Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: surtir efecto.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da (ondorioak izan).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.: izan du milioi bateko ondoriotasuna.

Kategoria

Ipar.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Izan du milioi bateko ondoriotasuna.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ondorio sarrerari dagokion azpisarrera.

Txostenaren laburpena

'ekintza baten ondorioa' adierako ondoriozko, ondoz ondoko eta ondozko begiratu eta jaso dira. Cf. kontsekutibo txostena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez da horietakorik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) matematika-eremuan: ondozko 'baldintzaren ondorio' adierako 1, EB (M. Zabaleta. Matematika ariketak. 8. maila); b) gramatika-eremuan: ondoriozko 1, EB (J.M. Irazola. Deklinabidea eta aditza).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ondoz ondoko (matematika): Euskalterm 1; ondoz-ondoko (matematika): AB38 3, Euskalterm 2; ondozko (matematika): DFrec 9, AB38 4; ondoriozko (gramatika): HiztEn, Euskalterm 3, EGLU 1; ondoriozko (gramatika) 'Baldintzazko perpausetako apodosian agertu ohi den adizkia, -ke- morfema duena': HiztEn.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Gram.: ondoriozko perpausak.

Zerrendakoa da hobetsi eta indartzekoa, mailegu onartuaren aldean

ik. oharra s.u. kontsekutibo.

Txostenaren laburpena

ik. oharrak s.u. dedukzio eta konklusio.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

'deduzitu' adierako forma bakarra jaso da: ondorekatu : Mde Pr.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ondorioztatu forma da EBan gehien agertu dena (27 ager.), eta B 1; ondoriotu (8) eta ondorioztu (1) EB-EgAs agertu dira; deduzitu 9 aldiz agertu da, EB-EgAs.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

deduzitu : DFrec 1, AB38 5, AB50 1, Euskalterm 1, HiztEn; ondoriotu : AB38 2, Euskalterm 1; ondorioztatu : DFrec 1, AB38 9, Euskalterm 2, HiztEn-LurE.

Euskaltzaindiaren Arauak

ondorioztatu, ondoriozta, ondorioztatzen. du ad. 'ondorioa atera'.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ondorioztatu, ondoriozta, ondorioztatzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-tik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ondo 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: ondotxoz 'askoz': ondotxoz oroimen handiagoz hornitua.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ondotxoz mailakatzaileak ik. zein erabilera duen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ondotxoz 1, Lek SClar: "Eta koplak berak, guk, Ondarroan entzunaz gañera, eta ondotxoz geroztik, Oiartzunen ere arkitu izan ditugu".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ondotxoz 2, K. Zalbide: "Programatzerakoan, ordea, kontrol hauek ondotxoz erraztasun gehiago eskaintzen dute"; "kontrol hauek aurrekoak baino ondotxoz oroimen handiagoz hornituta daudenez gero...".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 'askoz': ondotxoz oroimen handiagoz hornitua.

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ondotxo sarrerari dagokion azpisarrera, baldin erabilia balitz mailakatzaile gisa ("ondotxoz erosoagoa da gaurko bizimodua ordukoaren aldean" modukoak ezagunak dira ahozkoan; eta idatziz?).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ondo 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendakoa da hobetsi eta indartzekoa, mailegu onartuaren aldean

ik. oharra s.u. kontsekutibo.

Atzizkien araberako erabakiak

-zka.

Txostenaren laburpena

Ez dugu ondoztatu aditza aurkitu ez OEHn ez eta EEBSn.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ondozkatu 3 jaso dira: B 1 (Otx), G 2 (Or Aitork, Vill ap. Elorri).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ondozkatu 1 (Or Aitork iturri berean: "Zeru-lurren izenez izadi ikuskari au adierazi nai ukan zun, lenbizi erabat eta laburki, gero egunak batbanatzeko, bata bestearen ondozkatuz, Gogo gurenari orrela aipatzea baitzitzaion egoki").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ondozta(tu) : HiztEn ('landareen zurtoinak edo zuhaitzen enborrak lurrez babestu'); ondozka(tu) : HiztEn-LurE ('bataren ondotik bestea jarri edo etorri'); ondozkatze : LurE.

Jatorrizko forma

ordenatu, ondozkatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

ondozkatu, ondozka(tu), ondozkatzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ondozkatu, ondozka(tu), ondozkatzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ondozko a) iz. 13: Izt C ("Donostiako baserri-etxe Goiatz-txiki deitzen zaionaren mugapean golde bat lur betebageko tokian badakit bildu izan zirala laurogei sagar ondozkotatik, laurogei ta bi zama sagardoren gaiak, eta oek saldu izan zirala zama bakotxa berrogei ta amabi errealen balioan"), Munita 12 ("Ikusten dira ondozko bikañak", "Ogei ta bost urteren buruan, zortzireun ondozko besterik ez dira gelditzen", "Zenbat ondozko ditu saillak?", "Zortzireun metrotik bi milla metro gora dauden lurretan azitzen dira ondozkoak") // Ik. ap. DRA, A Eusk. II ("Etxe-aurrean ezegik inoiz ondozkorik [zugatz-landararik] sartu"); b) izond. 1, Or BM ("Au du bereizgarririk ondozkoena ta sarkorrena").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu 'zuhaitz-banakoa' adierako ondozko formarik; ik. 2 izlag.: M. Zabaleta ("Hiru zenbaki ondozkoen batura 72 da", "Aurki hiru zenbaki ondozko zeinen biderkadura beren baturaren zortzikoitza baita").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ondozko : DFrec 10 (adib., "angelu ondozkoak", "zuzenki ondozkoen bilketa"), AB38 9 ('consecutivo' itzuliak), HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ondozko : EuskHizt, HiruMila (1 arbusto; 2 planta joven; 3 árbol, cada planta), ElhHizt (planta, plantón), Casve EF (consécutif), DRA (1 arbusto; 2 planta joven; 3 árbol, cada planta), PMuj DVC (1 consecutivo, inmediato; 2 arbolillo tierno recién trasplantado) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

g.er. 'zuhaitz-banakoa'. // EBBk soildua (1998-11-26).

Forma baten adiera(k)

zuhaitz-banakoa.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin.: bete; lurra eman.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ondozta, ondoztatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

arto hibridoak ez du ondoztatu beharrik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

euskalki guztietan azaldu dira formak, ZuAm (eta EB) izan ezik: -onr- dutenak 1.156 aldiz azaldu dira (B 284, G 830, IE 42); -ondr- dutenak 307 dira (B 193, G 78, IE 36: denak 1650 artekoak); a1) -onr- formako izena + aditza + eratorriak dira:deshonr(a), deshonragarri, deshonrari, deshonratu, deshonrau, desonra, desonragarri, desonratu, desonrau, ez honra, honr(a), honradu, honragai, honragarri, honratu, honrazale, onra, onra-bide, onrabage, onrada, onradamentean, onradu, onragabetu, onragarri, onratu, onrau, onrazale, onroso, onrotsu, tresonragarri; eta autoreak: B: EgiaK; Cb CatV; Zav Fab; Añ; Mg; JJMg BasEsc; Astar II; CatLlo; CatBus; Ur MarIl; AB AmaE; Azc PB; Itz Azald; Balad; G: Lar Carta a Mb; Mb IArg I; Cb; Mg CC; VMg; Gco; AA; Echag; It Fab; Lard; Arrantz; Bil; EusJok II; Noe; Arr GB; Aran SIgn; PE; Ud; Xe; Zab Gabon; Bv AsL; Arr May; AzpPr; Goñi; Urruz Zer; Ill Pill; EusJok; JanEd II; Tx B; Basarri; Uzt LEG I; IE: SP Phil; LE Prog; Añ CatAn; CatB; CatR; CatAe; CatSal; CatUlz; a2) -ondr- formakoak dira: deshondra, deshondratu, desondra, desondrada, desondragarri, desondratu, desondrau, hondra, hondragarri, hondratu, ondra, ondrabide, ondradamentean, ondragarri, ondratasun, ondratu, ondrau, ondroso, treshondragarri, treshondratu; eta autoreak: B: Añ; fB; Ur MarIl; AB AmaE; Azc PB; Kk Ab II; Balad; Erkiag Arran; Erkiag BatB; Etxba Ibilt; G: Lar SAgust; Mb IArg I; Ub; Izt C; Noe; Arr GB; Aran SIgn; Xe; EusJok; EusJok II; Tx B I; Lab EEguna; Basarri; Uzt LEG II; IE: Lç; EZ; Harb. b) izenondoa B-G da, 108 aldiz agertua (+ behin GN: LE Prog); b1) -au formakoak 40 dira: desondrau (3):fB Olg; fB Ic I; ondrau (27): DurPl; fB Olg; fB Ic; Alz STFer; AB AmaE; Ag Kr; Kk Ab II; Or Tormes; Etxba Ibilt; And AUzta; ondrautasun (2):fB Ic II;NEtx LBB; honrau (3): Mg PAb; JJMg BasEsc; onrau (5): Mg CO; Mg PAb; Sor Bar; SM Zirik; b2) -adu formakoak 62: honradu (5): Astar II; Gco II; onradu (25):Añ GGero; Bil; EusJok II; JanEd I; Xe; AzpPr; Zab Gabon; Urruz Urz; Urruz Zer; EusJok; Tx B; ondradu (29): fB Ic II; Izt C; AB AmaE; EusJok II; Aran SIgn; Ud; Urruz Urz; Tx B; Uzt Noiz; ondradutasun (3): Izt C; b3) -atu formakoak 4: honratu (1): LE Prog; onratu (3): Mg CC; AzpPr; Bv AsL; b4) besteak: ondrado (1):Uzt LEG I; onraru (1): EusJok II.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

- onr - formakoak 19 dira; - ondr - formakoak 30; a1) -onr- formako iz. (+ ad. + eratorriak) 16 dira (desonra, onra, onragarri, onratu, onrra), gehienak 1900-1939 epeko B-G, eta EB 1 (Irakasle elkartea); a2) -ondr- formakoak ere 16 dira (desondra, ondra, ondragarri, ondratu, ondroso): B (D.M. Bernaola; B. Garitaonandia; P. Zamarripa); G (Eusk. Litur. Batzordea); IE (Larz); EB (N. Azurmendi; A. Valdes; A. Lertxundi; LEG Batzordea; P. Berasategi). b) izenondoak: ondradu 8 aldiz agertu da, G-EB-EgAs (T. Alzaga, J. Lasa, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusia. 1986; A. Zubikarai 5); ondratu 4 aldiz, G-EB-EgAs (G. Ansola, X. Mendiguren E., A. Zubikarai); honradu eta onrradu bana, G (La Voz de Euskadi, 1984; T. Egibar); honradutasun behin (J.J. Uranga); ondrau bitan, G (G. Ansola; Urruz).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

desonra :AB38 1; onrradu [izond.]:AB50 1; deson(d)ra :HiztEn ("ik. desohore"); ondra :DFrec 1; HiztEn; Euskalterm 2; ondradu [izond.]:DFrec 4; AB50 1; HiztEn; ondragarri :HiztEn; ondratu :HiztEn; Euskalterm; ondratu [izond.]:DFrec 1; AB50 1; HiztEn; ondrau [izond.]: DFrec 1; ondroso :DFrec 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. Herr. 'ohorea'.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ondrak ("arimen ondrak").

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-nr-/-ndr-: batzordekide gehienentzat argia da -ndr- behar duela.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

G dira 'neurri doia baino gehiago(koa)' adierako adlag.-izond.ak (eta jaso diren 7etatik 4 zalantzazkoak, adieraren aldetik): ondradu 1 (Izt C: "Guztiaz ere, zuaitz mueta au da aiñ ondradua, eta opaia, ezik, batere zapuztu bage ematen du bere garau baliosoa gogoz"); onradu 1 (Xe: "Urtiak gallendu ta ajiak azaldu, / daukanak obe zuen artu ezpalu; / etxetikan kanpora eziñ det bialdu, / joka asten naiz bañan laister urrikaldu; / aragiya galdu, / larrua ona du, / ezurrak onradu; / frantzesak nai badu, / laban-kirtenetako obe det saldu"); ondroso 2 (Izt C: "Probinzia onetan guztiz ondrosoak / Beti izan dirade dantza ta bersoak; / Idurikatuz ongi geren gurasoak, / Gorde bear ditugu maitaro jasoak"; Uzt LEG: "Zañez ondroso egonagatik okelaz gaude urriak"); onroso 3 (AzpPr: "Premiyua izan zan Pellori eroriya, / oraiñ disputa eta fanfarreriya, / farra eragitekotan ango komeriya, / gizon formalarentzat aldrebeskeriya, / ez da enbusteriya, / gauza agiriya, / Pello errotariya / onroso ariya, / obratik juzgatzen da bertsolariya"; Ud 2: "Gure apuntadoriak baitaude famoso, / kortia eman zuten txit kurioso: / obe zala gelditu guztiok onroso, / formalidadez egin nai zuten preziso; / lan au dala kaso / gaude animoso, / guztiz kariñoso, / txit biktorioso, / kantidade igualak ginduben guk jaso"; "Iri onak zituzten, indarretan sendo, / puerte gobernatuak, jo gabiak ondo; / irutatik bi bazan Kolladoren bando, / onroso gelditu da Axentxio Rekondo").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ondra(t)u G 2 (G. Ansola: "Zer esanik ez dago puska ondratuena lantegi indartsuenetara, aberatsenetara lijoakela"; "Estaduaren tituloetan, eta beste batzuetan, enplega bear dute diru bilduen zati ondraua"); ondroso EB 1 (P. Berasategi "Ni guztira naun ba ondroso egina").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: ondradu 1 (La Voz: "Eta bai ondradu egin ere arranek ezik"); ondroso 1 (Egin: "X larri ibili zen azken orduan nahiz eta ondroso irabazteko aski merezimendu egin"). Ez dugu aurkitu adiera horretakorik ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. Ezta ondoko hiztegietan ere: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. izond. Herr. 'zintzoa, prestua': pertsona ondradua.

Kategoria

partizipio izond. gisa erabilia.

Formen arteko bereizketa semantikoak

prestua.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

pertsona ondradua. Cf. ondratu ad. eta ondrau adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

hondragarri 4, Mb IArg I (adib., "ezin arki diteke, dio S. Buenaventurak, errege tronudunak eta prinzipe andi berak baizik etxetiartako arzen ez dituen erria bezain erri hondragarririk", "Orra zein onak, zein hondragarri-maitariak eta zein nai bezalako lagunak zeruko jauregitar aratzen diran guziak!"); treshondragarri 3, Ub (adib., "kastigurik lotsagarriena, ta treshondragarriena"); honragarri 9: Lar Carta a Mb ("Oraindik eztazaute, Euskaldunak Euskera duela gauzarik onena, ta honragarriena"), Mb IArg I 2 ("sartu zen bera ederrik eta gañeko honragarririk bage ta humill-humillki jaunzia ta mansanzez betea", "Honragarria lizake, bai, arkitzen baliz emen, era orretako erriren bat"), Gco II 3 ("Da anbizioa edo kargu edo enpleo andiak, eta honragarriak ansiarekin deseatzea", "kastidadea gauza guziz preziatua, eta honragarria da?", "Kastidadeak gorde eragiten digu garbiro Jaungoikoaren beraren imajiña biziak izateko kalidade honragarria"), JJMg BasEsc ("Konponduba da emakumiaren honragarrija; aiñ bagiak agertuten dau emakumeen alpertasun, ez jakin, ta ardura bagetasuna"), Arr GB 2 ("ezergatik iñori ere utzi ezin nizaiokean bidaje honragarri au", "nere beargaiari eziñ eman nizaiokela uste det azken eta akaballa ederragorik, au baño egiteko honragarriagoarekin"); deshonragarri 3: Mb IArg I 2 ("orregatik da izan diteken itxerik gaiztoen, deshonragarrien ta amurgarriena", "hitz lizunak edo besteren deshonragarri"), Arr GB ("Jenobeba emazte desleial, gaizto, infame deshonragarritzat salatuaz..."); ondragarri 8: Añ 3 (adib., "Zu izan zara, ta izango zara, Euskaldunen ondragarria, agea, jabea"), Izt C ("Gizon arrotzak ere gure ondragarri Autortu izan dute argi eta garbi, Gipuzkoan dalako arria ugari, Etxe ederrak non nai dirala agiri"), Xe ("Gizon bat atsegin da beti ondragarri"), AB AmaE 3 ("Erriak zoraturik zinduzan ikusi, Ziñalako beretzat seme ondragarri", "Bera, izan zan gure etxeko ondragarria, Bera izan zan ni gordetako gaztelua", "alabau nai zaitut Gernika gurea, Zarealako ondra Andiko Andrea, Baña ondragarrien Dozu Arbolea"); desondragarri 9: fB 7 (adib., "Ez dago inor, enbusterija desondragarritzat ez daukanik", "Nok [kontauko ditu] zure berba desondragarrijak?"), Izt C ("Erri osoaren farragarri, eta aide guztien desondragarri"), Noe ("Orain bertso berriak bear ditut jarri, naiz izan nere gauzan desondragarri"); onragarri 33: Cb 2 ("Poloniako joia prezioso onragarriak", "gazte alperrak galdu, ta munduaren desonragarri izango ziranak, ondo azi, ta Erromaren onragarri izan zitezen"), Añ 2 ("Birjiñe Onragarrie", "Ontzi Onragarrie"), AA 20 (adib., "Trinidade txit santari aldarean eskeintzen zaion, doai eta ofrenda guziz eder, eta onragarria", "zeñ onragarria dan oen goiende, edo dignidadea"), Aran SIgn 3 (adib., "itz guziz onragarriakin", "Euskera itzegitea, aurreratzea, galaitzea, apaintzea, gordetzea, eta loretu azitzea, egoki, protxuzkoa ta onragarria da guztiz kanpoko jakintsuentzat"), AB AmaE ("Bere gañean ikuste arren Altasunez zu jarria, Zeradelako España baten Seme aiñ onragarria"), Bv AsL 2 ("uste gabeko martirio bat dauka Jaungoikuak gorderik zuretzat guztien artian onragarriena", "bukaeran goratu zituan itz guztiz onragarriakin"), Arr May ("Ama maite oni ematen diozkan izen onragarriak"), Itz Azald 2 ("Zelan gizonak dauken gauza onragarritzat, besteak eroan dagiela euren soñeko ezaugarria, alan Maria guztiz Santeak pozik eta esker onagaz ikusten dau", "... gauza andi eta onragarritzat euki bear dabela Kurutzearen ezaugarriagaz izentaurik egotea"); desonragarri 11: Cb EBO ("munduaren desonragarri izango ziranak"), AA II 4 (adib., "oek dira mundu guziaren desonragarriak"), Añ GGero 3 (adib., "Baita bere gauza desonragarria ta lotsagarria da juramentua"), AzpPr 2 (adib., "biyak erriz erri or dabiltza larri, pariente guziyen desonragarri"), EusJok ("Bitor Arteondo indartsua da eta junturaz sendua, Txurruka baño zarragua ta laburra ta ariñagua, desonragarri ez da geratzen apostu ori galdua"); tresonragarri 1, Arr GB ("ni ez naiz izan gizonak uste duten eta aintzakotzat iduki nauten bezela aien tresonragarri eta eliz-lurrik merezi eztedan bat").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

on(d)ragarri 3: A. Arzac 2 (adib., "izango dute ayek eskubidea bakoitzak bere indar-neurtzeak utsaz emateko, ala nola ondo deritzaten aldeera eta aipamen onragarriyak siñalatzeko"), PPer ("Ez baldinbetan, batere gizatasunik eta umorerik baduenak! Alde guzietara baita hori ondragarri"); eta Mb aip. in Hitz-Elkarketa/1 ("artzen dutenentzat guztiz leun-arinada, eta guztiz ondragarria").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ondragarri : AB50 1, HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ondragarri : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

ohoragarria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONDRA(K) EGIN. a) (Gralmte. con determinantes). Honrar, hacer (los) honores. v. ONDRA(K) EMAN. [Gure egiteko au da] Jangoikoari al dugun honra egitea. Mb IArg I 316. Egiteko jaio berri berari dagokan agur ta honr guzia. Ib. 160. [Lagunari] egiten dion honra, erregeri [...] egin uste dion honrarako bidea da. Ib. 327. [Beren] apostolu ta santu andiari bezala zegozkan honrak egin. Mb IArg II 302. Ta zuri, ta niri egin digu onra, ontarte ta mesede au? AA III 263. Egin bekijo bada ondria eleisiaren santu ta obispo andijari. fB Olg 165. Oneek ondra andija egiten deutsee Jaungoikuari. fB Ic III 288. Erregek egin nai deutsun honria artuterren. Astar II 232. Badakit mundurako honra andi bat egiñ gura jatana, baña badaukat nik neure esposua. JJMg BasEsc 229. Mariari ill onetan egiten zaizkan agur on eta onren atsegiñgarriena [...] dala. Arr May 13. Igarotzen ziran leku guzietan onra aundiyak egiten zizten [...] San Franzisko ta bere semiai. Bv AsL 122Hau ekusi zuten bidezko guziak ere asi ziran Jangoiko berari zegokan honra eta honra egiten. Mb IArg I 22.b) ONDRAK EGIN. Hacer las honras fúnebres. Oiek ill, ta bien onrak egin. Cb Eg III 379. Elizaren anziñako usanza dala illai onrak egitea, ta onetarako dira illeta, herena, zazpigarrena. AA I 508. Ez zara aaztuta egongo aita, ainbat lasterren honraak egitian zeure emazte nire ama onari? --[...] Batzuk luzatu ta luzatu oi ditubee honraak, jan edan andijakaz egite arren. JJMg BasEsc 273.

Ez dugu aurkitu ondra(k) egin formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ondrak egin 3, Pello Zabala (“Kukuak esan zuen, Santa Maria Martxokoz ez bazetorren, bere ondrak egiteko”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez ditu agerraldi asko, baina ahozkoan oraindik ere erabiltzen denez, egokia izan liteke azpisarrera bihurtzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ondra sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONDRAN. (Tras gen.). a) En honor (a). v. ONDRARAKO. Aien izenean eta honran [meza ofrezitu]. "A honra suya". Ber Trat 19r. Guziak dira Jangoikoaren honran egiñak. Mb IArg I 326. Biderik onena jai-egunak santifikatzeko edo Jangoikoaren onran igarotzeko. Mg CC 192. Errezatu bost amarreko errosario bat Ama birjiñaren ondran. Añ EL1 50 (tbn. en EL2 57; LoraS 121 honran). Birjiña txit Santa Doloreetakoaren onran egingo da bederatziurrena. AA II 4. Aterako ditugu meza batzuk San Ramon Nonatoren bitaartetasunaren honraan. JJMg BasEsc 19. Ezkontza onen onran / dago Donostia, / naikeraz eta pozez / beterik guztia. Echag 226. Ara emen, Jainkoaren izenean eta onran olioz igortzitako lenbiziko aldarea. Lard 35. Dolore oien onran / zazpi pater noster / egunero esatea / ez da bada ezer. Xe 160. Emen esango det zerbait beraren onran. Bv AsL 89. Peregrinaziyo eder orren onran / euskeraz bertso berriyak. Ud 142. Irribarrez diardutso, / landako loreak, / jantzirik bere ondran / soineko barriak. Balad 204. [Jo ditzatela] kanpanak errege berriyan onran. Ill Pill 30. Guziyon onran besta bat / denak egiñ dezagun. Yanzi 170. v. tbn. Onran: Cb Eg III 343. Afrika 131. Bil 158. Arr May 102. Noe 28. Aran SIgn I. SMitx Aranz 108. Honran: Astar II 52. CatB 90. Onraan: Ur MarIl 119 b) Sobre, acerca de. Cf. ondratu (I, 2). Entzun zer diodan / gertatuan ondran: / lau urtean debalde / bazan naiko lan. Insausti 160

adib.: bihotz sakratu Jesu Kristoren bihotza, haren gizatasunaren eta gizakiarenganako maitasunaren sinbolotzat hartzen dena eta eliza katolikoan gurtzen dena. Bihotz sakratuaren jaia. || Jesus eta Mariaren bihotz sakratuen ondran. // meza kantatu Kantuz lagunduriko meza esan. Erabaki zen kanta zedila meza bat Maria dontzeila txit garbiaren ondran. || Meza kantatu batekin ireki dugu eguna.

ondran 4: Berria 3 (“Diskriminazioa salatu zuen neskaren ondran, jendeak haren izenarekin bataiatu du: Lilly”), Deia (“Ondoren, topa egin nuen poeta lagun eta adiskidearen ondran. Kritika txar hura baino betirakoago egongo dira bere poemak haren liburuetan, hainbat kantariren ahotan eta, batez ere, herriaren memorian”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu ondran formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gaur erabilia da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea, postposizioa denez. “(-en atzizkiaren eskuinean)” oharrarekin jasotzea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ondra sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

ondratu, ondra(tu), ondratzen. du ad. g.er. 'ohoratu'.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ondratu, ondra(tu), ondratzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-atu/-adu/-au. Cf. enparau; letradu/-atu.

Kategoria

ad.

Formen arteko bereizketa semantikoak

ohoratu. Cf. ondradu partiz.-izond. eta ondrau adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ondroso (eta onroso 3) 7: a) 'ohoretsu(a)' Izt C 3 (adib.: "Ume txikietarañokoak dakite izen ondroso au zeren bidez datorkioten"), Ud 2 (adib.: "Onroso gelditu da / Axentxio Rekondo"), AzpPr ("Pello errotariya / onroso ariya, / obratik juzgatzen da / bertsolariya"), eta OEH argitaratuan, gainera, Iñarra EE 1895 ("Zuria da asmo au, / ta onroso balekizu / indartzazu berau"); b) 'oparo(a)' Uzt LEG II ("Zañez ondroso egonagatik / okelaz gaude urriak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ondroso 3, 'oparo(a)': P. Berasategi ("—Hire eskua handiegia dik nire sorbaldak [...] —Ni guztira naun ba ondroso egina"), P. Zabala ("Meza xorta ondroso eta ongi luzitua dakar gero bertan"), Zozoak beleari ("Itsas-ertzean, badia zabala magal, kale ondrosoak, etxe txikiak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ondroso : DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baten adiera(k)

1 izond. Gip. Beh.: arropa ondrosoa. 2 adlag. Gip. Beh.: ondroso eman ziguten esnea.

Euskaltzaindiaren Arauak

ondu, on(du), ontzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ondu, on(du), ontzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe: -tu-gabe.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu ondulatu, -zio eta uhinkatu formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ondulatu 10: M. Mendizabal 2 ("kartulina, etab.ekin xingolak egin — zuzenak, ondulatuak, zutokerrak...", "Marra ondulatuak eta zutokerrak lantzen ditugunean, musikarekin ere erlaziona daitezkeela esan dugu"), I. Aldabe ("Erreliebe ondulatuko zonaldetan landaretza mantxa haundiak eratuko ditu, halaber, lur hareatsu eta ez kontinentalizatutako klimarekin"), M.E. Ituarte ("Jirafari zetakak eta Zebrari marrak atera zitzaien, eta Elanda eta Kudúa zerbait ilunago bihurtu ziren, bizkarrean, zuhaitz azala ziruditen hildaska griska eta ondulatuak zituzten unetik"), Perretxikuak 1995 5 (adib., "Neurri ertaina du, bere txapelak 10-15 cm-rainoko diametroa izan dezake, hasieran ganbila da, gero lautu eta ondulatu samarra eta erdialdea sartua eta ertza hasieran biribilkatua du", "Ertza inkurbatua, ondulatua eta mehea"); DurangoIpuin 1985 ("bere arreba Judith, bera baino urte bi zaharragoa, ile beltz eta ondulatuduna"); ondulazio 3: OinEntz/3 ("Berezitasun hauengatik arrain isatsa motordun lantxa bateko helizearen antzeko da, beste arraiek ez bezala, ez bait du ondulaziorik egiten"), M. Mendizabal 2 ("Hasieran ondulazioak handiagoak edo bananduagoak izan daitezke, baina "batbirulau"era iristean, bilduagoak izango dira ondulazioak edo zutokerrak"); uhindu (eta uindu 1) 5: S. Muniategi ("Ai!, ez gero, / ez, bein ere / ez esan, / garitza bat / bere, gogozko aize, / aizeño bigun baten ikutura / makurtu / ta, uintzen danean..."); I. Aizpuru ("petaloak luzangak, uhinduak, osoak edo pitin bat dentikulatuak"), E. de Miguel 2 ("Adar hauek hertsiak, zapalak, uhinduak, kizkurtuak eta bihurrituak dira", "Sparassis laminosa Fr. antz handikoa da eta aurrekoa bezala adar zapalek osatzen dute, baina ez dira uhindu eta bihurrituak"), G. Aulestia ("ripple v i /v.t.: izurkatu, uhindu"); uhindura 2: X. Kintana ("Euskarri-puntu moduan saihetsen muturrak erabiltzen dituzte, eta aurrera egiteko bulkada gisa gorputzaren uhindura jarraiak"), G. Aulestia ("ripplen: uhinkada, uhindura"); uhinkaratu 1, Azurm ("daktilo sinesgaizki musikalen erritmo leunean uhinkaratzen den poema"); uhainkada P. Ezkiaga ("Uhainkada beldurgarri hura iragan zenean odola zirkurutan zebilen itsasoan eta zu zinen, tristezia neurrigabea zure begietan, erasolariek bizirik hartu zuten bakarra").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ondulatu : AB38 3, AB50 1, HiztEn (ad. eta izond.), Euskalterm 6; uhindu : HiztEn (ad. eta izond.), Euskalterm 5 ('ondulado' 2, 'undulado' 1, arraia uhindu 'raya mosaica' 1, altzairu uhindu 'acero corrugado' 1); uhindura : DFrec 1 (Elhuyar Teknologia. Metala), AB38 7 ('ondulación', hauetan uhindur-gradu eta uhindur- bana), HiztEn, Euskalterm 2 ('ondulación'); uhinkatu : Euskalterm 4 (xafla u., hortz u., bera u., hiru faxa u.).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ondulatu : HiruMila (ondulado, da); uhindu : HiruMila (ondularse; ondulado, da), ElhHizt (1 ondularse; 2 ondulado, -a, ondeado, -a; / Bot. undulado, -a), Lur EG/CE eta EF/FE (ondulado / ondulé), PMuj DVC (uindu: ondular); uhindura : HiruMila (ondulación, onda), Casve EF (ühindüra: ondulation), PMuj DVC (uindura: ondulación) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) ondulación/ondulation: eska (Casve FE); izur (HiruMila); izurdura (HiruMila, HaizeG FB, T-L LFB, PMuj DCV); kizkoladura (HaizeG FB, T-L LFB, PMuj DCV); koska (HiruMila, PMuj DCV); marra , naia (Casve FE), ozka (Casve FE, PMuj DCV); ozko (PMuj DCV); uhindura (ElhHizt, HiruMila); üxür (Casve FE); zimur (PMuj DCV); b) ondulado/ondulé: izur (T-L LFB); izurtsu (PMuj DCV); izurtu (HaizeG FB, T-L LFB); kizkola (HaizeG FB, T-L LFB); kizkolatsu (HiruMila, Lur EF/FE, PMuj DCV); kizkolatu (T-L LFB); kizkurtsu (PMuj DCV); kizkurtu (HiruMila, Lur EF/FE); makur (PMuj DCV); naidün (Casve FE); oker (PMuj DCV); ondulatu (HiruMila); uhindu (HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE); c) ondular/onduler: astindu , eragin (ElhHizt); eskatü (Casve FE); higitu (ElhHizt); izurkatu (HaizeG FB, PMuj DCV); izurtu (ElhHizt, HaizeG FB, PMuj DCV); kizkolatu (HaizeG FB); kizkurtu (HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE); kulunkatu (ElhHizt); maratü (Casve FE); dantzatu , mugitu (ElhHizt); naikatü (Casve FE); ondulatu (HiruMila); oskatu (Casve FE - ozketü, PMuj DCV); üxurtu (Casve FE).

Erdaretako formak

fr (DLLF): ondulation; ondulé; onduler; en (Collins): undulation, wavy motion, wave, ripple; wavy, undulating, uneven, wave; to wave, to ondulate, to sway, to wriggle; it (S. Carbonell): ondulazione; ondulato; ondulare; de (Langenscheidts): Wellenbewegung, Windung, ondulieren; wellig, onduliert; wellen legen, ondulieren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta baliokidearekin batera onartzekoa

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta onartzekoa iruditzen zaio lantaldeari, euskal osaerako baliokidearekin batera (uhindu proposatu du lantaldeak, u- hasietan, uhinkatu bezalakoen kaltetan).

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ondula, ondulatzen.

Zerrendako mailegu onartuaren pareko euskal osaerazkoa

Sin. uhindu.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako mailegu onartuaren pareko euskal osaerazkoa

Sin. uhindura.

Kategoria

iz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

onenean 32: Cb Just 2 ("Munduko aldarteak dutena, onenean A. Jeneralak bere errira, ta Mantuara, egiteko andi batzuetara bialdu bear izan zuen, eta leku guzietan miragarrizko santidadearen ejenploak eman zituen", "Onenean, Jainkoak ala nai, ta guztiak Seminariotik irten bear izan zuten"), Sor AuOst ("Onenian edo txarrenian, diruba're ikutu du miñak eta gero neri sortzeko?"), AB AmaE 2 ("Arrazoia daukazu, ni ere onenean, Zu bezela nijoa zabuka bidean", "Egiñik Burzerua onenean estaldu Burrukarako legez gertetan dirala?"), Ag G ("Aurretiaz erakutsi zuan Joanesek, etxean, Urkiolarako gogoa, onenean Jaungoikoak gerriko miña Donearen bitartez kenduko ziolata"), Alz 11 (adib., "Ta orain, ikusi ta gero... osabaren agindubak arkituko dituzu onenian zallak dirala, astunak, ezin eramanak", "Aste ontan bertan onenean, soldaruzkara juan bearko dek", "Zu galduko bazindut, orduan, onenean, ez, gaizki esan det; onenean ez, ziurki moja joango nitzake", "Ikustaldi au, zerorrek antolatua izango zan onenean"), Etxde AlosT ("Nik opa diñatan erregalua zer dan ba'ekin, ba'lekiken onenean zorion ori topa aal izatea"), MEIG 4 ("asmaketarik asmaketa ibili gabe eta, onenean behintzat, ez zeharo ergel eta bidegabeki", "lurrean zegoen harri bat entzun dezaket, onenean edo okerrenean", "Euskalkiek badute gure artean, onenean edo gaitzenean ere, luzaroko bizitokirik, ahoz eta izkribuz", "Lehen, onenean, elizgizon franko ziren horietakoak, eta laiko mordoska urri bat"), Mde Pr 2 ("Bazekien Gastonek ez zuela ateratzeko den gutien gutiziarik, eta onenean egun guztia etxean igaroko zuela, irakurtzen edo radioari entzuten", "Iraupen laburra dute gehienetan itxurok, zenbait segundu, onenean zenbait minutu"), NEtx Antz ("Gezaltzan barrena onenean?"), Vill Jaink 3 ("Onenean onako au erantzungo luteke", "Gezurra esaten dudanean, egia da, bai, izurrite bat zabaltzen ari naizela, eta biar, onenean, nik zabaldutako gaitz orrek bere azpian artuko nauela", "Onenean, ni illez gero botako dute"), MAtx Gazt 2 ("Egunen batean zu ere, onenean, aita edo ama izango zera", "Onenean estuegi dala irudituko zaizu"), Lab SuEm 2 ("Onenean, zuk ere zigarro-puruak erreko dituzu", "Onenean beste alako ua izan diteke... zera... nola du bada izena?").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

onenean 12: BPrad ("bazterretara irten diradenak jendea izutzera, edota gaitz egitera ere bai onenean"), K. Eleizegi ("Jo egin dute, ta berrizere arrapatuko ba'lute, beste orrenbeste egingo lioteke onenean"), D. Garmendia ("Izokia izena zenbaitek jakin ere ez du jakingo onenean"), F. Garitano ("Baina egin dezagun, onenean, Gizartearen gehientasunak izendatu duela Gizarte horri eskainiko zaion Guzien Ontasuna, orduan ere minoriari itzal bat zor zaio, hain zuzen Guzien Ontasunaren izenean beti"), J.R. Errauskin ("Bestela aurki soldadu joan bear det iru urte an pasatzera, eta onenean Afrikara igual, eta Amerikan ere"), P. Berasategi ("Katalunyak eginik zeukan bere hizkuntza onenean errazago zelako, baina baita ere perizia gehiagorekin zeukan eginik Euskal Herriak berea baino"), B. Urkizu ("Baina badira beste batzu joan nahi dutenak, eskolak erakartzen dituenak, onenean, besteak beste leku batzutan baino errazago manipulatuko dituztelakoan"), J.A. Irigarai ("Azken finean Oihanartek berak ere bere burua idazletzat agertu zuen eta hori, onenean, ikuskizun zen"), S. Muniategi ("Lurrarekiko artu-emonean ta lurrinpean / bizitzen ikasia oi dan gazigezatasunez / burdiñaraz, labortzez itaurren edo onenean / astoaz egur, bedar billa egungo beartasunez"), L. Oñederra ("Esan daiteke fonologilariak ez datozela bat fonema deritzon unitatea aztertzeko orduan edo, onenean, adostasuna kaxkar xamarra dela"), Zelina ("Argi izpiak koloretan ikusteko ere! Onenean, Erromako zubia agertuko zaigun gauez"), Amatiño ("Dena dela, txarrenean edota onenean, gaizki esanak barkatu eta gauzak beti alderdirik okerrenetik ikusteko gertu daudenetik libra gaitzatela gaitzetik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

onenean : DFrec 2 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

onenean : EuskHizt (adib.), HiruMila (a lo mejor), PMuj DVC (1 a lo mejor; 2 acaso, quizás, tal vez, por ventura) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

beharbada, agian.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

onenean, zuk ere zigarroak erreko dituzu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LBeh (2014-04-03): onentsu 45: Elhuyar (“Aiako Harria parke naturala balio naturalistiko handiko aldea da, eta hango errekak eta ibaiak Euskal Herriko onentsuenetakoak dira”), Consumer 2 (adib.: “bi merkeenetako bat da, elikadura-ezaugarri onentsuenak dituena eta dastatze proban emaitza aipagarria eskuratu du”), Berria 22 (adib.: “Garoñak kudeaketarik onentsuenetakoa du, baina bihar beste arazo bat izan dezakegu”), EiTB 14 (adib.: “Munduko Kopa honi begira, munduko txirrindulari onentsuenetakoak bildu ziren pasa den asteburuan Bundesligako lasterketan, Alemanian”), DiarioVasco 6 (adib.: “Haiei aurre egin eta berriz bide onera itzultzeko aukera aproposa da gaurkoa, multzoko talderik onentsuenetako baten kontra jokatuko baitute partida”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: onentsu 31: Berria 26 (adib.: “Munduko gihar onentsuenen bizi poza”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Film onentsuenak aurrena, arruntagoak hurrena, zegoen guztia azkena, eta zegoentxo horretan bideo pornoak ziren nagusi, ikusiaren ikusiz berotu ere gehiegi egiten ez nindutenak, baina gaua azkarrago pasatzen laguntzen zidatenak”), Iñigo Aranbarri (“Bandakoa zen hau, Azkoitian zegoen musikaririk onentsuena”), Joan Mari Irigoien (“nihaur bainintzen gai hartan gelako onentsuetarikoa”), Patxi Zubizarreta (“Gainera, urtero bezala, sariak banatu eta gero, afaria hiriburuko jatetxerik onentsuenetako batean egingo dugu, El Portalón-en”), Pello Zabala (“Andres de Lagunak, berriz, honako kontu jakingarri hau seinalatzen digu lizarrari buruz: "Lizarra da suge-pozoien kontrako erremediorik onentsuena”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Atzizkien araberako erabakiak

Onartzekoa da, OEHn ere ageri da. Baina onentsuen forman jasoko da, superlatiboarekin, gehientsuen arautuaren bidetik.

Kategoria

izlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

onentxo 1, A Ardi ("Astegunetan onentxoak pelotaka jartzen ditu"); onentxoen 6: Lab EEguna ("Alkate, apaiz, maixtra, mediku ta jende onentxona"), MEIG ("Onentxoena, neretzat, errege gizarajoak lehen gabean New Yorken aurkitzen dituen jolas atseginak"), Salav 2 (adib.: "Nik ezagutzen nuan bertsolaririk onentxuena, gure Txirrita aundia zan"), NEtx LBB 2 (adib.: "Nere ustez, sortu zaizkidan olerkirik onentxoenak") eta OEH argitaratuan, gainera (onentxoena ASn), EgutAr ap. DRA ("Txinan arroza ereiten da ugari. Gizon eta abereentzako janaririk onentxoenetakoa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

onentxoen 4: A. Sagarna ("Izan liteke bere lantegian langile trakets xamarra dela uste izatea eta pelotari bezala onentxoenetako bezala edukitzea"), Lab TOE (OEHko testuinguru berean), Tx. Garmendia ("Jira bat egin etorri leike: / osasun berriz beteta; / sendagillerik onentxoenak / mendi aldetik daude-ta"), Salav ("Konturatzen giñan onentxoena zein kupeletan zegoan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

onentxoen : DFrec 1 (Egin: "Asteburuko onentxona pilotan") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

onentxo : DRA (lo mejorcito) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Gip.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

konturatzen ginen sagardorik onentxoena zein upeletan zegoen.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu onera egin/jo eta hobera egin/jo bezalako esapiderik, ez corpusetan, ez ohiko beste iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

onera egin : Lh DBF (AS), PMuj DVC; hobera egin : ElhHizt (AS), PMuj DVC (obera egin / jo / eman), Vox hiztegia (mejorar(se): hobera egin). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA.

Esapideei dagokien sistematika

egin: -ra.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

eguraldiak onera egin du.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONERA HARTU (H), ONERAT H. (Dv). Tomar a bien. "Onerat hartzea gauza, prendre la chose en bien ou en bonne part" Dv. "Onerat ou oneko alderat har zazu ene errana" Ib. Arinki iuiatu dut berzeren obrez eta hitzez, gaitzetara hartu dut onera hartu behar zena. EZ Eliç 155. Gaizki mintzatuagatik [...] baitakigu ezen adiskide direnaz geroz, hek guztiak estaliko eta onera hartuko derauzkigutela. Ax 28 (V 16). Gizon prestuak eta bakezaleak gauza guziak onera hartzen tu. SP Imit II 3, 1 (Ch guziak onerat aldatzen ditu, Mst gaizak oro huniala ützültzen dütü). Ene gogarako den bertze batek [hitz] garratzagorik erran baleraut, onera hartuko nuen. SP Phil 159 (He 161 onera hartu). Ükhen ezazü arranküra handi bat [...] galthatü edo ezagüt erazi deizün gaizaren huniala hartzeko. Mst III 49, 7 (SP onera hartzeaz; Ch gogo onez hartzeko). Bainan hain zen solas-egile maitagarria [...] non onerat baizik ez baitzitazken har haren ateraldiak. HU Aurp 161. (onetara h.). [Bere etxera bezuza bat bidaltzeko burutapena izan dut.] Bereala oldartu zaizkit zalantzak: garai obea arkitu bear zala, agian onetara artuko etzuela. Txill Let 57.

Ez dugu aurkitu onera hartu formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu onera hartu formarik.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Gaur erabili gabea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

onera(t) itzuli 16: EZ Man I 3 (adib.: "Fiñean huts egiteko eztuke desirarik [gorputzak] / bañan guztiz egonen da onera itzulirik"), Ax 2 ("Eta zuk ere orai zeure borondatea libre baituzu eta libreki bertze aldera, gaixtotik onera itzul baitezakezu"), SP 6 (adib.: "Itzultzen ezpazarete onera, eta haur xume bezalakoak egiten ezpazarete, etzarete sartuko zeruetako erresuman"), Dh 2 ("Onerat itzultzerat graziak behartzen zuenean", "Bihar nere gatheak hausteko erretxagoak izanen othe dire, edo nere bihotza onera itzuliagoa?"), Añ GGero ("Itzuliko balebe euren borondatea beste aldera; gaistotik onera, gorrotorik amoriora..."), HU Aurp ("Goiz ez bada berant, beren ahalaz onerat itzuli baitire"), Zerb IxtS ("Jaunaren hitzek etzuten Cain onerat itzuli halere"); onera itzul(-)arazi 2: EZ Noel ("Jesus Kristoren legea / han predikatu zuten, / asko arima onera / itzul arazi zuten"), He Gudu ("Zeiñak onera itzul-arazten baitditu gerthakari ondikozkoenak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bere onera itzuli 6: Eguna 1989 ("Gauzak onera itzultzen badira"), J. Cillero ("Baccarat mahaia bere onera itzuli zen"), Erantzukizun zibila ("Azken aldian badirudi gauzak bere onera itzuli direla"), X. Montoia ("Bere onera noizbait itzuliko ote zen ez ordea"), I. Gillenea ("Percy bere onera itzuli dela ematen du"), J. Arruti ("Azkenean, 1884an egoera bere onera itzuli zen"); bere onera itzularazi (eta itzulerazi) 2: EHAA 1988 ("Kaltedun gertatutako alor eta ihardunak bere onera itzuliarazteko behar adinako neurrien saloak aurkeztu diezaizkion Jaurlaritzari"), Pe. Zabaleta ("Bere onera itzulerazi behar dugu derrigor").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bere onera itzuli : DFrec (Egin: "hasiko da espainol ekonomia bere onera itzultzen"), HiztEn (nor bere one[ta]ra etorri, itzuli: AS, ohizko izaera edo senera etorri, itzuli), LurE (akorritu sarreraren definizioan) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bere onera itzuli : EuskHizt (akorritu sarreraren definizioan: "[Norbait] bere senera edo onera itzuli"), ElhHizt (nor bere one[ta]ra etorri, itzuli: AS, 1 volver en sí, recurperarse, 2 calmarse, tranquilizarse, sosegarse), PMuj DVC (bere onera itzuli, adib. gisa: volver a su estado normal, normalizarse, volver en sí, recuperarse) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

forma bizia da, J-L. Davantek dioenez, testuetan bakan ageri bada ere (bi dira onera itzuli hau eta bere onera itzuli esapidea).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da antzeko formekin egin den bezala. Ikus gorago gaitzerako izan.

Euskaltzaindiaren Arauak

oneratu, onera(tu), oneratzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

oneratu, onera(tu), oneratzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

onherizkoa -a org. duena bitan aurkitu da (Ax); beste 7 erabakigaitzak dira: onerizko(a) : G 5 (Ub, Ir 4); onheri(t)zko(a) 2 (ES): denak eri(t)z- formakoak dira.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

Inguruko formen erabilerak

cf. gaitz- ere: gaitzerizkoa : 20 ager. (Ax 19, Harb 1); gaitzerizko(a) : 5 (EZ, Mat, ES; Arti Tobera, MEIG); gaitzerizko : 9 (Harb, Mat, SP; Ub); gaitzirizko : 2 (MarIl, Arb Igand).

Euskaltzaindiaren Arauak

Jas. 'maitasuna'.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Euskara Batuko batzordeak aurkezturik Euskaltzaindiak erabakitzekoa da, gaitzerizkoa bezala. Hots: a) erabili-dokumentatua -e-duna da; b) erregulartasun sistematikoak -i-duna eskatuko luke, iritzi denez hobetsia; c) ez dagokio -a org. Ipar. berrietan galdua duenez.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-goa.

Txostenaren laburpena

ik. informazio-oharrak s.u. oniritzi.

Euskaltzaindiaren Arauak

Zah. 'maitasuna'.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

ik. oharra s.u. onerizko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

onhesgarri 1, ZuAm (Ip Hil); on(h)etsgarri 2, IE (SP Phil, CatJauf).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

onetsigarri 1, B (B. Larrakoetxea).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

onesgarri : AB38 1, HiztEn-LurE.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-ts(i)+g-.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-t+k-.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-le.

Euskaltzaindiaren Arauak

Zah. 'zintzoa, prestua'.

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

onestu forma dagokio euskara batuko mailegu-egokitzapenari. Baina ikus erabilerak.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-o/-u: -estu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

desonestidade (+ deshonestidade 4) 20: Gco II 2 (adib.: "pekatu dan gauzaren bat egiteko asmo edo intenzioa artzea: dala lapurreta egitekoa, dala deshonestidade edo loikeriakoa dala bendekuzkoa"); CatB ("Deshonestidadeko gusto zikiñen deseiu gaisto bat"); fB 15 (adib.: "Desonestidadeko eskolaan atzijak, ondo eldu bagakuak", "airian darabilee olgeta galdu areetan luxurijaren suba, ta desonestidadia", "neurri bagako desonestidadia, pekatubaren bildurrik eza, ta konzienzija arinonak"); Aran SIgn ("bada etzan aspertu bere jardunean alik eta desonestidadeko griña zikiñ lotsagabeak sustrai sustraitik atera ta kendu arte"); CatUlz ("Deshonestidadian, eta ondasunen deseio desordenatuek"); onestidade (+ honestidade 8) 36: Añ LoraS ("askozaz kalte-gatx andiagoak eroan bear izaten ditu garbitasun, edo honestidadeak!"); Gco II 2 (adib.: "animaren, eta gorputzaren garbitasuna, eta honestidadea gorde eragiten digun birtutea"); AA 16 ("Onetan aditzera ematen zaku, nolako modestia, eta onestidadea eskatzen duan Jaunaren maiak", "orazioren batzuek esanaz honestidadearekin jauntzitzera", "Ganzutzen ziran len giltzurriñak baña utzi zan au egitea; aurrena emakumeetan onestidadeagatik, eta gero gizonetan ere bai"); JJMg BasEsc ("Begira, onestidadeari ez dagokan bezala"); fB 7 (adib.: "beragaz dauka errespetua, modestija, onestidadia, ta lotsoorra izatia", "Ezin ukatu legi, arrisku geijago daukeena edade atako persona libriak [...] arimako, ta gorputzeko onestidadia galduteko", "Mutil deungaren batek galdu izango dau zeure alabiaren onestidadia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

desonestidade 1, T. Egibar ("Biziera au [...] da desonestidade osokoa, animeko eta gorputzeko garbitasun jaungoikozkorik, iñun azaltzen ezduna"); honestitate 1, Arti Dekam ("ongi dakizu alarguntsoi zein honestitate eskatzen zaikun").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

onestidade : AB50 1 (honestitate), HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

onestidade : EuskHizt, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HiruMila, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tate/-tasun.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

onestasuna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu landu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

-ren onetan 38: Jnn ("ukitu ditudalako uts bi oek, gere itzkera ederraren onetan"), Barb ("Laster gorda dadila, nor bere onetan!"), Eskual 1924 ("Agian beren xedetarat helduko dire gure gazteriaren onetan"), Inza 3 ("Norbait iltzean aren animaren onetan induljentzi osoa eskeñi dezakete ori artu dutenak aitortu ta Jauna artuz eta beraren onetan zerbait otoitz egiñez", "Bi Bulda artzen ditunak bi induljentzi oso eskeñi dezazke illaren onetan"), Larz ("otoi zerbeit mana zezan hemengo jendeen onetan"), Zerb Bahnar ("Bi herriek bakea egin zuten: bakea, bigen onetan"), Lf 3 ("nahi ginuke lehen-bai-lehen norbaitek berriz ager-araz baleza girixtinoen eta eskualzaleen onetan", "Nehori ere idek Jainkoak begira, / Nehori gero, haurra, zure onetan", "Bertzea baliatzeko hire onetan"), Leon ("Batek — Sakrifizio hori eskaintzen dautzu / zure Izen sainduaren ohoretan, Denek — Bai eta gure eta Eliza saindu guziaren onetan"), Lek ("Pilota eta pilotari guzien onetan"), D. Landart ("zure onetan mintzo naiz"), Zabal 1973 ("Jokabide hori laborari haundien onetan da, haiek direlako sindikatoaren nagusiak"), J-L. Davant ("Bien onetan, industrialisatzeari muga baten emaitea onartu zuen burgesiak"), Herr 1973-1996 8 (adib., "Anartean, herriak erreka hori garbiaraziko du errekaren hegitiarren onetan", "beren onetan eta besten onetan", "Kanbiamendu batzu dakarzka, Montegut, Mongaboure eta Thermes horien onetan", "Elgarrekin lan egin dezatela herriaren eta herritarren onetan "), A. Albisu ("Iruditegi-erdira iristen danean, ondarretan, eta Euskal erria'ren onetan, eseriko da poliki Xabier"), Otoizlari 1978 ("ontasunak hiru zati egiteko manatu ziozkaten, Orriagan etxearen onetan egin zuten bezala"), M. Sein ("beraren ohoretan eta gu guzien onetan"), Iratz 7 (adib., "Gizon guzien onetan, Herri guzien onetan,/ beraz Euskaldunen eta Euskal-Herriaren onetan / du Berri Ona hedatu"), KLLegea 1984 ("Estatutoak bere 25.1 eta 37.3 Ataletan Kondaira-Lurraldeen onetan legegintza-ahalmen horri jartzen dizkion mugak ere Legean agertzen dira"), Egin 1987 ("Honela, eskolan jaso dutena askoz hobeto praktikatuko dute, beti ere etxekoen eta komunitatearen onetan"), J. Irigaray ("Nahi diotet beraz Erregeri damu zaion begi-ilundura kendu, ezen gure onetan baita ere Indiarren begiratzea"), A. Luku ("Aterabide sano baten esperantzan denen onetan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

-ren onetan : DFrec 13 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

-ren onetan : EuskHizt (adib.; "bere onetan" s.u. abantaila; "gure onetan" s.u. baliarazi), ElhHizt (adib.; "zure onetan" s.u. on) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

E109: "on. Gure onetan edo esapidea sar liteke". // BAgiria (1998-12-18): "Hurrengo itzulirako utzi dira..."

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -tan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Batez ere Ipar.

Forma baten adiera(k)

(norbaiten, zerbaiten) mesedetan.

Euskaltzaindiaren Arauak

onetsarazi, onetsaraz, onetsarazten. dio ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

onetsarazi, onetsaraz, onetsarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-ts(i)+a-.

Euskaltzaindiaren Arauak

onetsi, onets, onesten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

onetsi, onets, onesten.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan onez AS.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

onez 7: a) 'onean' adierako 6: Basarri 2 ("Onez dijuanari onez erantzuten zaio-ta"), El Día 1933 eta 1934 2 ("Ezberdintasun ori nola artu bear du onez Jaungoikuak?", "Goigeikerian dabillenari ez dio onez begiratzen euskotarrak"), I. Urbieta 2 ("Onez hartu ala txarrean hasi, berdin dela", "Idi zaharraren pazientzia ez da aski egunero oilo berritsu hoien zalapartak onez eramateko"); eta b) 'onik' adierako 1, I. Urbieta ("Onez libratzen banaiz kuku horrek hartu behar dituenak"); onezean 1, J.M. Etxebarria ("Onezean gura ez baduk txarrezean!").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

onez : DFrec 3 (Orduen Liturgia: denak "onez atera" segidakoak), LurE (adib. gisa: 'onean' adierakoa s.u. bukatu, gaiztoz; 'onik' adierakoa s.u. atera) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

onez : EuskHizt (adib. gisa: 'onean' adierakoa s.u. bukatu, gaitzez, gaiztoz, kuturtu, zentzarazi; 'onik' adierakoa s.u. atera, galbide; 'ongi' adierakoa s.u. aipatu), HiruMila (1 gracias a, rogando a; 2 con bien, pacíficamente, felizmente; 3 como bueno; 4 de bueno; 5 inútil, perjudicial; 6 malestar, disposición...), EskolaHE (adib. gisa: 'onean' adierakoa, s.u. gaiztoz AS; 'onik' adierakoa, s.u. atera), Casve EF - HaizeG BF (de bon gré), Lh DBF (1 de bon gré; 2 onez hartu prendre en bonne part, du bon côté; 3 onez-onean en bonne amitié, en bon accord, de bonne toi), DRA (1 desde ahora; 2 gracias a, rogando a; 3 con bien, pacíficamente; 4 como bueno; 5 de bueno; 6 onez onean, onez on a buenas; 7 inútil, perjudicial; 8 malestar), PMuj DVC (1 inútil, vano, baldío, perjudicial...; 2 -ren onez en pro, en favor de, por; 3 onez iritxi llegar felizmente; 4 onez dabil está de buenas, de buen humor; 5 arriskutik onez atera da del peligro ha salido incólume...; 6 onez eraman sufrir con paciencia; 7 onez de buena fe, con el mejor deseo; 8 onez entzun prestar oído...; 9 onez aipatu alabar, exaltar...) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

on sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

1 'onean': onez ez bada, gaitzez egingo duzu. 2 'onik': etsaiengandik onez atera gaitu.