Euskaltzaindiaren Hiztegia

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. iz.: dantzan jasa dauka horrek / AS: jaseko: jaseko mutila.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

jaseko.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

dantzan jasa dauka horrek.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.: kanpoan jasa itsua ari du, kazkabarrak gogor astintzen ditu artaburuak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

iasale 'aitabitxi' IE 2 (EZ Man II); jasaile : IE 2 (HU Zez; JE Ber), EB 1 (MEIG); jasal(l)e : EB 2 (MEIG: metaling.); oinhaze-jasale:EB 2 (Osk Kurl).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

jasaile G 1 (Orixe. Lati-izkuntzaren joskera: erabilera metalinguistikoan hau ere).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

jasaile : AB50 1; LurE 1; HiztEn 1; jasale : AB50 1; Euskalterm 6.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-le/-ile.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n+l-.

Jatorrizko forma

jasan, jaso.

Euskaltzaindiaren Arauak

jasan, jasaten. du ad.

Aditz-izen marka berezikoak

jasan, jasan, jasaten; jasango/jasanen.

Euskaltzaindiaren Arauak

jasanarazi, jasanaraz, jasanarazten. dio ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

jasanarazi, jasanaraz, jasanarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n+a-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan yasanbera : Ol Imit ("Yauna, zure bizitzan yasanbera izan zeran-ezkero..." — Pi: yasanbera / yasankorra).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

yasanbera 1, Ol IB (Lk 18,7: "Ayen lepotik yasanbera azalduko ote da?").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

jasanbera : Euskalterm 1 (tolerante, paciente) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

jasanbera : ElhHizt-HiruMila (tolerante); Casve EF (tolérant); PMuj DVC (paciente, sufrido) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bera/-kor.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

jasankorra.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n+e-.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “intolerantzia 1 iz. Besteen ideiak edo jarrerak errespetatzen ez dituenaren jarrera. Indarkeriaren, arrazakeriaren eta intolerantziaren aurkako legea. Itsukeriaren eta intolerantziaren biktima izan direnak. 2 iz. Janari edo sendagai jakin batzuk onartzeko gaitasunik eza. Laktosarekiko intolerantzia.“

LBeh (2016-10-26): jasanezintasun 27: Consumer 6, Berria 10, EiTB 7, Argia 4; intolerantzia 196.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: jasanezintasun 4: Berria 2, Fernando Rey 2; intolerantzia 59.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: jasanezintasun (4), intolerantzia (4).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu jasanezintasun formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es intolerancia / fr intolérance: Elhuyar: 1 intolerantzia, tolerantziarik ez(a); 2 intolerantzia (Med.) / NolaErran: intolerantzia / Zehazki: intolerantzia / Labayru: intolerantzia / Adorez5000: 1 tolerantziarik ez(a), jasanezintasun; 2 (Med.) intolerantzia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa. Definitzerakoan argitu beharko da intolerantzia forma arautuaren 2. adierari dagokiola.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n+g-.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n+g-.

LBeh (2011-03-03): jasangarritasun 128: Elhuyar 17 (adib.: “Nanoteknologia XXI. mendeko hazkunde ekonomikoaren eragileetako bat izango da, zalantza-izpirik gabe, bai eta gizateriaren etorkizuna baldintzatuko duen jasangarritasunaren oinarrietako bat ere”), Berria 16 (adib.: “Kutxaren jasangarritasun politikak jaso dezakeen kalifikaziorik gorena da GRIk emandakoa”), EiTB 41 (adib.: “Epe laburrean osasunak jasangarritasun arazoak izango dituela onartu du Bengoak”), Jakin 6 (adib.: “Lehenengo eta behin, museo proiektu bat: artea, natura, jasangarritasuna eta jarduera ekonomikoa”), Argia 33 (adib.: “Ekologismoa kritikatzen duten ahotsek dioten bezala, zertarako balio du jasangarritasun ekologikoak, bitartean ondasun naturalak eta produktiboak elitearen eskuetan geratzen badira”); iraunkortasun 414.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: jasangarritasun 22: Berria 20 (adib.: “Maturana jaunak orain 15 urte proiektua kaleratu zuenean funtsean, egitasmo bera da egungoa, orduan inork ez zuen aipatzen jasangarritasuna”), Amaia Lizarralde (“2001eko urtarrilean izenpetu zuen "Euskal Herriko Jasangarritasunerako Konpromisoa"4 agiriaren ildotik.”), Iñaki Heras (“Nahiz eta sustainability hitza euskaratzeko "jasangarritasuna" erabili izan maizenik, tranpetan ez erortzeko eta terminoari duen benetako balioa emateko, argi dago "iraunarazgarria", "eramangarria" edo "bateragarria" behar duela, ez baita "jasan" edo "pairatu" daitekeen zerbait”); iraunkortasun 237.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es sostenibilidad / fr durabilité: Elhuyar: (Ekol.) iraunkortasun; jasangarritasun / Nolaerran: - / Zehazki: (Ekol.) iraunkortasun / Labayru: - / Adorez5000: -.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

jasangarri eta iraunkor araua dira.

Eratorri-konposatu onartzekoa da

eratorri-konposatu onartzekoa da, ongi eratua baita, baina forma soila aipatuko da, ez da argibiderik emango adierari buruz.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n+k-.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: jaseko mutila.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

jaseko mutila.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

jazmin kolore: AA III; yazmin: Or Mi.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

jasmin (Navarro, K.); jazmin 3 (Etxezarreta, R. eta Valdes, A.); basajazmin (Etxezarreta, R.).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

jasmin:HiztEn; Euskalterm; jazmin: AB38 2; LurE; krasmin: AB38 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

Jasminum sp.

Nazioarteko forma da

nazioarteko grafia -s- da, eta gaztelania bakarrik da -z-.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-s-/-z-: Ibon Sarasolak dioenez, euskararen eraginezkoa izan daiteke -z- hau (hots, beste hainbat kasutakoa bezala; cf. Zaragoza, Andaluzia, Almanzor, eta analizatu), eta euskararen lege garrantzitsu bat egon daiteke hor auzitan. Hala ere, -s- hobetsi da kasu honetan.

Landare eta animalien taxonomi izena

Jasminum sp.

Jatorrizko forma

jasan, jaso.

Jatorrizko forma

dirua jaso, kobratu.

Jatorrizko forma

-2 berretzailera jaso; 3,5 berretzailera jaso; ber-hirutu, kubora jaso; ber-n-tu, n-ra jaso; berbitu, karratura jaso; berretu, berretzaile batera jaso; bosta berbitu, bosta karratura jaso; n berretzaileaz berretu, n berretzailera jaso.

Euskaltzaindiaren Arauak

jaso, jasotzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

jaso, jaso, jasotzen.

Jatorrizko forma

jasan, jaso.

Jatorrizko forma

dirua jaso, kobratu.

Jatorrizko forma

-2 berretzailera jaso; 3,5 berretzailera jaso; ber-hirutu, kubora jaso; ber-n-tu, n-ra jaso; berbitu, karratura jaso; berretu, berretzaile batera jaso; bosta berbitu, bosta karratura jaso; n berretzaileaz berretu, n berretzailera jaso.

Euskaltzaindiaren Arauak

jaso, jasotzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

jaso, jaso, jasotzen.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-o+a-.

Euskaltzaindiaren Arauak

jasoarazi, jasoaraz, jasoarazten. dio ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

jasoarazi, jasoaraz, jasoarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-o+a-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

jasogailu 1, Erkiag Arran ("Eskolapetik asi ta Talaraiño etzan izango arazo, gorabeera, albista edo jazoerarik euren erakarkiñak edo jasogailuak suma, oratu ta beragandu ez ebanik").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

jasogailu 4, M. Murua ("Azkeneko muntaia honi polipasto deitzen zaio [...] zenbait polea finko eta mugikor elkarren segidan jarriz eta konbinatuz, egiten da jasogailu hau"); Elhuyar ("Beste zenbaitetan, jasogailuetan eta atoi-ekipoetan, bereziki, hasieran momentu handiak eta abiadura txikiak behar dira eta abiatu ondoren, abiadura handiak eta momentu ez hain handiak"); J. Suarez ("Jasogailu batetan igoten da ikatza"); K. Alkorta ("katua / jasogailua").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

jasogailu : DFrec 1 ("Aszensoreak, jasogailuak, berebilak behebarruan sartzeko arranpak..."); AB38 8 (5 'montacargas, elevador'; 2 'grúa', 1 'ascensor'); AB50 7 (5 'ascensor', 'montacargas' 1, eta platerentzako jasogailu 'montaplatos' 1); HiztEn (1 zerbait bertikalki edo angelu handiko malda batean zehar jasotzeko edo igotzeko tresna edo sistema 2 orga jasotzailea); Euskalterm 4 ('montacargas', eta hauetan karga-jasogailu 1) // Ez dugu aurkitu ap. LurE // 'montacargas, elevador' itzulitako besteak: altxagailu : Euskalterm 1; jasotzaile : Euskalterm 1; karga(-)gorailu : AB38 2; AB50 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

jasogailu : ElhHizt (montacargas, ascensor, elevador); HiruMila (montacargas, elevador); DRA (aparato levantador, receptor, captador — Erkiag Arran); PMuj DVC (montacargas, ascensor) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

montacargas/monte-charge formen ordainak hiztegietan: jasogailu : HiruMila; karga-altxatzeko : HaizeG FB, T-L LFB, Casve FE (kargaltxatzeko); karga-jasogailu , kargagailu : ElhHizt; kargaltxagailü : Casve FE; zama-altxatzeko : HaizeG FB; zama-jasotzeko : PMuj DCV // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: montacarga / HitzIrud: "jasogailua = montacargas, elevador".

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gailu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

jaspe (Lcc, Gèze), jazpe, jaspi, jaspa. "Jaspe piedra" Lcc. v. harnabar, nabarri, HARRI-NABAR. - Lehen fundamenta zen iaspez; bigarrena safirez. Lç Apoc 21, 19 (He jazpe, Dv, Ker, IBk, BiblE jaspe, Ol yaspi, Bibl jaspa; TB nabarri, Ur (V) arri nabarra). Izarrizko arri nabar edo jazpe ederrakin. Cb EBO 45. Jaspe guziz garbia, kristalaren eran argia igarotzen zaiona. AA III 580 (v. tbn. 350). / JASPE-HARRI. Jaspe. - Iaspe-harri kristalera tiratzen duena bezala. Lç Apoc 21, 11 (He, Dv, Ur (G), IBk, IBe, BiblE jaspe-(h)arri, Ker jaspi-arri, Bibl jaspa-harria; TB nabar-harri). / JASPEZKO HARRI. Jaspe. - Jaspezko arrija lakua. Ur (V) Apoc 21, 11.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

jaspe 4 ap. ZTC (Urdaibaiko Biosfera Erreserbako Bira 1, Zientzietarako argimenen azterketa, Alberto Santana 2); jaspe 11 ap EPG (BiblE 8, Patxi Ezkiaga 1, Patxi Zubizarreta 1, Juan Garzia 1).