1.
(V, G; Lcc, IC 442r, Mic 6r, VP 15r, Lar, Añ(V, G), H(V, G))
Ref.:
A;
IzArOñ;
EtxbaEib;
ElexpBerg;
ZestErret
. Cal. "Calero, el que la hace, kare egiten deuena" Lcc. "Calera de cal, karean montoia" Ib. "Chaux" H. "Karea, arria sutan erreta lurrarentzat egiten dan ongarria (G-goi)" J. Etxeberria EEs 1931, 38. "Karia erre, hacer la cal" Iz ArOñ. "Kariakin eiñdako ziriñagaz zuritzen dira etxiak, con un líquido preparado con cal se blanquean las casas" Etxba Eib. v. kisu. Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 5 ejs.
Gañeko karea kendu ta arkitu zuten gorputza ill zen hordu berean bezain osoa. MbIArg II 301.
Arez, karez ta arriz ez, baizik olez ta zurez egiña. Ib. 312.
Ezteutsaz ezarten biar leukezan kare, arri, zur edo geijak [etxiari]. Astar II 162.
Lurrak ongarritzeko bear ainbat kare. IztC 53.
Badira tuparriak kare asko daukatenak. ItDial 51 (Ur kare; Dv gisu, Ip latsün).
Soroetan zabalduko'itut / zimaurrak eta kariak. TxB 143.
Illobiak kisuz (karez) txuritu egiten zituzten. IrYKBiz 274n.
Iñoz baiño ederragoak baserrietxeak, kare zuriekin dotoretuta. AlzolaAtalak 68.
Lurra emokeran ondo ezo ta beteak geratu ziran inguruak euriz ta karez. OnaindSTeresa 7.
Karea naastu bear izaten zitzaion lurrari.JAzpiroz 74.
Harriak, adriluak, karea eta zurajea. MEIG VI 79.
v. tbn. AB AmaE 215. A BGuzur 132. Ag G 216. EEs 1916, 269. Inza Azalp 87. Munita 79. Gand Elorri 102. Anab Poli 15. And AUzta 125. Ataño TxanKan 59. Zendoia 37. Gerrika 126.
KARE-HARRI(V, G, AN-gip; karearri H; kara-harri V-gip; kararri G-goi; Lar, H). Ref.: A; AEF 1927, 42; J. Etxeberria EEs 1931, 38; Iz UrrAnz (káraarrixa); Etxba Eib; Ond Bac; Elexp Berg; ZestErret. Piedra caliza. "Lastur aldia, dana karearrixa da" Elexp Berg. v. KAREZKO HARRI, karaitz. Urnietan ere badute kara-arri bikañenekotik. IztC 52.
Zeña atera ta landu egiten dan kare arria baino errazago. Ib. 59 (v. tbn. 53 y 66 kare-arri).
Hernaniko mugape guztia da karearri piñakin ondo janzia. Ib. 52.
Lur guztiak berenez / badute bustiña / kararriaren autsa / eta ondar fiña. ItJolas 113.
Zamatzen dute barru guztia kare arriz. AgG 22.
Kare-arria duten mendietako uren antzekoa. Goñi 67.
Askotariko kare-arriak dagoz. GJaurKimia 153.
Urbia, Aizkorri ta oietan [...] kare-arria baizik ezta ikusten. Vill(
inAndAUzta 29
).
Kare-arriko Euskal-/ leien sari aundi. GandElorri 59.
Kare-arrizko mendiak. Ib. 38 (v. tbn. 54).
v. tbn.
EEs 1915, 89. Etxde Egan 1961 (1-3), 82. Ibiñ Virgil 73. Insausti 32.
azpisarrera-4
KARE-HARRIDUN.
"Calar, tierra calar, lur kararriduna" Lar.
azpisarrera-5
KARE-HAUTS,
KARAUTS.
Cal, arena de cal. Karauts edo ondarra / badauka geiegi, / lurra gelditutzen da / lasai ta arroegi. ItJolasak 114.
azpisarrera-6
KARE-BELAR.
"Careum, [...] kare belhara, karekia" Urt IV 248.
azpisarrera-7
KARE BELTZ.
(V-al (-baltz), G-to ap. A). a) "Cal negruzca" A. b) Roca caliza oscura.
[Gipuzkoako mendiyetan] arri eta menasta mueta asko arkitzen dira: karearri, karebeltz, arbel [...]. IPrad EEs 1915, 89. b) "Algunos dan este nombre al cemento" A. Lemonako Karebeltzak. "Cementos Portland de Lemona". EAEg 18-5-1937, 1671. Zelaiak karebeltzaz estaliak. Olerti 1959, 155.
azpisarrera-8
KARE BIZI(V-gip ap. Etxba Eib). Cal viva. "Kare bizixak erre eitten dau" Etxba Eib. Ortzitu zuten kaja batean, zen guzia kare biziz betetzen zutela. MbIArg II 301.
Kare bizi ta sokaranak osin zuloetan botatzea. IztC 108.
On da ukullua zuritzea eta kare bizia bertan itotzea. ItDial 80 (Ur kare bizija, Dv gisu bizia, Ip latsün berua).
Alor egarrîk txir egiten du / kare bizien erara. OrEus 264.
Gaitzez ildako zerrik zulo sakon-sakonetan eta kare-biziz estaliaz lurperatu. EAEg 5-12-1936, 462.
Gobela Urdulizen kare biziari, Urduliztarrak badakie zer erakutsi Ondarrutarrari.(V-m). EZBB I 132.
v. tbn. Aran-Bago ManMed 218. GJaur Kimia 153.
azpisarrera-9
KARE-ERRETZE.
Quema de cal. Arretaz egiñ bear dana da kare erretzea, lan gogorra da. AgG 22.
azpisarrera-10
KARE-ESNE.
v. karesne.
azpisarrera-11
KARE GEZA.
Cal apagada. Kare bizi oneri ura erantsi ezkero, kare-geza edo kare itoa lortzen da. GJaurKimia 156.
azpisarrera-12
KARE-IKATZ.
Carburo de calcio. Kare-ikatzak, ura erantsi ezkero, ikatz-laspela (azetileno) emoten dau. GJaurKimia 157.
azpisarrera-13
KARE ITO.
Cal apagada o muerta. Kare bizi oneri ura erantsi ezkero, kare-geza edo kare itoa lortzen da. GJaurKimia 156.
azpisarrera-14
KARE LETXERA,
KARE-LETXADA(V-gip ap. Elexp Berg). Lechada. v. karesne. Ganauen gaitzak kentzeko, kare letxeria ta zotala botaeiten xate ormai. (V-gip). GandEusk 1956, 211.
azpisarrera-15
KARE-LUR.
Tierra caliza. "La primera de estas nueve calidades de tierras es la caliza kare lurra" Ensayo 25. v. KARAITZ-LUR. Karelurra onena [intxaurrarentzat]. Munita 50.
azpisarrera-16
KARE-MENDI.
"Formación caliza o calcárea. Arno be, kare-mendixa" Etxba Eib.
KARE-ORE.
Argamasa. "Kareorre (G?), masa de cal, mortero" A, que cita el ej. de Uriarte. v. karamasa. Kareorrea eta adrilluak egiten. "Luti"
.UrEx 1, 14 (Dv lohi, Ol, Ker buztin).
Erriaren batasun ori adriluz eta kare-orez eraiki ondoren. ZaitPlat 248.
Kare-orearen ordez bikea. BiblEGen 11, 3 (Ur kareore
).
Kareorez estaltzen zuten. Ib.Ez 13, 10.
azpisarrera-19
KAREZ ETA HARRIZ.
"De cal y canto, karez ta arriz" Lar.
azpisarrera-20
KARE-ZIRIN.
"Karésiriña, la cal incandescente que se corre" Iz ArOñ (s.v. siriñ).
azpisarrera-21
KAREZKO(Lar, Añ). "Caliza, calizo" Lar. "Mampostería, arlankaitza, arri karezko ormea" Añ. v. karedun. Nabarri ederra, areatsu ona, karezko piña ugari ematen [duten arrobiak]. IztC 56 (cf. infra KAREZKO HARRI).
Azido sulfuriko ta karea (sulfato karezkoa). NekIr 44.
Urteoroko zuritualdia bear izaten zuen etxeak [...] karezko jantzia. TAgUzt 43.