Jatorrizko forma

itsaso, itsas-.

Euskaltzaindiaren Arauak

Galileako itsasoa edo Kinneret aintzira.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adibide gisa jaso litezke 52. arauak erabaki zituenak: Arabiako Itsasoa edo Omango Itsasoa, Ipar Itsasoa, Itsaso Adriatikoa, Itsaso Baltikoa, Itsaso Beltza, Itsaso Gorria, Itsaso Hila, Itsaso Horia, Itsaso Jonikoa, Itsaso Zuria, Kaspiar Itsasoa, Mediterraneo itsasoa.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

Itsaso Beltz, Itsaso Gorri; itsaso zabal.

Hitz-elkarketan hartzen duen forma berezia

hitz-elkarketako lehen osagaiaren formaz, ik. itsas sarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan: Lard ("Tiberiadesko itsas-ondoan"), Echta Jos ("Itxas-ondoko errietan"), Ag Kr ("Itxas ondoan ebiltzan mutikotxo danak"), Laux AB ("Itxas-ondokoena"), Or Mi ("Azi basati orrek itsasondoa maite baitu"), Iratz ("Donibane, itsas-ondoko gain ixiletan jarri naiz zuri begira"), Zerb IxtS ("Itsas-ondoko hare pikorrak"), MAtx Gazt ("Zerbait esan dezagun itxas-ondoetako ondartzetaz"), Ker Mt 4,18 ("Galileako itsasondoan"); v. tbn. Jaukol Biozk, Ir YKBiz, itxasondo : A BGuzur, TAg Uzt; itxaso ondo : fB Ic; Erkiag Arran ("Uraren ertzerago joaten dira erri-jaietako egitadak. Itsasondorago, soiñu ta dantzaketak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

itsasondo : AB38 2, AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

itsasondo : HiruMila, Lh DBF, DRA; itsas hondo : Lur EC/GE eta EF/FE (AS), PMuj DVC (itsas-ondo) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, HaizeG BF, Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib.: itsas ondoan / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hainbat irizpide gurutzatzen dira

erabilerak kontuan hartuz, jasotzekoa litzateke; baina a) nahasgarria gerta liteke (cf. itsas hondo), eta b) aski izan litezke askoz erabiliagoak diren itsasbazter edo itsasertz.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: construcción naval / PUrib: "itsasontzi(gintza) / itsasuntzi(gintza)".

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ontzigintza.

Euskaltzaindiaren Arauak

itsasontziratu, itsasontzira(tu), itsasontziratzen. da/du ad.

Oinarria erabaki behar da lehenik

ontzi/untzi auzia argitzean erabakitzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ITSASORA IRTEN, ILKI, JOAN. Salir a la mar, hacerse a la mar. Ungi gidatzeko untzi itsasora illkhia. EZ Man II 133. Beren bizimoduaren billa itsasora irteten ziraden guztiak. Izt C 425. Arranondotarrak urten ei eben itxasora guztizko egualdi garbi onagaz. Ag Kr 84. Gaur illuntzean urtengogu itxasora. Echta Jos 142. Ta gero urten genduan barriro itxasora Santanderrerako. Ib. 96. Itxi itxasora joateari ta ibilli alogerean. Ib. 115 (v. tbn. 94). Bañan biyotz-biyotzez / ondo errezatu, / itxasora juatian / danak alkar artu. Arrantz 93. v. tbn. TAg Uzt 224 (itxasora erten).

def/adib: itsasoratu, itsasora/itsasoratu, itsasoratzen 2 da ad. Itsasora irten. Anton. lehorreratu. Senan barrena itsasoratzen diren ontzietako batean. Hamabost egun ziren, aita itsasoratu zela. Bi astez egon ziren arrantzaleak itsasoratu gabe. || adib: erreka 1 iz. Etorri txikiko ur-lasterra. Ik. ibai. Ubiaga eta Anziain errekak. Arnegiko errekan. Erreka aldeko zuhaitzak. Gipuzkoako erreka bazterretan. Errekak eta ibaiak. Zuzenean itsasora doan erreka. Erreka garbiak. Goroldio lizuna erreka agorretan. Ez edan errekan, ahal baduk iturrian. || [s.u. partila] partila egin Partila egin eta berriro joaten gara itsasora.

itsasora irten 36: Deia, Elhuyar 2, Berria 9, EiTB 13, Jakin 5, Argia 5, DiarioVasco; ez dugu aurkitu itsasora ilki formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

itsasora irten 18: Berria 3, Edorta Jimenez 3, Joseba Sarrionandia 4, Juan Garzia, Felipe Juaristi, Eider Rodriguez, Migel Angel Mintegi…; itsasora ilki 1, Itxaro Borda; itsasora joan 32: Berria, Felipe Juaristi, Pablo Sastre, Joseba Sarrionandia, Agustin Otsoa, Elizen arteko Biblia, Patxi Ezkiaga…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa itsaso sarreran, itsasora irten forman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa itsaso sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

itsasoratu, itsasora(tu), itsasoratzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

itsasoratu, itsasora(tu), itsasoratzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-orratz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ITSASOZ a) Por mar; por el mar. Egiten du itsasoz eta leihorrez [...] hanbat [...] ioan ethorri. Ax 492s (V 319). Mundu guztian eztelarik eskualduna baino [...] itsasoz, eta leihorrez suharragorik. ES 399. Itsasoz dabiltzanak irabanz andiak egin naiez. Mb IArg II 345. [Gauzak] itsasoz ekartzekoak diranean badira ontziak. AA III 349. Itsasoz dabiltzanek asko pena ikhusten dute. Dh 200. San Gregoriok diño gure bizitzea itxasoz doianena legez dala. Añ GGero 53. Bazterrez ta itxasoz / illabete biyan / beren ustez egondu / dirade guardiyan. Echag 23. Itxasoz banuazü fortuna egitera. Etch 676. Gizonak badohazi itsasoz bertzekin; / Emazteak ibiltzen saski arrainekin. Hb Esk 228. Ala itxasoz nola idorrez. EE 1880a, 130. Etzaitez ioan, erantzun eusten, / izurdak legez itxasoz. Azc PB 127. Prantziatik aurrera, Burdeostik zear, amalu edo amasei egunean itxasoz joanda. Ag G 251. Europa guztira salgaiak ugari itsasoz zabaltzen zituena. A Ardi 37. Gaur zoaz gudari, / Itxasoz ibilteko, / Seme maite ori. Enb 99. Ingurraztiz jabetzerakoan, azaldu bezate lurrez edo itxasoz ibilli al izateko baimena. EAEg 3-3-1937, 1195. Eta garaitikoak itsasoz elduko ziran. Erkiag Arran 182. Nor mentura zitaken itsasoz joaiterat biziaren galtzeko irriskuan. Ardoy SFran 128. [Venezian] taxiak itsasoz. Zendoia 137. Dana itxasoz izan biar eta bertan arerioa nagusi. Gerrika 64. Lehorrez, itsasoz eta airez darabilzkiten bonbatxoak. MIH 338. v. tbn. SP Phil 402. Tt Onsa 3. It Fab 202. Bordel 126. Izt C 33. Lard 507. Bv AsL 120. Arr May 170. Elsb Fram 123. LuzKant 142. Or Mi 51. Ir YKBiz 187. Iratz 178. Itxasoz: Ur MarIl 21. Lard 506. Afrika 48. Aran SIgn 32. Ud 138. AB AmaE 40. Kk Ab II 67. Ldi UO 25. SMitx Aranz 89. JAIraz Bizia 31. Gand Elorri 56. Basarri 8. b) A mares. Egun guziz odola itsasoz ixurtzen. Hb Esk 27

adib: itsaso 1 iz. Lurrazalaren zatirik handiena estaltzen duen ur gazizko hedadura zabala. Itsaso hondargabea. Itsaso urdina. Itsasoa baino zabalagoa. Itsasoaren azalean. Itsasoaren hondoan. Itsasoko aldetik. Aireko hegaztiak eta itsasoko arrainak. Zer da ur xorta bat itsasoko ur guztiaren aldean? Agur Maria, itsasoko izarra. Itsasoaren gorabeherak. Itsasoan hondatu. Itsaso handiari begira. Itsaso barea, harroa, haserrea. Itsas ondoan eserita. Itsasoaz haraindian, beste aldean. Lurra eta itsasoa. Itsasoz joan. Itsasoz eta lehorrez. Itsasozko ibileretan. Itsasoan dabiltzanak. Itsasoa hausten duen ontzia. Haizea indartu zen eta itsasoa handitu. Itsasoan ari da arbolak aldatzen: alferrikako lanean ari da.

itsasoz 203: Aizu 2, Deia 2, Elhuyar 2, Elkar 9, Consumer 2, Berria 106, EiTB 28, Euskaltzaindia, Jakin 3, Karmel 3, Argia 39, Erlea 3, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

itsasoz 186: Herria, Berria, Asisko Frantzizko, Iñaki Mendiguren, Elizen arteko Biblia, Aurelia Arkotxa, Joxe Austin Arrieta, Edorta Jimenez, Felipe Juaristi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta erabilia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa, airez eta lehorrez bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa itsaso sarreran.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zain.