OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH s.u. ama ‘madre’, ama-ahizpa: Zav Fab RIEV 1909; ama-alaba: Mb IArg, Canc. pop. in Mg PAb, Zav Fab RIEV 1907, Etch, Sor Gabon, Aran SIgn, Ag AL, Zab Gabon, Urruz Urz, Iraola, Barb Leg, Tx B, Or Eus, ABar Goi, JAIraz Bizia, NEtx LBB.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Ama Birjina, ama(-)hizkuntza, ama ponteko.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azpisarrera gisa gehitzeko eskatuz: ama besoetako , ama-eskola ; eta adib. gisa: ama-alabak, ama-semeak.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bi adibide eta bost azpisarrerarekin, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

Ama Birjina, ama ponteko, ama-hizkuntza

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: ama besoetako ‘madrina’: fB Ic, Etxba Eib.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Arauak jasoa du forma, ama sarrerako azpisarrera gisa; «(bataiokoa bakarrik)» azalpentxoa gehitzeko eskatuko da.

Esapideei dagokien sistematika

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ama sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: ama familiako ‘madre de familia’: JE Bur, Mde Pr.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Osaeraz argibideren bat eskaini nahi da

Lantaldeak orain proposaturiko forma da (formatuz, ama sarrerako azpisarrera dagokio); ez da aita familiako bezain erabilia, baina hau bezain egokia da, eta beharrezkoa, oreka zaintzeko: cf. supra aita familiako eta aita-ama familiako.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ama sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ama nagusi 3, A Ardi ("Lasarteko lekaimeen ama nagusi Berastegiarrari min egiten zion noka izketan entzuteak", "Erakutsi ama nagusiari ere ta atzera len-bai-len nereganatu", "Atzenez, oroitu zaitezte orain zuk eta zuen Ama nagusiak ere neri maiz aipaturiko onezaz") // Ik. OEH argitaratuan gainera, testu-lekukotasunik gabeko 'abuela' adierako amanagusi sarrera.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ama nagusi (eta ama-n. 1) 3: Aita San Iñazio ("Etzan geitu bere gaixotasuna; baña medikuak esan zion bere Ama-Nagusiari"), Sorarrain Lili ("Ama Nagusia arriskuan ikuski, bera aren aurrean tinkatu besteari eskopeta-zartadak miñik eman ez zezaioketen"), Lab ("Guziok ere, ordea, txarrera oitzen gera, eta iñoiz gure bizimodu latza arintzen badigute, jaitxo bat degula, Ama nagusiaren urtebetetzea edo antzekoa, zerua iruditzen zaigu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ohiko iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

amanagusi : DRA (abuela); ama-nagusi : PMuj DVC (abuela) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ama sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: ama ponteko ‘madrina’: Ub, AA I, Arr GB, Itz Azald.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Arauak jasoa du forma, ama sarrerako azpisarrera gisa; «(bataiokoa bakarrik)» azalpentxoa gehitzeko eskatuko da.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: adib.: AMA-ALABA (G-azp, AN-gip, BN-arb ap. Gte Erd; Aq 248). (Pl.). Madre e hija(s). "Amaalabak etorri ziren (G-azp, AN-gip, BN-arb)" Gte Erd 109. Oriek ziran am-alaben izenak. Mb IArg I 133. Aita semiak edanda dagoz / Ama alabak jokuan. Canc. pop. in Mg PAb 61. Barkoxen badira / Bi ama alhaba; / Algarri segretien khuntatzen ardüra. Etch 404. Maria Vado-rena eta Luisa Velazquez b[eneragarriak] ama-alaba itxura oneko, ta bere ongilleai konsejatu ziela [...]. Aran SIgn 56. Ordu artan sartu ziran ere Etxeberriko ama-alabak. Zab Gabon 40. Bertso berriyak, ama-alaba batzuei jarriyak. Moc Damu 26. Aurreragoko egunean egin eben ama-alabak autorketa on bat Amandogaz. Ag AL 109. Ama-alabak txerriei jaten ematen. Urruz Urz 26. --Zein geran? Ez al du ikusten? Ama alabak. Iraola 136. Horiek ama alabak / Eta bertze biak. (1915). LuzKant 60. Behin batez, herri batean, ama-alaba batzu bizi ziren elgarrekin, eta sorgin fama bazuten biek. Barb Leg 141. Litro erdi bat patar biaute / ama-alaben artian. Tx B II 157. Ama-alabak bakarrik bizi, / mantenu ona mayian, / esposatzeko egon banintzan / ipiñi nazu gayian. Ib. 157. Ama-alaben lelo au dute gogorarazi. Or Eus 56. Berdiñak zerate ama-alabak. ABar Goi 42. Bixentaren etxean exeri aldi bat egiñ ondorean, amaalabak azkenengo trenean bere errira joan ziran. JAIraz Bizia 119. Marrumaz agertzen dire ama-alabak. Larz Senper 132. Ama-alabak, alkarri begira gelditu ziran. NEtx LBB 26. Ama-alaba aiek zuten tienda artan yarri zen nere aita ere. Auspoa 77-78, 25. Laster ziran ama-alabak bakarrik sukaldean. TxGarm BordaB 15. Ama-alabak bazkaria jarri arte. MMant 30. v. tbn. Etxde JJ 128. Erkiag Arran 74. Ama-alaba, kardantxillo eder kantaria miruak ilten ikusiak. Zav Fab RIEV 1907, 94. Ain tzan ederra luma nabarrez / ta ori-gorri guztikoz / ze ama alabak ao zabalez / ari begira dagokoz. Ib. 94

ama 1 iz. Seme edo alaba bat edo gehiago dituen emakumea. (Pertsona jakin eta ezagun bat adierazten duenean, izen berezi bezala jokatzen da gehienetan). Ama bihurtu. Ama izan. Hiru seme-alabaren ama da. Gure amak zaindu zuen haurra. Ama Joakinak esaten zuen hori. Ama-alabak elkarri begira gelditu ziren. Ama-semeak. Amaren gonapetik irten gabeko umea. Ama-ordekoa, ama-ustekoa (Ik. amaorde). Nolakoa baita ama, halakoa ohi da alaba (esr. zah.).

ama-alaba 145: Ortzadar 8, Deia, Consumer, HABE, Berria 43, EiTB 57, Jakin, Karmel 2, Argia 20, Erlea 3, DiarioVasco 8.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ama-alaba 124: Herria, Berria, Aitor Arana, Ana Urkiza, Joan Mari irigoien, Ramon Saizarbitoria, Koro Navarro, Imanol Zurutuza, Alberto Ladron Arana, Edorta Jimenez, Gotzon Garate, Josu Zabaleta, Itxaro Borda, Juan Luis Zabala, Anjel Lertxundi…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du, ama sarrerako adibide gisa, ama-alabak forman; eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

dvandvak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

ama sarreran adibide gisa ematekoa.

Numeroa

Pl.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ama sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AMA-SEME (Aq 248). (Pl.). Madre e hijo(s). Ioseph, ama-semekin Ejiptetik itzulirik. Lç Mt 2, tít. Ama Semeak eta guztiak zuten Jauna zergatik alabatu. Cb Just 48. Ama semek algar besarka. Xarlem 709. Emen alkar idoro zirian Ama-Seme maiteak. Añ EL1 187. Eskatuten deutsuet Ama-Seme bioi, arren [...]. Añ EL2 210. Itzuli egizuez, arren, Ama-Seme bitzuok ni-ganantz zuen begi errukiorrok. Ib. 194. Gabaren erdian / Ama-semez kargatu / Eta zen partitu / Josep justua. Monho 92. San Jose, Ama-Semeak artuta. Lard 369. Ama-seme triste aiezaz kupiturik. Arr GB 39s. Ama-semiak bakarrik ziranian maian [...]. Bv AsL 38. Lenengo bear dabe / Onaxe etorri, / Ama-Semeok zelan / Dagozan ikusi. AB AmaE 360. Aita itxasotik eldu zanean, illuntxo billatu zituan ama-semeak. Ag Kr 110. Ogetazortzi urtetan alkarren barri jakin eztaben ama-semeak. Echta Jos 365. Jesusen Jaiotzari begira jarri ziran ama-semeak. Inza Azalp 61. Urtheak hola egon ziren ama-semeak lurpetik atheratu gabe. Barb Leg 129. Joskinari etorri erazo eutsan Erminik ama-semiai jantzi egokijak egitteko. Otx 124. Anbat etzaio akordatuko / ama-semiak gerana. Tx B II 167. Artu zituen ama-semeak ta Israel-errialdera etorri zan. Ir YKBiz 31. Minberaturik / Dagoz oñazez / Larri ta estu / Ama-Semien bijotzak. Enb 101. Euzkera ta zu [Kirikiño], ama-semiok, / Alkarrekin beti-beti... Ib. 205. Aida txuri! Aida gorri! / Ama-semeak batera! SMitx Aranz 96. Kontseju on bat eman zidaten / Ama-Semien artean. Ib. 145. Motx gelditu naiz esaten Ama-Semeen lana. Or Poem 551. Bere bizi guziko kezka larria izandako ama-seme aien izaera poliki-poliki konpontzen asia zala. NEtx LBB 71. v. tbn. Dh 267. Zab Gabon 50. A BeinB 42. Alz Ram 71. Kk Ab II 71. Etxde JJ 229. Balad 187. Erkiag BatB 23. Ugalde Iltz 33. Basarri 12. Eidazu ermita bat, / (esaten danori) / Ama-Seme izango / gera-ta zu ta ni. SMitx Aranz 56. Izanik Zu [Jesus] Angeruak aituten dirian Espillu ederra; eta Ama-Seme guztien artean sotilena. Añ EL1 192. (Sing.). Madre e hijo. Ditugun Ama-Semearen / izenak bethi ahoan. Gç 134. Begira bere Ama maiteari, zeinen eskuz opa deutsudaz Ama-Semearen merezimendu ugariak. Añ EL1 150. Deskuidoren batean / arrapatu etzezen, / Ama-Semearekin / Ejitora juan zen. Xe 158

ama 1 iz. Seme edo alaba bat edo gehiago dituen emakumea. (Pertsona jakin eta ezagun bat adierazten duenean, izen berezi bezala jokatzen da gehienetan). Ama bihurtu. Ama izan. Hiru seme-alabaren ama da. Gure amak zaindu zuen haurra. Ama Joakinak esaten zuen hori. Ama-alabak elkarri begira gelditu ziren. Ama-semeak. Amaren gonapetik irten gabeko umea. Ama-ordekoa, ama-ustekoa (Ik. amaorde). Nolakoa baita ama, halakoa ohi da alaba (esr. zah.).

ama-seme 51: Ortzadar, Deia 3, Elkar, Berria 25, EiTB 15, Jakin, Argia 3, Laneki 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ama-seme 57: Herria, Berria, Karlos Zabala, Iñaki Iñurrieta, Anton Garikano, Pablo Sastre, Joan Mari Irigoien, Alberto Ladron Arana…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du, ama sarrerako adibide gisa, ama-semeak forman; eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

dvandvak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

ama sarreran adibide gisa ematekoa.

Numeroa

Pl.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ama sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

udaleko enplegatu bat.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpentxoarekin («iz. g.er. 'birramona'»); eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

birramona.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe; eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe; eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gai.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

maitagarria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: amaginarreba (amagiarreba, amaginarraba, amagiarraba, amainarreba, aminarre, amaindarraba) ‘suegra’: Lç Mt 8,14; Lk 4,38, Ber Trat 89, CatLav, Cb Eg, Lg, ETZ, Arch ms, TB Mt 10,35, Jaur, TB Lk 4,38, Oteiza, HeH, Ur Mt 10,35, Hual, Echn, Dv Rt 2,11, Dv Mk 1,30, Lard, Arr GB, Zab Gabon, Iraola, Prop 1911, Ag G, Akordagoitia EEs 1914, A Ardi, Inza Azalp, JE Ber, Ol Mk 1,30, Ol Mt 10,35, Ir YKBiz, A EY, Zerb IxtS, Lf Murtuts, JAIraz Bizia, Or Aitork, Etxde JJ, Etxba Eib, Zait Plat, Osk Kurl, Xa Odol, Ker Mk 1,30, Balad.

Gipuzkera / Besteak banaketa

B eta Ipar. (ez Z) da, eta

Erabilera zainduetan nagusitu den forma

gaur nagusitua

Jatorrizko forma

amagiarreba, -ginarreba

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du, bere azalpenekin («iz. g.er. 1 'amona'. 2 'leinu edo familia handi bateko burua'»); eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

1 amona. 2 leinu edo familia handi bateko burua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AMAI(A) EMAN. Dar fin. Etxe oni amaija emotia. "Terminarlas [las obras]" (1862). BBatzarN 197. Lan oni azkenengo amaija emotian. (1866). Ib. 223. Presto nintzan ene buruari amai txar ematera. Etxde JJ 51. Eta Leblancen aginduz goizeko lanari eman zioten amaia. Izeta DirG 67. Eguerdi eguerdian eman zioten amaia. Ib. 96. Bere edestiari amaia eman zionean. Mde Pr 121. Joku ergel horri amaiaren emaitekotz. Ib. 164. Xalupek bere bilaketa alferrari amaia eman ziotenean. Mde HaurB 108

amaia eman 2: Berria (“Nestor Basterretxearen kripta moldatua aurkeztuko dute, 25 urte luzez iraun duen gatazkari amaia emanda“), Erlea (“istorio latz honi amaia emango diot”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

amaia eman 5: Iñaki Iñurrieta 3, Xabier Mendiguren Elizegi, Josu Zabaleta.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, amaiera eman arautua askoz ere erabiliagoa bada ere.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa amai sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

amaiarazi, amaiaraz, amaiarazten. du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

amaia duena.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ezin.

Euskaltzaindiaren Arauak

amaigabe izond. / AS: amaigabeko

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorpen-atzizki hobestekoa besterik da

amaigabe

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tasun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kide.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kide-tasun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kor.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

bizitza amaikor hau.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

amaina, amainatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

1 amore eman. 2 balakatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

amaitu, amai(tu), amaitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

amaitu, amai(tu), amaitzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: amaizun ‘madrastra’: O Pr, Saug, Egiat, Arch Fab, Gand Elorri, Xa Odol.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpenarekin («iz. 'amaordea'»); eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-izun.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Forma baten adiera(k)

amaordea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea (aitakide paraleloa, aldiz, inoiz erabili izan da, eta horregatik onartu; beste horrenbeste gertatzen da aitakiro onartuarekin #mdash# aita- eta ama- osaerakoak bereizkeriarik egin gabe eskaintzea egokia litzatekeela aipatu da; baina lantaldeak ez du, zuloak bete ahal izateko, forma berriak asmatzen hasteko eskurik).

Mailegu baztertzekoa da, ez baita euskarazko bihurtu

Ez du tradizioak oinarritzen forma hau, eta lantaldeak asmatu eta proposatu du: a) aitakide korrelatua jasotzeak amakide hau ere jasotzea eskatzen duelakoan; b) egokia delakoan, bai formaz eta bai adieraz (hau da, inguruko erdaretan egiten den banaketari dagokionez: cf. compadre / compère // comadre / commère).

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

Beste gabe onartzekoa da, sistematikoak lantzerakoan familia-loturak izeneko txostenean proposatu zenez.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kide.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

(gaztaina-mota).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere markekin, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldeko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Kategoria

izlag.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

amalekiar 1, CatS (“Moisaren orazionia Amalekiarren kuntre”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

amalektar: BiblE (43 ager.), IrakDo, IrakBa (eta amalekitar), Lard, Dv, Ur (eta amalezita); amalekitar: IrakBa, Urt (h-); amalezitar: Lg; amalezita: Ur.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

amalekiar: LurE (Negev aldean bizi zen herri semita nomada bateko kideez esaten da, Amalek-en ondorengoak); amalektar: HiztEn (Negev basamortuko hegoaldean bizi zen tribu nomada bateko kidea; Amalek-en ondorengoak).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Kategoria

iz. eta izond. edo izlag.

LBeh (2014-04-03): amalgama 28: Elhuyar 18 (adib.: “Izan ere, hainbat metalekin amalgamak sortzeko duen erraztasuna da merkurioaren ezaugarri berezienetako bat”), Consumer 2 (adib.: “Formula amalgama horretan, zergatik ez laburmetrai lehiaketa bat?”), Berria 3 (adib.: “arrazismoaren oinarrian amalgama aurkitzen delako”), Argia 5 (adib.: “Koherentzia kohesioarekin lotuta dago, amalgaman”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: amalgama 7: Iñaki Mendiguren 5 (adib.: “Itun Zaharra - gero eta argiago erlijio eta historiaren aldetik meritu-maila desberdineko giza konposizioen bildumatzat, edo hobeto esanda amalgamatzat, ikusten zena”), Itxaro Borda 2 (adib.: “Iparraldean, Abertzaleen Batasuna eta Batasuna bereizi direnean ez da amalgama zehaztu”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es amalgama / fr amalgame: Elhuyar: 1 amalgama; 2 amalgama, nahaste, nahaspila / Nolaerran: - / Zehazki: 1 amalgama; 2 nahaste / Labayru: amalgama / Adorez5000: amalgama (Kim.).

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

Nazioarteko forma da, eta onartzekoa Kim. markarekin

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. amabi.

Jatorrizko forma

multa, amanda, isun

Euskaltzaindiaren Arauak

amanda Ipar. h. isun

Mailegu biak onartzekoak dira, euskal ordaina jakinarazteko

Forma onartuaren baliokideak

ik. isun

Jatorrizko forma

multa, amanda, isun

Euskaltzaindiaren Arauak

amanda Ipar. h. isun

Mailegu biak onartzekoak dira, euskal ordaina jakinarazteko

Forma onartuaren baliokideak

ik. isun

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: amandre 1) ‘madre’: TAV, OA, Lar SAgust, GavS, ETZ, Cb Eg, Cb CatV, Cb Just, VMg, Gco, Añ CatAn, Echag, It Fab, CatBus, Lard, Dv LEd, Aran SIgn, Itz Azald, JMB LEItz, Or Eus, JMB ELG, SMitx Aranz, Canc. pop. in Etxde AlosT, Canc. pop. in A EY, Erkiag Arran, Iz R; 2) ‘abuela’: Mg PAb, Zab Gabon, AB AmaE, Ag G, Kk Ab, Jaukol Biozk, Or Mi, Etxde JJ, NEtx LBB, Egieder Usk, Arti MaldanB, And AUzta, Etxba Ibilt; 3) ‘madrina’: Ibiñ Virgil, JAIraz Bizia, Salav.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe; eta, lantaldearen ustez, azaltzea komeni da: «iz. 1 'amona'. 2 'ama pontekoa'».

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Euskaltzaindiaren Arauak

amankomun* e. komun

Mailegu baztertzekoa da, beste forma bat baitagokio

komun

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

(aurreko) mantala.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: amañi ‘abuela’: Or Eus, Casve SGrazi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpenekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

amañi-lili.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

amona.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ño.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

inudea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: amaorde (eta amaordeko) ‘madrastra’: Lard, Ezale 1897, Urruz Zer, Enb, A Ardi, NEtx LBB, BEnb NereA, Etxba Eib, NEtx Antz.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe; eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEHn amaordeko formaren adibideak s.u. amaorde: Lard, Urruz Zer ("ama-ordeko"), Enb ("amordekua"), Etxba Eib ("ama ordiazkua").

OEHko datuak [laburduren azalpena]

amaordeko (V-gip ap. Elexp Berg; G-goi; Añ), amordeko. Madrastra. v. Amaorde Benjamin amaordekoaren besoan ibiltzeko adiña egin zanean, Mambrera joan zan. Lard 47. Azkeneko laztana ematean Benturak bere ama-ordeko andre Errosari, esan zion: [...]. Urruz Zer 21. Ikusi arren euren / Ama [Euzkadi] errukarri, / Motzan buztarripian / Estu eta larri, / Au itxi ta laguntzen / Amordekuari. Enb 128.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ama-ordezko 1, B. Otazua (“Olan eguzkiak euren begitxuetan ez dau joko, umetxuak esan eban, ama-ordezko maitagarri batek bezela”).

Ez dugu aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

amaordeko 4: Txiliku 2 (adib.: “Hantxe ikusi behar izan zuen amaordekoari egin ziotena: bere aurrera eraman eta sokaren tormentua egin zioten hari ere, eta besaburuak bere lekuetatik atera arte eduki zuten esekita Beatriceren aurrean”), Iñaki Iñurrieta (“Senar batek emaztea galdu badu, haren ahizparekin ezkontzen da .110; eta hori oso naturala da; izan ere, emazte berria ahizparen seme-alaben ama bilakatzen da, eta hartara han ez da amaordeko bidegaberik”), Bego Montorio (“Eta horrela izan zitzaion posible zendutako gizon ospetsuaren iloba bakarrari, Carlos Araujori, ia zuzen-zuzeneko oinordekoa gertuagoko senitartekoak artean ezagunak ez ziren neurrian, zendutako gizon ospetsuaren gehiegizko laudorioa egitea, neurrigabe goraipatuz haren langile bizitza prestua, lur amaordeko baina betiere maitatuarenganako dedikazioa, herriarekiko maitasuna; horren aldeko sakrifizio orori gutxi iritzita, haren bizitza luzea, merkatari zintzoa izanik herriari osotara emana eta, bukatzeko, haren eredugarritasuna aipatu zuen emakume kontuetan: inoiz ez zitzaion maitasun-konturik ezagutu ia 80 urteko bizitza luzean”).

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ordeko: jasotzea proposatzen du lantaldeak, -ordeko osaerakoen sailean (cf. ahizpaordeko sarrerako oharra).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

amapola iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, amapola-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. mitxoleta].

amapola 22: Argia (“Amapola bat larrean,belarria bularrean: bihotza, gaur zu entzun nahi zaitut mundua entzun beharrean”), Berria (“Debekatu amapolak aluetan esaten duen Iñigo Aranbarriren poema hori”), Erlea (“Eta orain konturatzen hasi zara, elkarrekin hamabost urte egin ondoren, zu Keparentzat azken urteetan lorea bai, baina jada ez zinela larrosa, krabelina, larreetan hazi eta hego haizeak astintzen duen amapola”)…; mitxoleta 89.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

amapola 5: Aritz Gorrotxategi 2 (“Cardosok amapola sorta bat jaurti zuen hilkutxaren gainean”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Gorri horiek? Amapolak.”), Antton Garikano 2 (“Ibil dadila haizea; amapolak hazia zabaldu eta txerta daitezela krabelina eta aza”); mitxoleta 41.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 13 lek. (B 6 / G 7).

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Ez da maiztasun handiko hitza, baina amapola hitzak ez du gutxieneko baldintza betetzen.

Forma saihestekoa

Saih. Ik. mitxoleta.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baten adiera(k)

sabia (53.9: Amaranthus sp.)

Jatorrizko forma

amarau(n)

Tradizioko erabilerek bermatzen dute

Lexemen erregulartasuna

-n zalantzazkoak

Euskaltzaindiaren Arauak

Tell al-Amarna / amarnar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

amarra 1 'karramarroa'. 2 'lotura'

Forma baten adiera(k)

1. animalia: ik. karramarro; 2. lotura

Euskaltzaindiaren Arauak

amarra 1 'karramarroa'. 2 'lotura'

Forma baten adiera(k)

1. animalia: ik. karramarro; 2. lotura

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

amarra(tu), amarratzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

lotu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: amaso ‘abuela’: Lç 2 Tm 1,5, SP Phil, Lg I, TB 2 Tm 1,5, Dv, JE Bur, Lf Murtuts, Iratz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

kategoria sartzea proposatu da: iz.

Osaeraz argibideren bat eskaini nahi da

Lantaldeak proposatua zuen bigarren itzuliko forma berrien artean, baina Euskaltzaindiak ez du arauetan onartu (aldiz, onartua du aitaso parekoa, edo osaera berekoa; baita honen txikigarri aitaxo ere). Jasotzekoa da, lantalde honen ustez.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

amona.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Hitz gutxi darabil gure amasok.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan a) 'maternal' adierako amatar 1 (PMuj Noni) eta amazko 6 (SP Phil; Dh; MarIl; Ip Hil 2); b) '(niño) parecido a la madre' adierako amatar 2 (B. Manterola eta Larz Iru) eta amatiar 1 (Herr 27-6-1963).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

amatar : HiztEn ('amatiarra'); amatiar : HiztEn ("1 amari dagokiona; 2 amaldekoa, amaren antzekoa"); ez ditugu aurkitu ap. DFrec eta LurE; 'maternal/materno' itzulitako besteak: ama- : AB38 1, AB50 2; Euskalterm 16; amakor : AB38 1; amatasun -: Euskalterm 3, amatasunezko : Euskalterm 1; ama(ren) aldeko : Euskalterm 3, amaldeko : Euskalterm 2, ama(ren) : Euskalterm 1, amaren : Euskalterm 1; maternal : AB50 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: amatar : EuskHizt ("Ik. amatiar"); Lh DBF ("enfant qui ressemble à sa mère"); DRA ("Niño parecido a su madre; II Maternal"); amatiar : EuskHizt ("amatiar edo amatar"); Lh DBF ("qui chérit sa mère"); DRA ("El que se parece a su madre"); amazko : EuskHizt ("Zah. amari dagokiona"); DRA ("Maternal"). Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Hiztegietako ordainak: a) 'maternal': ElhHizt: amaren; amatiar; (hitz-elkarteetan) ama-; HiruMila: ama-, amaren, amarekiko, amatiar; Casve FE: ama-, amaren; (du côté maternel) amaren gaintitik; (langue) sortzapeneko, sortzapenezko; (lait - ) bularrezne; (sein - ) amasabel; (école - ) amaeskola, amaikastola, haurttoikasgia; maternellement: ama bezala, ama balde, amaren arau; HaizeG FB: ama-, amaren; maternellement: ama gisa; T-L LFB: ama-, amaren, amen; maternellement: ama gisa; PMuj DCV: maternalmente: amak lez, amak bezela, ama-legez, ama-biotzez; b) 'materno': ElhHizt: amaldeko, amatiar, amagandiko, amaren; (hitz-elkarteetan) ama-; HiruMila: 1 ama-, amatiar; 2 amaren aldetiko; PMuj DCV: amaldeko, amatar, amaren, ama-. Ez dugu aurkitu Lur EG/CE eta EF/FE hiztegietan.