa; hormatxori bezala, beste izendapen ugariak ere jasoko dira, bigarren mailan).

Landare eta animalien taxonomi izena

Passer sp. + Petronia sp.

hormatzar 11: Nagore Irazustabarrena, Gotzon Barandiaran, Sustrai Colina, Ekaitz Agirre 3, Andoni Eizagirre, Izibene Oñederra, Mikel Peruarena, Asier Agirresarobe, EiTB. // hormatzar 75: Aizu (“Justu lagin horren azken bost zentimetroetan lanean ari ginela, harri bat atera zen, eta gero beste bat, eta, azkenean, hamahiru metro luze eta 2,5 metro zabal den hormatzarra atera genuen" zehaztu du Guerrinik”), Argia 14 (“Kanforrondo- eta magnolia basoetako herri urrun hartan, telebistek esan zuten ezen lurrikaren aurkako hormatzarrak zituela eraikinak”), Berria 39 (“Batzuentzat urte luzeak iragan badira ere azkenez hormatzarretatik kanpoko askatasunaren haizea arnastu genuenetik, gure herriaren geroarekin arduratuta jarraitzen dugu, borrokari lotzea erabaki genuen lehen egunean bezainbeste”), EiTB 4 (“Alaia Martinek Argentinatik jarriak, Ze Esatek! taldeak Iker Zubeldiaren bertsoak musikatuz kantatuak, Irati Andak hormatzarrean zintzilik abestuak...”), Elkar 14 (“Hormatzar garaiek babesten zituzten egoitzak eta barruan lorategi bikainak antzeman zitezkeen, ondo zainduak, pertsona aditu eta profesionala eskatzen dutenak”), Erlea 2 (“Ortua herrigunetik hurbil dago, hormatzar batez inguraturik”), Euskaltzaindia (“Eta, gainera, hiri horiek esklusioaren eta bazterketaren hiriguneak izan ohi dira; bai herrialde aberatsetan, bai herrialde txiroetan, esklusiboaketa eskluituakbereizten dituzten hormatzarrak altxatu dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: hormatzar 27: Berria 5, Jon Maia 4, Jokin Urain 4, Joseba Zulaika 2, Txillardegi 3, Inazio Mujika Iraola 2, Joan Mari Irigoien, Javi Cillero, Hasier Etxeberria 3, Migel Angel Mintegi, Juan Garzia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

hormatzar ormazar (Lar). (Aum. de 2 horma ). "Paredón" Lar. Bartzelonako kale S. Ramon de Call deritxonian ormatzar edo muralloe bat bota ebela. Ezale 1897, 181a. Atera nazazu gaztelu ontatik, ormatzar auek ber-bertan itto ez nazaten. Etxde AlosT 55. Antziñako ormatzarren azpitik ixuriz doazan ibaiak. Ibiñ Virgil 85. En DFrec hay 2 ejs. de (h)ormatzar.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

es paredón / fr gros mur: Adorez: murru, hormatzar / Elhuyar: hormatzar, murrutzar / Labayru: hormatzar, murrutzar / Zehazki: (como defensa) murru, hormatzar / NolaErran: -.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

murrutzar iz. Adkor. Murru handia. Kaiak badu murrutzar bat, itsasgora handietan arrantzaleen batelak gordetzeko.

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tzar osaerako librea.

Osaerak zalantza sortzen du

osaera zalantzazkoa gaztelaniaren eraginez.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, baina ez gaztelaniazko paredón adierazteko; horretarako aski da horma. Adkor. markarekin jasotzekoa.

Mailak

Adkor.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ormigoi 1: Salav ("Etxeak berak bazuan bozaera deritzaion ormigoizko ontzi aundi bat, eta tellatuko urak bertara biltzen ziran, eta etxean bear zana andik artzen genduan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hormigoi (+ h. armatu, aurreteinkatu, estruktura, geruza, -tontor) 24 aldiz jaso da: ArrPress 1989; GAO 1989-1991 bitarteko 5; J.M. Urkia; Elhuyar; UZEI 6; Garraioa 3; Gand Uda; Meatzaritza Goierrin; GaztEntz/1; EHAA 1993 4; ormigoi (+ ormigoi armatu) 7 aldiz: BizkPresak 2; X. Galarreta; EHAA 1990 4.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hormigoi : DFrec 1; AB38 6 (hauetan hormigoi armatu); AB50 2; HiztEn (eta AS: hormigoi arin, hormigoi armatu, hormigoi astun, hormigoi aurreatezatu, hormigoi pretentsatu, hormigoi-kamioi, hormigoi-makina); Euskalterm 25 (hauetan h.-kontsistentzia, -lauza, hormigoiaren loditze, h. arin, armatu, astun, aurreatezatu/pretentsatu, indartu, landugabe, prestatu, zelular, ziklopeo, hormigoi-kamioi, hormigoi-makina, masa-h.); hormigoiketa : Euskalterm 2; hormigoitegi : Euskalterm; hormigoitu : Euskalterm 1; hormigoitze : Euskalterm 1; ormigoi : DFrec 2; AB50 1; ormigoitu : AB50 4; ormigonontzi : AB38 1 // Ez dugu aurkitu ap. LurE // 'hormigón' itzulitako besteak: burdin-satsarri : AB50 2 (hormigón armado); saltsarri : AB50 4; saltsarrigintza : AB50 2; zipotz : AB38 2 (hauetan zipotz harmatu).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hormigoi : ElhHizt; HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; XarHizt (Heg. — béton armé); hormigoi armatu : ElhHizt-HiruMila (AS); hormigoi ziklopeo : HiruMila (AS); hormigoi-kamioi : ElhHizt-HiruMila (AS); hormigoi-makina : ElhHizt (AS); hormigoi-ontzi : HiruMila; ormigoigailu : PMuj DVC; masa-hormigoi : HiruMila (AS) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; EskolaHE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

hormigón, hormigonera/béton, bétonnière eta kidekoak hiztegietan: betoin : Lur EF/FE; XarHizt; HaizeG FB; betu : Casve FE; betun : Lur EF/FE; espaloi : PMuj DCV; espaloi-ontzi : PMuj DCV; hormigoi : ElhHizt (Heg.); HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; XarHizt (armé — Heg.); hormigoi armatu : ElhHizt-HiruMila (AS); h. , astun , aurreatezatu , prestatu , zelular , ziklopeo : HiruMila (AS); hormigoi-auto : HiruMila; hormigoi-makina : ElhHizt (Heg.); HiruMila; hormigoi-ontzi : HiruMila; masa-hormigoi : HiruMila (AS); hormigoitu : ElhHizt (Heg.); ixtitailü : Casve FE; kare-orre : PMuj DCV; masadera : ElhHizt; oratailü : Casve FE; salts-arri : PMuj DCV; ur-karezko orre : PMuj DCV (hidráulico); zabor : PMuj DCV (de cal y arena); zabor-ontzi : PMuj DCV; zementu : Lur EF/FE; zipotz : PMuj DCV (de cal y arena) // Ez dugu aurkitu ap. T-L LFB.

Erdaretako formak

fr (DLLF): béton; bétonnage; bétonner; bétonnière; it (S. Carbonell): cemento; ca (DCC): formigó; en (Collins): concrete; concrete mixer; de (Langenscheidts): Beton; Betonierung; betonieren; Betonmischmaschine.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

PUrib: "hormigoi / ormigoi".

Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean

ez du mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen; baina lantaldeak ez du ordain hoberik ezagutzen, eta adierazle bat behar denez, erabili izan dena proposatzen du, onarpen eske, eta Heg. markarekin.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hormonal 4: Bibalbio ("Izaera hormonaleko kinaden ekintzek, gametogenesiaren hasiera eta garapena eta gametoen askapena koordina ditzaketela proposatu zuen GIESEk"), Habe 1990 ("adin jakin batekin emakumeak aldaketa hormonalak jasaten ditu eta gehiago zaindu behar izaten du"), J.R. Aihartza ("Oreinaren baitan gertatzen diren aldaketa hormonal batzuen ondorioz, adarren oina lehortu egiten da"), A. Martinez ("Stress hark desoreka hormonala sortarazi zuen...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hormonal : AB38 2, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 3 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hormonal : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.

Erdaretako formak

fr (DLLF): hormonal, des hormones; en (Collins): hormonal; it (S. Carbonell): degli ormoni; de (Langenscheidts): hormonal.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-al izond. erref.

Kategoria

izond.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hornblenda: LurE-Harluxet.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hornblenda: ZTC 11 (Miren Mendia 5, Geologia HE: "hornblenda [...] Anfibolen taldeko inosilikato monokliniko iluna") // Ez dugu aurkitu ap. EPG.

Erdaretako formak

es (RAE): hornablenda; fr (DLLF): hornblende; it (S. Carbonell): orneblenda; de (Langenscheidts): Hornblende // Ez dugu aurkitu ap. en (Collins). // Gaztelaniazkoetan, hornablenda baztertu, eta hornblenda onartu zuen IMAk.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak.

Euskaltzaindiaren Arauak

'hornidura'.

Forma baten adiera(k)

hornidura.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+d-.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+g-.

Txostenaren laburpena

ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hornigailu : AB38 1 (aparato surtidor); HiztEn (ibilgailuak erregaiz hornitzen dituen makina, delako erregaia lur azpian egoten den tanga batetik ponpatuz hartzen duelarik); Euskalterm 3 ('gasolina, etab.en ponpa', elektrizitate-hornigailu, gasolina-hornigailu) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec; AB50; LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hornigailu : ElhHizt (surtidor — de gasolina); HiruMila (aparato surtidor) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA; PMuj DVC.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "hornigailua = aparato surtidor".

Ongi eratua da

forma berri ongi eratua.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gailu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

horniketa Abastecimiento. Españan Ipar-aldeko orniketa arautzen Bilbaon ari zan Baztordea. EAEg 14-11-1936, 293. Erritarren orniketari trabak ipiñiko ez lizkioteken [...] banakariak. Ib. 29-10-1936, 163. (Como primer miembro de compuestos). Gudariendako orniketa tokietan. "Centros de Abastecimiento del Ejército" . EAEg17-10-1936, 68. Salerosketa eta Orniketa Zaingoa. "Comercio y Abastecimiento" . Ib. 5-3-1937, 1209. Provisión. Goizeko bostetan jaiki zan Kaillatietara joateko Piarresentzako orniketarekin. Etxde JJ 11; ornitze G 1: Ldi IL: "Landola-ornitzea".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(h)orniketa (eta energi(a) h., gizarte o., h.(-)zerbitzu) B-EB 36: EAEg 1937, I. Fernandez, ZerbGidaliburua 1989 2, Legazpi, K. Alkorta, AAO 1989, EHAA 1988-1994 bitartekoak 16, LanSaila 1993 7, Mundua 1993 3, Egunk 1991, Elhuyar, Lan Kide Aurrezkia 1977; hornitze EB 2: Medikuntza ("Ondorio onenak lortzen dira urrats hauk kontrolatzean: - ur edangarriaren hornitzea"), Geografia orokorra ("hornitze base printzipalenak Antillasetan jarraitzen zuten").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

horniketa : DFrec 1, AB38 1, AB50 12, HiztEn, Euskalterm 5; hornitze : DFrec 3, AB38 2, AB50 14, LurE, Euskalterm 2.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

horniketa : HiruMila, ElhHizt (abastecimiento, suministro, provisión), DRA (orniketa: abastecimiento, aprovisionamiento; Etxaide aipatuz), PMuj DVC (orniketa: 1 aprovisionamiento, avituallamiento, abastecimiento; 2 convoy de provisiones); hornitze : EuskHizt (*1745, 1816), EskolaHE, PMuj DVC (ornitze: 1 dotación; 2 aportación; 3 abastecimiento, avituallamiento; 4 suministro, acc. de suministrar) // Ez ditugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

horniketa 34: Berria 6, EiTB 28.// horniketa 207: Aizu, Argia 11, Berria 36, Deia, Deustuko Unibertsitatea, DiarioVasco 8, Europar Batasuna, Euskal Herriko Agintaritza 7, EiTB 55, Elhuyar 5, Elkar 6, Consumer 3, Espainiako Gobernua 27, Goiena 3, Jakin 3, Laneki 34, UEU 4, Zuzenbidearen Euskal Akademia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: horniketa 68: Berria 60, Pello Zabala 2, Iñaki Mendiguren, Anjel Lertxundi, Xabier Olarra, Ibon Uribarri, Iñaki Heras, Koldo Izagirre.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski dira hornitze, hornikuntza, hornidura arautuekin.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Maiztasun handia du, eta jaso liteke.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-kuntza/-mendu/-tze.