Euskaltzaindiaren Arauak

izond. eta adlag.: garbi azaldu digu auzia. / AS: argi eta garbi, garbi-ikuzi iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: garbirik .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

argi eta garbi

Kategoria

izond. / adlag. ("garbi azaldu digu auzia")

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: Mg PAb ("Garbi garbi egiteko [...] galbaatu bihar da ardura andi bategaz", "Garbi garbi eginik"), Añ EL ("Arimea garbi garbi eginik, izateko zeure yar leku"), Lard ("Gorputz-illa artu, garbi-garbi egin eta [...]"), Alz Burr ("Burruntziya, zillarra bezela garbi-garbi egin"), Ir YKBiz ("Legen-arra kendu zitzaion ta garbi garbi egin zan"), Salav ("Oxijenada urez garbi-garbi eginda", "kartutxoak nere galtzatan garbi-garbi egin eta ematen nizkan"), ArgiDL ("Jaungoikoak asko maite ditu anima aiek[;] ez ditu, alaz ere, zerura eramango Garbitokiko oñazetan garbi-garbi egin bitartean"), NEtx LBB ("Zaude pixka batean, eta or bertan degun potzura eramango ditut garbi-garbi eginda jan ditzazun"), Berron Kijote ("Arma txuri-garbiekiko artan, garbi-garbi egiteko ustea ba zuan txolarteren batean, katatxuriaren larrua baiño txuriago utzi arte").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garbi garbi egin 2, Argia 1923 ("botikakoaz urtutako urarekin garbi garbi egin", "Nekazaritzan ibiltzen diran tresna edo tramakullu, goldeak eta orren antzeko gañerakoak ere, garbi garbi egin bear dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garbi garbi egin : LurE (adib. gisa) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

garbi-garbi egin : EuskHizt (AS: 1802, erabat garbitu) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin, bikoiztapenekin (ik. HitzElk/4, 51): zehazteko dago hauetako zeini dagokion hiztegi-sarrera edo azpisarrera; hemengo hau, beste kasu batzuetan egin den bezala, garbitu aditzaren azpisarrera gisa eman liteke.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GARBI-GARBIA (Con valor adv.). "Errazu garbi garbia, dites tout net" Dv. Mentaberriren zintzurrak / xahutzen tu garbi-garbia / Bardozko etxe-bazterrak. Monho 36. Eta niri hurbil, garbi garbia, entzuten dut oihu bat. Barb Leg 149. Garbi garbia ageri zen: Circus-Circus! [avionaren] bi hegalpetan. JEtchep 41. Elhe alferrik gabe dio, garbi garbia: "Frantses, badakizu [...]". Ardoy SFran 141. Etzutena [...] garbi garbia atxiki behar Frantsesek [...] erein fedea? Ib. 241s

Ez dugu adberbio kategoriako garbi-garbia formarik aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

garbi-garbia 6: Herria 3 (“Dirudianez Bizkaiko edo Gaskoinako golkoko zola gelditzen da garbi-garbia kutsadurik gabe”), Berria 1 (“Zergatik dugu maite dena hain garbi-garbia izatea?”), Marzel Etxehandi (“Orduan bakarrik, garbi-garbia sartu ginen block 45ean, handik aitzinako ene egoitzan.”), Piarres Aintziart (“Historio luze batek beztitua zuen, historio labur batek garbi garbia hemen erakusten digu, bere perfekzio geometrikoan lau dorre, arrosetoi bat, sinplea, eta elizate propia”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa adberbio mugatua delako.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa garbi sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Jatorrizko forma

garbiketak, garbi-ikuziak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: iz.

Forma zaharra da

nahiz hitz elkartua den, tautologiazko edo geminatu semantiko urrien adibide gisa, eta Bko hizkera mintzatuan behintzat bizirik dirauelako

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

garbi sarreraren azpisarrera gisa ematekoa da

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+a-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GARBIAN a) "En substancia" Lar. v. GARBI-GARBIAN (a). Kintalak garbian 15; dozenak 1. HerVal 203. Eun ta berrogetamar milla pezeta garbian geratu zirala-ta nago. Gerrika 153. Ortara, kolpeak jaso eta ezpailuke garbian ezer aterako. Etxde JJ 128. b) (Poner) en claro. Aspaldi garbin jarri uan Irizartarra zala. Ez al da onela? Lab EEguna 86. c) En limpio, en copia limpia. Lau bertso edo poesia, eskutitzian garbian ipiñi baño leen, pentsu zaku baten idatzi nituanak. Gerrika 229.

garbian 5: Consumer (“arroz edo pasta zati bat esaten denean, 60-80 gramo arroz edo pasta esan nahi da -gordinik eta garbian pisatuta-; ogi zati bat, 40-60 gramo; eta patata zati bat, 150-200 gramo”), EiTB 2 (“Futbol Club Barcelona kenduta da bere jokalariei “garbian” ordaintzen dien klub bakarra”), Karmel (“Orduen Liturgiako irakurgai hauek idazkera zabarrez, zirrimarra ulergaitzez eginak daude, geroago idazmakinaz garbian kopiatzeko asmotan”), Erlea (“Bazkalondoan apunteak garbian berrituko nituen eta gero pin-ponean izerdituko ginen apur bat”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

garbian 7: Berria (“Etekin garbian horrek izango duen emaitza 230 milioi euro dira, aurreko urtean baino %14 gehiago”), Josu Zabaleta 4 (“Ordu arte hartutako oharrak berriro lantzen eta garbian jartzen hasi zen”), Itxaro Borda (“Bide beretik Golde aldizkariaren testu teoriko eta ideologikoak idazten zituen Bozek, bere lantokiko ordenadore performanteaz baliatuz, gero garbian ezartzen zituela Frantxisek”), Joxerra Garzia (“Garbian atera duzun bakarra, zera: bi galtzerdi dituzula orain jira-biraka”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

a) 1. adierako oharra kendu eta bi adiera egin: lehenengoa orain artekoa eta utzi hor orain dagoen adibidea (Nahaspila handia zen, zaila zen garbian ezer ateratzea), eta ezarri osaerako beste bat gehitu, oharrean zegoena. Bigarren adiera, ‘irabazian’ formarekin definitu eta Horretara, kolpeak jaso eta ez bailuke garbian ezer aterako adibidea jaso. b) 2. adiera zena 3. adiera egin, oharra kendu eta adibideren bat gehitu (oharreko jarri falta da) (2021-11-23).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa garbi sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

garbiarazi, garbiaraz, garbiarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

garbiarazi, garbiaraz, garbiarazten

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+a-

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+g-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garbi gela 3: L. Etxezaharreta ("Arats batez, garbi gelako lavabotik hurbiltzean, mirailaren zolan zutik zen forma xuria ikusi zuen", "Reeves anderea garbi gelan harrapatu zuten, kurioski kokorikatua", "Garbi gelako miraila puskatua zela ohartu ziren"); garbigela 7: UZEI ("Garbigela: zerbitzuko gela sanitarioa..."); GAO 1990 eta 1991 6 ("Bulego, garbigela eta aldageletara destinatuta", "Sare honetatik datorren ura, bai eta garbigela eta abarretatik datorrena ere...", etab.).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garbigela : AB38 2 (aseo, cuarto de aseo); HiztEn (garbitzeko gela berezia, komuna, lababo eta beste zenbait sanitarioz hornitua); Euskalterm 4 (aseo, servicio de aseo) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec; AB50; LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

garbigela : HiruMila (habitación, cuarto de aseo); ElhHizt (cuarto de aseo, cuarto de baño, servicio); PMuj DVC (garbi-gela: cuarto de baño, de tocador, de aseo, servicio) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; Casve EF; EskolaHE; Lh DBF; Lur EG/CE eta EF/FE; HaizeG BF; DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: aseo.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri-egokia.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gela.

LBeh (2011-03-03): garbigune 15 ager.: Berria 12 (adib.: “Gipuzkoako garbigune kopurua bikoizteko”, “garbigune berriak eraikitzeko”, “Bizkaiko garbiguneei erabiltzaileek ematen dieten nota”), JJ. Agirre (“Garbigune deitu diete udal agintariek zabor bereziak biltzeko zabortegiei”), Ainara Arratibel (“Horrekin batera, kamioiak heltzen ez diren lekuetako auzotarrek hondakinak eraman ditzaten sei gune, larrialdi gune bat eta garbigune bat jarriko dituzte”), EiTB.com (“Txapelketa Bergarako Barri Angiozar auzotik abiatuko da [Garbigune ondotik, hain zuzen]”). // (2020): garbigune 247 (asko, oraindik ere, izen propio mailakoak).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: garbigune 6: Iñigo Bilbao 3 (“Garbiguneetara eramandakoak eta ontziak eta tamaina handiko zaborrak batzeko etxerik etxeko zerbitzu espezializatuen esku utzitakoak”, “Zabalgarbi errauskailua martxan ipintzea eta beste hiru Garbigune gehiago egitea baino ez da behar”, “Falta diren Garbiguneak Bakion, Ondarroan eta Arratian egingo dituzte”), Berria (“Atzo goizean pertsona baten hilotza aurkitu zuten Muskizen, Kobarongo Garbigunearen ondoan aparkatuta zegoen auto baten barruan”), Josu Zabaleta (“Eseri ziren garbigune batean, eta patriketan zuten ogia eta salamia jaten hasi ziren”), Pako Aristi (“Eta eskimalek esaten dute haizeak ilentiari ateratzen zizkion txinpartak zeruko izar bilakatu zirela; neskak zeraman ilentia eguzki bilakatu zela, eta mutila gau, eta bere aurpegi beltzaren garbigune apur haietatik sortu zela ilargiaren distira apala, zikindua bezala”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabilera oso urriko forma

Izen propioaren ingurukoak dira testuetan jaso direnak, bestela, ez dago hedatua.

Eratorri-konposatu zuzena da, baina zalantzak daude hiztegian jasotzeaz

ongi eratua da, baina bere bidea egin gabea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Izen propioaren mugakoa izan da, baina arrunt bihurtu da. Gaur hori besterik ez da erabiltzen.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gune.

Jatorrizko forma

garbiketa eta koipeztaketa; garbiketak, garbi-ikuziak

Euskaltzaindiaren Arauak

etxeko garbiketak egiten ari da; garbiketak egiteko ontziak.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

etxeko garbiketak egiten ari da; garbiketak egiteko ontziak

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'garbi'.

Erabileremu dialektala

Ipar. Cf. garbi

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Jatorrizko forma

ur-garbikuntza

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

garbiketa erabiltzen da, eta ez dago besteren beharrik

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-leku.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

garbitegia; garbitokia.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-min.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

garbiminak jota daudenen garbizaletasuna.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+o-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

garbi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

garbia nintzen, garbirik nago.

Euskaltzaindiaren Arauak

Erl.: garbitokiko arimen bederatziurrena.

Euskaltzaindiaren Arauak

garbitu, garbi(tu), garbitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

garbitu, garbi(tu), garbitzen

Formen arteko bereizketa semantikoak

garbitu / ikuzi banaketa argitu beharra egongo da

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pen/-tzapen.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.