Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Euskaltzaindiaren Arauak

zihoztatu, zihozta, zihoztatzen. Ipar. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zihoztatu, zihozta, zihoztatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ztatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zikai 3: EuskararenProg 1981 ("Gero guraizez [zikaiz] ingurua ebakitzeko [ziztatzeko]"), HezkSaila 1984 ("Aipatu gainazalean ziztatzeko aukera damaiguten tresnak erabili: trintxa, labana, iltzea, zikaia,..."), J.A.Urbeltz ("Euskal Herrian berriz abuztuaren 16ko data horretan, folklore bilakatutako ezpaten [edo agian zikaien] alardearen festa aztarna bat ospatzen da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zikai : AB38 1 (punzón) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zikai : HiruMila (punzón), Lur EF/FE (poinçon, stylet), Casve EF - HaizeG BF (poinçon), Lh DBF (instrument à pointe, propre à piquer), DRA (punzón), PMuj DVC (1 estilete, puñalito; 2 punzón, hierro puntiagudo; 3 trincaespinas, parahúso; 4 pica); zikai-ukaldi : PMuj DCV (bote, golpe de pica) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE.

Jatorrizko forma

zikai, puntzoi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Baztertzekoa da, ez baitu onarpenik izan

onarpenik izan ez duen proposamena.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zikin-estali izond.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatuz: "1 izond. 2 iz.", eta AS gisa erantsiz: zikinak jan .

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zikinak jan 2: FIr ("Alor edo landa batean zikina garai dela adiarazteko: Zikinak galdu du, zikinak jana du"), StPierre ("Bizkitartean zikinak janak ginen").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

ahozkoan ezaguna den esapidea, bi testutan bakarrik bildu den arren (eta ik. oharra s.u. herdoilak jan).

Esapideei dagokien sistematika

jan: -ak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zikin sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

guztiz zikindu.

Euskaltzaindiaren Arauak

zikindu, zikin(du), zikintzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zikindu, zikin(du), zikintzen.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n(du)+g-.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zikinune : HiztEn (zerbaiten gainazalean zikin ageri den tokia) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zikingune : EuskHizt ('gune zikina'), ElhHizt; zikinune : HiruMila.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

-gune osaerako libretzat eman du lantaldeak; baina zikinune forman ageri da orban-en azalpen arautuan.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gune/-une.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

IparKazet (Justizia): diffamation: zikintze / gaitz erraite.

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

irantzi (3) eta irantzalle (2), objektua animalia dutela ageri dira beti; iren formaren 3 ager.etako 1 animaliari dagokio, 1 pertsonari, eta 1 erabakigaitza da; irendu formaren 6 ager.tatik 4tan obj. animalia da eta 2tan pertsona; zikiratu, zikiratzaile formen 28 ager.tatik 13tan obj. pertsona da, eta 14tan animalia; behin beste hirugarren adiera bat duela azaldu da; zikiro eta eratorri-konposatuak 83 aldiz azaldu dira, eta beti animalia da: irantzi 3 (It Dial) eta irantzalle 2 (Ag G) objektua animalia dutela ageri dira beti; iren 3 aldiz ageri da: bat animaliari dagokio (Mg PAb: "ollaar iren"); bestea 'gizon irendua' esanahikoa da (Or Aitork: "Egiaren agotik entzuna nuan, ba zirala irenak, zeru-erriarengatik beuren eskuz irenduak"); erreferente ilunekoa da hirugarrena (Zait Plat: "Irenari buruz eta xaguxarrari iaurti-ukaldiari buruzko aurren igarkizuna"). Cf. halab. aketiren (Mg PAb 5 aldiz); irendu 6 aldiz: obj. animalia da lautan (Ur Dial 3, Izt C: "irindu"); eta pertsona bitan (Or Aitork); zikiro (+ -kh-, -u eta konposatuak) 54 dira: G 16 (It Dial; Noe; Xe; Or Eus 2; NEtx LBB 11), IE-ZuAm 38 (Lg I; AstLas; Gy 15; Dv 3; ChantP; Elzb 2; Barb Sup 7; Const; Etcham; Zub 4; Xa Odol; Casve SGrazi); xikiro (+ konposatuak) 10, IE-ZuAm (SP Phil; Monho 2; Arch Fab; Gy 2; ECocin 4); txikiro 6 (Izt C 2, Lard 4); cf. gainera aritxikiro eta akertxikiro bana (Izt C); zikiroki (+ -kh-, x-) 13 dira (ECocin 6: x-; Gy 3; Dv Lab; JanEd II 2; Or Eus); zikiratu ad.ren obj. animalia da 9tan (txikiratu 2: Izt C; Noe eta xik(h)iratu 7: Dv), eta pertsona 10etan (xikiratu 9: Lç 6 (Mt 19,12), O Pr 2; O Pr in MEIG; zikiratu 1: Tx B II); zikiratzaile iz.arena animalia 5etan (zerri-zikiratzaille: Berron Kijote; txikiratzalle 4: It Fab 3; Xe), etapertsona 3tan (zikiriatzale: Arti Tobera); 'engainatu, lapurtu' adierakoa da zikiatu 1 (Ud: "Ango ostalariyak baloriak ditu, gauza gutxitxorekin dirua du bitu, paraje garestira degu akuditu, gure kuarto apurrak laiste ziran aitu, Ataungo atsu orrek zikiatu gaitu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

irantzi formarik ez da azaldu, ezta zikiratu ad. ere; iren 2 eta irendu 1, beti pertsonei dagozkiela (UZEI: "Lurbira osoan aurkitzen diren iren eslaviar guztiak al-Andalus-etik datoz", "Frantzian edo Galizian harrapatutako neska-mutilak izaten dira, eta eslaviar irenak ere bai"; "Izan ere irendu egiten zituzten herrialde honetan (Lucenako juduak), eta merkatari judutarrak izaten ziren operazio hori egiten zutenak"); zikiramendu behin azaldu da (M. Haranburu: "Antzara": zigor eta agresibitate zentzuaren ondoan, zikiramendu gaia eduki dezake"); zikiro 14 aldiz, beti animaliari dagokiola (P. Etcheverry 2: -kh-; J. Garmendia; A. Arrinda; R. Murua 5; J. Agirre; Herriz Herri 2; P. Sastre; Euskalerriko bertsolari gaztetxoak).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akerriren : Euskalterm 1; irantzi : HiztEn; iren : HiztEn-LurE; iren konplexu : LurE; irendu : DFrec 1; AB50 1; HiztEn-LurE; Euskalterm 1; irentze : Euskalterm 2; kastrazio : Euskalterm 1; kastrazio-konplexu : HiztEn; Euskalterm 1; kastrazio-larritasun : Euskalterm 1; zikiratu : HiztEn-LurE; Euskalterm 3; zikiratu (hed.): DFrec 1; zikiratu-konplexu : Euskalterm 1; zikiratzaile : LurE; Euskalterm 1; zikiratze : LurE; Euskalterm 2; zikiro : DFrec 5; AB38 3; HiztEn-LurE; Euskalterm 1. // HiztEn: irantzi : irendu; iren : irendu dena; irendu : zikiratu ('aketiren' eta 'eunuko'ren definizioetan erabili dute); zikiratu : animalia baten ugal-organoak erauzi edo ugaltzeko ahalmenik gabe utzi ('idi' eta 'kapoi'ren definizioetan erabili dute); zikiratzaile : lanbidez zikiratzen duena; zikiro : ahari zikiratua; kastrazio-konplexu . // LurE: iren : zikiratua, ernalkinak erauzi zaizkiona; iren konplexua ; irendu : zikiratu, ernalkinak erauzi ('aketiren' eta 'eunuko'ren definizioetan erabili dute); zikiratu : ernalkariak erauzi, irendu ('idi' eta 'kapoi'ren definizioetan erabili dute); zikiratzaile : zikiratzen duen pertsona, ogibidez bereziki; zikiratze ; zikiro : zikiratua, irendua; aharia, aharzatza.

Sektore jakin bateko informazioa

Bibli itzulpenetan (pertsonari dagozkio horkoak), iren iz. eta izond. eta irendu ad.aren aldeko isuria nabari da, are Iparraldean (cf. Leon eta Etchehandy-Puchulu; ik. gainera OEH argitaratuan eunuko sarrera): Lç Mt 19,12: "xikiratu". // Eg 8,26-40: . // Ga 5,12: "Ailitez trenca" // xikiratu : Lç; txikiratu : Echn, Or: Mt 19,12: "Ba-dira, bada, amaren sabeletik xikiro jaioak (...) bestek txikiratuak (...) berak berena txikiratu dutenak" / Or MB 862: "irenak (...) irenak, bestek orrelakotuak (...) irenak (...) beren baitaz irenduak" — eunuchi qui seipsos castraverunt. // Or MB 432: Eg 8,26-40: "gizon iren (...) iren [ter]" — eunuchus. // Ga 5,12: " // IBk: Mt 19,12: "Ba dira, izan ere, irenak, amaren sabeletik horrela jaioak (...) irenak, bestek irenduak (...) irenak (...) beren buruak irendu dituztenak". // Eg 8,26-40: "iren [ter]". // Ga 5,12: "hobe lukete beren buruak behin betiko irenduko balituzte!" // He: Mt 19,12: "Badire ecen ebaquiac (...) ebaquiac, berac ebaquitçat eguin içan direnac". // Eg 8,26-40: "eunucho [5 aldiz]". // Ga 5,12: "Ochala ebaquiac ere balire" // Dv: Mt 19,12: "Badire ebakiak (...) ebakiak badire gizonek halakatuak (...) beren buruak ebaki egin dituztenak". // Eg 8,26-40: "gizon ebaki bat (...) ebakia(k) [4 aldiz]". // Ga 5,12: "Ochala zuek nahasten zaituztenak oroz oro ebakiak balire!". // Dt 23,2: "Jaunaren baldarnan ez da sarthuko ebakirik, potroak lehertuak edo ebakiak dituenik, edo buztana moztua duenik". // Jkd 3,14: "Dohatsu ebakia, zeinak...".// Is 56,3-5: "ebakiak ez beza erran (...) hau dio Jaunak ebakientzat..." // Dn 1,3-18: "ebakiez kargutua (...) ebakien buruzagia [6 aldiz] // Olariaga: Mt 19,12: "... iren (...) gizonek irenduak (...) beren buruak irendu". // Eg 8,26-40: "iren [5 aldiz]". // Ga 5,12: "Irenduko al dira zuek nahasten dabiltzanak" // Bibl (Etchehandy-puchulu): Ga 5,12: "Iren daitezela bada..." // BiblE: Mt 19,12 oh: "". // Eg 8,26-40: "iren [5 aldiz]". // Ga 5,12: "Hobe (...) horiek erabat irenduko balira!". // Dt 23,2: "irenduak ez du eskuhartuko Jaunaren batzarrean".// Jkd 3,14: "Zorionekoa irendua ere [oh: "irendua (...) ondorengoak izateko gai ez diren gizonezkoak...]".// Is 56,3-5: "Irenduak ere ez dezala esan (...) Irenduei (...) oroitarria egingo diet" // Dn 1,3-18: "" // Liturgi itzulpena (Hegoaldekoa — 1978): Mt 19,12: "irenak (...) bestek irenduak (...) beren buruak irendu dituztenak". // Eg 8,26-40: . // Ga 5,12: "". // Dt 23,2: .// Jkd 3,14: .// Is 56,3-5: // Dn 1,3-18: "iren-buru" [5 aldiz] // KerZug: Eg 8,26-40: "gizon iren [5 aldiz]". // Ga 5,12: Guztiz irenduko al dira...!" // Ker. // Eg 8,26-40: . // Ga 5,12: "Guztiz irenduko al-dira artegatzen zaituztenak". // Dt 23,1: "irendua izan danik".// Jkd 3,14: "Zoriontsua (...) irena".// Is 56,3-5: "iren" // Dn 1,3-18: "irenburu" [7 aldiz] // Ol. // Eg 8,26-40: . // Ga 5,12: "Agian irendu ba'lira nâstakatzen zaituztenak!". // Dt 23,1: "irena ez bedi atotsi".// Jkd 3,14: "Zori ontsua (...) irena".// Is 56,3-5: "Au bait-dasaye Yaube'k irenei" // Dn 1,3-18: "irenburu" [7 aldiz] // Liturgi itzulpena (Iparraldekoa — Ezkila 1974): Mt 19,12: "ezkont ez ditazkenak..."; Eg 8,26-40: "gizon iren (...) iren [4 aldiz]". Eg 8,26-40: irendu : Leon; eunuko : He; ebaki : Dv; gizon iren : Or MB, KerZug; iren : IBk, BiblE; Ga 5,12 [ad.]: ebaki : He, Dv; irendu : Ol, KerZug, Ker, IBk, Olariaga, TB, BiblE (Lç "Ailitez trenca..."); Dt 23,2: ebaki : Dv; iren : Ol; irendu : Ker, BiblE; Jkd 3,14: ebaki : Dv; iren : Ol, Ker; irendu : BiblE; Is 56,3-5 (bis): ebaki : Dv; iren : Ol, Ker; irendu : BiblE; Dn 1,3-18: ebakiez kargutua... ebakien buruzagia 6: Dv; iren-buru : Liturgi itzulpena 1978; irenburu : Ol, Ker.

Euskaltzaindiaren Arauak

zikiratu, zikira, zikiratzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zikiratu, zikira, zikiratzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. irentze.

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

'zekalea'.

Forma baten adiera(k)

zekalea.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

erantsiz, azpisarrera nahiz adibide gisa: zikiro-jate .

Atzizkien araberako erabakiak

-ki 'okela'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

animalia zikiratua.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: ziklamen: Cyclamen sp.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Cyclamen sp.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Kategoria

izond.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ziklista 17: Elhuyar (“Bi ziklisten abiadurak desberdinak dira”), Egin 1985 (“Arratsaldeko bostetan ziklista karrera Joxe Luix Mayozen omenez”), Hemen 1987 (“Fagor-eko ziklista galoak”), PPer (“Etika zaindu duten euskaldunen artean, idazle bat, kazetari bat eta ziklista bat besterik ez dut ezagutzen Euskal Herri osoan”), OporKoad (“Ziklistek erabiltzen duten moduko pototxin bat baldin badaukazu”), Esaizu/BBB1 (“Horretaz gain, errepide ia guztiak asfaltatu gabe zeuden, eta horrek izugarri zailtzen zuen antzinako ziklista haien ariera”), M. Arregi (“Miguel Indurain, ziklista baten bihotza urrezko bihotza duen txirrindulari txapeldunaren historia da”, “Ziklista gaindiezin baten oinarriak finkatzen zihoazen”, “Bidean zehar, ziklista asko ezagutu zituen Indurainek, promesa izan eta bere horretan geratu zirenak”, “bost ziklista besterik ez daude”), Fisika orokorra (“Demagun abiadura konstantez higitzen ari den ziklista bat”, “Bata ziklistarekin doa”), A. Kazabon (“Horiek zer dituk, ziklistak ala kantinerak?”), K. Linazasoro (“Ziklista baten ametsa”, “batik-bat hantxe korritzen zutelako estatuko ziklistarik onenek”), K. San Julian (“Ziklista Hiritarren Elkartea”), FisKim/DBH (“Ziklistak bizikletaren pedalei eragiten dienean, energiaren zati bat bero bihurtzen da marruskadurarengatik. Horregatik, bizikleta ondo koipeztatua eramatea komeni da”); bizikletadun 3; bizikletari 2; karrerista 5; txirrindulari 97.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ziklista : Euskalterm (eta txirrindulari), HiztEn; ez dugu aurkitu ap. LurE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

ziklista : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ziklista : ElhHizt, HiruMila; txirrindulari: ElhHizt, HiruMila, Zehazki (eta txirrindu-, bizikleta-, karrerista); bizikletari: ElhHizt (eta bizikletazale, bizikletadun), HiruMila.

Euskaltzaindiaren Arauak

'txirrindularia'.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-ista.

Jatorrizko forma

triziklo.

Ahozko erabilerak

EEgunk.

LBeh (2014-04-03): ziklogenesi 75: Aizu 2 (adib.: “Eguraldia ez baita aitzakia. “Denboraleak, galernak edota ziklogenesi famatu horiek izaten direnean, nabaritzen dugu”), Elhuyar (“Milaka erabiltzaile izan ginen horrelako adibide baten lekuko urtarrilean, ziklogenesi lehergarria izan genuenean”), Berria 17 (adib.: “Datuei erreparatuz, esanguratsua izan zen otsailaren 27 eta 28an ziklogenesi lehergarriak-Xynthia borraska- utzitako arrastoa”), EiTB 39 (adib.: “Galiziako kostaldetik sartu da ziklogenesi leherkorra”), Argia 3 (adib.: “Idazle espainolak trebeak dira edozein gairi buruz idazten dutela ere –ziklogenesiaz, eutanasiaz edo automobilen merketzeaz–, idazketaren arau guztiak hankazgoratu, tonu pare bat igo, serios ipini eta zutabea –baita nobela ere– ETAri eskaintzen amaitzeko”), DiarioVasco 13 (adib.: “Iragarpenek haize denborale bortitza aurreratzen zuten pasa den astebururako, ziklogenesi leherkorra, eta Zegaman behintzat nabaritu zela esan behar da”).

EPG: ez dugu aurkitu ziklogenesi formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: ziklogenesi leherkor. Fenomeno meteorologiko bortitza, zikloiekin zerikusia duena.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es ciclogénesis / fr cyclogénèse: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Nazioarteko forma da eta jasotzekoa. Teknikoa izan arren, oso zabaldua dago.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Meteorol.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ziklogenesi leherkorra.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mat.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. motozikleta (erabaki gabe utzia).

Erdaretako formak

ik. zirkulazio-kodeetako definizioak (es, fr).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

motozikleta 1 (Osk Kurl).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

motozikleta 2 (J. Barriola, X. Mendiguren B.)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

motozikleta : AB38 6; AB50 4; Euskalterm 6; HiztEn; LurE; motoziklismo: Euskalterm 1; motoziklista: AB50 1; ziklomoto : Euskalterm 4; ziklomotor : DFrec 1; Euskalterm 4; ziklomotore : AB38 1; AB50 1; HiztEn ("motozikleta arina, 50 cm3 baino gutxiagoko motorea duena...").

Sektore jakin bateko informazioa

BideSein: motor darabilte 'motozikleta' eta 'motor' adierazteko: motorrak izan ezik (67 zk.); motorrak (88.a); parkean motorrik eta bizikletarik ez (117.a); motor, auto eta bizikletarik ez (120.a); itzali motorra (162.a).

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Fis.

Ahozko erabilerak

EEgunk.

LBeh (2014-04-03): zikloturista 88: Berria 14 (adib.: “Orain hilabete pasatxo zikloturistentzako Montepaschi Eroica mitikoa korritu zuen Italian”), EiTB 12 (adib.: “Zauritua, 40 urtekoa eta jatorriz Trapagako haranekoa, proba zikloturista baten parte hartzen zebilen”), Argia 6 (adib.: “Trafikoaren emendatzeaz ari gareno, Iñaki Lejarretaren heriotzak egunkarietako azalak bete zituen, noiznahi entzuten dugu auto batek zikloturista bat zapaldu duela... Zer egin liteke?”), DiarioVasco 56 (adib.: “500 biztanle inguru gara eta hiru profesional, ziklokroseko txirrindulariak eta zikloturistak egon dira; afizio handiko herria da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: zikloturista 21: Berria 20 (adib.: “Hori egiteko aukera emango die Euskal Herriko bi zikloturistei ESAITek, Euskal Selekzioaren Aldeko Iritzi Taldeak, uztailaren 25etik 31ra, Italia eta Hego Tirolen, Giro delle Dolomiti zikloturistentzako itzuli ezagunean, musutruk”), Patziku Perurena (“Banoa Baranda izeneko herriskatik Renedo aldera, eta kamio bazterrean zikloturisten errosarioa, peste egunak penitentzia eginez santifikatzen”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es cicloturista / fr cyclotouriste: Elhuyar: zikloturista / Nolaerran: - / Zehazki: 1 zikloturismo-. 2 [persona] zikloturista / Labayru: zikloturista / Adorez5000: zikloturista.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Nazioarteko forma da, eta jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zigoiña IE 10 (Gy: horietan "madama zigoiña" eta "andere zigoiña" bana); zigoña G 7 (It Fab); zikoina Zu 9 (Arch Fab); eta amiamoko IE 5 (Gy, Zby).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu zigo- formakorik aurkitu; zikoin EB 1 (R. Egiguren); zikoina EB 2 (N. Agirre; G. Aresti: "exa-zikoina"); zikoinia EB 1 (G. Aresti); zikonia G 1 (I. Olaberria); eta amiamoko 4: B 1 (J. Kerexeta); G 2 (J. Iturria); EB 1 (J. Setien).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

amiamoko : AB38 5, HiztEn-LurE, Euskalterm 3; zigoina : AB38 1, LurE; zikoin : AB38 1; zikoina : AB38 1 (eta zikoinal 1), HiztEn, Euskalterm 1; zikonia : LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: amiamoko; zikoina : Ciconia sp.; amiamoko beltz : Ciconia nigra; amiamoko zuri : Ciconia ciconia.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ciconia sp. Sin. amiamoko.

Atzera egiterik ez dago

gaurko erabileretan -k-duna nagusitu da.

Zerrendako mailegu onartuaren pareko euskal osaerazkoa

amiamoko.

Landare eta animalien taxonomi izena

Ciconia sp.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Euskaltzaindiaren Arauak

zikoiztu, zikoitz/zikoiztu, zikoizten. da/du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

zikoiztu, zikoitz/zikoiztu, zikoizten.

Jatorrizko forma

lore-zil.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

Naf. 'zilegi izan'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Naf. Ik. zilegi izan.

Esapideei dagokien sistematika

izan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zilar: LurE-Harluxet.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenen hiztegian: Ag.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zilar: Zehazki, ElhHizt, HiruMila, HiztHand.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa gehituz: zilarrezko ezteiak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Elementu kimikoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZILAR-ZURI, ZILAR-XURI. Plata. v. URRE ZURI. Somorrostroko mea berez lur zati ilun bat da, baña beragaz burriña eginik ta errementariak landu, garbitu ta limaturik zidar zuri eder bat dirudi. Añ NekeA 225. Non dire lehenagoko galtzerdi xaharrak, urre gorriz edo bederen zilar xuriz mukurru beteak? HU Zez 67. Zilar zuria edo urre gorria eskuarki erabili bear dezanean. Zait Plat 94. Ori dala-ta, dirudienez, agintari izateko naiean gerturik daudenei irabazia eskeini bear zaie, edo zilar zuria, edo ospea, edo zigorra agintari izaterik nai ezpadeza. Ib. 139. (Con -zko, adnom.). Zillar zurizko ta urre gorrizko / distiadura ixuririk. Aran SIgn 211. Urre-gorrizko bizarra eta / zillar zurizko bizkarra. Or Eus 142. Esmeralt-argiz eta zilar-zurizkoz apainduak. Mde HaurB 64. Urre gorrizko bizarra eta zillar zurizko sorbalda. Lek SClar 113. Urre orail ta zidar zurizko / orban argiak zirean. Gand Elorri 181.

adib: orban 1 iz. Zerbaiten gainaldeko gune zikina edo beste kolore bateko zati txikia. Ik. izpil. Odol orbanak. Ertzetatik handitzen doazen olio orbanen antzera. Urre horail eta zilar zurizko orban argiak. || Irud. Bekatuaren orbana. Orbanik gabeko bildots otzana. Garbi itzazu, Jauna, nire arimako orban eta lohi atsituak.

zilar zuri 4: DiarioVasco 2 (“Joan da aurtengo antxoa. Bertakoa. Antxoa begi bizi bizia, bizkar zeruaren urdinekoa, sabel zilar zuriz jantzia?”), Elkar (“Halaxe dio: zer egin duzu?; gizon bat hil dut, bere zilar zuria atzeman dut, eta erlojua eta zapaten belarria ere bai”), Laneki (“Solido zilar zuria, gogorra eta hauskorra”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago, eta aski da.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa gehitzekoa zilar sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zidur-bizi B 1 (Or Tormes: sic); zilarbizi 6: G 2 (Izt C: "zillar bizi" 2, "zillarbizi" 1), IE 2 (JE Ber: "zilar bizi", "zilar-bizi"); EB (Mde HaurB: "zilarbizi").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zidar-bizi forma bakarrik jaso da (Or Tormes, OEHko testuinguru berekoa).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zilarbizi : HiztEn.

Jatorrizko forma

merkurio, (zilarbizi).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azalpena erantsiz: "iz. 'merkurioa'".

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-bizi.

Forma baten adiera(k)

merkurioa.

Jatorrizko forma

zilargin, bitxigile.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gin/-gile.

Jatorrizko forma

zilargintza, bitxigintza.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kara.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki 'gaia'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-teria/-eria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZILARRETAN En plata. Zenbat ispillu zidarretan. "En plata". Laux AB 37. En monedas de plata. Edonorek [euki dezake] 750 laurleko diru-txarteletan eta 50 laurleko berriz zillarretan. EAEg 1-12-1936, 431. Diru au apaiz baten eskutik artu zuten. Baiña lau urte barru urretan eta zillarretan ordaintzekotan. Insausti 61.

zilarretan 8: Argia (“Thaler izena Joachimthaler -zilarretan aberatsa zen Bohemia iparraldeko ibarra- toponimoaren laburdura zen”), Berria 3 (“Ekaingo bitxiak zilarretan“), EiTB (“GERMAN bulegoan sartzen da, zilarretan bildutako sandwich bat dakar”), Elhuyar (“Mexikon dago zilarretan munduko aberatsena den meatzea”), Elkar (“Pospolo bat piztu zuelarik, ohartu nintzen gazte aristokrata honek bazuela zilarretan muntatutako apain kutxatila bat ez ezik, kandela oso bat ere osorik berarentzat”, “Nik itzalak baizik ez ditudalako ikusten, edo itzalaren itzala edo ezereza bera, bestela lagunduko nizueke zilarretan, atsegin handiz gainera”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zilarretan 5: Elizen arteko Biblia 4 (“Emadazu zeure mahastia, neuretzat baratze bat egin dezadan, nire etxe ondoan baitago. Ordainetan, mahasti hobea emanen dizut; nahiago baduzu, berriz, zilarretan ordainduko dizut”), Josu Landa (“Jaiki eta bere iraganeko marinel aristokratikoaren molde zilarretan zuzendu zitzaien”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Inesibo mugagabean lexikalizatutako adberbioa da, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zilar sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zidarrezko 30: Mg CO ("artu nituban granazko kapa bat, amabi diru zidarrezko, ta urrezko kana berrogei siklo balijo zitubana"), fB Ic II ("euren miinak bere kaltegarrijak diriala, zidarrezko arijagaz lotuten ez badira"), Apaol ("zuek, urre eta zidarrezko gauzan gañera, berregun bana ontzako gorde zenduztenok"), Ag 3 (adib., "bere eresi ederto esanaren soiñua aidean gelditu zan, zidarrezko eskilla baten durundia legez"), Altuna 6 (adib., "Kañabera-ondoko errekako ura egalakin ukutu ta zidarrezko lerruak egitten ebazan"), Kk Ab II ("Eta egun atan ikusi zala iñoz lenago an ikusi etzana, atabakan txakur-diruen ganera agertzia zidarrezko dirua ugari, eta... urrezko amaseiko bat, ontzurre bat!"), Laux AB 10 (adib., "Noiz arte lagako nauk azke / zidarrezko itxaso zabalan?"), Erkiag 4 (adib., "illuntze bakoitzean, ortziko loretxu zidarrezko ditugun izarñoak"), Gand Elorri ("Begi ta arima zidarrezko ta / urrezko oin aien mintzean, / maitasuna ta garbitasuna / laztandu nitun aidean"), Onaind ap. Gazt MusIx ("Oi, iturri leiar bizi, zeure zidarrezko nini orreitan nik muiñean josirik daukadazan begiak ñirñir bazeuskidaz dardar gozotan!"), Alzola Atalak ("Zidarrezko tontor-zorrotza eguzki-egunetan"); zilarrezko (eta zilharrezko, zillarrezko, sillarresko) 123: Lç 4 (adib., "etxe handi batetan eztuk solament urhezko eta zilharrezko unzirik, baina zurezkorik eta lurrezkorik ere"), EZ Noel ("Ogia hartu zinduen / esku sainduetara, / eta arnoa isuri / zilharrezko thazara"), Volt ("Sillaresko garatosa"), O Pr ("Marteillu zillarezkoak, hauts detzake ate burdinazkoak"), Tt Arima ("zilharrezko kurutxe bat estekaturik"), Lar SAgust ("Goizeko izar, arako eguna dakartenak, illunabarreko arako gau-karraioan dabiltzanak, goizean zillarezkoak, arratsean urrezkoak badirudite ere, ez naute betetzen, ukitzen, gozatzen: aiñ nator gozakaitza"), Mb 3 (adib., "zillarrezko bularra, bronzezko izterra"), Cb Just 2 (adib., "Nere S Luis [...] kapilla bat, zillarrezko zure bultoarekin egingo dizut"), Ub 2 (adib., "Zillarrezko ogei ta amar dirutan"), Mg CC ("Gerra irabazian gelditu nintzan granazko kapa batekin, zillarezko amabi dirurekin, ta urrezko kana batekin"), Xarlem 2 (adib., "Zilharrezko xasa batetan / ezari behar dügü, / altharen saintün gaiñen / mirakülü eginen beitü"), VMg ("Zaldi eder bat, guzia apaindua, katea zillarrezkoz, jarleku, ugal, ta anka estalkiz urrez bitxitua"), It Fab 2 ("umerik ederrena / dakarkidanari, / emango diot nik gaur / lepande bat sari / zillarrezko letretan, / esaten duena: / Guraso guztietan / au dek abillena"), Izt C ("bera bataiatu zan Pontea ondo gordea arkitzen da zillarrezko txapaz guztia estalia"), Lard 9 (adib., "urre eta zillarrezko txarroak", "ainbeste diru, urre eta zillarrezko gauza"), Hb Egia 2 (adib., "Erakusten dute Siba gizon zilharrezko baten itxuran"), Bil ("Imajiña bat zillarrezkua / kordoi batekin lotua, / begiz aurrian jarri zeniran / kolkotik ateratua"), ECocin ("Harzazu zilharrezko edo burdin yo blat bat, emozu zolan ogi mamia"), Arr 6 (adib., "eskribitzeko sedazko eta zillarrezko luma txit eder eta preziatu bat"), ChantP ("Itxasoti mintzatzen da zilharrezko trunpeta"), Xe ("Deklaratzera nua / Agedaren kausa, / nundik-nai aginaldo / eldu zaio gauza: / zapata txarolatubak, / zillarrezko bretxa, / mantelin sedazkua, / enkajia beltxa"), Zab Gabon 3 (adib., "Jarri itzazu zillarrezko ego oek, eta zoaz egaan"), Sor AuOst ("ni naiz Donosti eder artakua, katillu zillarrezkua, parerik gabekua, munduan besterik ez bezelakua"), Elzb PAd ("Lephoko bottoina zilharrezkoa zuen"), Apaol ("erakutsi ziozkan Patxiri aien barruan zeuden urrezko eta zillarrezko gauza ederrak"), Elsb Fram 2 (adib., "eskaini zazkon Erregeri borthetan hiriko gakhoak, zilharrezko plat batean"), Alz STFer ("Emen ez dago urrezko gauzarik. Denak zillarrezkoak dira"), Ip Hil 4 (adib., "Argitürik da hogei eta hamabi ürhe eta zilharrezko lanpadaz"), Arb Igand ("Zer nahi izanik, gure merkatari Jainkotiarrak ostaler horri eman zerauzkaion bere puskak, gau hartan gakhoturik atxik lizantzat, ezen baliosak ziren puska hek, gehienak urrhe eta zilharrezko joiak"), Goñi ("Beste batean berriz eliz-gizon batek zillarrezko diru bat eskañi zion"), Ag G 5 (adib., "zillarrezko kate luzea"), Inza Azalp ("Pozik juduak eskeñi zizkioten ogeita amar diru zillarrezko eta bereala artara jarri zan"), Ox 2 (adib., "Zilarrezkoa dirudi hantxet han Axulaiko kaperak"), Or 2 (adib., "an ageri ziren ondar urdiñ aietan arrantzan urtxakurrek arrai eder zillarrezkoak atzematen"), Zub ("Han, lotsagarri behere artan, ageri da Irati ibaiaren zilarrezko xingola xumea"), JE Ber ("Etxe-barneaz ez axolarik ukan, garbia den ber; mahainak dik izan behar, mahainak guziz, garbia: dafaila xunaren gainean, ahorat poxien eremaiteko zerak ez bakarrik xilarrak, bainan zilarrezkoak"), Laux BBa ("Atzamar meetik kenduten dautse / zillarrezko elastuna"), Otx 2 (adib., "urrezko ta zillarrezko apaingarrijakaz jantzi erazo ba'dagiguzu"), Ldi BB ("Bigarren Euskel-Olerti-Jaiean, Tolosan, zillarrezko aritz-abarrez sariztatua"), Zerb IxtS 4 (adib., "zilharrezko untzi eder bat"), Etxde AlosT ("Txano ta galtzak gorri margozkoak ziran, zillarrezko apainketaz ornituta"), JAIraz Bizia ("Izurdeak jolasean alboan eta arraiegalarik, txikik, zillarrezkoak ziruditela, ontzi ondotik atera, egoan irurogei larogei metro joan eta an kaxpajo egiten zutenak"), MEIG 3 (adib., "Robert Aldrichek, Venezian bigarren zilarrezko lehoia eraman du aurten"), Lek SClar ("ama-ta zillarrezko Errosarioarekin bezela, bera arri-koskortxoakin agur Mariak zenbatzen?"), Mde 2 ("Ezer ez zuen areago gogoan zilarrezko irraida hura baizik"), NEtx 8 (adib., "Anboto'ko sorgiñak zillarrezko orrazia illargi-argitan erabiltzeko prest zeukan"), Zait Plat 2 (adib., "Erregeak bere herritarrak lau taldetan ezarri behar ditu, Platonek dionaz: - Lehen mailean, buruzagien taldea, urhezkoa; - Bigarren mailean, soldadoena, zilarrezkoa; - Hirugarren mailean, ofizialena, burdinazkoa; - Laugarren mailean, nunbait ere, laborariena, brontzazkoa!"), JEtchep ("Kapitxuluak, zilarrezkoak, supazterrean"), Arti MaldanB 2 (adib., "Gauerdi batekin agertu zen arraina, zilarrezko ezkatak eta buztan apaina"), Ugalde Iltz ("Zilarrezko pitxi aundi bat zirudin"), Osk Kurl 3 (adib., "Paper zathi bat zeukan gomazko gathilu baten gainean ipiñita, eta hau, beste zilharrezko gathilutto batean erdiraino sartuta"), Ardoy SFran 2 (adib., "Ezen, Indietako hiri nausiak beretzat nai zuen Misionest handiaren gorputza, eta geroztik han dago, 1553-eko maiatzaren hamabostetik hunat, "Bom-Jesus" edo "Jesus Onaren" elizan, Italiatik eskainik zilarrezko untzi batean"), Ibiñ Virgil ("Lur onek berak kuper ta zillarrezko arri-meatzak ostentzen ditu"), Lab SuEm 8 (adib., "zillarrezko kubiertoak"), Uzt Sas ("Erregalo-denbora iritxi zanian, /zillarrezko bandeja zegon mai gañian"), Xa 2 (adib., "Ortz-adar ori agertzen zaiku bi erasoren tarteko, / bere zerutar koloreakin zillarrezko ta urrezko"), Berron Kijote 2 (adib., "lau torre, zillarrezko ttonttordun ta guzi").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zidarrezko (eta ziderrezko) 23: Ibarg ("Aunela, norbaitek ziderrezkoa dalakoan urrezko ontzia Eleizarako eskañiko ba'leu, eskain ori utsa izango litzake"), F. Zenarruzabeitia ("zidarrezko ogetamar txindiak sakelean"), Ker Mazmar 14 (adib., "zidarrezko gaztelua zidarrezko aitz-gaiñean"), B. Latiegi ("liburu aren estalkiek zidarrezkoak bait zituzten krisketak"), Onaind 2 (adib., "Zigarro ta zigarro artean, jostaketan niñoian ni gau aretan Gernika-n batu nebazan zidarrezko iru tubugaz"), Osk Atorra ("Pianu baltz bat, kristelezko altzairu bat portzelanazko eta zidarrezko gauzatxuekaz"), J. Artaraz ("ertz bakotxean zidarrezko lili bat"), E. Urkiola ("Hare zurizko bigarren basamortuan zidarrezko laku sakon batek, bere ur geldizko azalaren ispiluan, zuriz jantzitako neska zaldunaren aurpegia erakutsi gura eban"), Muskiz AHA ("Ama Birginearen XVII. gizaldiko zizelana egoan [zidarrezko koroaduna]"); zilarrezko (eta zilharrezko, zillarrezko) 104: Ayerb 3 (adib., "Zillarrezko esku makilla irabazi nai nizuke"), Nere lehen katichima ("urrezko edo zilarrezko untzian izaten da"), GH 1958 ("Egun hartarik goiti omen dira eguberriko arboletan dilinda ezartzen zilharrezko hariak"), A EY I ("Barkiloa: Izen auxe du Larraunen zilarrezko amairu diruak elizara eramateko ontzitxoak"), Larz 2 (adib., "Badoha armariorat, eta ebatsirik sakelerat sartzen ditu, bri-brau, moltsa, kullida- fortxeta zilarrezko batzu eta holako"), G. Garriga 2 (adib., "zillarrezko txanpon batzu"), Gazt ("beti berri beti zillarrezko / "ez ikutu" dion kartel batekin / eta zaindurik / eztio ajola nun / gizonaren urkamendian beti ere / gurutz bat eta oroigallu orra or zu bakarti"), Arti Mundu ("zilarrezko tazatxua"), A. Oyarzabal ("zillarrezko diru-mordoxka bat"), P. Yanzi ("duro bat zillarrezkua"), SoEg ("Larrañetik behatu-eta Orhi dago luze-luzea, iguzki argiari zor zaion zilarrezko jasangailu"), ZugKer ("Demetrio izeneko zillargin batek, Diana'ren zillarrezko elizatxoak egiñaz, langilleai irabazi ederrak ematen zizkien"), J. Bergaretxe 2 (adib., "Besoetako botoiak zillarrezkoak edo arrizkoak izan oi dira"), LMuj ("Txanponetan biziki azaltzen da aldaketa hori, urrezkoak zilarrezkoez trukatzean"), Latxaga 2 (adib., "Arkaitz gorri ta garbian amilka jeixten da, zillarrezko ura"), R. Saizarbitoria ("Gizona, egunsentiak laranja kolorez tintatzen zuen itsaso bare batetan, bere behatz insensibilizatuez puntarik gabeko eta zilarrezko ainguraz hornitutako mariñel labana iriki nahiean deskribatuz"), I. Azkune ("urrezko eta zilarrezko xanponak"), J.B. Aierbe ("urrezko nahiz zilarrezko hainbat gauzaki"), Legazpi ("Hiribilduaren aintzin harmarria hau da: urrezko alor baten gainean, Gernikakoa dela esaten duten zuhaitz orlegia eta behealdean zilarrezko uhinak eta uhin urdinak, bertan bi hamuarrain buruz eta buztanez elkarturik agertzen direla"), M. Legasse ("zilarrezko zazpi ganderailuak ikusten ditut"), Bizi OEO/5 ("Nik orain eskuartean dadukadan arkatz au urrezkoa, zillarrezkoa... edo dana-dalakoa izango da"), A. Sarriegi ("Polita izango litzateke zilarrezko zintaren ondoan, zelaietako begi koloretsuen alboan egitea"), F. Krutwig ("Bertze estuitxe bat egin zuten. Ber hau zilharrezkoa zen, sapphirez, malakhitaz ta korniolaz emokatu"), J. Sarrionandia ("Kriseilu ahul baten antzera argitzen zuen ilargiak, uretan zilarrezko bide bat erakutsiaz"), Herr 1983 ("zilarrezko haizkora bat"), M.A. Elkoroberezibar 2 (adib., "Zilarrezko argiak nekusien"), B. Hidalgo ("Hotsik gabe eta zilarrezko oinetan, ilunpeak lorategitik etxe barrenera labaindu ziren"), J.M. Iriondo ("Sebero Altube'ren urteurreneko zillarrezko medalla bat"), B. Latiegi 2 (adib., "zillarrezko piriri aundiko betaurrekoak"), I. Begiriztain ("Roger'ek au esatearekin batera iritxi zan Emma bere beor zurian, zankalatraka. - Zillarrezko beor ori, ondo? -esan zuen Emma'k, gazi-geza"), J.A. Azpiroz ("Ondoren zilarrezko sosa jarriko nuen"), X. Monasterio ("Zilarrezko erreal erdi bat"), MAtx 2 (adib., "zilarrezko ezteietan"), A. Valdes 3 (adib., "ebano eta zilarrezko gurutzearekin ehortzia"), F. Juaristi ("Aitonak, zilarrezko ilea eta azala zimurtua, pergamino baten gisan"), BAtx Obab ("zilarrezko puinale bat"), P. Ezkiaga ("zilarrezko marren artean / nabarmen, nabarmen zu zeunden"), A. Lasarte 2 (adib., "kasualidadez ez zenduan zuk zeuk aurkituko nire zilarrezko orratza, ezta?"), J.C. Alonso 3 (adib., "600 zilarrezko talento"), P. Aristi ("zilarrezko paper urdinak errekastoak atondu zituen"), J.A. Berriotxoa ("zilarrezko estalkia zuen kaxa haundi bat aurkitu genuen"), J.M. Irigoien 4 (adib., "Ilargiaren zilarrezko argipean"), Millox 2 (adib., "hain ziren hango bazterrak ederrak eta goxoak: mendi urdin, belar berde, zilarrezko iturri, oihan ospetsu, itsaso paregabeko"), X. Mendiguren B. ("pontxe-untzi batetan zeuden urre eta zilarrezko arraintxoek ere, [...] antz eman zioten zerbait gertatzen ari zela"), K. Navarro ("argi bolatxoak hartzen zituen eta zilarrezko hari dizdiratsu batean sartu"), M.E. Laboa ("ondoan itsaskiz betetako kristalezko azpil bat zegoen eta metale berdinez egindako kanpai batez estalia zegoen zilarrezko erretilu apaingarri bat"), Egunk 1990-1997 bitartekoak 5 (adib., "Durangoko Azokaren zilarrezko urtea", "Urrezko, zilarrezko edo brontzezko dominak"), J. Urteaga ("Arazoa zilarrezko 'Moonshine' petaka handi bat izan zen"), Lasa Denboraldi ("beti nire begi unatuak zilarrezko izarraren aurrean iratzartu dira"), M. Garikano ("lau peniketako zilarrezko txanpon bat"), P. Zubizarreta ("Orduan bere zilarrezko bideari begira geratu nintzen, txoratuta bezala"), Gurutzadetara ("zilarrezko ontza bat ordainduko zuen"), Txiliku ("hiruzpalau urrezko eta zilarrezko txanpon"), J. Artaraz ("Lanean 385.000 urrezko ogi erabili ziran eta 2.500 zilarrezkoak"), G. Aulestia (hiztegiko definizioan, "tinsel: n. zilarrezko hari, urrezko hari"), K. Olaetxea ("zilarrezko damaskinatuekin apaindua"), Elgoibarren 1993 ("pozik hartu zuten zilarrezko domina"), H. Cano ("Kapitaina! itsastxakur bilakatzen den ikatzaren argitasunak, tximista, intsektu, zure begien pean, aluzinatuen eskuadroiek, munstro gurpildunek, lo-ibiltari mekanikoen oihuek, zilarrezko tableten gaineko urdail likidoek, lore haragijaleen krudelkeriek, lanegun arrunt landatarra eta zure arratsaren zinematografoa bereganatuko dituzte"), B. del Teso ("Heavenly Creatures-ek beste lehoi zilarrezkoa jaso zuen"), Santa Mariñe 1994 ("Zilarrezko eraztun bat"), Euskerazaintza 1995 ("Ondotik, opari ederrak eskeñi zizkioten: lore xorta zoragarriak ikastolako aurrak, makil liraña aurreneko kristau bataiatuk gaur 51 urteko gizonak, zillarrezko azpillak bersolarien ikastolak"), Loramendi ("Hernaniko III. Euskal Olerki egunean zilarrezko haritz adarra jaso zuen"), Pirinioak 1995 ("zilarrezko eta beste metal batzuetako piezak"), Artistas 1995 ("Zilarrezko lau baxuerliebe zeuzkan amaitzeko"), H. Etxeberria ("berriro ikusi nuen zilarrezko argi zuria"), E. Agirre ("eskubiko gingila zulatuta zuten zilarrezko hiru uztaiei jirarazten zien"), J.L. Basterretxea ("Zilarrezko euria"), G. Markuleta ("Emiliek kutxan aurkitu dugun zilarrezko brotxe loreduna jaso zuen"), Dirassar ("271 urrezko medaila emanen dira, beste hainbeste zilarrezkoak eta beste hainbeste berrunezkoak"), LMuj ("eguzki-errainuen ibilbidean zegoen beirategiko zilarrezko baxeren distira"), D. Martiartu ("zilarrezko urmahel osasuntsutan"), I. Ruiz ("Beronek erakutsi izan ditu bere zainetan zilarrezko errekak eta kobre-meatzeak eta urretan ugari jario zaio"), I. Garbizu 2 (adib., "zilarrezko gerrikoa"), Meza Liburua ("urrezko zutabeak zilarrezko oin gainean"), Bitez 3 (adib., "Nafarroa bereziki aberatsa da zilarrezko estaldura daukaten gotiko garaiko irudietan"), EkonHazk ("zilarrezko lau erreal"), I. Aldasoro ("Zilarrezko ixtekoa zuen diru-zorroa"), J. Cillero ("Erdi itzaletan dugu logela, lanpara gorriaren argitan, eta izterretan irristatzen zaizkio izerdi tantak, zilarrezko inurriak legez"), J. Arretxe ("Nire zilarrezko sastagaia gori-gori dago").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zilarrezko : DFrec 8, AB38 7, AB50 15 (hauetan 2 zillarrezko), Euskalterm 11; zidarrezko : DFrec 2 // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zidarrezko : PMuj DVC (argéteo, de plata); zilarrezko : EuskHizt (adib.), Casve EF (d'argent), HaizeG BF (d'argent), PMuj DVC (argentino, argénteo, argente, de plata, plateresco, de mucha plata); zilharrezko : Lh DBF (d'argent, qui est fait d'argent) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko: cf. urrezko (sarrera gisa arautua da hau, eta honen formatu berean proposatzen da zilarrezko).

Kategoria

izlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

zilarrezko ezteiak.

Euskaltzaindiaren Arauak

zilarreztatu, zilarrezta, zilarreztatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zilarreztatu, zilarrezta, zilarreztatzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: ik. zulatu / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: ik. zulatu

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zila, zilatzen.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. h. zulatu.

Aditz-erregimena

du ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zilbor-heste.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zilbor-heste

Euskaltzaindiaren Arauak

zildu, zil(du), ziltzen. da ad.: tipula zildu da.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zildu, zil(du), ziltzen.

Jatorrizko forma

haizu "sori, zilegi".

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zilegi izan. da/du ad.

Adiera mugatzeko zailtasunak

cf. haizu, sori.