Euskaltzaindiaren Arauak

AS: adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS: gain-azpi(ka) / LurE: AS: gain azpi(ka) / ElhHizt: AS: gain-azpi(ka) / EskolaHE: AS: gain azpi(ka)

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

azpikoz gora.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

gain behera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

bikaina.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ipuin batzuk, gain-gainekoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

oso, biziki.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

hartu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAINA IZAN (trans.), EDUKI (iduki Dv). Triunfar, imponerse. "Garder le dessus" Dv. Olio eta egia[k] gaña dadukate. "L'huile et la vérité tiennent le dessus". Volt 225. Satanek ez dezantzat izan gaina gutan. TB 2 Cor 2, 11. Amodiok gaina du. JesBih 398. Otsoak bada eztu nihoiz ere obenik, / gaiña ez duenean baizik. Gy 241. Hiritan bere ustez gaina duen yaunak / bekhaizteko lituzke gizon eskaldunak. Hb Esk 187. Nagusi haiz, gaina duk! Jnn SBi 66. Bertze kontseiluko gizonez beraz ja gaina zuten onek. HU Zez 91. Armiarmu sareek badaukate gaina; / arteketarik hixtuz iphar aize mina. Ox 65. Jainko onaren nahiak geina ukhan dezan denetan. Herr 31-5-1962, 3

gaina izan/eduki : Berria (“Frantzian, adibidez, bada Pariseko bazter-auzoetan hedatua den Banliéues Bleues Bobignyko jaialdia, udaberrian bere gaina izaten duena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaina izan/eduki 6, Herria (adib.: “Nazione horrek dituen hamar probintzietarik bederatzitan gaina du eta gain gaina ere bai, heietarik batean bederen % 99, 69 ardietsi du baian eta % 98,51 beste batean”, “Alde batetik, Errusian berean iduri du gaina duela orohar, baina lanak ditu haatik bere lurreko herriekin”, “Baina Nagore freskoago naski oraino bere bost boteekin (harritzekoak!) eta gaina zuen ondarrean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gain sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAINAK HARTU (G-to ap. A EY). a) Enorgullecerse, gloriarse; ensoberbecerse. "Gainak artu ditu orrek (G-to), subiéronle los humos a la cabeza" A EY III 301. Poztu zaitezte, zintzoak, egin jauzi ta gaiñak artu, biotz zuzeneko guziek (Ps 31, 11). Or MB 751. Beuren lerroari zegokionez, etzala on aieri gaiñak artzea. "Superbire". Or Aitork 228. Arritzen dira ontaz gizon ez-iakiña, eta ikasiak gaiñak artzen ditute. "Exsultant". Ib. 104. b) Imponerse, aventajar. v. GAINA HARTU (b). Gizon ereslari batek lira-ari ontzen diarduenean, gizaseme ereslariari gainak artu nai izango liokela ari-zurruntzen eta lasaitzen. Zait Plat 143. Neskatillatan artu nai die / neska eldueiri gaiñak. And AUzta 119

adib: azpi1 1 iz. Edozein gauzatan, lurretik hurbilen dagoen aldea. Anton. gain. Azpi eta gainak hartuak ditu. Behiak mihi azpia hantua duenean zer egin behar den. Itsasontziari azpiak garbitu. Mendiak azpietatik zulatu dituzte alderdi batetik besteraino.

gainak hartu 3: Deia (“Lantzean-lantzean laino txiki batek tontortxoak estaltzen ditu, edota hodei ilunek gainak hartu, baina orduak aurrera egin ahala zerua dirdiratsuago bilakatzen da, erabat oskarbi jartzeraino”), Berria (“Gainak hartuta, uxatuta, elkarri keinu isila egin eta badoaz”), EiTB (“Urtebete urak gainak hartu zituenetik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gainak hartu 2, Koldo Izagirre (“Ahotsik amultsuena atera nuen, gainak hartuta nengoen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da gain sarreran ere jasotzea adibide argiago bat.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa gain sarreran.

Forma batek ez d(it)uen adiera(k)

ez da azalera>-ren parekoa

Euskaltzaindiaren Arauak

gainazpikatu, gainazpika, gainazpikatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gainazpikatu, gainazpika, gainazpikatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. gainbegiratu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

9 ager. dira (Ibiñ 1, Mde 2, MEIG 6); horietan a) izenak 6: gain-begiratu 3 (Ibiñ Virgil: "Gain-begiratu bat emaiozu nekazarien menpean ezita dagoen munduari"; MEIG IV: "Ahoz aho erabili den tradizio horrek [...] merezi luke, nik uste, gain-begiratu bat edo beste baino gehixeago"; MIH: "Aski da inguruetara gain-begiratu bat edo beste zabaltzea"); gainbegiratu 2 (Mde Pr: "Zer irakasten digu gainbegiratu horrek?"; MEIG VI: "Komeni izango da agian Altubek ere gainbegiratu bat egiten dion gertakari hura aipatzea"); ik. OEH argitaratuan gainera EgutAr 1963 (ap. DRA: "Gainbegiratu daigun Arantzazuko kondaira"); gainbegitu 1 (MEIG III: "Gainbegitu kritikua, sarrera eta oarrak"); b) aditzak gainbegiratu 3 (Mde Pr: "Psikologi gaindiko gertakari nausienak gainbegiratu ondoren"; MEIG IV: "Gaiak ere, lehen gainbegiratu ditugun gure ondasunen neurri murritzean, badute aldea batzuetarik besteetara"; MEIG VI: "Aski da maizenik hiruzpalau aldizkari gainbegiratzea").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) izenak: gainbegirada EB 8: Natur/6 ("irakasleak gainbegirada bat eman beharko bait dio"); LanIntel ("Hiztegia begiratzea, berrikuskatzea, liburuan datu bat aurkitzea etab. testuari gainbegirada azkarra emanez egin daiteke"); X. Olarra ("Gelari gainbegirada bat bota zion"); Hizkuntza/6 ("Testuari gainbegirada bat emanez, esan zeren berri ematen duen"); Txiliku ("marrazkiari egindako gainbegirada batek bere atentzio osoa eskatu zion"); Deia 1991 ("erabileraren 'termometroari' gainbegirada emanez kezka berehala sortzen da"); A. Urretavizcaya ("lehenengo gainbegiradak adierazi zidan idatzitakoaren balioa"); Egunk 1993 ("Sailkapen nagusiari gainbegirada emanez, Zullek 1.05 minutuko aldea ateratzen dio Romingerri"); gainbegiraketa EB 2: Zutabe 1993 ("Irakasleen prestakuntzan gainbegiraketa egiteko eta feedbacka emateko erak"); G. Piedra ("Benazko gaitze-ahalegin honekin batera gainbegiraketa iraunkorra ere egin beharko da"); gainbegiratu (eta gain b., gain-b. bana) 7: G 3 (Vill 2: "Gain begiratu bat eman", "Irakurleak ba-du emen gure literaturaren gain-begiratu oso, zeatz eta orokorra"; G. Ansola: "Luzarora eta erabaterako gainbegiratuan"), EB 4 (I. Baztarrika: "aurrera gainbegiratu bat ematea"; UZEI: "Artearen historiari gainbegiratu bat emanez"; I. Segurola: "zentzu-adimenen korde-galtze eta itzalialdien gainbegiratu eta azterketa"; NZ: "Landareen eboluzioan gainbegiratu bat emanez gero"); cf. gainera gainbegiratzaile 2 (Vill: "lan hau guztiona da eta ez Euskaltzaindiarena bakarrik, nahiz eta bera izan gainbegiratzaile"; J.M. Irigoien: "morala eta ohitura onen zaintzaile, keinu eta mugimendu ororen gainbegiratzaile") eta gainbegirale 1 (G. Piedra: "koordinatzaile eta gainbegirale ekipoak prestatutakoan..."); b) aditzak: gainbegiratu EB 11: B. Urkizu ("Irakaslearen zeregina ez zen irakastea izan, baizik eta galderei erantzutea, oharrak ematea, gainbegiratzea eta ikastea ahalbidera zitzaketen materialak eman eta giroa moldatzea"); EtxegintzaOztopoak 1984 2 (adib.: "ontzat emandako edo gainbegiratutako egitasmoentzako"); M. Zalbide ("Txosten guzti-guztiak irakurtzeko astirik izan ez badut ere gehienak gainbegiratu ditut"); Egin 1986 ("abisua luzatu dute agian erdiguneko zenbait leku itxi eta ehunda hamar enpresa gainbegiratuko dituztela"); EHAA 1988 ("Lanak bukatuko direnean, aditzera emango diote onuradunek Arrantzu Zuzendaritzari, gainbegira ditzan"); UnescoAlb 1989 2 (adib.: "nire maisuak filosofia, historia eta literatura ikasi zituen, eta historiako liburu asko gainbegiratu omen zituen"); AEK ("Hartu eta gainbegiratu"); J. Garzia ("horrek eskaini dit abagadune eta egokiera bere eskuko oharrak ere gainbegiratzeko"); Amerikaren aurkikuntza ("Bere anaiak ere bidali zituen hondartzara inolako lapurretarik egiten ez zela gainbegiratzeko").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gainbegirada : AB50 1 ('aprobación'); gainbegirakada : AB50 1 ('vistazo'); gainbegiraketa : HiztEn; gainbegirale : AB38 1 ('supervisor'), HiztEn, Euskalterm 6 ('supervisor, -a'); gainbegiraletza : Euskalterm 1 (gainbegirada sinonimoarekin); gainbegiratu : DFrec 2, AB38 4 (2 'ojear', 1 'vistazo', 1 'ojeada'), AB50 1 (gain begiratu: 'vistazo'), HiztEn, LurE, Euskalterm 3 (hauetan hezkuntza g.: 'educación supervisada'); gainbegiratzaile : AB50 1 ('supervisor'), Euskalterm 1 (elkarrizketa g.: supervisor del diálogo); gainbegiratze : LurE, Euskalterm 3 (hauetan 1 gainbegirapen sinonimoarekin: 'supervisión').

Sektore jakin bateko informazioa

BarnErrot: "Gainbegiralea: Supervisor".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gainbegira : Casve EF; gainbegiraketa : HiruMila, ElhHizt ('supervisión'), Casve EF; gain-begiraldi : PMuj DVC (1 atalayamiento; 2 supervisión); gainbegirale : HiruMila, ElhHizt ('supervisor, -a'); gain-begirari : PMuj DVC (oteador, ra); gainbegiratu : EuskHizt (1952. gaingiroki begiratu), HiruMila, ElhHizt (1 ad. supervisar, inspeccionar, revisar; 2 ad. repasar, ojear, echar un vistazo, mirar superficialmente; 3 iz. ojeada, vistazo, mirada rápida, repaso; 4 iz. supervisión), EskolaHE (ad. eta iz.), Lur EG/CE eta EF/FE, DRA, PMuj DVC (gain-begiratu: 1 ojear por encima, otear, mirar desde lo alto, supervisar, atalayar; 2 (subst.) ojeada, mirada rápida, vistazo; 3 supervisión); gain-begiratzaile : PMuj DVC (supervisor); gainbegiratze : EuskHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal supervisar / superviser formen ordainak: gainbegiratu , ikuskatu : HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE // XarHizt: gainbegiratu // Casve FE: begia eman, begistatü, arrikusi // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Gainbegiralea: Supervisor".

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-le/-tzaile (cf. begirale arautua).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: 0

LB: 54; ETC: 74.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru: 0; NolaErran: 0 / Euskalterm: 0

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

gainbegiratze 5: Jakes Goikoetxea (“guztiek gainbegiratze eta araudi egokiaren menpe egon behar dute”), Berria 3 (“gainbegiratze gehiago eginez”, “bere ibilbide politikoaren inguruko gainbegiratzea egin du Sastrek”, “askotan gainbegiratzetik kanpo daude”), Jon Berastegi (“familiaren gainbegiratze urria edo gabezia”). // gainbegiratze 97: Berria 24 (“Bundestagek lege bat onartu zuen atzo, Alemaniak bankuen gainbegiratzea Europako Banku Zentralaren esku utzi ahal izateko. Urtebete barru hasiko da EBZ gainbegiratze lanetan”), Deustuko Unibertsitatea (“Gainbegiratze eta koordinazio hori Konstituzio Auzitegiak ere aztertu ditu irailaren 15eko 157/1988 epaian”), Euskal Herriko Agintaritza 2 (“Babesletzaren gainbegiratze- eta ikuskatze eginkizuna behin eta berriz oztopatzea”), EiTB 6 (“Baina jarrera ezberdinak dituzte Estatuek. Horrela, Obamaren Administrazioak laguntza fiskalen alde egingo du eta Europako herrialde gehienak, ostera, eustearen alde agertuko dira. Frantziak eta Alemaniak eskaera konkretu eta berehalakoak dituzte gainbegiratze arloan”), Elhuyar (“Teknika aurreratu ahala, gero eta ataza konplexuagoak hartu ahal izango dituzte bere gain, eta gainbegiratze gutxiago beharko dute”), Espainiako Gobernua 56 (“Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalak Energia Elektrikoaren Merkatu Iberiarreko agintaritza gainbegiraleei eta Espainiako agintaritza gainbegiraleei energiaren arloan eta ematen dizkien eta aipatu merkatu horien ikuskapenerako beren gainbegiratze- eginkizuna betetzeko haiek beharrezkoak dituzten informazioa”), Laneki 4 (“Horrez gain, kostu dokumentua baliagarria da gainbegiratze eta kontrol ekonomikorako, eta iparrorratzaren antzeko funtzioa du, aldi jakinetan establezimenduak izan duen bidea zuzena den edo ez aztertzeko”), UEU 2 (“Garapen bidean dauden estatuek kooperatibetan betetzen dituzten funtzioak sustapen eta gainbegiratze kontzeptuen artean mugitzen dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gainbegiratze 3: Berria (“Federazioaren gainbegiratzea ezinbestekoa da”, “gainbegiratze lanak”), Josu Zabaleta (“alor guztien gainbegiratze bat”). // gainbegiratze 3: Berria 2 (“Horregatik, senitartekoek adinekoak nola zaindu ikasi behar dute Sanchezen arabera: «Etxeetan izango dituzten zainketen plangintza, koordinazioa eta gainbegiratze lanak erizainek egin behar dituzte”), Josu Zabaleta (“Pertsona baten barne hegaldi bat da, nortasunak dituen alor guztien gainbegiratze bat, niaren eraikuntza bide bat, etika baten eraikuntza bide bat, La Rochefoucauldena esango litzatekeen estilo trinko eta soildu batean”).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu gainbegiratze formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski da gainbegiratu, gainbegirada arautuak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez dago ekintza adierazteko eratorririk, eta erabili da. Jaso liteke.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.: erromatar inperioaren gainbehera.

Kategoria

iz. (nahasgarri gerta daitekeen arren, bitasun grafikoa mantentzea hobetsi da, iz. loturik eta postposizioa bi hitzetan idatziz)

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Erromatar inperioaren gainbehera

Ongi eratua da

nahiz lexia izan, ongi eratua baitago

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond. / AS: -n gaindi postpos.: elkarrekin zebiltzan Galilean gaindi; -z gaindi postpos., gaindi egin.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

bi sarreratan banatzea proposatuz: "gaindi 1 adlag. 'barrena, zehar'" eta AS arautuak, eta AS berria gehituz: gaindiko ; eta "gaindi 2 iz. 1 'gaindidura'. 2 Zub. 'aldea'" eta AS berria: gaindi izan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

-z gaindi; gaindi egin

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Elkarrekin zebiltzan Galilean gaindi

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaindi 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaindiarazi, gaindiaraz, gaindiarazten. Ipar. du ad.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+d-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berri egokia.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ezin.

Kategoria

izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gaindika(tu), gaindikatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-kin.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

soberakina.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Kategoria

izlag.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaindi sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

: gainditu, gaindi(tu), gainditzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gainditu, gaindi(tu), gainditzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua/ HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan gaindiz, gaindiz joan, gaindizka sarrera-azpisarrerak; lekukotasunak, llabur: gaindiz : He; Lg I; Gy; Hb Esk 2; Gy Visites; Hb Egia; Zby RIEV; gaindiz joan : He; Gy; Monho; gaindizka : Hb Esk; HeH; Zby RIEV 2; Arb Igand; Ir YKBiz; Or Eus; Lf ELit.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira gaindiz IE (Leon: "Uholde baten pare orai bekatuak / Gaindiz bazter guziak ditu hondatuak") eta gaindiz gaindi (Salmoak #mdash# gipuzkerazko egokitzapena: "Ixurtzen duzu / nere burura / usai ezti, / basoan badut / gaindiz gaindi").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaindiz : HiztEn, LurE (gaindika, gainezka); gaindizka : LurE (AS: gaindika) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gaindiz egin : DRA (desbordar, rebosar); gaindiz : EuskHizt, HiruMila (1 de sobra, en exceso; 2 por las alturas, por las cumbres), ElhHizt (rebosando, desbordando, rebasando; a rebosar), EskolaHE, HaizeG BF (par les sommets, en débordant), Lh DBF (1 par les sommets; 2 par-dessus bords), DRA (1 de sobra, en exceso; 2 por las alturas), PMuj DVC (1 rebosando, rebosante; 2 con creces, ampliamente); gaindizka : EuskHizt, ElhHizt (rebosando, desbordando; a colmar, a punto de salirse), EskolaHE (AS), Lur EF/FE (1 débordant; 2 en grande quantité), HaizeG BF (par dessus bord), Lh DBF (1 par les sommets; 2 par-dessus bords; 3 avantageusement), DRA (1 rebosando; 2 ventajosamente; 3 por las alturas), PMuj DVC (1 excesivamente; 2 colmadamente; 3 exageradamente; 4 rebasando; 5 ventajosamente; 6 con creces; 7 gaindizka egin: desbordar); gaindizkako : HaizeG BF (excessif), Lh DBF (1 ce qui est le résultat d'un débordement, d'une effusion; 2 excessif), DRA (superabundante), PMuj DVC (1 sobrante; 2 rebosante; 3 excesivo); gaindizkatu : PMuj DVC (colmar); gaindizki : DRA (superabundantemente), Lh DBF (exessivement), PMuj DVC (excesivamente); gaindizko : HaizeG BF (excédent), DRA (1 excesivo; 2 superfluo), PMuj DVC (1 remanente; 2 excesivo; 3 inmódico; 4 élite; 5 primoroso; 6 superfluidad) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Gaur erabiltzen den ikusiko da aurrenik

erabiltzen al da gaur?

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.g.er.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaindu, gain(du), gaintzen. du ad. h. gainditu.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gaindu, gain(du), gaintzen

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gainditu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gain-egitura EB 1: MEIG IV ("Ikertzekoa litzateke, ordea, esaera horien egitura, gaia ez ezik, eta ez naiz gain-egituraz soil-soilik ari").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira gainegitura (eta gain-egitura 1) 9: J.M. Lekuona ("Gain-egiturekiko fiakaiztasuna agertuz, eta hurbileko gauza arruntetaz baliatuz jasoriko unibertsua"); M. Pagola 2 (adib.: "kontradikzioaren eta gainegitura-azpiegituraren interpretapen estrukturala"); J.K. Arbilla 5 (adib.: "aditz forma hauek gainegitura narratiboaren fase ezberdinak mugatzen laguntzen dutela ikusi izan da", "Testu txertatuen (TT) agerpena gainegituraren faseetan"); J. Sarrionandia ("Artea, gizarte egituran, gainegitura da"); eta gainestruktura (eta gain-estruktura 1) 3: Lan Kide Aurrezkia 1977 ("gain-estrukturako erakunde batzuen laguntasunari esker aurrera eraman da"); Hitz 1974 ("Bilinguismoak gainestruktura bezala funtzionatu eta funtzionatzen bait du"); J.L. Arriaga ("Gainestruktura bat bezala? Kulturadun erromatarrentzat ez baina herritar askorentzat bai").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gainegitura : AB50 2, HiztEn, Euskalterm 10 (hauetan g. estatal, g. ideologiko, gainegiturako bizkar, gainegiturazko ekipamendu kolektibo, g. juridiko-politiko, gainegiturazko erakunde, gainegiturazko); gainestruktura : DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gainegitura : HiruMila (eta gainegiturazko), ElhHizt (Eraik./Pol. superestructura), Casve EF (gainegitüra), PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: †  Ik. gainalde / HiztEn: Ik. gainalde / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. gainalde.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan "f" azpisarrerako 'sobretodo, chaqueta; ropa de encima' adierakoa: Darthayet Man (ap. DRA: "Bi barneko, hirur gaineko"), Eskual 1908 (ap. DRA: "Galtza xuri, gaineko gorri"), Enb ("Euretan erosi be janzki-gai dan-danak, / azpiko ta ganeko, bihar nebazanak"), Erkiag Arran ("Zuek baiño garbiago daukat nik barrua, ta soiñekoak, be bai, ganeko zein azpiko!"), Erkiag BatB ("Elastiku illun bat soiñean, ganekotzat").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu gaineko formarik adiera horretan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaineko : HiztEn (3 gainean jartzen den gauza, eta bereziki gainean jartzen den jantzia), LurE (gainean jartzen den gauza; gainean jartzen den jantzia bereziki) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gaineko : EuskHizt (2. 1902 g.er. gainean jartzen den gauza, eta bereziki gainean jartzen den jantzia), ElhHizt (3. sobretodo, gabán, abrigo), HiruMila (3. capa, abrigo, gabán, lo que se viste por encima), EskolaHE (gainean jartzen den gauza; gainean jartzen den jantzia bereziki), Casve EF (3. habit de dessus, manteau), Lh DBF (4. habit de dessus), PMuj DVC (2. capa, sobretodo, abrigo) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal abrigo / pardessus, manteau formen ordainak: HiztHand: beroki // ElhHizt: beroki, soingaineko // HiruMila: beroki, berogarri, gaineko, abrigu, trenka // Lur EG/CE: beroki // Lur EF/FE: beroki, soingaineko; beroki, kapa, manto, soingaineko // HaizeG BF: soin-gaineko; soin-gaineko, kapa, euritako, su-gain // Casve FE: soingaineko, jauntsigaineko, beroki; soingaineko, eskapila, mantetx, sügain // PMuj DCV: beroki, berogarri, soin-gaineko, txartes.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'soinekoa'. 2 Heg. 'otordu batean sarreraren ondoko jakia'.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko leku-denborazkoetan

Erabileremuen araberako adierak

Ipar. soineko; Heg. otordu batean sarreraren ondoko jakia

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa, goiko alde, beheko alde bezala, eta aztergai honetan bertan proposatu den azpiko alde bezala. Horiek guztiek bidalketa dute goialde, behealde… formetara.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gain 1 sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 113 (112 Laneki); ETC: 9.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: gainelikadura iz. sobrealimentación, Adorez: 0, Labayru: gainelikadura sobrealimentación; NolaErran: 0 / Euskalterm: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag. / AS: -z gainera postpos.: euskaraz ongi ikasteaz gainera, lan ikaragarria egin zuelako.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gainera berriz .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

-az gainera

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gainera sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gainerakoan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: eta gainerakoak .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gainerakoan

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. h. gainerako.

LBeh (2013-06-10): gaineratiko 50: Berria 40 (gehienak Xan Harriaguerenak dira: “Gaineratiko gaietan, berriz, bere ideiak defenditzen jarraituko duela berretsi du koordinatzaileordeak”), Jakin 2 (adib.: “Nabarmen baino nabariagoa geratzen da hegoaldeko gizartekide baten begitik, hegoaldeko gizarte ibileraren ikuskeratik begiratzen diguzuela eta zuen iritziak plazaratzen, alde honetako politika, gizarte, kultura eta gaineratiko alorretako gertaerei begiratzean”), Argia 5 (adib.: “Gaineratiko abertzaleen taktika ez zen ontsa ulertua izan”), DiarioVasco 3 (adib.: “Horrelakoetan, hasierako eta bukaerako saioak presentzialak izango dira, eta gaineratikoak internet bidezkoak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gaineratiko 247: Herria 189 (adib.: “alabainan biltzeko sasoina baita, tomatea kamiunka, jateko kuia berdin, ilharrak, azak eta gaineratikoak, horien tratatzeko uzinak, bereziki tomatetegiak urrunerat ageri, ketan eta inguruan, hemen kabala bazken ezartzeko bezalako kubak, horien barnean ezartzen dituzte gero doika hortik hartzeko”), Berria 12 (adib.: “Jassinek ziurtatu zuen plan horren edukia eztabaidatuko dela Gazan ordezkatuta dauden gaineratiko erakunde palestinarrekin”), Elena Touyarou 13 (adib.: “Bi gizonak eztabaida gorrian nahaspilatu ziren, gaineratiko familiakideak erakarriz, emaztea eta lau haur, seme bat eta hiru alaba”), Pello Zabala 10 (adib.: “Baina, hegoa deitzen diogun gaineratiko nafar, soriano, afrikano, gorbeiano eta aldaize zeharkako horiei ez diet beldurrik, ezta zipitzik ere”), Itxaro Borda 9 (adib.: “Emazteak jadanik biderkatua izan zen ekoizpen erritmoa ez zezakeen segi, atelierreko gaineratiko andereek bezalaxe”), Xipri Arbelbide 3 (adib.: “Gaineratikoetan egun bat edo beste baizik ez da joan Luzaidetik”), Pablo Sastre 2 (adib.: “Bi gurasoen arteko harremanak, gaineratikoan, ez dira, esate baterako, ezin hobetuzkoak”), Elizen arteko Biblia 2 (adib.: “Saldu olioa, ordaindu zorra, eta gaineratikoaz bizi zaitezte semeak eta hirurok”), Jokin Urain 2 (adib.: “Bizkaiaren erditsua bakar-bakarrik; gaineratikoak, gaineratiko guztiak Franco jenerala du bermatzen”), Jose Angel Irigaray 2 (adib.: “Gaineratikoan, nahasixea izanagatik ere jabalduran naiz, ez dut sofrikariorik batere pairatzen, ez baita guti”), Janbattitt Dirassar (“Gaineratikoak geroxago ere aipatzen ahalko ditugu, goazen beraz amodio-solas”), Patziku Perurena (“Haurren bataio, komunione, ezkontza eta gaineratikoak”), Piarres Xarriton (“Eta nahiz xede horrentzat ageri den gure ikuspegiaren finkatzeko aski dela frogatzea delako auzi hura hemen egitea ez dela ez zilegi, ez gisa, ez eta zuzen, baina probetxu baino kalte gehiagoren ekarle, bizkitartean gaineratikotzat frogatuko dugu”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: gainerateko. h. gainerako; gainontzeko. h. gainerako.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

gainerako eta gainetiko arauak dira.

Eratorri-konposatu berria da, eta lehiakideak ditu

Onartzekoa da Ipar. markarekin eta lehiakideekiko erlazioa argituz.

Euskaltzaindiak lehen pasaldian erabakia da hobestekoa

h. gainerako.

Kategoria

izlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

: gaineratu, gainera(tu), gaineratzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gaineratu, gainera(tu), gaineratzen

Txostenaren laburpena

Lematizazio-saio bat egin da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gañetik(an) (eta ga(i)netik, ganeti) 'gainera' adierako 10: B-G 9 (Azc PB 3: "arraina dator portura beti besigu lebatz, sardina ta atun eta beste asko ganeti", "onek bialduko eban Norteko bideti dotea lobeantzat ta zerbaist ganeti" - eta OEH argitaratuko oharra: "en Ur PoBasc: ganetik", "Ogei urte daukadaz oraindino aurreti eta Mari Iesusek beste amar ganeti"; AzpPr: "Ni iñor izendatzen ez nitzaden ari, / gañetik ez bazuten bertsorik jarri; / gaztiak serbizio persona zarrari"; Erkiag Arran 2: "Otzaratxu bat, otzaratxu bi, arraiña dator portura beti... besigu, lebatz, sardiña ta atun, eta beste asko ganeti", "Eta ango sagardau garratz-samarra edari, eta ganetik naia gatzatu, jan-ala, bete arte, ok-eginda toton esan arte"; Bilbao IpuiB: "atze-berotze on bat, eta ganetik sei eguneko kartzelia"; Basarri 2: "Zuri ta txakoliña, gañetik bermuta", "Gero gañetik gaizki-esaka urratu arte zintzurrak, Ementxe gaude geure lurrean itzegiteko beldurrak"), IE 1 (Hb Esk: "Hiru mende baditu, lau urthe gainetik, Ziburu hasiu zela agertzen zubitik") // Mokoroaren interpretazio zaileko agerraldi bat jaso da: "eguardirako egiñgo dezu baraxuri sopa... Gañetik arrautzak dituela, eh, etxekoandrea?"; gainetik 'bereziki' adierakoa ager. 1 IE (MarIl: "Hori zenbeit arima gainetik dohatu batzuen pribilio zori onezko bat da"); gainetikako IE 1 (SP Imit: "Halakotz ofrendatzen derauzkitzut arima debot guzien alegrianzak, afekzione pitstuak, espirituzko eramaitzak, gainetikako argidunak [sic, -durak?], zerutik agertzen eta heldu zaizten ezagutza guziak") eta OEH argitaratuan gainera beste hau: CatLav ("[Jainkoaren grazia] da gainetikako dohain bat"); ga(i)netiko (eta gaiñetiko) 9 ager.: BG (Kk Ab II: "Mutillak, esan eban gidariyak, konprome bazarie, ganetiko Abe Mariya orreek Purgatoioko arimentzat izan daitezala"; Erkiag 2: "Laster arin jakin genduzan ganetiko kontu ta zeetasunak", "mozolo ta gabontz itxusiak, eta ganetiko txori zatarragoak"; Akes Ipiña 4: "Gazteizko obispo jaunak auzotarroi bateoak, ezkontzak eta ganetiko eleizkixunek bertan egiteko eskubidea emon eutsien", "egur eta ganetikoen prezio bildurgarrien igoteak", "Iñora eroateko biderik ez era onik ez egoan-ezkero, auzotegire etzegintzerako ekarten audiezanak itxite, beste ganetikoak basoan bertan usteldu bear ixeten eudien zarren zarrez", "Lamiñok, geuk lez oiñ, beso ta ganetiko gorputzen zentzunek eukiarren, etxure bildurgarrizkoak ei-zirean"), G 1 (Vill Jaink: "Eta gaiñetikoa zer da? Oiñaze-malko-lokatz eta munstrokerien bilduma itxusi bat besterik ez"), EB 1 (MEIG: "sobietarren aldetik, Klimov eta gainetikoak gauza berbera esaten dute") eta OEH argitaratuan gainera beste hau: Ker Apoc ("Zuei, ostera, Tiatirako gaiñetikooi"); -ren gainetikako (eta -ñ-) 2 ager.: G 1 (AzpPr: "Izketako bire bat jarritzera nua, len ere ez det izango estrañekua, zein da bertsolariyen gañetikakua?"), IE 1 (MarIl: "Mariaren izenak erran nahi du oraino Andre soberanoa, Zeru Lurren Erregina da, Aingeruen eta gizonen Andre soberanoa, eta ororen gainetikako pribilio berezi batez, gurea"); -z gaiñetikako Am 1 (CatLan: "Jinkuaren oroz-gaiñetikako botheriaren mirakülü batez"); -n gaiñetiko Zu 1 (UskLiB: "ezpeita konbeni egün hartan hazkürri orotan gaiñetiko hori beno lehenago beste hazkürririk har dezazün"); -ren ga(i)ñetiko (eta ganetiko) 27 ager.: B 8 (Añ EL2: "Zu zara ene odola eta ene gauza guztien ganetiko gauzea"; JJMg BasEsc: "Beste tesoru gustieen gañetikua, duda baga, arimako garbitasuna"; Ag AL: "guztien gaiñetiko Iaunaren maitetasuna"; Itz Azald 5, adib.: "Da onoidade edo birtute izatearen gañetiko bat", "Ukaturik izatearen gañetiko gauzak", "Zergaitik esaten dozu dala onoidade izatearen gañetikoa?"), G 2 (Ag G: "jakintsu guztien gañetikotzat daukate beren iritzia"; Vill Jaink: "Nazio baten agintari dagoenak aitortu bear izaten du ba-dela gizonen gaiñetiko indar bat"), Zu 17 (Mst 2: "Ezi eztüzü zerbütxaria, bere Jauna beno gehiago, ezetare dizipülia, bere bürzagiaren gañetiko", "enthelegü ororen gañetiko den Jinkuaren izaria"; Xarlem: "Charlemaigna hartü düzü kargü ohurezkua: Enperadore izatia ororen gañetikua"; CatS 14, adib.: "zeren den gure Kreazalia eta gure huntarzün ororen gañetikua", "Enthelegatzen dit gure gañetiko Jinkuak ezari dütian güziak"); -z ga(i)ñetiko (eta ganetiko) 25 ager.: B 23 (JJMg BasEsc: "Fediagaz emoten deuskun jakiturija da gure errazoiaz gañetikua"; Astar II 5, adib.: "eztabe sinistuten fede naturalezaz ganetikuagaz", "doe naturaleziaz gañetiko bat"; CatBus: "Jaungoikoaren egitade miragarrizko, ta naturaleziaz gañetikoaz"; Itz Azald 15, adib.: "Jaungoikoaren egite izatezgañetikoz eta miragarriz", "Egin zituzan errubakotasuneko eta zuzentasuneko egoera izatezgañetikoan", "kenduak izan jakezan grazia eta doe izatezgañetikoak"; Enb: "Izarrez gañetiko atsegiñak"), G 2 (Gco II: "Bestea da naturalezaz gañetikoa"; Gazt MusIx: "Izatez gaiñetiko bizitzarako eragozpen eta oztopo zaizkion atsegin ta apeta guztiak erantzi").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gainetik (eta ga(i)ñetik) 'gainera' adierakoak 8 ager.: G 4 (Saski-naski 1985: "Ez zaio ajolarik; nik ere ez dut gaiñetik diru bearrik"; J.M. Lertxundi: "arrantzan asi eta askotan / gero gaiñetik zigorra"; Tiro tartean bertsotan: "Ematen zuten: kantinplora batean laurentzat ardoa; gero, platera batean potajea; gañetik beste zerbait baldin bazan, ura beste plateran; eta laugarrenak ogia"; BBarand: "Lenengo salda bana artu genuen eta gañetik, etxetik eramandako mokautxoa"), EB 4 (M. Pagola: "Zeinek edo zerk beroien arteko kontraizatea -gizona zatitua, murriztua, ta gainetik konformatua bihurtze ainako kontraizatea- posible egiten du?"; R. Agirre: "Eta gainetik [diskoa] raiatuta dago"; J.M. Apalategi 2: "Ba, gaiñetik, han garaien - bere aitteren garaian alegia - gaiñetik zotala atxurrekin oso osoik atea holaxe - eta bere bi eskuez hogeitamar zm.2 espazio bat hartzen du zotalen neurria erakusteko niri "); gainetikako 'azaleko' adierakoa 8 ager. EB (U. Larramendi, adib.: "Hau ez da ikasleei gainetikako irakurketa bat egiteko, intentsiboki irakurtzeko, etab. esanaz lortzen", "Gainetikako irakurketa maila ertainetatik aurrera lan daiteke"); ga(i)netiko (eta ga(i)ñetiko) 'gainontzeko' adierakoa 10 ager.: B 2 (Larrak: "Zu, osaba adoretsu, zu izan gure lenengo ekitaldiko buru, nire lengusu ta zure seme zindo-zindo danagaz batera; Macduff kementsuak eta nik artuko dogu ganetiko arloaren ardurea"; Korpus eguna 1986: "Ikusten dozuen moduan, San Migelek alde batera edo bestera egitterakuan erabakitten dira gaiñetiko tituluak"), G 3 (JBDei 1921 2: "egin diran itzaldi eta gañetiko otoitz abesti eta eleiz jayak", "bai Jaunartze eta bai gañetiko ibildeun eta elizkizunetara"; Agur 1974: "Ango jarleku ugariak naiko izan ez ta gaiñetikoak ekarri bear"), EB 5 (MatHast: "biderketa eta gainetiko eragiketak"; EHHLaburp: "gainetiko Bizkaiko herrietan"; P. Berasategi 2: "Escobar, Valderrama eta gainetiko guzien kantu sorta jarri ohi zuen kasetean", "Lankrima zoroenez negar egiten zuen jende ttottozainak eta gainetiko bestelakoek ere frankok"; G. Nazabal: "Baieztapena idorokuntza honetan oinarritzen dugu, hots, ondoko eragin bat erakusten zuten 54 enborretatik 49-tan, horiei atxekiriko beste hersturak agertzen zirela inguruan (anginadunen artean, jotako 23 enborretatik 20-tan ikusten zen ingurutako eragin hori, eta infartodunen taldean, 31-tatik 29-tan agertzen zituzten gainetiko inguruko herstura horik)"); gainetiko 'azaleko' adierakoa ager. 1 (Urraspide 1982: "Lantxo honekin gure sindikalgintzari gainetiko begirune bat egin nahi diogu"); gañetikoan ager. 1 (El Día 1931: "Beso-makillak, gorri; ta gañetikoan 'ligerita, ligerita' zegoan"); Ø ganetiko B 1 (Larrak: "Zek bultzau eban Kasi zurbila zinkidetzen; zek eragin eutsan Burta, Erromar yator, omen uts zanari, eta iskilodun ganetikoai, azkatasun ederraren txeragilla ai, Kapitoli odolez asetzeko, gizonik gizon baño ez izatea gura izateak baño?"); -ren gainetikako EB 1 (Sirimiri/6: "Egizu testuaren gainetikako irakurketa.(azterketa egunean, honetan bi-hiru minutu eman zenitzake)"); -ren gainetiko (eta gañetiko) 7 ager.: G 2 (Aita San Iñazio: "agertu zuan gizon guztien jakinduriaren gañetikoa zala sendagintza ura"; Alt Olab: "zerau erakusten digute garbi: aren euskal-maitasuna neurri guzien gaiñetikoa zala"), EB 5 (X. Kintana: "Hura birpizteko asmoz egindako edozein saio, beharraren gainetikoa izan ez eze, hori atzerakuntza bat litzateke gainera"; I. Tapia: "Apalaenea baserriaren gainetiko sakanean sartzen den harrizko bide zaharretik joan daiteke oraindik ere"; J. Apalategi: "Eguneroko bizitza praktikoan menperakuntza alor guzietan pairatzeak teorien gainetiko zerbait bait daramaki"; J.M. Zalakain: "Onerako zein txarrerako, duda ororen gainetiko errealitatea da hori"; Egunk 1992: "nazioen gainetiko merkatuen osaketaren ondorio ekonomikoei buruzko ihardunaldien irekitze ekitaldian hartu zuen parte"); -z gainetiko B 1 (J.G. Etxebarria: "giza-adimenaren almenaz gaiñetiko Jainkoaren ondasunen barri emoteko").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gainetik 'gainera': DFrec 1, HiztEn; gainetik (eta -iñ-) 'azaletik': DFrec 4; ga(i)netiko : DFrec 8 ('gainontzeko'), HiztEn (gainetiko); Ø gainetiko : Euskalterm 5 (buru gainetiko pase, gloti g. barrunbe, etab.); -z gainetiko : Euskalterm 5; gainetikako edo gainetiko : LurE; gainetikako : Euskalterm 2 (g. irakurketa: lectura integral; mutur-balioak g. baldintzekin: valores extremos con condiciones suplementarias); -ren gainetikako : AB50 2 // Ez dugu aurkitu ap. AB38.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gainetik : ElhHizt (además, encima), Casve EF (1 de dessus, adib.: mendiaren gainetik jaitsi da; 2 par-dessus, adib.: mürrüaren gainetik jauzi düzü; 3 en outre, en plus de, adib.: lan horien gainetik besterik badüt egiteko), HaizeG BF (de dessus, par dessus), Lh DBF (1 de dessus; 2 sur, exprimant une supériorité par comparaison, adib.: ororen gainetik ederra; 3 contre, malgré, adib.: Jainkoaren nahiaren gainetik; 4 outre, par-dessus, sur, adib.: bertze on guzien gainetik osagarria ere badu; 5 par-dessus, de préférence à, adib.: guzien gainetik iragan nahia; 6 à propos de, adib.: deuseren gainetik; 7 en parlant de pari fait entre, ou avec, les spectateurs de jeu, adib., gainetik iokhatzen zen hanitz), DRA (1 por encima, adib.: bilha ezatzue ororen gainetik Jainkoaren erresuma; 2 de encima, adib.: lurraren gainetik xahutuko dut egin izan dudan gizona; 3 arriba, exceso indeterminado, adib.: bathaiatu ditu berrehun paganoz gainetik; 4 sobre, acerca de, a cuenta de, adib.: joka hari ziren asto baten gainetik"), PMuj DVC (1 de arriba, de encima, adib.: gainetik nator; 2 por encima, ligeramente a medias; 3 externamente; 4 brevemente; 5 superiormente, adib.; gainetik irten: ganar, vencer, etab.); gainetikako edo gainetiko : EuskHizt, EskolaHE; gainetikako : HiruMila (de arriba, de alto, adib.: Josepek amets batean izan zuen gainetikako mezua), DRA (de arriba, de lo alto, adib.: Josepek amets batean izan zuen gainetikako mezua"); gainetiko : HiruMila (restante), ElhHizt (superior, de más arriba, de un nivel más alto), DRA (gaiñetiko: el resto, lo demás, adib.: Zuei, ostera, Tiatira'ko gaiñetikooi; ganetiko: 1 resto, residuo, adib.: Zu zara... ene gauza guztien ganetiko gauzea; 2 testigo; gañetiko: residuo), PMuj DVC (gainetiko: 1 principal, 2 accesorio, 3 externo, 4 eminencial; ganetiko: 1 superior, 2 airoso, 3 residuo, 4 secundario, 5 testigo presencial) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

MilaHitz.

Gaur erabiltzen den ikusiko da aurrenik

erabilia al da 'gainera' balioan? Berria ote da?

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

1 gainera. 2 (janariekin) ondoren.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAINETIK BEHERA, GAINDIK BEHERA (gainti behera H (L) ap. DRA). De arriba abajo. v. GOITIK BEHERA. Urdaldea oldar zedin gainetik behera lakera. Lç Lc 8, 33 (He lakhuan behera). Gaiñetik behera iaustean. Mat 152. Zeren eguerdian gaindik behera artez, eta arratsaldean saihetsetik, soslai emaiten baitu [iguzkiak]. Ax 192 (V 130). So bat egiñik leze hari, ikhusi ditu gañeti behera ioan ziren animalen hatzak. Tt Onsa 67. Gañetik bera bota. Cb Eg II 158. v. tbn. Egiat 166. Gainetik behera so. HU Zez 57. Mendi gainetik behera abiatu den uholdea ezin geldi baititeke. SP Phil 304 (He 306 gañetik behera). Jatzi egixube zaldi ganetik bera. Otx 117. Zaldiaren ipur-gaiñetik beera erortzen dala. Berron Kijote 147

adib: oldartu, oldar/oldartu, oldartzen da/zaio ad. Oldarrean abiatu; oldarrean eraso. Eta hona, urdalde hura guztia oldartu zen gainetik behera itsasora.

gainetik behera 4: Berria 3 (“Barbara Sukowa handiak betetzen zuen 1919ko urtarrilaren 15ean Lichtenberg Brücke gainetik behera Berlineko poliziek bota zutenaren papera”), Argia (“Arreta-neurri horien guztien gainetik beherakoekin hasten bazara, hartu serum fisiologikoa eta eman atsedena urdailari egun batez edo”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gainetik behera 13: Patxi Ezkiaga 3 (“Eta ondotik, emakume bat sartu zen asto gainean: mairu-legera jantzia zetorren, burutik behera mexana aurpegia estaliz, zilar-harizkoa zuen burukoa, eta soin gainetik behera oinetaraino soineko luzea”), Pello Salaburu 10 (“Hala ere, gaur egun gizarte-estatu bikotea hautsi da, edo hausten ari da, neurri handi batean, globalizazioak oinarrian dakarrena, hain zuzen ere, horixe baita: urruneko kilometroetan gertatzen dena gure eguneroko bizitzan sartzen da itzal txar baten gisa, gure egoera gainetik behera baldintzatuz”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da gain sarreran ere gehitzea.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa gain sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gain eta kendu sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: -ti(ka)ko / HiztEn: -ti(ka)ko / LurE: -ti(ka)ko / ElhHizt: gainetiko / EskolaHE: -ti(ka)ko

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ka: -tikako/-tiko.

Kategoria

izlag.

Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

Forma baten adiera(k)

gainerako.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gainez (eta ga[i]ñez, ganez) 49: Ax ("Bada elzeari sobera dirakienean, gainez dohanean, hirur moldez emaiten ohi zaika erremedio"), Mb IArg II 3 (adib.: "Gañez bezala ematen diran gauzak dira emengo gauzak"), Lar Carta a Mb ("Eztarauskiola mingañari, barrunbeari dirakiena, ta gañez dariona besterik"), Añ GGero 2 (adib.: "Baldin aberats bazagoz, ganez, ugari, abundo badozu, emoizu asko"), Sor Gabon ("Iskribatu litezke jostaldi geiago, bañan egiñ ditut nik makiña bat saio; lanaren gañez jarri dirua?"), Gy 2 (adib.: "Nere nekhe ganez aldiz orduan ni Gozaturen naiz trankilki"), HU Zez ("Etxe aitzineko galeriatik haitz handira bide erditan gainez bertze haitz ondo bat mozkindurik"), Or 24 (adib.: "Ez bide eban izan ganez nire nagosiak yanaria"), EA OlBe 3 (adib.: "Ta ikuste alai orren gañez nik txabola xar untzaduna"), Ldi 4 (adib.: "Lur apaindu-gaiñez lorez-loreko ibilli gozoak egiñez"), Gand Elorri 2 (adib.: "Ezpan emeok goizaldez daukaz / gaiñez darizun irriak"), Erkiag Arran 2 (adib.: "Itxaropenez gaiñez, etorkizunari begira bailegoan"), Uzt Sas ("Errez pasatzen giñan arriaren gaiñez"), Basarri ("Dirua gañez zebillen"), NEtx LBB ("Aldare ederra urre-argitan / udaberritu da lorez; / intzentsuaren lurrun gozoak / usaitu gaituzte gaiñez"); OEH argitaratuan gainera: Añ MisE ("Atera bear dogula pobreentzat ganez daukaguna"), EgutAr 37-17 [sic]-1957 ("Etxe txikia laister gaiñez")

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gainez lematizatuak 9: Eleiz GurutzaD ("Onen gañez, aoa be biaztunaz minddu eutsoen"), Inza ("Gañez dakust goi-goikoa"), La Cruz 1934 ("Lan balegi, ez du ebatsi edo ostuko; dena gañez etorriko zayo"), Onaind 2 (adib.: "Altara nagusia, aurrez ta gaiñez apaiña"), Garm Bidaso ("Karelatik biran gaiñez gelditutako zumitz muturrak"), S. Muniategi ("Odei gaiñez, sasipez, Mari ta Anboto'ko Damaz / gure iakingura, etenbako egarria geituz"), PPer ("Banabarrak eta urdaia yanta bereala, batere garbittu gabe, botzen zun esnia, ta gañez ibiltzen zen urdaian uriña ta patatan piper gorria"), Bapatean/98 ("Beti odolez gainez / euskaldunan aska"); cf. gainez egin 8, gainez eragin 3.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gainez : DFrec 1 (T. Echeandia Atlas gráfico del País Vasco: "ez klimaz ez lur gainez edo reliebez"), AB38 1 (además) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gainez : Casve EF (par le sommet), HaizeG BF - Lh DBF (par les sommets), DRA (1 por arriba, por lo alto; 2 rebosando), PMuj DVC (de sobra, sobradamente, por demás, en demasía, demasiado, excesivamente) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gainez egin.

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Kategoria

adlag.

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gainez sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gainezka egin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gainez(-)gain (eta gaiñez gain) 21: HU 3 (adib.: "Bertzeak aldiz, ehunka, milaka, gainez gain joan dire"), Ox ("Gainez gain ager-azu kapera xuria"), Barb Leg ("Pepe Handi eta Pepe Ttiki, gainez gain joanik, menttara heldu izan ziren arte laburrez"), Iratz 12 (adib.: "Elgarrekin gainez gain ardura gabiltza", "Hoa zalu, hoa gainez gain eta zora hadi Euskal-Herri maiteen gozoaz, ederraz!"), JE Ber 2 (adib.: "Zubi eder batetik harat bagoazkio gainez-gain"), Or Eus ("Buztin, gaiñez gain; Irurtzun, berriz, artuz bestalde egutera"), MEIG ("Agian, bai, beharbada, badaiteke zenbait mota, hala nola honelako edo halako aho poesia, tontor garaietan gainez-gain ibilia izatea inoiz") // Ik. OEH argitaratuan gainera: Prop 1883-1895 ("Bagoatzi gainez gain harri arteetan barna", "Bozkarioa bihotzetik gainez-gain, ikusteaz horiek guziak bazakizkala"), Herr 2 ("Laduche pilotariaren semeak gainez-gain iragan duela zertifikata", "Fida gira, geinez-gein bilduko dituela orai arte bildu dituen boz guziak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gainez(-)gain (gaiñez gaiñ) 7: Iratz 2 ("Arantzazuraino / gainez gain jeiki", "Guziek Amari / gainez gain ekar"), Lf ("Itzuli-mitzulika dio gainez-gain behatzen"), M. Sein ("Aldare nausia, gainez gain argitua, bi aldetarik fraideen otoitz-lekuekin"), Onaind 2 (adib.: "Santo Domingo'tik, gaiñez gaiñ, aurrerantza bide dagie gazteak"), Dirassar ("Astelehenean zituzten alabainan hauteskundeak eta Ehud Barak hori gainez-gain nagusitu da hiru urte huntan gobernua kudeatzen zuen Benyamin Netanyahu-ri").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gainez gain : DFrec 1 (Herr: "ukan dena behar zen bezala irakurtzeko bainan gainez gain begistatzeak erakusten derauku ikerketa seriosa") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gainez(-)gain : ElhHizt (gainez gain irabazi AS: ganar con gran ventaja, sobradamente), HiruMila (de cima en cima, por los altos), Casve EF (gainezgain: de sommet en sommet), HaizeG BF (sans approfondir, de sommet en sommet), DRA (exp. adv. significando una cosa que va encima de todo, por los aires, de cima en cima; eta gaiñez gain: de cima en cima), PMuj DVC (de cima en cima, de cumbre en cumbre; gainez-gain eraman: llevar de calle) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

aski izan litezke arauak gain sarreran eskaini dituen gainez gain ibili, joan eta gainez gain irabazi azpisarrerak.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. gainezarri.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira gainezarri 8: UZEI 2 (adib.: "Perturbazio-metodoa: Atmosferako mugimenduen ekuazioentzat ebazpen hurbildu bat lortzeko, egoera geldikor bati desbiderapen (perturbazio) txiki bat gainezartzen dion metodoa"); J.R. Etxebarria ("Sortzaile desberdinen ondorioak gainezarri edo batu egiten dira, magnitudeari dagokion moduan"); Informatika Atlasa ("Disko magnetikodun sistemak disko batez edo gainezarririk dauden gehiagoz osatuak daude"); Matematika/LH ("Bi kometa konparatu, poligono bat kalkatu, ebaki eta gainezarri, poligono berdinak identifikatzeko"); Eustat 1993 ("Etxebizitzen Zentsuarekin batera Biztanle-Zentsua egin zen, lan bat bera bailitzan, eta honi gainezarrita bezala, Biztanleen Udal-Errolda berritu zen"); Mekanika eta uhinak ("anplitude gutxikorrari hondar-oszilazio bat gainezartzen zaio"); Fisika orokorra ("Irudian agerikoa denez, iturriaren aurrekaldean hegazkinak sorturiko uhinak gainezarri egiten dira fasean"); gainezarketa 1: LMuj ("gainezarketa edo superposizio eta deslekumenetan - desplazamendutan"); gainezarmen 4: J.M. Agirregabiria ("Jakina, aipaturiko pentsaera momentu lineal eta angeluar elektromagnetikoei gainezarmenaren printzipioa aplika dakiekeelako ustean datza"); J.R. Etxebarria 2 (adib.: "Gainezarmenaren printzipioaren arauera..."); Mekanika eta uhinak ("Soluzio orokorra pultsazio propioen gainezarmenaren bidez lortuko dugu"); gainezarpen 6: F. Garitano ("Haurrari nahiz gaztetxoari dimentsio horiek bizitzen erakustea ez da, ba, behinere gainezarpen, inposizio bat, geroko heldutasun batetarako bidea irekitzea baizik"); I. Urbieta 5 ("Hotsen gainezarpena"); gainezartze 1: ELA/STV 1992 ("Estatutuko aparailuaren kontroletik datorren gainezartze politikoa").