Leku-izenak

(...)
Zabal eta ondoa ditugu hemen. Izen honek Barranco del Pinar izeneko errekaren ingurua, elutsa eta egutera, ematen du aditzera, eta gaur El Pinar izenak heriotzeko puntura eraman badu ere, Zabalondoa dermio honen izen zaharra zela uste dugu, gutxienez alderdi handi batena. Orain pinua edo leherra da bertan ugariena, baina antzina arte eta haritzetan oso aberatsa zen. 1698ko aipuan ikus daitekeenez, Pitillas eta Uxueren alderdi komuna zen, 1800eko lur-bereizketa agirian behin ere aipatzen ez den arren. Urte honetan beronetan azaltzen den Fuente de Zabalondoa Barranco del Pinar errekari hasiera ematen dion oraingo Fuente de San Vicente bide dugu, eta antzinako Barranco de Zabalondoa aipatu Barranco del Pinar bera. Monte de Zabalondoa Bigas-ekin mugatzen duen mendi partea da. Gaurregun herriko artzain eta nekazari zahar gehienek ez dute ezagutzen toponimo hau, eta hil hurran dela esan daiteke. Bada Zabalondoa-ren kokagunearen berri zehatza eman digunik, baina toki-izena azken hatsa ematen ari dela garbi dago. Zabalondoa 1800erako Zabalandoa zen (ikus gorago), hemendik metatesi baten bidez, *Zalabandoa aterako zen, eta hemendik 1892ko katastroko eta gaurregungo Zalamandoa [zàlamandóa], eta aditu ere dugun Zarabandoa [zàrabandóa]. Nabarmentzekoa da Zabalondoa ez dela *Zabalondoba edo antzeko ezer bilakatu (cf. Zerkondoa > Zerkondoba Artaxonan [J. Jurío, EETA, 376. or.], Bideondoa > Biandoba Lergan...).
(...)

(...)
Barranco del Pinar-en abiapuntua da iturri hau. Ez dakigu hagionimoa nondik atera den, San Vicente (ikus sarrera hau) errota zaharreko bidean baitzegoen, errota berriaren ondoan. Dokumentazioko Fuente de Zabalondoa izan daiteke, iturria hemen egoki eta.
(...)