LBeh (2014-04-03): alias 10: Berria 6 (adib.: “Beranduago baizik ez nuen jakin Sustraiak dantza-talde ohiko Patrick Mitxelena alias Muztafak azken hatsa eman zuela Jean Dauger estadioko belardian”), EiTB 4 (“Igor Rezola, alias DIZEBI, horietariko bat dugu”, “bahituei Cabdullahi Cabduwily, alias 'Abdu Willy'”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alias 27: Herria 4 (adib.: “Eta berehala, hara Christian Aguerre alias Joanes Kaolin auzitegiaren aintzinean”), Berria (“Jose Miguel Lopez Belaustegieta detektibe galaktiko trinoa alias Cosmic Josemi, Nueva Euzkadi planetako Tecno Buru Batzarrak kontratatzen du Lurrera jaitsi eta bertan omen datzan Sabino Aranaren gorpua berreskuratzeko”), Patziku Perurena 6 (adib.: “Joan Azpilicueta alias Jaunxarra”, “Zenbat aldiz aditu ote dizkiot aitari etxean umetan, eta gero neronek lardaskatu ere bai frankotan Leitza aldean, endemas larunbat goizaldera alias Koxtonekin tokatu naizen mozkorraldiren batean”), Karlos Zabala (“Gure moja, sister Grace, alias Mistress Saunders, alias Maureen, alias Dee,alias hainbeste gauza, esango nuke klub hartan Mistress Rivera zela eta Fernandoren emaztearena egiten zuela, saiatu eta saiatu egin zen Tracy gizartean egokitzeko, baina ezin izan zuen, ezta nik ere”), Iñaki Mendiguren 3 (adib.: “Eratortze hori zuzena bada, basileus parean jartzen du kral hitzarekin, honek "errege" esan nahi duelarik hainbat eslaviar hizkuntzatan, eta jakina denez Karolus Magnus-en, alias Karlomagnoren, izenetik dator”), Iñaki Segurola 2 (“Gasteizko Fakultatean batzarra, alias asanblada”), Itxaro Borda 3 (adib.: “Osaba apezak, hamasei apezen artean eman meza denboran, François Lavallée alias Frantxisen laudorioak hegaldarazi zituen”, “polizia gizonei alias indar errepresiboei eskatzen zituzten hiru zuzenbide ezberdinekiko paperak erakutsiko nizkien”), Koldo Izagirre 2 (adib.: “Benetako ihesgin, benetako lapur, benetako hiltzaile dago kukutua orain Agirre'tar Nikola, alias Metxa, presondegi guztietako aittitte, ardirik gabeko sarobe baten pareta ostean”), Bernardo Atxaga 2 (adib.: “Teodoro, 54 urtekoa, alias Teo, alias IBM”), Iban Zaldua (“Ordezkariaren izena, George McAlpin, paper eta ziurtagiri guztietan ageri zen: Ripleyk erabili ohi zuen alias-a zen”), Juan Garzia 2 (adib.: “Hans Rabener prusiar espiak (alias Viktor Runeberg) pistola automatiko batez eraso zion atxilotzeko ordena zekarkion Richard Madden kapitainari”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es alias / fr alias: Elhuyar: 1 ezizen, gaitzizen, izengoiti, goitizen; 2 ezizenez, gaitzizenez, izengoitiz, goitizenez / Nolaerran: beste izenez / Zehazki: 1 beste izenez, alias; 2 izengoiti, ezizen / Labayru: 1 ezizenez, birrizenez, izenorde(ko)z, goitizenez; 2 ezizen, gaitzizen, birrizen, izenorde(ko), goitizen, izengoiti, izenga(i)neko/izengain, izengaizto / Adorez5000: 1 alias. 2 ezizen, gaitzizen.

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

Nazioarteko forma da, eta onartzekoa. Baditu euskal baliokideak (ezizen(ez), gaitzizen(ez), etab.), baina hala ere erabili egiten da ñabardura berezia duelako zenbait kasutan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu alien formarik.

alien 43: Argia (“Hitz egin genuen baita, kolektibitatearen izenak, hau da, guk sortutako alienak gure izanaren parte den neurrian, gure grinen batura ordezkatzen ote duen”), Berria 12 (“Alien txikien talde bat giza itxura duen espaziontzi batean hara eta hona dabil”), EiTB 29 (“Benga, utzi hori eta goazen gosaltzera, barruko alienak jana eskatzen du-ta“), Elkar (“Lasai Joxe, bost urte ditxuk neuri ere eztarrian alien bat aurkitxu zidatela eta buruan hik orain aipatzen ditxuan mamuak erabili nituala”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alien 4: Berria 3 (“Han, elkarren kontra ari diren izaki alienigenen bi arraza ikusiko dituzte: alienak eta harrapariak”, “Hasieran enigmatikoa den gutasun hori, gizatalde hori zer ote den pixkanaka doa argitzen irakurlearen begien aurrean: ez dira alienak edo androideak ugaltzen ari direnak, ezpada artea lagun eta bide bestelako bizitza eredua besarkatu duten gizon-emakumeak”, “Aditu horiek azaldu dutenez, Mars Express Europako Espazio Agentziaren zundak eta NASAk bidalitako bi robotek jasotako datuek Marte «alien» bat ez dela erakusten dute”), Xabier Olarra (“Jende xehearentzat deigarri, beldurgarri edo txundigarri gertatu izan da (eta, beharbada, irudi mitiko edo arketipikoak sortu izan ditu horrek: aliena, ordezko umea, ume sorgindua)”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta jasotzekoa izan liteke. Ingelesez ere hala da, eta gaur egun ‘estralurtar’en ordain gisa erabiltzen da. Bestea zaharkitu samar gelditu da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aliena, alienatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

besterendu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 39 (Argia 4, Berria 7, EiTB 1, Elkar 10, Euskaltzaindia 2, Jakin 5, Laneki 5, UEU 5); ETC 110.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alienatzaile izond. alienante / Adorez: alienatzaile iz. eta izond. alienante / Labayru: 0 / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Jasotzekoa da sarrera gisa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

besterentzea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: aligot(e) / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. lentoe / LurE: aligot(e) / ElhHizt: aligot(e) / EskolaHE: aligot(e).

Landare eta animalien taxonomi izena

Pagellus acarne.

Iparraldean eta Hegoaldean hedatuena da hobestekoa

forma hori da hedatuena Euskal Herria bere osoan hartzen bada, parte batean alikate ezagunagoa den arren.

Euskaltzaindiaren Arauak

alimale izond.: mutil alimale traste bat. / AS: alimaleko: alimaleko liburua; bizar alimaleko batekin.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Kategoria

izond. "liburu alimale(ko) bat"

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: alimaleko: alimaleko liburua; bizar alimaleko batekin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: aliota: Gavia sp.; aliota arktiko: Gavia arctica; aliota handi: Gavia immer; aliota txiki: Gavia stellata.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Landare eta animalien taxonomi izena

Gavia sp.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ALIRITZIRA (G-goi; aliitzira V-gip ap. Elexp Berg ), ALIETZERA (V-gip ap. Garate). "Alietzera, al azar (V-gip)" Garate Cont RIEV 1930, 153. "Zaldibian aliritzira ai dek ori" (G-goi). "A ojo de buen cubero, intuitivamente. Aliitzira bota neban zenbat ardi zeren, da azertau" Elexp Berg.

LB 34 (Aizu 2, Argia 8, Berria 4, Deia 2, EiTB 2, Elkar 6, Erlea 2, Euskaltzaindia, Jakin 2, Laneki 3, UEU 2); ETC 113.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: aliritzira adb. a ojo (de buen cubero), al azar, al (buen) tuntún; de cualquier manera aliritzira esan dut: lo he dicho a ojo de buen cubero / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0

iritzira adb. Behar adina pentsatu gabe, beharrezko argibideak izan gabe, gutxi gorabehera. Ez dakigu, iritzira ari gara.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

iritzira forma arautua dago, baina hau ere erabiltzen da. Jaso sarrera gisa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jakite-arloak

Tekn. Meteorol.

Jakite-arloak

Tekn.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

irain-hitza.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Anab Aprika (“Aljeriar frankuak ta prantzes frankuek balio berbera zuten”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Tx. Peillen (“aljezaritar abertzaleak”, “ez zen Aldjezarritar arazorik”, “Aldjezairitar ideologiak”), A. Sokarros (“Belgikan konfinatua den aljeriar islamista integrista honen ingurukoen artean, halaber, sarekada egin zuten”), OinEntz (“Algeriar asko atzerriratzen da lan bila, batez ere Frantziara; 840.000 algeriar ba dira Frantzian”, “Algeriarrak musulman dira”, “Algeriarren bizikerak beren erlijioaren, islamismoaren eragin handia du”), XArb (“erdia Fratsesek, beste erdia Algeriarrek berek”), HD kulturak (“algeriarren edo marokoarren inbasioaz beldur gara”), Txill (“Bederatzi arjeliar baizik ez dago frantses batekiko...”, “Zer egingo ote lukete aljeriar gizajoek frantsesa gabe?”), Larz (“Nork ez du ikusten, Algerianoeri askatasuna emateak, ez zituela Algerianoak bakarrik askatu, baina bai eta Frantsesak ere?”), Herr (“Chadli algeriano presidentak nahiago ditu lehenik ekonomiko lokarriak tinkatu”, “Baionako jandarmek algeriano bat preso hartu dute”, “Eta guk joan Aljerianoen ordai”), Azurm (“sozialista frantsesak agintean abertzale algerino desesperatuen aurka”).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Txostenaren laburpena

Ik. zalke eta apo-ilar txostenak. Laburtuz: alka(-belar) , alga formak eta hauen eratorriak Dactilus familiakoen adierazleak dira; zalge , zalke formak eta hauen eratorriak Vicia familiakoenak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan alga : O Pr 1 ("Ditxa duenak alga eta abere, eztuenak ez lasto ere"); eta corpusean gainera: zalga B-G 4 (Mg PAb; VMg); zalge G 4 (Izt C, Ibiñ Virgil; eta VMg: "zalgue"), Er 2 (Mdg); zalge/i B 2 (Mg PAb); zalgi-txapar G 1 (Or Mi); zalka G 1 (Izt C); zalke G 4 (AA III, Izt C, Or Eus, Ibiñ Virgil).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alga 37: B-G bana (A. Lasarte; M. Ariztia); EB 35 (X. Kintana eta "alga arre", "alga berde", "alga gorri", M.A. Unanua eta "alga gorri"; I. Aldabe eta "alga karedun"; Biologia orokorra: "alga urdin"; UZEI: "kare-alga"; Saioka, K. Altonaga, Elhuyar, M. Aizpurua, E.J. Hezkuntza Saila, J. San Martin, Arantzadi/Jakin, J.A. Agirre, I.A. Berriotxoa); zalke G 2 (Aranzazu 1932: "Toki guztietan eta alde guztietan gari ederraren artean agertu oi da zalkea"; "Euskalerriko zalkea gutxitu ta garia ugaldu ta garbitzera zetorren Ama Birjiñak, autu zuan bere agerkunde arrigarria egiteko Euskalerriko toki erdi-erdia"). Ez dugu alka, zalka eta zalge formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alka : HiztEn ("Bot. larre-oloa") / LurE ("1. Bot. Larreoloa, basaoloa; 2. Abereak bazkatzeko erabiltzen den belar bat, Dactilus Hispanica); alga : DFrec 1 (?) / AB38 19 (eta "alga berde-urdin", "alga diatomea", "alga errodofito", "alga feofito", "alga haritsu", "alga mikroskopiko", "alga urdin"; 'alga' adierakoak guztiak) / HiztEn ("Bot. Uretan murgilduta edo gainazal hezetan bizi diren zenbait landare talofitoren izen arrunta") / LurE ("1. Abereentzako belar ihartu gabea; 2. Bot. Uretako landare talofitoa, ur gazi nahiz gezatan bizi dena. ik. gorbel, ubanare, arraba...") / Euskalterm 15 (eta "alga arre", "alga gorri", "alga berde", "alga urdin", "kare-alga", "koral-alga", "alga harikara", "alga sinbiotiko", "alga-produkzio"); zalge : AB38 1 ('veza'), AB50 1 ('arveza') / HiztEn ("ik. zalke") / LurE ("Bot. Lekadunen familiako zenbait belar landareren izena"; eta "zalge arrunta = Vicia cracca"; "basa-zalgea = Vicia tenuifolia") / Euskalterm 4 (eta "zalge arrunt" = arveja común; "bazka-zalge" = veza para forraje); zalke : HiztEn ("Bot. Berbenazeoen familiako landare belarkara eta igokaria ... Vicia sativa); alka-belar : Euskalterm 2 (Dactylis glomerata, es dáctilo, fr dactyle agglomeré/dactyle pelotonné, en cock's foot).

Sektore jakin bateko informazioa

Izendegia: afaca : arbejuela, arbejuela-falsa, arbejuelilla, asta illarra, astailar, astaillar, astala, asto-illarra, astobelar, astrapel, basilar, basiller, bisaltillo, manukillar, negrilla, negrillo, tuera, txintxarria, txintxerria, txintxirria, zalga, zalge, zalka, zalke; veza para forraje : aixkol, alge, axkol, balke, idar, illar biribil, illar txiki, illar xee, illar, illarka, irar, irasai, marikol, poidezantur, txintxil, txista, xindil, xingil, zalga, zalge, zalka, zalke, zingil, zuhain-zalke; arveja común : abeza, aizkol, algarroba, arbejuela, arto-ilar, asta-ilar, axol, balke, basozalga, beza, idar, ilar biribil, ilar, ilar-txiki kingil, ilar-xee, ilarka, irar, larreki, marikol, salkia, sasi-ilar, txilista, txintil, txirlista, txitxoi, xindil, xingil, zalga, zalgaar, zalgagorri, zalgar, zalgeme, zalka, zalke arrunt, zalke, zingil; lastón : albitz, albitz-belar, albiz, alka-belar, alke-belar, almitz, almitz-belar, laston, flitx, zerbero; dáctilo : alka, alkabelar, alkebelar, aski, halga, lasterkoya; holco : alga, alka, belar idor, belar ondu, belar, belarluzu, beluze, larre-olo; milenrama : alka-bizar, alkabixar, alkabixiar, alkabizarre, alkabizarri, ama birjinaren bedar, apez-koro, bolaos, eskabisiar, esklabisiar, hierba-de-bizkotxo, hierbas-del-kemao, me-sakas, mila-orriko, milaorriko, milorri, millorri, milosto, millosto, ome-sakas, pika-belar; avena : alka, buxtu-belar, metxura, olo arrunt, olo, olu, txakur-belar, xixtu-belar; alga : alga, aloka, arraba, auka, belarrondo, gorbel, gorbeltx, goroldio, gorrabel, gramu, itsas(-)ubanarea, itsas-belar, itxas-bedar, itxas-orbel, itxasbelar, kosta-belar, kosta-belar, lamina-manthar, laphas, orbel, txarri-oroldi, ubanare, urnai, xardin-belar, zabi betar.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Bestetakoak: alga : EuskHizt ("1 Abereentzako belar ez ihartua; 2 Bot. Landare talofito klorofiladuna, ur gazi nahiz gezatan bizi dena. Ik. gorbel, arraba; 1. auka") // ElhHizt ("1 forraje; 2 Bot. alga; alga arre: alga parda; alga berde: alga verde; alga berde-urdin edo alga-urdin: alga verdeazulada o azul; alga gorri: alga roja; koral-alga: alga coralina") // HiruMila ("1 forraje; 2 Bot. alga") // EskolaHE ("Bot. Landare talofito klorofiladuna, ur gazi nahiz gezetan bizi dena. Ik. gorbel, ubanare, arraba") // Lur EG/CE (alga) // Lur EF/FB (algue) // Casve EF ("1 graminée; 2 tige") // Lh DBF ("1 fourrages; 2 toutes sortes de tiges de graminées") // DRA (forraje/comida sosa) // PMuj DVC ("1 Bot. erica, brezo; 2 forraje, pasto, verde; 3 holco, heno blanco); alga-belar : PMuj DVC (Bot. grama); alka : EuskHizt ("1 Larreoloa, basaoloa; 2 (1988) Abereak bazkatzeko erabiltzen den belar bat; Dactilus Hispanica") // ElhHizt ("Bot. Bromo. Ik. larre(-olo)") // HiruMila ("1 chaflán; 2 avena silvestre; 3 greama") // EskolaHE ("Bot. Larreoloa, basoloa / abereak bazkatzeko erabiltzen den belar bat; Dactilus Hispanica") //Lh DBF ("pelle avoine, houque; v. alga") // DRA ("1 avena silvestre; es una hierba llamada también larre-olo; 2 Indeterm. de alkatu, separarse, alejarse; 3 grama") // PMuj DVC ("1 hierbín; 2 grama; 3 holco, heno blanco; 4 avena silvestre; 5 lamento, queja, quejido"); alka-belar : HiruMila (Bot. dáctilo); alkabelar : DRA (digital, planta); alke-bedar : PMuj DVC (dáctilo); alke-belar : DRA (dáctilo); alkebelar : ElhHizt ("Bot. Grama en penachos; Dactylis glomerata"); zalga : EuskHizt ("† ik. zalge") // DRA (Bot. veza, arvejana) // PMuj DVC ("1 joyo, cizaña; 2 veza, arveja; 3 afaca, arveja silvestra; 4 costra, roña de la piel"); zalga-bedar : DRA ("hierba que sirve de cáustico a las quemaduras") // PMuj DVC ("hierba cáustica contra las quemaduras"); zalge : EuskHizt ("1 Lekadunen familiako landare igokaria, lore arrosa handiak dituena, gari sail, belardi eta bide-bazterretan hazten dena; Vicia sativa. Ik. aizkol 2. G. er. iraka") // HiruMila ("Bot. veza, cierta hierba dañosa; Trifolium sativum") // EskolaHE ("Bot. Lekadunen familiako zenbait belar-landare igokariren izena ... Ezagunenak zalge arrunta=Vicia craca, eta basa zalgea=Vicia tenuifolia ... ") // Casve EF (ivraie) // Lur EG/CE (cizaña) // Lur EF/FB (ivraie) //Lh DBF (eta zalgi, zalke; "1 vesce (bot.); 2 ivraie") // DRA (Bot. veza, cierta hierba dañosa); zalge-belhar : Lh DBF (Bot. trèfle); zalgi-belar : DRA (Trifolium sativum); zalka : DRA (Bot. veza, arveja); zalke : EuskHizt ("† ik. zalge") // ElhHizt ("Bot. Arveja; Vicia sativa") // HaizeG BF (cosse, gousse) //Lh DBF (ivraie, zizanie) // DRA (veza, arveja).

Hiztegi berezituetako datuak

Biologia/1-UZEI (Izendegiak proposatuak): zalke arrunt : Vicia sativa (es arveja común, fr vesce cultivée, en common vetch); zuhain-zalke : Vicia sativa var. (es veza para forraje, fr vesce fourragér, en fodder vetch) / alga , gorbel : Alga (es cinta, fr algue, en alga) / alkebelar : Dactylus glomerata (es dactilo, fr dactyle aggloméré, en cock's foot) // Biologia/2-UZEI: alga : "Sin. gorbela. Landare-Erreinuko organismo bereziki itsastarrak dira ... es alga, fr algue, en alga" // Nekazaritza Hiztegia: alka-belar : "bazka-landareen izenak. es dactilo, fr dactyle pelotonné, la Dactylis glomerata"; zalge : "Sin. txirta; es veza, fr vesce commune, la Vicia sativa var."; zalge arrunt : "Bazka-landareen izenak; es arveja común, fr vesce cultivée, la Vicia sativa".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

hobeto ikustekoa da forma/adiera banaketa: alga, alka-belar, zalge, zalka, etab. eta zein landare adierazten duten.

Jakite-arloak

Tekn.

Euskaltzaindiaren Arauak

alkalino Kim.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jakite-arloak

Tekn.

Aniztasuna sortu da, euskalkiren batek eraberritzean

gaur bi forma daude lehian (ik. EEBS), baina bat zen nagusi lehen (ik. OEH: "No solamente el origen románico (<árabe) apoya alkandora, sino que el uso vasco durante siglos la señala como forma preferente"): hau da hobestekoa

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa gehitzeko eskatuz: alkandora hutsean, alkandora hutsik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS: alkandora utsean (Cb, Astar, Izt, And); alkandora utsik (PE).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

huts-ik, huts-ean.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

alkandora sarreran adibide gisa ematekoak dira a. hutsean eta a. hutsik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

G-EB dira alkanfor 2 (Ag G: "gizonak eriñotz usaia zeraman, andreak alkanfor usaia"; MIH: "hasi ginen jai-egunetako arropei alkanfor-usaina kendu beharrean"); alkanfore 1 (Arti Ipuin: "kajoietan ingles oihal onarekin sartzen den alkanforea") eta alkanforatu 1 (Iraola: "Gure kotxian badator señora bat, aguardinta alkanforatu usai pestia botatzen duela").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alkanfor behin agertu da (P. Saragueta: Mezkiritz: "Polillaindako alkanfor").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alkanfor : AB38 4, HiztEn, LurE ("ik. kanfor"), Euskalterm 1; alkanforrondo : HiztEn; kanfor : HiztEn-LurE; Euskalterm 1 (kanfor-esneki); kanforrondo : LurE; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

EuskHizt: kanfor : "iz. (1763; alkanfor *1745, 1885). Gai zuri gardena, usain bizikoa, arroparen sitsaren aurka erabiltzen dena)"; kanforrondo : "iz. (*1965). Ereinotzaren familiako zuhaitza, sortaldekoa, zuretik kanforra ateratzen dena (Cinnamomum camphora)".

Erdara/euskara hiztegietako datuak

alcanfor / camphre formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: "s.m. 1 (Quím.) alkanfor. 2 (Bot.) alkanforrondo (Cinnamomum camphora)"; alcanforero: "s.m. (Bot.) alkanforrondo (Cinnamomum camphora)". // HiruMila: "m. (Quím.) kanfor, alkanfor"; alcanforar: vt. kanforatu; alcanforero: "m. (Bot.) kanforrondo, alkanforrondo". // Casve FE: kanfre. // HaizeG FB: kanfre. // T-L LFB: kanfre. // PMuj DCV: "kanfor. 2 Cfr. sig."; alcanforar: kanforatu; alcanforero: kanfor-zugaitz. // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, Lur EF/FE, BeraLzM, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

es alcanfor-en ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): camphre; alcanforar: camphrer; it (L. Ambruzzi): "(v. ar.) sm. canfora (f.) / pianta della c."; alcanforada: "sf. Bot. canforata"; alcanforado: "p.p. e. agg. canforato"; alcanforar: "tr. mescolare con canfora"; alcanforero: "sm. albero della canfora, lauro-canfora, cinnamomo, canfora (f.)"; alcanfórico: agg. canforico"; ca (GEC): (quím.) càmfora; alcanforada: (bot.) camforada (Camphorosma mospeliaca); alcanforar: camforar; alcanforado: (adj.) camforat; alcanforero: bot. camforer (Cinnamomum camphora); en (Collins): "Bot. camphor"; alcanforado: "1. adj. camphorated"; alcanforar: "1 vt. to camphorate"; de (Slaby-Grossmann): Kampfer / (alcanforero) Kampferbaum.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EuskHizt: +

Nazioarteko formaren hurbilena da hobestekoa

forma nazioarteko(en)a al- gabea da, eta, erabilera urrikoa izanik, tradizioak ez du besterik agintzen.

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. kanfor.

Jatorrizko forma

alkate, mera

Jatorrizko forma

alkate, (auzapez)

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: alkate-soinu .

Sinonimoa(k)

auzapez

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

alkate sarreraren azpisarrera gisa sartzea proposatu da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alkate sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: alkatesoinu / HiztEn: AS / LurE: AS: alkate soinu / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS: alkate soinu

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-soinu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alkate sarrerari dagokion azpisarrera.

LBeh (2014-04-03): alkategai 158: Berria 53 (adib.: “Nir Barkat alkategai laikoak irabazi du Jerusalemen”), EiTB 51 (adib.: “Donostiarako alkategai lehiarako EAJ-k Eneko Goya aukeratu duela zabaldu du prentsak azken asteetan”), Jakin (“Minjonnet zen aurreko alkatea, eta Bergouignan alkategaia”), Argia (“Behin Cristina Narbonak orduan Madrilgo alkategai zen Trinidad Jimenezen aurrean aurkeztu ninduen esanez hondakinetan aditua nintzela”), DiarioVasco 52 (adib.: “Jon Redondo Orioko alkateak dagoeneko erabakia hartu du, berriz aurkeztuko da EAJ-PNV-ren alkategai bezala maiatzeko udal hauteskundeetara”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alkategai 8: Berria 4 (adib.: “Bosco el Tosco alkategai bilbotarra”), Lopez de Arana 2 (adib.: “Baldwin hori prestatzen ari omen dira hautagai-zerrenda erreformista batu bateko alkategaia izateko...”), Pello Salaburu (“nola gerta daitekeen alderdi abertzale batek alkategai ez euskaldunak aurkeztea bere zerrendetan, batez ere eredutzat jotzen diren hirietan”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Juan Mari Muñagorri alkategai izendatu zutenean alderdia uztekotan egon zela aitortu zidan”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

ikus ahaldungai, diputatugai arautuak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta horren premia dago.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ik. alkatetza.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-go/-tza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

2 ager. (Urt, EOnAlm 1906).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alkaternazta, alkaternaztatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ztatu.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: Ik. orburu.

Maileguaren aldean hobestekoa

Ik. orburu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu alkazar formarik.

LB: 23; EPG: 2; ETC: 254.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

es alcázar / fr alcazar: Elhuyar: alkazar; Adorez: 1 gotorleku, gaztelu; 2 jauregi; Labayru: alkazar / Zehazki: 1 (fortaleza) gotorleku; (palacio) jauregi, gaztelu / NolaErran: - / Euskalterm: -.

gotorleku iz. Gotor babesturiko lekua edo barrutia, eraso militarrei aurre egiteko eraikitzen dena. Gaztelu eta gotorlekuetan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioarteko forma da eta jasotzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. alokatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alkimista 1, MEIG ("ez da alkimistarik itxuraldatze miragarri hori noiz eta nolanahi egin dezakeenik").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alkimiko 1, L.M. Bandres ("Azkenik, harrien ahalmen alkimikoak zirela eta, mineralogiak ere nolabaiteko aurrerapena lortu zuen"); alkimista (eta erdi-alkimista 1) 5: M. Murua ("Alkimistak agertu ziren"), J.R. Etxebarria ("Mendeetan zehar, alkimistek, kimikarien aurrekoak izan zirenek..."), Sexua ("Gero alkimista taoistek, funts edo indarra mantentzeaz kezkatuta, emakumeei "etsaia" deitu zieten, gizona bere hazia jariatzera bultzatzen zutelako"), I. Irazabalbeitia 2 ("Bibliatzat Al-Ahamed alkimista arabiarraren Betirako Bizia edo Paradisuaren Ateak izeneko tratatua zian", "Jauregi erdi-kimikari eta erdi-alkimista huen. Eta askoren antzean, harri filosofalaren bila zebilean sasikume hura").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alkimista : DFrec 2 (ZArg: "ikuspegi alkimista batetik"; R. Saizarbitoria: "erdi haroko alkimisten antzo"), HiztEn (alkimian ziharduena), LurE (alkimian diharduena), Euskalterm 1 ('alquimista'); alkimia(zko) : Euskalterm 1 ('alquímico') // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alkimista : ElhHizt (alquimista), HiruMila (alquimista), EskolaHE (alkimian diharduena); alkimiko : ElhHizt (alquímico) // PMuj DVC: alkimikari (alquimista), alkimilari (alquimista), alkimizko (alquímico, ca) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

20.80: alkimista : ElhHizt, HiruMila; ez dugu aurkitu ap. EuskHizt.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-ista

alkitran iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, alkitran-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. brea; galipot; mundrun].

alkitran 14 (Argia 2, Berria, EiTB, Erlea, Consumer 8, Karmel); galipot 86; mundrun 27; brea 10.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alkitran 2: Berria (“Alkitranez itsututako eguzkitako betaurrekoak eman dizkie gidariak Carodi eta honen laguntzaile Jaume Renyer-i, eta ETAko ordezkariekin bilera egin beharreko lekurantz abiatu dira”), Iñaki Mendiguren (“Arrain handi ustelduak zeuden zilarrezko azpil dotoreetan; pastelak, ikatza bezain beltz erreta, erretiluetan metatuta zeuden; harrez beteriko haggis handi bat, taula batean gazta bat lizun berdexkaz estalia, eta, lekurik nabarmenenean, pastel gris ikaragarri bat hilobi baten forman, alkitrana bezalako garrapiñaz hitz hauek osatuak zituena”); brea 98; galipot 57; mundrun 4.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: Ik. mundrun / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da, maileguak ez baitu baldintza minimoa betetzen.

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. galipot, mundrun (eta, bigarren mailan, alkaterna).

Jatorrizko forma

alkohol, (izpiritu)

Nazioarteko forma da, adieraz egokia ez den ordainaren kaltetan onartzekoa

alkohol onartu da (bere lekuan ikusiko da izpiritu, ez baitira parekoak)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da definitu ahal izateko (unitatea da).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da definitu ahal izateko (magnitudea da).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 5 “Ondoren, eman arropa horri alkohol metilikoa” (Consumer); EPG: “Faltsuturiko edariek alkohol metiliko kopuru handia zuten” (Berria); ETC: 3 “Faltsuturiko edariek alkohol metiliko kopuru handia zuten” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: alkohol metilikoa: alcohol metílico; Adorez: 0; Labayru: 0; Euskalterm: metanol (TN), metil alkohol (TN).

metiliko adj. Kim. Metiloarena, metiloari dagokiona; metiloa duena. Alkohol metilikoa: metanola.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa alkohol eta metiliko sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 69 (Berria 52, EiTB 17); ETC 189

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alkohol-proba prueba de alcoholemia / Adorez: alkohol-proba: prueba de alcoholismo / Labayru: alkohol-proba 1 iz. prueba de alcoholemia. Alkohol-probea egin eutsienean, ia-ia makinea be apurtu eban: Casi rompió la máquina cuando le hicieron la prueba de alcoholemia. (bizk) / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

alkohol(-)maila forma aztertzean proposatua. Termino normalizatua da Euskaltermen.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da alkohol eta tasa sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

edari alkoholduna.

LBeh (2013-06-10): alkoholemia 112: Deia 2 (horietako bat alkoholemia test), Consumer 3 (alkoholemia tasa 1), Berria 20 (alkoholemia tasa 5, alkoholemia kontrol 3, alkoholemia proba 6, alkoholemia azterketa 1), EiTB 86 (alkoholemia proba, alkoholemia kontrol...), Argia (“Alkoholemia froga egin dizute”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alkoholemia 40: Berria 36, Urtzi Urrutikoetxea, Iban Zaldua, Iñigo Aranbarri, Koldo Izagirre.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: alkoholemia kontrol* e. alkohol proba, alkohol analisi; alkoholemia tasa* e. odoleko alkohol maila.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es alcoholemia / fr alcoolémie: Elhuyar: odoleko alkohol, alkoholemia / Nolaerran: alkoholemia / Zehazki: odoleko alkohol, alkoholemia / Labayru: alkoholemia / Adorez5000: alkoholemia.

Nazioarteko forma da

nazioarteko forma da, hedatua, eta beste gabe onartzekoa.

LB: 71 (Argia 1, Berria 12, Deia 1, Deustuko Unibertsitatea 2, EiTB 47, Elkar 6, UEU 2); ETC: 181

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alkoholemia-kontrol control de alcoholemia / Adorez: 0 / Labayru: alkoholemia-kontrol 1 iz. control de alcoholemia. Astegoienetan, alkoholemia-kontrolak ugaritu egin ohi dira uriko sarrera-urteeretan: Los fines de semana suelen aumentar los controles de alcoholemia en las entradas y salidas de la ciudad / NolaErran: 0. / Euskalterm: 0.

alkoholemia iz. Odolean alkohola izatea. Alkoholemia eta droga proben emaitza positiboa izan zen. Ertzaintzak hamasei lagun atxilotu ditu baimendutako alkoholemia tasa gainditzeagatik. Alkoholemia kontrolak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan: alkooldun : JE Med ("Beren hitza emanik anitzek, eta atxikiz gero, ez edateko ez aguardient ez eta bertze deus, edari xuri hoitarik, alkooldunik deusere") eta Anab Aprika ("Alkooldun edairik"); alkoolikatu : JE Med ("Bazirela Nortamerikan etxeak, zointan jakintsuek sendatzen omen baitzituzten alkoolikatuak"; "Alkoolikatzeaz aldiz, erran ditake, aitamen buru eta gogo eskasak duela ardurenean egiten familia guziko zorigaitza"); corpusean alkolizatu forma behin agertu da: Azpillaga in Mattin ("Iñok ematen dizkan guztiak berela zurrupatze'itu, alkolizatuta iya il zan nere diruak balitu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alkoholiko EB 4 (I. Irazabalbeitia "Zilar nitratoa soluzio alkoholikotan erabiltzen da", Saioka 8. Natur arloa "edari alkoholikoak"; J. Agirre eta M. Aramendi); alkoholismo EB 2 (G. Nazabal, Argia); alkohol-egarri eta alkool-gaitzdun bana (J.J. Bergaretxe: "Alkohol-egarria eta droga-mina, sarri bakartasunaren ondorio"; "Alkool-gaitzdunak eta drogatuak"); alkool-zalekeria 3 eta alkool-zaletu 1 (M. Olazar: cf. infra; "Geoffrey Firmin Consula bakartade larrian eta alkool-zaletuta bizi da"); alkoholdun edari EB 14 (BOE 10 eta M. Aurrekoetxea, J.A. Agirre, X. Kintana, P. Aristi); alkoholemia 1 (P. Aristi: "Alkoholemian positibo ematen duenari hiltzaile bati baino kondena handiagoa jarri"); alkoholkeri 1 (L. Baraiazarra: "Gaitz onen sustraiak asko izan daitekez; baiña ona emen geienetan zertatik etorten den: Geiegizko tensiñotik, indarketa gogorretatik, biotz-zarrasta (emoziño) biziegietatik, alkoholkeritik eta abar").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alkoholika : DFrec 1; alkoholiko : DFrec 7; AB38 4; AB50 5 (eta edari alkoholiko 2); HiztEn; Euskalterm 7 (eta alkohol-intoxikazio; alkohol-disoluzio; alkohol-eldarnio; alkohol-gradu); alko(h)oldun : DFrec 3 (edari a.); AB38 1; AB50 1 (eta a. edari); HiztEn; Euskalterm 3 (eta edari alkoholdun 2); alkoholezko : AB38 1 (eta a. edari 1); Euskalterm 5; alkoholgabe : Euskalterm 6; alko(h)olismo : DFrec 2; AB38 1; AB50 2; HiztEn-LurE; Euskalterm 2 (eta alkohol-eritasun 1); alkoholeriadun : AB50 3; alko(h)olizatu : DFrec 3; alkoholzale : DFrec 1; alkoholomania : HiztEn; alkoholemia : HiztEn; Euskalterm 4; alkoho(lo)metria : HiztEn; alkoho(lo)metro : HiztEn; alkoholimetria : LurE; alkoholimetro : HiztEn ("ik. alkoho(lo)metro"); LurE; Euskalterm 2.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: HiruMila: alkoholki (AS), alkohol-hartzidura (AS), alkoholato, alkoholdun, alkoholdun edari (AS), alkoholemia, alkoholeri, alkoholiko, alkoholimetro, alkoholismo, alkoholkeria, alkoholkontrako, alkoholtzale. // ElhHizt: alkoholdun, alkoholemia, alkoholiko, alkoholimetria, alkoholimetro, alkoholismo, alkoholizatu. // EskolaHE: alkoholemia, alkoholimetria, alkoholimetro, alkoholismo. // EuskHizt: alkoholdun, alkoholismo. // Casve EF: alkoholeri, alkoholiko.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

alcohólico / alcoholismo / alcoholizar; eta alcoholemia; alcoholimetría; alcoholímetro: ElhHizt: alkoholdun, alkoholiko / alkoholismo / alkohola erantsi; alkoholiko bihurtu, alkoholizatu; eta alkoholemia; alkoholimetria; alkoholimetro. // HiruMila: alkoholdun, alkohol-, alkoholiko, alkoholtzale / alkoholeria, alkoholismo / ø; eta alkoholemia; alkoho(lo)metria; alkoho(lo)metro, alkoholimetro. // Casve FE: (liquide) alkoholtsü; (personne) edale, ardanoi / alkoholkeria / ø.

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (Le Petit Robert): alcoolat, alcoolature, alcoolé, alcoolémie, alcoolification, alcoolique, alcoolisable, alcoolisation, alcooliser, alcoolisme, alcoolo, alcoologie, alcoomètre, alcootest; it (L. Ambruzzi): alcoolato, alcoòlico, alcoolismo, alcoolizzare, alcoolizzato, alcoolizzazione, alcoolòmetro; ca DCC: alcoholat, alcoholèmia, alcohòlic, alcoholificació, alcoholificar, alcoholímetre, alcoholimetria, alcoholisme, alcoholització, alcoholitzar, alcoholitzat, alcohòmetre; en (Webster): alcoholate, alcoholature, alcoholic, alcoholism, alcoholist, alcoholization, alcoholize, alcohol(o)meter, alcoholimeter, alcoholometry, alcoholysis, alcoholytic; de (Slaby-Grossmann): Alkoholat, alkoholisch, Alkoholometrie, Alkoholmesser, Alkoholismus, Alkoholisierung, alkoholisieren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

PUrib: ez da inon ageri, baina oso erabilia da...

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nart.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alkoholiza, alkoholizatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

adagio 1 adb. Mus. Mugimendu motelez. 2 iz. Mus. Mugimendu moteleko musika-lana edo zatia. Albinoniren adagioa entzun genuen. // forte 2 iz. Mus. Indarrez interpretaturiko musika-pasartea. Isiluneetan tentsioa areagotuz eta forteetan ohikoa den baino energia gehiago erabiliz eman du orkestrak Beethovenen lana. // piano2 1 adb. Mus. Leunki (jo, interpretatu). Pianoa, gogara jo daiteke, nahi denean piano, leunki alegia, eta nahi denean forte. 2 iz. Mus. Leunki interpretaturiko musika-pasartea

allegro 49.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

allegro 28.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: allegro (TN).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioartekoa, eta jasotzekoa adagio forma jaso den bezala. Mus. marka ezarri beharko zaio.

Jakite-arloak

Mus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan almadia (A; corpusean ez da ageri).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira almadia 4 (P. Zabaleta: "enborrak erreka behera "almadia" deituriko horietan jaisten zituzten"; K. Igea: "Almadia batetik galdutako enbor galdua"; X. Monasterio: "Itzarri zenean, almadia geldi-geldi aurkitu zuen, itsas azalean lo"; I. Azkune: "Eta besterik gabe, itsas ertzetik urrutiratu egin ginen osaba-ilobok, Hans almadian utzita") eta almadiero 1 (P. Zabaleta: "Orain, Esako urtegia egin zenez geroztik, bukatuak dira betiko almadieroak, lehen Zaragoza-raino joaten baziren ere").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

almadia : AB38 1, HiztEn; almadiari : AB38 1; almadizain : HiztEn. Ez da ageri besteetan (DFrec, AB50, LurE, Euskalterm).

Hiztegietako informazioa

Hiztegietan: almadia : HiruMila; ElhHizt; Lur EF/FE; almadiari : HiruMila; almadiazain : ElhHizt. Ez dira ageri ap. EskolaHE, EuskHizt, Lur EG/CE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean

forma horretan ageri da, eta nekez izan dezake ordainik.

LBeh (2014-04-03): almadiazain 43, Berria (adib.: “Almadiazainak izandakoak dira haietako batzuk, eta Hualdek lekukotza horiek baliatu ditu Felix Sanzekin batera idatzitako Almadías por los ríos de Navarra izeneko liburuan”, “Aurreko astean ospatu zuten berez Almadiaren Eguna, eta orduan ziren almadiazainak ibaia jaistekoak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: almadiero 1, Jean Baptiste Etxarren (“Errekaren ura baliatuz, zuhaitz trunkoak edo enborrak igerikarazten zituzten elgarri lotu ondoan, almadieroen bitartez”). Ez dugu aurkitu almadiazain formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es almadiero / fr -: Elhuyar: almadiazain / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: almadizain, almadiari / Adorez5000: almadiari.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta horren premia dago. Gutxi erabiliko da, ofizioa lehengoa delako, baina gaztelaniazko almadiero euskaraz esateko beharko da.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. mortairu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

almaix B 1 (Otx: "almaixian ura jo ta austu gura ixatia baño be alperrago"); almaiz 1 (A EY: "senar-emazteai adarra yotzen zaieten, almaizak eta zintzarriak"); almeriz 2 (It Dial: "jotzen dira almerizean edo motrairuan"; Ur Dial: "joten dira almerizian edo motralluan"); motrailu (motraidu, motrairu, motrallu) 7: G 3 (It Dial: "Zeatzen da mamia motraidu batean", "zeatzen dira motraiduan", "jotzen dira almerizean edo motrairuan"), B 4 (Ur Dial: "joten dira almerizian edo motralluan", "Ziatuten da mamiña motrallu baten", "joten dira motralluan", "botaten jako azufre piska bat motrallura"); xurru IE 3 (Dv Dial: "Xurruan xehatzen da mamia", "yotzen dira xurruan"; xurru martelu: "yotzen dira xurru martuluetan"); zap(h)arri 5: G 1 (Or Mi: "berriz zapaikiak zaparria yotzen du [le pilon égruge le mortier]"), Zu 4 (Ip Dial: "zaphatzen dira zapharri batetan", "Zaphatzen dira intzaür isterrak zapharri batetan", "zaphatzen dira zapharrian", "Nitriari ezarten zaio sofre iñhar bat zapharriala").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

almaiz G 2 (F. Urkia: "almaiz = zaparri"; "jaiki = almaizan gauzak jotzeko gabitxoa"); zaparri G 1 (F. Urkia: "almaiz = zaparri").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

almaitz : AB38 1; HiztEn ("ik. almeriz"); almaiz : HiztEn ("ik. almeriz"); LurE ("iz. Mortairua" [baina honek ez du sarrerarik]); Euskalterm 4 (eta almaiz-esku 1); almaritz : AB38 1; almariz-kirten: Euskalterm 1; almeriz : HiztEn ("iz. Mortairua"); almirez : AB38 1; mortairu : AB38 1; HiztEn ("iz. 1 Material gogorrez (...) egindako ontzia, aleak, drogak, etab. xehakatuz hauts edo ore bihurtzeko dena"); morteiru : HiztEn ("ik. mortairu"), LurE ("iz. Motrailua"); motrailu : LurE (hau definituz); motroilo : AB38 1; opilontzi : AB38 1; zaparri : LurE ("iz. Motrailua, morteirua"). Ik. Cocinan: motrallu edo almeriz (22. or.), eta beste 5 almeriz , almeriz esku 1 eta 5 motrallu .

Erdara/euskara hiztegietako datuak

almirez, mortero / mortier formen ordainak beste hiztegietan: EuskHizt: almaiz; mortairu ("ik. morteiru"), motrailu; morteiru; motrailu, zaparri. // ElhHizt: almirez: almeriz, mortairu; mortero: mortairu, almeriz. // HiruMila: almirez: almaiz, mortairu; (triturador) mortairu, almaiz. // Lur EG/CE: almirez: almaiz, motrailu; mortero: motrailu. // Lur EF/FE: almaiz. // Casve FE: (vase) ehaitz, zaparri. // HaizeG FB: buztin, morteiru. // T-L LFB: (vase) motrairu, mortrailu. // PMuj DCV: almirez (mortero): almaiz, mortailu, motrailu, mairu, zapari; mortero (almirez): almariz, almaiz, xurru, mortailu, motrailu. // BeraLzM: almirez: zaparri, almeriz, almaiz, piallu, mairu; mortero: "zaparri (...) / almaiz, almeriz". // Azkue Aurkibidea: almirez: almaiz, almeriz, almirez-txurru, almiz, mairu, mortairu, morteiru, motraillu, motrairu, pialü, trukulu, xurru, zapharri; mortero: abo, abu, almaiz, kareorre, mairu, motraillu, motrairu, tipula, xurru, zapharri.