Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos (tbn. en Mattin) desde mediados del s. XVIII; su uso aumenta considerablemente durante el s. XX. En DFrec hay 1 ej. de neskazahar y 4 de neskazar.
sense-1
1.
(-zarV, G, AN-ulz, B; H(V, G, s.v. neskatzar), ZamVoc)
Ref.:
A; Iz Ulz, Als, To; Etxba Eib; Elexp Berg;ZestErret
. Solterona."
Sasoi baten, beiñ 25 urte euki eta ezkontzeke egon ezkero, neskazarra ziñan
"Elexp Berg..
Cf. Echaide Orio 128 y VocNav s.v. nescasarra. Neska zarrok danza egin da mutilok dirua pagadu. Acto 84.
Neska zar egoteaz / ere lanak daude / iñork ez nai gelditu / bat edo bat gabe. IztPo 89.
Salbadoriak libra gaitzala neska zarraren gaitzetik!Xe 311.
Neska zar bat zan nere koñata. PE 138.
Neska zar au asbera-penekin dago. SorAuOst 91.
Gero ere neskazar mutur zikiñen baten atzaparretara juan biarko dute [gauza primoriak]. AlzSTFer 128.
Betiko neska-zar geratu ezteittean. EchtaJos 330s.
Obeto den neskazar, Peru traketsaren emazte baño. AgG 236.
Badakizu nor dan Izurraingo neskazarra, Joxepiñaxi. AArdi 31.
Mutil-zarrak eta neska-zarrak, lar onak edo lar txarrak. (V-arr). AEF 1921, 50.
Muttil zar eta neska zar asko gelditu giñaden. TxB II 156.
Lagun dituzutela / neska zar antzuak.MendaroTx 65.
Neska zâr baten antza bertsuz emaiten du. "Solterona"
.OrEus 54.
Mutil gazterik diru usaiñean alargun edo neska-zaharren batekin ezkontzen zanean. EtxdeJJ 171.
Gero, ezton neska zarrik faltako...ErkiagArran 110 (40 neskazaar).
Uste baiño len zapaltzen ditu / neskazarren usaiñak. AndAUzta 119.
Ez al dek inguruan aldarera eramateko neskazar tajuzkorik?NEtxLBB 120.
Elizaurretxeko neskazarra izan ei-izan, izara zuri bat burutik bera jantzita. AlzolaAtalak 60 (tbn. 60 nezka-zar).
Neska zarra ezkonduba? aituba bere gozuba!(AN-araq). InzaNaEsZarr 71.
Maistrea neskazarra zan.EtxabuKontu 14.
Asko elizan ibiltzen zan neska zaar batek auxe esan zuan. Insausti 28.
Tentatzen hasi behar genuke, Txirritak neska zaharrak tentatzen zituen gisan. MEIG VIII 99.
v. tbn. Urruz Urz 45. EEs 1916, 316. Noe 80. Lab EEguna 64. Ldi BB 106. TAg Uzt 283. Zait Sof 98. Basarri 185. MAtx Gazt 71. BEnb NereA 74. Canc. pop. in NEtx LBB 141. Uzt Sas 111. Mattin 104.
azpiadiera-1.1
(Uso adj.). Bear ez dan moduan / dantzatu mingaiña, / beata neska-zarrak / guziak aiña. MendaroTx 39.
Endrikek, izeba neska zar bat du, tipula baiño miñagoa. NEtxLBB 137.
sense-2
2.
(-zarG-bet, AN-gip; ElizdoEEs 1926, 33)
Ref.:
A;
ArzdiPeces;
FauMar 94
. "Pez parecido al besugo, más rojo y de ojos grandes"A.
"Escarcho"ElizdoEEs 1926, 33.
"Garneo, rubio, escacho (Laredo), gallina, trigla (Trigla lyra)"FauMar 94.
[Zarpa] ari zan neska zar baten puska (arraia) jaten. Iraola 98.
Perloi, arraigorri, neskazar [...] ta amuz atxitu ditezkean arrai-mota geienak, potiñeango arrantzuan artzen ziran. ElizdoEEs 1926, 6.
sense-3
3.
(-zarG-azp-goi). Nombre que se da al as de oros."
Neskazarra tokau zat
"ZestErret.
azpisarrera-1
NESKAZAHARRIK(Estar, etc.) soltera. Emen gagoz gu neskazaarrik, orixe bai, baiña geure iztarrak iñork ikusi, ez ikutu barik!ErkiagArran 144s.