Tr. La formas en -gei se documentan en los autores vizcaínos y suletinos, además de en JesBih y Duvoisin; en algunos vizcaínos (como Arrese Beitia, Iturzaeta, D. Aguirre, Lauaxeta o Erkiaga) alternan con las formas en -gai . Hay ezkont- en Oihenart y Barbier, y ezkunt- en los suletinos Etchahun, Inchauspe y Constantin. Con i- inicial sólo se encuentra en Eguiateguy. En DFrec hay 6 ejs. de ezkongai .
sense-1
1.
(G, AN-gip, L, BN; Aq, Añ, H),
ezkongei (V; Añ, H),
ezkontgai,
ezkuntgei (Gèze),
ezkuntugei (S),
eskongai,
eskongei,
izkontgeiRef.:
A;
Lrq(ezkuntugei);
GteErd 119
. Novio."Esposo [= 'novio, prometido'], esposa, bere, neure, zeure ezkongaia (G)"Aq 224.
"Esposo, esposa"Añ.
Tr. Usado por autores meridionales --con mayor frecuencia vizcaínos-- y suletinos (y ya en el s. XX en otros septentrionales, como Barbier o Iratzeder); se documenta desde Oihenart.
Alaba ezkontu ondoan, ezkontgeiak darraist ondoan. "Des partis pour elle"
.OPr 17.
Erregia zen hetarik batarekila izkontgei. Egiat 272.
Iguin edo atzerapenen bat baleutsa gurasuak gura leuken ezkongeiari. CrIc 66.
Ez tratatu iñolaere ezkongaiarekin. MgCC 165.
Alkar ikusteak ta ibilteak ezkongeiak. AñMisE 246.
Bere ezkongeija, bere laguna, beragaz bizi biar dabena. fBIc III 356.
Alaiak dira ezkongai biak. IztPo 81.
Ezkon gei badüzie, ez ezar esklabo. Etch 110 (127 ezkuntgei).
Ezkuntgei bazirie. Ib. 127.
Zein ederra litzakean au bera ezkon-gai guziak egitea. Lard 29.
Zeren eldu dira Bildotsaren eztaiak, eta aren ezkongaia gertutua da. UrApoc(G) 19, 7 (V ezkongeija, Ip ezkuntgeia; Lç, He emaztea, TB, Echn esposa, Dv andre beharra, Ol, Ker, IBk, IBe emaztegaia
).
Oraindikan ez daukat / ezkongai sobrerik. Xe 186.
Ez da erraz billatzen ezkongai bat onik. ABAmaE 407.
Eskongei biak egoten dira / abadearen aurrean. AzcPB 118.
Bere eskongaiaren amari. ItzAzald 173 (173 eskongei).
Bürhaso, ezkuntgei eta hen lagünak. ConstEskual 20-9-1907, 4.
[Aphezak] erraten diozkate ezkont-geieri behar diren guziak. ZerbArtho 165.
Lenik ezkongaiak elkar ezagutzea on dela. OrMi 47.
Ezkontgai handi zonbeit. "Fiancés"
.BarbLeg 61.
Ikus eziña zara ezkongai neskutza!LauxBBa 44.
Bere arreba Begi-urdin ezkongai zela erraterat jin ondoan. Iratz 153.
Oraindik ezkongai giñala, atzera-arazi ninduen batzutan bere gorpuztasunak. TxillLet 89.
Zingulinen ezkongai maitagarria. ErkiagArran 42.
Ezkongai bieri bere zorionik zintzoenak emon. BilbaoIpuiB 144.
Lamiñe batek Lanbrabeko errotan ezkon-geie eukala. AkesIpiñ 28.
Bi ezkongaiak berealaxe bakarrik utzi zituzten.TxGarmBordaB 184.
Neure lelengo zoriona emen / geure ezkongai onari. FEtxeb 145.
v. tbn. Mb IArg I 182. Astar II 137. Ag G 42. Lh Yol 17. KIkG 78. KIkV 104. IArt Itzald II 53. Gand Elorri 64. Etxde AlosT 77. Mde HaurB 75. Ezkongei: JJMg BasEsc 232. Zav Fab RIEV 1907, 538. Laux AB 22. Ayesta 28. Eskongai: Lh Yol 20. Zait Sof 36.
azpiadiera-1.1
Capaz, autorizado para contraer matrimonio. Eleisa Ama Santiak ta Aita Santu Erromakuak daukeela eskubidida edo alizatia senidiak alkarregaz ezkongei egiteko. fBIc III 364.
Alkar ezkongei egiteko mesedia. Ib. 365.
sense-2
2.(G, AN, L, BN; VP 84v, Lar, Añ, Dv, H), ezkongei (V-gip; Añ), eskongei. Ref.: A; Etxba Eib (ezkon-gei); Gte Erd 119.Soltero."Célibe"Lar, Añ.
Tr. Documentado desde mediados del s. XVII, es más frecuente en autores guipuzcoanos, aumentando su uso entre los vizcaínos desde principios del s. XX. Al Norte lo usan Pouvreau, Haraneder, JesBih y Duvoisin; posteriormente sólo se encuentra en Inchauspe, con el significado de 'casadero'.
Mariana gerea eskongai.
FórmElg
492.
Emakume alharguna, ezkongaia edo ezkondua. SPPhil 12 (He 11 norhabea edo neskatxa gaztea).
Edergaillu geiago utzten zaie ezkongaiei. Ib. 332.
Neskatxa ezkongaiei. HePhil 334.
Alargunak eta ezkongai garbiak ez ezik, ezkondu berak ere zerurako jaioak dira. MbIArg I 131.
Ez dio barkatu ez ezkongaiai, ez ezkonduai. AA III 458.
Bata apez dago ta / besteak ezkongai. IztPo 135.
Edozoin adinetako ezkon geiak errezibituak izanen dire lehenbiziko sozietatean. JesBih 404.
Ezkonduak ezkongai [nai luke izan] , / ezkongaiak senar. ItFab 164.
Diot aldiz ezkongei eta alhargun direnei, hala egotea on dutela. Dv1 Cor 7, 8.
Ezkondu eta ezkongai / guztiyak ondo bizi nai. Xe 235.
Beorri gizon ezkongaia ta ni berriz alarguna. SorGabon 41.
Ezkongei zan denporan. ABAmaE 234.
Joxepiñaxik damu du oso / ez gelditua ezkongai. UrruzUrz 46.
Irurok gagoz eskongei. AzcPB 127.
Beti eskongei egon bear al dozu?AgKr 110.
Berrogeta bost urte ebazan ezkongei bat. EchtaJos 329.
Izeba oso ezkongai batek. Iraola 99.
Diruduna ezkongai? Ez gaurko egunean, senarrik nai badu. AgG 371.
Obe du jarrai ezkongai. LabEEguna 117.
Ezkongai gertatzia / zala pekatua. MendaroTx 311.
31 urtedun ezkongaia, itsastarra."Soltero, marino"
.EAEg 25-5-1937, 1703.
Iakintasunera irixteko ezkongai obe. OrAitork 146.
Ezkongei betiko ez izatekotan. ErkiagArran 108.
Beste bertso bat moldatuko det / nik ezkongai oientzako. Basarri 119.
Oraindik ezkongai, eta bakarrik bizi zen munduan. IzetaDirG 49.
Oraindik ezkongai nago, edo mutil zar, nai duen bezela.Auspoa 39, 119.
Munduko emakume ezkongai guziei. NEtxLBB 89.
Inguruko ezkondu ta ezkongai, mutil ta neskazar, danak larrutu zizkiteken. AtañoTxanKan 155.
Ezkongaiei eta andre alargunei. IBk1 Cor 7, 8 (Lç ezkondu-gabei
).
Bai ezkongai eta bai / abereakaitik / abogadua dogu [San Antonio] / alde bietatik. Ayesta 46.
Ezkonduak ezkongaien aurka.Insausti 111.
Etorri zitzaion ezkontzeko garaia, baina ezkongai dago oraindik. MIH 325.
v. tbn. Bil 71. Moc Damu 28. Ag Kr 122. JanEd II 108. Etxde AlosT 45. JAIraz Bizia 114. MAtx Gazt 42. Alzola Atalak 141. Uzt Sas 150. Balad 98s. Ezkongei: Ag G 266.
azpiadiera-2.1
(G, AN, L ap. AMorf 131
; Urt I 273, Lar, H),
ezkongei (V ap. AMorf 131
; Lcc, VP, Añ, H),
eskongai (SP). Casadero."
Ezkongaia (gizona), casadero. Ezkongaia (emakumea), casadera"VP 25rs.
"Casadera moza, nezkato ezkongeia
"Lcc.
"Nubile"SP.
"Adulta virgo, neskatx ezkongáia
"Urt I 273.
"Casadero, casandero"Lar.
"Viripotente, emakume ezkongaia
"Ib. Jauregiko sal eder batean zeuden horduko ezkongai guziak. MbIArg I 179.
Maite barin bauzu zeure burua, ezkongai zarena, otoi otoi, bila zazu ume ongi azia, guratsoei obedientea. (100). LE-Ir.
Aditu dituzu, gazte ezkongaia, Jaunak nai duan eran ezkonzeko bear diran gauzak. AA I 605.Aphezen deyiala jin ziren Dabiten kastako ezkongeiak Tenploala. IpHil 64s.
azpisarrera-1
EZKONGAI ARTEAN.
Antes del matrimonio. Ezkongai artean izandako seme-alaba ageriak. ArgEgut 1923, 35.
azpisarrera-2
EZKONGAI-BIZITZA.
Vida de soltería. Ezkongai bizitzari lagun-artean agur egitera. NEtxNola 20.
azpisarrera-3
EZKONGAIETAKO.
De noviazgo. Alkarri ezkongaietako baiezkoa eman zioten. TxGarmBordaB 115.
azpisarrera-4
EZKONGAIETAN.
a) De soltero. Ezkongaietan zerbait banintzan, / ezkondu eta ezer ez. Iparg 358. Nik ikusi izan ditut ezkongaietan neskak "urde" ta onen antzeko legunkeriak mutillarengatik zerizkiotenak gero senar-emaztetuta. Anab Usauri 114. Ezkongaietan zenebiltzin bide txarretatik aienatzearren. Etxde JJ 142. Ezkongaietan pekatu litzake. MAtx Gazt 22. b) Durante el noviazgo. Guztiak ezkongaitan / txit prestubak dira. / Ezkondu eta gero / aitzekiak milla. Sor AKaik 116. Asieran, ezkongaietan danok artzen ditugu asmo on oiek. ABar Goi 34. Ezkongaietan amorez, amorez, bizi izateko dolorez (V-ple). A EY III 130. Bata ezkongaietan arkitzen diranentzat; ezkonduentzat bestea. MAtx Gazt 12. Ezkongaietan [...] maiz besotik eta lepotik ongi elduta ibilli oi omen ituan. NEtx LBB 121. Ezkongaietan bero, kontuak gero. EZBB I 113. Leen ikusi nuanean, aingerua iruditu zitzaidan. Gero, ezkongaietan, egokia. JAzpiroz 224. Ezkongaietan maitagarria, / ezkontzean agintari. Ayesta 123.