Euskaltzaindiaren Hiztegia

Jatorrizko forma

ahardi '(zerri) eme'

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: ahatebeltz / HiztEn: ahatebeltz / LurE: - / ElhHizt: ahatebeltz / EskolaHE: -

Idazkera hedatuena da

ez da loturik idatzia hobesteko arrazoirik ikusten: 'ahatea' da, eta 'beltza'.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

beltz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ahate sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Melanitta nigra.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azpisarrera gisa gehitzeko eskatuz: ahuntz-azienda , ahuntz-erdara , ahuntz-hosto , ahuntz-talde .

Zerrenda osagarriak

NekHizt

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

aketz/akeztu, akezten.

Aditz-erregimena

da. ad.

Forma baten adiera(k)

(animalia emea) antzutu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH s.u. ama ‘madre’, ama-ahizpa: Zav Fab RIEV 1909; ama-alaba: Mb IArg, Canc. pop. in Mg PAb, Zav Fab RIEV 1907, Etch, Sor Gabon, Aran SIgn, Ag AL, Zab Gabon, Urruz Urz, Iraola, Barb Leg, Tx B, Or Eus, ABar Goi, JAIraz Bizia, NEtx LBB.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Ama Birjina, ama(-)hizkuntza, ama ponteko.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azpisarrera gisa gehitzeko eskatuz: ama besoetako , ama-eskola ; eta adib. gisa: ama-alabak, ama-semeak.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bi adibide eta bost azpisarrerarekin, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

Ama Birjina, ama ponteko, ama-hizkuntza

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AR-EME (V, L, BN, S). Ref.: A; Etxba Eib. a) Macho y hembra. "Usuak astekotan, ar-emiak erosi biar dittuzu, de criar palomas, habrás de comprar macho y hembra" Etxba Eib. Esan zion egin zezala onzia bezalako Arka edo kutxa andi zabal bat, egazti ta abere mota guzietatik ar-emeak beregan idukitzeko diña izan zitekeana. Ub 13. Abere edo animali-mota guziak, bakoitzetik pare bat, ar-emeak. Lard 9. Bereonelaxe sortu omen ziran beste bederatzi sail: egona ta ibilia, bata ta askotza, [...] ezker-eskubia, ar-emea, zuzen eta makurra, argia ta iluna. Zait Plat 58. Bizidunen zurubian, mailletan gora goazela, gero ta indartsuago azaltzen zaigu ar-emearen batasuna. Vill Jaink 160. Har itzazu zeurekin zazpina bikote, ar-emeak, legez kutsatugabeko diren abereen artetik. BiblE Gen 7, 8 (Ol arra ta emea, Ker arra ta eme). Animal mota bakoitzetik pare bat, har-emeak, Noek kutxan gorde zituelako. MEIG III 115. b) "Ar-emeak (Vc, L, BN, S): [...] b) corchetes; c) bisagra y pernio" A. "Arreme, ar-eme, herramientas que trabajan juntas efectuando la labor de macho y hembra a la vez. Ba-daoz erremintxa batzuek arremiak diranak. Bixak alkarrekin dabe ar-eme biarra; bata bestian barruan doia" SM EiTec1 EH2016: adib.: ar 1 adj. Ernaltzeko ahalmena duen sexuari dagokiona. Ik. eme. Asto emearen ume arra. Igel arra. Loreetako organo arrak. 2 iz. Izaki bizidun arra. Arrak eta emeak. Talde horretan arrak agintzen du. 3 adj. Bi atalez osatutako hainbat gauzatan, atal zulodunaren barnean sartzen dena. Molde arra hautsi da. Badaude lanabes batzuk ar-emeak direnak

ar-eme 4: Elhuyar, EiTB 2, Argia.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EPG: ar-eme 8: Elizen arteko Biblia, Juan Martin Elexpuru, Xanti Iruretagoiena, Imanol Unzurrunzaga, Anjel Lertxundi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

dvandva librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta sartzekoa azpisarrera gisa (EHren 3. adieran jasoa dago adibide gisa).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ar sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jakite-arloak

Bot.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea.

Jatorrizko forma

arrau(l)tza, -tze

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: arrautza-denda, arrautza-perretxiko .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: arreba ‘hermana (de hombre)’: ConTAV, Lç, Ax, O Pr, SP Phil, Gç, ES, Gamiz, Mb IArg, Cb Eg, Lg, LE Ong, Mercy, Brtc, Mg CC, Añ LoraS, AA, fB, JJMg BasEsc, JesBih, Etch, Izt C, Gy, Lard, ChantP, Bv AsL, Ip Hil, Arb Igand, Azc PB, Ag AL, Balad, Mdg, Echta Jos, JE Bur, Altuna, JE Ber, Or BM, Zerb IxtS, Zait Sof, Etxde JJ, Txill Let, Erkiag Arran, Arti MaldanB, JEtchep, Alzola Atalak, Uzt Sas, Xa Odol, Etxba Eib.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

erabili gabea da, baina adierazle baten premia dago.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

arreske egon, arreske ibili.

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

arta-bizar G 1 (Or Eus), arto-bizar 5: IE 1 (Barb Sup), G 4 (It Fab, Izt C: "artobizar"; Iraola: "arto bizar", TAg Uzt) eta OEH argitaratuan A EY, Etxba Eib; Loram Y ("arto bizar").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

artabixar EB 1 (A. Sarriegi), arto-bizar EB 1 (F. Larrea).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

artabizar : HiztEn-LurE, Euskalterm 1; artobizar : HiztEn (ik. artabizar).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

artabizar : EuskHizt (ik. arto bizar), HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, DRA, PMuj DVC (arta-bizar); artobizar : EuskHizt (arto bizar), Lh DBF (-th-), DRA (arto-bizar), PMuj DVC (arto-bizar).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-eme.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

asto emea.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: asunbeltz: Urtica urens; eta asun borta: Lamium maculatum; asun handi: Urtica dioica;

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: asunbeltz / LurE: AS / ElhHizt: asunbeltz / EskolaHE: AS

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-beltz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

asun sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Urtica urens.

Zerrenda osagarriak

NekHizt

Erabileremu dialektala

Naf.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

antxume emea.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'astiro'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa emateko eskatuz: baratxe-baratxe .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

1 iz. hazten ari den txerri emea. 2 izond. (mutil eta, batez ere, emakume) ausart-lotsagabea.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: basahate: Anas platyrhynchos.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Anas platyrhynchos.

Sektore jakin bateko informazioa

EAEn hedatuenak, ap. EHAA, 2008-04-22: "Euskal Autonomia Erkidegoan ohituraz hazi izan diren behi arrazetatik (herriko behi gorri edo pirenaikoa; limusina; suitzar arrea; blonda; txarolesa; haranetako asturiarra; mendietako asturiarra; terreña; montxina, betizua, eta frisiarra, bai eta haien arteko gurutzatzeak ere) datorren abelgorri okela freskoa" — lautan; "Erroldak [...] Euskal okela: 2004ko abere hilak / Pirenaikoa eta gurutzatzeak - 2.596 [...] / Limusina eta gurutzatzeak - 3.194 [...] / Suitzar arrea eta gurutzatzeak - 506 [...] / Blonda eta gurutzatzeak - 503 [...] / Txarolesa eta gurutzatzeak - 542 [...] / Mestizoak - 6.592 [...] / Beste batzuk - 1.716 [...] / Guztira - 15.649".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz, AS gisa: behi-azienda ; eta adib. gisa: behi beltz, behi-esne, behi gorri, behi-hazkuntza.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: behor-txori .

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.: beroan egon (Ipar. eta Naf.): 'berotan egon' / AS: bero-beroan, bero-bero egin, bero izan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: beroarena kendu, bero egin , bero egon ; eta adib. gisa, hala onartuz gero: beroaren beroaz.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bero-beroan, bero izan

Kategoria

iz. / izond.

Deklinabidea

bero(t)an egon

Euskaltzaindiaren Arauak

berotu, bero(tu), berotzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

berotu, bero(tu), berotzen

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bero-bero egin

Jatorrizko forma

berretu, berretzaile batera jaso; n berretzaileaz berretu, n berretzailera jaso

Euskaltzaindiaren Arauak

berretu, berret(u), berretzen. du ad. 1 Zah. 'emendatu, gehitu'. 2 Mat.: 'zenbaki bat (berrekizuna) beste zenbaki batek (berretzaileak) adierazten duen adina aldiz bere buruarekin biderkatu'.

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski da, hemen, berretu

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

berretu, berret(u), berretzen

Erabileremuen araberako adierak

1 (zah.) 'emendatu, gehitu'; 2 (ber.) 'zenbaki bat (...) beste zenbaki batek (...) adierazten duen adina aldiz bere buruarekin biderkatu'

Euskaltzaindiaren Arauak

1 Zah. 'emendioa'. 2 Mat.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. natura.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Anat.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Bot.

Jatorrizko forma

komun / emakumezkoak

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoria eta adibidea gehituz: "adlag.: emeki-emeki".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: EMEKI-EMEKI (S ap. Lrq; Dv, H). Despacio, lentamente; poco a poco. Tr. Documentado abundantemente al Norte desde comienzos del s. XVIII; al Sur lo hallamos en autores del s. XX. Es muy raro con el significado de 'dulcemente, suavemente'. Denbora luzez, eta aphur bana emeki emeki hezurretan barrena sarthuz. ES 182. Falta txipier ihesi egiten eztiana handietara emeki emeki eroriren da. Mst I 25, 11 (SP baratxe, Echve piskaka, piskaka). Emeki-emeki gutitu zen haren bihotz mina. Lg I 310. Emeki emeki uzten gare bertzen exenplu gaixtoez galtzera. Jaur 119. Solas-molde arrunta gizakien eta mendetako gora-behereri tainki datxikote eta berenaz emeki-emeki galtzerat doa. Lf GH 1923, 187. Gabez nexkak lo daudenean, nik oe-yantzia emeki emeki tiratzen diet. 'Doucement'. Or Mi 75. Emeki emeki atzera egiten du Breizerak. Mde Pr 282. Emeki emeki jartzen ari zuten Eliza. Ardoy SFran 317. Europako erresuma guziak emeki-emeki batasunean onartu... J.L. Davant Herr 11-7-1968, 5. Pasatu zituen zenbait egun ohean eta emeki emeki jin zitzakon balia puxka bat. Etchebarne 107s. v. tbn. (para autores meridionales) A Ardi 88. Etxde JJ 12. Erkiag Arran 65. Vill Jaink 62

adib: emeki adb. Emetasunez, leunki; geldiro. Ik. poliki; astiro; baratxe. Emeki eragin. Emeki mintzatu, erantzun. Andreek berez poliki eta emekiago hitz egiten dutela. Gogorki eta dorpeki dagokizunari emeki egotea. Egun oroko atsekabe arinak emeki paira itzazu. Emeki laztandu. Bagoaz emeki, harrabotsik gabe. Emeki-emeki gau beltzak hartzen ditu bazterrak. Horrela dagoelarik, norbaitek emeki-emeki irekitzen du ganbarako atea. Azeria, emeki-emeki, zangoak doi-doia lurrean finkatuz. Arteka ilun hartatik atera ondoan, emeki-emeki eremuak zabaltzen eta eztitzen dira. Eta, emeki-emeki, urteak joan dituk.

emeki-emeki 220: Aizu 10, Deia 6, Elhuyar, Elkar 4, Consumer 2, Berria 110, EiTB 9, Euskaltzaindia 3, Jakin 18, Argia 38, Laneki 3, Erlea 9, DiarioVasco 7.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

emeki-emeki 502: Berria, Herria, Alberto Ladron Arana, Marzel Etxehandi, Piarres Aintziart, Xipri Arbelbide, Jon Alonso, Karlos Zabala, Gotzon Garate, Jose Angel Irigaray, Jean Baptiste Etxarren, Lopez de Arana…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib.: emeki emeki / EuskHizt: adib. / HiztEn: adib. / LurE: adib. emeki emeki / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa emeki sarreran.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

bikoiztapen indargarriak.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa eskaintzekoa emeki sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa emeki sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehituz: "iz." eta AS gisa: emendiozko .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ERLE ERREGINA. Abeja reina. Cf. Ax 36 (V 21): Erleek bere erregearekin; SP Phil 172 y He Phil 174: Erleen Erregea. * Erlama-antzera (erle-erregiña). Or Eus 304.

LB: ; EPG: “Ernaltzen dute erle erregina (espiritua, edo pentsamendua, edo dena delakoa), eta hiltzen dira berehala.” (Anjel Lertxundi); ETC: 51 “Badira, botere postuetan dauden emakumeen artean, erle erreginaren sindromea deritzana jasaten dutenak.” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: erle erregina (Zool.) abeja reina, abeja maestra; Adorez: 0 ; Labayru: erle-erregina abeja reina.

erle iz. Lau hegoko intsektua, gorputz iletsu eta arrekoa, taldean bizi dena eta eztia eta argizaria egiten dituena (Apis melifera). Erlearen ziztada. Erleen burrunba. Erle urduriaren antzera. Erle erregina: erle eme ugalkorra. Erle langileak: erle eme antzuak. Erle joan-nahiak, ez ezti ez abaraska (esr. zah.). erregina 4 iz. Taldean bizi diren intsektuen artean, eme ugalkorra. Erlauntz bakoitzean, erreginaz gainera, bi motatako erleak daude: langileak eta erlamandoak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erle eta erregina sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ERLE LANGILE Abeja obrera. * Erle-langilleak eztira ez arrak ez emeak. Eguzk GizAuz 109.

LB: 3 “erle langileok ez dugu eztirik” (EiTB); EPG: 3 “Zuk badakizu nola egiten diren erle langileak: gelaxka txiki batean sartzen da larba, eta janari eskasa ematen zaio”(Josu Zabaleta); ETC: 83 “Erle langileak baino ez dira sartzen sareko zuloetatik, eta horrela ez dira bi zatiak nahasten.” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: erle langile (Zool.) abeja obrera, abeja neutra; Adorez: 0; Labayru: erle langile 1 iz. Zool. abeja obrera.

erle iz. Lau hegoko intsektua, gorputz iletsu eta arrekoa, taldean bizi dena eta eztia eta argizaria egiten dituena (Apis melifera). Erlearen ziztada. Erleen burrunba. Erle urduriaren antzera. Erle erregina: erle eme ugalkorra. Erle langileak: erle eme antzuak. Erle joan-nahiak, ez ezti ez abaraska (esr. zah.). langile 3 iz. Taldean bizi diren intsektuetan, taldearentzat lan egiten duen intsektu antzua. Erle langilea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erle eta langile sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan ernaldi (Or, Zait Plat-en aipatua: "Ederra ernaldiaren zaindari da, Parka ta Lukina bezala") eta ernalaldi (Dv Has 30,42: "Estaltze berantiarra zenean eta azken ernalaldia" #mdash# Ur: umetzea)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ernaldi (eta e. garai) 3: Or EG 1951 (ik. OEHko testuingurua); Balea eta euskaldunak ("Katxalote emeek duten ernaldia 14-16 hilabetekoa da, eta edoskialdia, berriz, urtebetekoa"); BoletinObSS 1971 ("Benetan, baita, garai emankorra degu, guk uste ta nai degunez; benetan ernaldi garaia etorkizun obeagoari ba-gagozkio"); ernarialdi 3: Biztanleria 1975-80 ("180 egun baino gehiagoko ernarialdiko sorkuntz produktu bizi ala hil ororen amaren gorputzetiko erabateko iraizpena edo aterakuntza"); UZEI 2 ("umeak nagusi ez-heldu bezala jaiotzen dira ernarialdi luze baten ondoren", "Rh eritasunaren grabetasuna hein batean, aurreko erditzeen kopuruaren pean dago, antigorputzen kontzentrazioak ernarialdi bakoitzean gehitzeko joera bait du").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ernaldi : AB38 3 (hauetan 1 `período de gestación' itzulia eta beste 2 `gestación, embarazo'), AB50 1 (embarazo), HiztEn, LurE; ernarialdi : HiztEn, Euskalterm 4 (hauetan 3 `gestación' itzuliak eta 1 `embarazo'; 1 haurdunaldi sinonimoarekin; 1 e. eta eraberritako konplikazioak; 1 ernarialdiko gorputz luteo) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ernalaldi : DRA (calor, excitación); ernaldi : EuskHizt, HiruMila (1 calor, excitación; gestación, preñez), ElhHizt (período de embarazo, preñez), EskolaHE, Casve EF, PMuj DVC (1 preñez, gestación; 2 germinación); ernarialdi : HiruMila (gestación) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi; haplologia.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

(animalia) ernari dagoen denbora.

Euskaltzaindiaren Arauak

ernaldu, ernal, ernaltzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ernaldu, ernal, ernaltzen

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: errege-erreginak

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Oinarri gabea da

-ki osaerako eratorri oinarri gabea.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

geldiro, emeki.

Jatorrizko forma

erro, zain, sustrai

Jatorrizko forma

zenbaki baten erroa atera

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: erroak egin, errotik atera, errotik maite, erroz gora.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "erroa = bisagra".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: erroak bota , erroak eman , errotik ; eta erro karratu, erro kubiko .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

erroak egin, errotik atera

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: esne(-)belar Euphorbia, esne(-)denda, esne(-)gain, esne(-)gauza, esne(-)hauts, esne(-)jaki, esneko hortz, esne(-)tela, esne(-)zopa.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: esne-behi , esne-bide , esne-harri , esne-lore , esne-perretxiko , esnetarako .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

esne-belar (53.9: Euphorbia); Esne-Bide; esne-denda; esne-gain; esne-gauza; esne-jaki; esne-hauts; esne-zopa; esne-tela (Ipar. eta Heg. da); esneko hortz

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ESNEA GALDU (V-gip). a) Cortar(se) la leche. "Cortarse la leche. Atzo, alperrik goixago egosten ipiñi, zure esnia galdu eiñ jakun" Etxba Eib. "Bero aaundixakin errez galtzen da esnia. Sin. esnia mudau edo esnia kortau" Elexp Berg. Urak eznea galtzen du, eske soberak adiskidea. O Pr 455. b) Perder la leche, dejar de producir leche. Horrek erran nahi du behiak, ernaldu ondoan, esnea laster galduko duela. Dv Lab 248

esnea galdu 1, Argia (“Irigoienek esnea galdu zuen hilabetetan, alabaina kalte handiena geroztik heldu da, egin beharreko analisiak direla-eta”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

esnea galdu 2: Herria (“Artoak ximurtzen, sorroa ez sortzen, baratzeek sofritzen, xaharrek hatsa galtzen, errekak agortzen, ardiek esnea galtzen eta hoinbertze gertakari zauzkit urruntzen prezioen goititzeaz ere, ez bainaiz orroitzen, bainan baratzekari berri bat zaiku sortu bezain laster emendatzen eta dirua ekartzen”), Michel Oronoz (“Uda egiazki jin aitzin, aroa hezea, hotza, lanotsua izaiten da eta hori ez da ardien onetan: batzuk eztulka, mainguka, besteak mehatzen, esnea galtzen; beha dago artzaina, kexu, agian eguzkiak laster berotuko duela eta bazterrak berdatuko direla”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, adibide gisa jasotzekoa, esnea jetzi bezala.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa esne sarreran.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. laktazio.

Ongi eratua da

forma berri, ongi eratua.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Kategoria

iz.