Euskaltzaindiaren Hiztegia

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, adierak bereiziz: 1 hutsak egin; 2 koska egin.

Euskaltzaindiaren Arauak

akazia Acacia sp.

Euskaltzaindiaren Arauak

akeita g.g.er. 'kafea'.

Lexema baztertuaren ordaina

kafe

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

akemenestar: I. Mendiguren / A.J. Toynbee ("akemenestar inperio" 29, "akemenestar-aldi", "akemenestar erregimen", "akemenestar gobernu", "akemenestar inbaditzaile", "akemenestar [...] inperiogile", "akemenestar politika" 2, "akemenestar probintzia", "akemenestar subiranotasun"). // ZTC: Peillen (“akemenestarren garaian”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

HiztEn (akemenestarrak: Pertsiako dinastia), LurE (akemenar: Pertsiako errege dinastia batez esaten da).

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoak dira dinastien izenak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ki 'okela'.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia 3619: akerko (antxume arra) cabrito macho; chevreau.

Zerrenda osagarriak

NekHizt

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. aketiren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

goldearen belarriak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. aketiren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baten adiera(k)

moldakaitza, traketsa. 2 g.er. kamutsa.

Forma onartuaren baliokideak

sinonimo hedatuagoez argitzea komeni da

Zerrenda osagarriak

NekHizt

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

aketz/akeztu, akezten.

Aditz-erregimena

da. ad.

Forma baten adiera(k)

(animalia emea) antzutu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

aitzakia, estakurua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

akiaraz, akiarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akitaniar 12, eta izlag. 4: Oihenart Taldea (“akitaniar erresuma“), Lantziri 3 (“akitaniar ezpata antenadunen banaketa, fibulak, hauek ere akitaniar moldekoak, brontzezko lepokoak...”, “akitaniar ontzi polipodoa”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

Akitania / akitaniar.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeari dagokio.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 47

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-era.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. ikotika (hau da gaur ezagun-erabilia Bizk. ahozkoan, L. Baraiazarrak dioenez).

Jatorrizko forma

akitu, a(h)itu

Euskaltzaindiaren Arauak

akitu, aki, akitzen. da/du ad. 'asko nekatu'

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

akitu, akit(u?), akitzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 38: Ghanako Errepublika [izen ofiziala eta] Ghana [laburtua]; ghanatar; Akkra; akkratar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aklimatazio formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira aklimatatu 1 (J. Aldabe); aklimatazio-tenperatura 2 (J.I. Iglesias).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aklimatatu : AB38, AB50, HiztEn, LurE ("ik. girotu"), Euskalterm 2 ("= giroratu" bietan, eta lekuak hartu behin); aklimatazio : HiztEn (eta altituderako aklimatazio), LurE, Euskalterm ("= girorapen").

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako ordainak: HiruMila: aclimatación: (Meteorol.) aklimatazio, klimarapen, giroztapen; aclimatar: 1 klimaratu, ekandu, bertakotu, jarri, inguruak hartu 2. familiarizarse: etxekotu. // ElhHizt: aclimatación: girotze, (bertako) girora moldatze; aclimatar: 1 girotu, (bertako) girora moldatu (klima edo giro berrira), 2 moldatu, egokitu (jarduera edo bizimodu berrira). // Lur EG/CE: aclimatar: bertakotu, lekukotu. // Lur EF/FE: acclimater: girotu; s'acclimater: bertakotu, lekukotu. // HaizeG: acclimatation: laketze; acclimater: herrikotu, laketu, lekukotu; se familiariser: etxekotu. // T-L LBF: acclimater: etchekotu, herrikotu, nunbait jarri, lakhetu. // PMuj: aclimatarse: etsi, lurrak artu, ezarri, kokatu, herrikotu, ekandu, lekukotu. // Azkue Aurkibidea: aclimatarse: bertakotu, ekandu, etsi, ezari, kokatu, lurrak hartu. // Ez da aurkitu aklimatazio formarik hiztegiotan: EskolaHE, HLEH, EuskHizt, DRA, Casve FE, Lh DBF.

Erdaretako formak

es aclimatación / aclimatar formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): acclimatation / acclimater; it (L. Ambruzzi): acclimazione, acclimatazione, adattamento / acclimatare, adattare, abituare, avvezzare; ca (DCC): aclimatació / aclimatar; en (Collins): acclimatization (US acclimation) / to acclimatize (US to acclimate); de (Slaby-Grossmann): Akklimatisierung, Eingewöhnung / akklimatisieren.

Zalantzazkoa da mailegua, teknizismo mugakoa baita

Tekn. mugakoa da, eta ordezkorik izan dezake: bertakotu, egokitu, girotu, etab.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akne 3: Zeu zeutara ("Pertsona gazteek -hamazortzi eta hogeitamar urte bitartekoak- honako operazio honeek egiten dabez normalean: sudurra, belarriak eta titiak aldatu, aknea kendu eta jaiokerako akatsak zuzendu"), Sirimiri/6 ("Akne eta zuldarrak hasi al zaizkizu?"), Amonaren botika ("itsas urak daukan iodoa larruarentzat ona da, bereziki larru koipetsu eta aknea dutenentzat").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akne : Euskalterm 5 (hauetan 1 akne soil: akne arrunt sinonimoarekin; 1 akne-kontrako; 1 akne arin; 1 akne-moduko zeinu), HiztEn, LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

akne : ElhHizt, HiruMila, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal acné formaren ordainak: akne : HiruMila, ElhHizt; maskuri , süak : Casve FE // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): acné; it (S. Carbonell): acne; en (Collins): acne; de (Langenscheidts): Akne.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jakite-arloak

Med.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

akhodiña 6 dira corpusekoak: Mst 5; Casve SGrazi; ik. OEH argitaratuan beste 3 testuinguru: Ip Dante, Herr 10-12-1959 eta Azkuek jasotako bat.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akodina : HiztEn-LurE; ez da aurkitu DFrec, AB50, Euskalterm-en

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: akodina : EuskHizt; EskolaHE; HiruMila; ElhHizt; PMuj DVC; DRA; akodiña : Casve EF; akhodiña , akodiña : Lh DBF, DRA. Hiztegiotan ez dugu aurkitu: Lur EG/CE; Lur EF/FB; HaizeG BF; T-L LFB.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lexemen erregulartasuna

-ñ-.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

1 egitekoa. 2 buruhaustea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

akolit(a) 2: ZuAm (Bp I, CatLan); akolito 5, G-EB (Ub 2, Tx B 2; MEIG: "Euskal politika PNV-ren, eta akolitoen, inguruan mogitzen hasi denez geroztik"); akolitu B 3 (fB Ic III); IE-Zu dira be(h)attar 4 (Elzb PAd; eta OEH argitaratuan beste 3: Prop 1893: "Erregea (...) bere iduriko beattar edo mutil andana batez inguratua jartzen da alkian"; Dih MarH ap. DRA: "egiten duenean gurutzearen bidea (...) aski da apheza bi beattarrekin ibil dadin estazionetan"; GAlm 1916 ap. DRA "Landapinta gorria, sortu berria, / dut behattarra Nabar-lore urdin graziosa nere / operaria"); beatter IE (Barb Sup 4 eta Prop 1892: "Frantzis beatterrak egiten zarotalarik mezaren zerbitzatzea"); berettar 1 (Xa Odol); beretter (eta 4 better, beetter 1, bereter 1) 19 (Laph, Arb Igand, JE Bur, Zub, Lf Murtuts 4, Zerb Azk, Larz Senper 4; Const 5); B-G dira 5 meza-laguntza(il)le (fB Ic III 2; Ub 2, Or QA); mezamutil 1 (Or Poem); 6 monagillo (SM Zirik; ABar Goi, Lek SClar 4).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akolito B 1 (Gure Erria 1957) eta hitz-jokoa eginez R. Etxezarretaren Egunen aparra-n sankolito 1 ("Orduan Arkristaua eta Sankolitoa agertu ziren luxuzko soineko zuriz jantzita"); eliz-mutil G 1 (P.B. Biguria); mezalaguntzaile 4, G-EB (Latxaga; I. Urbieta 3).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akolito : AB50 2, Euskalterm 2 (eta akolitotza); beretter : Euskalterm 2 (eta beretergo); elizmutil : Euskalterm 1; meza-laguntzaile : Euskalterm 1; meza-mutil : Euskalterm 1; monagilo : DFrec 1.

Hiztegietako informazioa

acólito / acolyte formaren ordainak hiztegietan: ElhHizt: "1 (Rel.) akolito, eliz mutil, beretter; meza-laguntzaile, meza-mutil (...) 2 (fig.) Akolito";HiruMila: akolito; Lur EG/CE: ø; Lur EF/FE: "1 Meza lagun, beretter. 2 Lagun"; Casve FE: "(église) beretter; (compagnon) kide, lagün; (subalterne) menpeko, mitil"; HaizeG FB: "lagun, better, bereter; (complice) sopikun, kosent"; T-L LFB: "beretter, meza-muthil; (être acolyte) meza lagundu"; PMuj DCV: "(monaguillo) meza-lagun, eliz-mutil, meza-mutil, meza-laguntzaile"; BeraLzM: jaupasein, jaupa-laguntzale; Azkue Aurkibidea: berettergo (oficio de acólito).

Erdaretako formak

es acólito-ren ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): acolyte / enfant de chœr (monaguillo) / Fig. acolyte, complice; it (L. Ambruzzi): acolito, accolito / chierichetto / fig. accolito: chi accompagna qualcuno e foram la sua clientela; spr. satellite, tirapiedi; eta es acólita: suora che porta il cero nelle funzioni; es acolitado: accolitato, acolitato: l'ultimo de quattro ordini minori del sacerdozio; es acolitar: fare da accolito / (equat.) partecipare dei cibi o guadagni altrui; ca (GEC): acòlit, acolitat (acolitado); en (Collins): acolyte, server, altar-boy; (fig.) acolyte, minion; de (Slaby-Grossmann): (Kath) Akoluth, Akolyt / Ministrant, Messgehilfe / fam. Gefährte, iron. getreuer Schatten.

Zalantzazkoa da mailegua, teknizismo mugakoa baita

Tekn. mugakoa da: ordena txikia hartu duena izendatzeko beharrezkoa izan liteke; arrunki erabiltzekoak besteak dira: beretter, meza-laguntzaile, etab.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu akomeatu formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akomeatu eta akomeatze formek agerraldi bana dute, IE (Herria 1987 eta 1989).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akomeatu : DFrec 2, HiztEn-LurE; akomeatze : LurE.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietan jasoak: akomatu : DRA; akomeatu : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, HLEH; Lur EF/FE, HaizeG (accommoder), T-L LBF (accommoder), DRA; akomeatze : EuskHizt, HLEH; HaizeG (accommodement); akomeamendu : T-L LBF (accommodement); DRA. Ez da agertu hiztegiotan: Lur EG/CE, PMuj, Casve, Lh DBF, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

akomea, akomeatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

konpondu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

IE dira corpuseko guztiak: ak(h)ometatu 29 (Lç, Ax 7, Harb, Mat, O Pr, SP 18); akometatze 1 (SP Phil); akometadura 3 (SP Phil); ak(h)ometamendu 4 (Ax, SP); akometitu 1 IE (Lç); OEH argitaratuan, gainera, akometatu 1 (Ber Doc).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu akometatu, akometitu formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akometatu : AB38 2; HiztEn; akometamendu : HiztEn; ez dugu aurkitu DFrec, AB50 eta LurE; erdarazko acometer eta eratorrien ordainak: AB50: acometedor: oldartzaile; acometer: ekin, eraso, oldartu; acometer a tiros: tiroka eraso; para acometer: ekitzeko; acometida: erasan; válvulas y acometidas eléctricas: balbula eta elektra-estekaketarako; acometidas eléctricas: elektra-estekaketa. // Euskalterm: acometer: oldartu ; acometer: hartunea egin ; acometida: hartune (eta kutxeta zentralaren estoldarako hartune; eraikinerako hartune; ur-hartune; saneamendurako hartune; hartune nagusien plano; sarearekin lotzeko hartuneen zatiketazko operazio; transformadoreen hartune); acometida de aguas: ur-hartze; tubería de acometida de agua potable: edateko urak hartzeko tuberia; acometida de agua potable: edateko uraren hornidura-instalazio.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako formak: akometatu : HiruMila, EuskHizt; akometamendu : HiruMila, ElhHizt. Ez da akometatu formarik ageri hiztegiotan: EskolaHE, HLEH, PMuj, DRA, HaizeG, Casve EF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

akometa, akometatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

eraso, oldartu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez da agertu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akonfesional behin jaso da (J.L. Davant: "Marxisma-Leninismari begira, beren burua sozialista-humanistatzat daukaten zenbaitek hau diote: "akonfesionala" izan behar duela sozialismak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akonfesional : DFrec 1; AB38 1; HiztEn; Euskalterm 2; akonfesionaltasun : Euskalterm 1; ez-konfesional : Euskalterm 2; ez-konfesionaltasun : Euskalterm 1; ezkonfesional : AB50 1.

Erdaretako formak

es aconfesional formaren ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): non confesionnell, elle; it (L. Ambruzzi): aconfessionale; ca (DCC): aconfessional; en (Collins): ø; de (Slaby-Grossmann): ø.

Terminologia

Ik. Termium: en non-denominational college / fr collège laïque; en non-denominational school; secular school; non-confessional school; neutral school / fr école neutre; école non-confessionelle; en non-denominational / fr non-confessionel.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

ez-konfesional (biak parean proposatuko dira).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

a-/ez-.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Maileguaren aldean hobestekoa

Ik. ira-belar.

Landare eta animalien taxonomi izena

Aconitum napelus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) testuinguruan musikarekin loturiko lagun formak jasotzeko saioa egin da: lagun [adlag.] 2 aldiz ageri da (A Ardi: "txistularia, ttunttuna lagun zuela, eguneko entzukizuna jotzen asi zan"; Mde Pr: "kantan eta dantzan diraute beti, Manuren musika lagun"); lagundu 4 aldiz (Arr GB: "emaztearen kantari gitarra batekin laguntzen"; Muj PAm: "Bere anai Josek pianoz lagunduta"; NEtx LLB: "Musika bideko joanari laguntzen"; Casve Grazi: "Hortik txürülak lagunduko ditu Satanen dantzak"); musika-laguntza behin (Netx LBB: "Musika-laguntzarako, jo bezate San Juan Anteportaletaña"); b) musikarekin zerikusirik gabeak dira akonpañatu 'lagundu'ren 6 ager.: B 1 (Ag Kr: "Zeuri apur baten akonpañatea gura nebalako"); G 3 (PE 2: "Bazkaldu eta gero etxe aldera asi, / guri egin digue bastante noblezi, / akonpañatu gaitue musika ta guzi"; "Alkar akonpañatu dute bi erriyak", Balad: "Penarekin lerturik Antonio il zan, akonpañatu zuen Juanitak eleizan"); IE 2 (EZ Man II: "etxerano ere othoi akonpaña nazazu"; Volt: "Iauna enpaxatua da edo akonpañatua da nahi nuke harekin minzatu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) musikari dagozkionak: akonpainamendu 'harmonizatzen duen soinu-multzoa' adierakoaren 2 ager. EB (L. Fernandez Aintzinako teklazko instrumentuei buruz: "Askotan erabiltzen da; hurrengo kapituluan ikusiko dugunez akonpainamenduan batipat"; "Michael Praetorius-ek (1571-1621), garbi deskribatzen du akonpainamendua nola egin"); lagun [adlag.] 3: IE 2 (Iratz in Otoizlari 1982: "Elimaz gitarra joile, lagun"; M. Etchenic in Herria 1987: "Gitarra lagun, musika hortan eta beren boz ederrekin pasa arazten dituzte Euskal-Herriaren oihartzunak"); EB 1 (M. Atxaga: "Entzuera atseginagoa gerta dadin musikaz jantziak daude gainera, kitarra, pianoa (...) baxoa lagun"); lagundu 7: B 1 (S. Onaindia: "asi da gitarra joten, Itziartxok eztarriz lagunduta"), EB 6 (Euskal hizkuntza eta literatura: "musikaz lagunduriko mimoa"; J. Goikoetxea: "irakurraldia musikaz laguntzeak, gogo-giro on bat sor dezake"; BEO 1990: "Taldeek txistu eta danbolinaz lagundurik ihardun beharko dute"; DV Zabalik 1986: "Iñaki Salvadorrek noizean behin akordeoiaz eta tekladoan laguntzen du"; Eguna 1990: "kantariaren musika eta hitzekin, eta Bergaretxe musikalki oso ondo lagunduta agertzen da"; Redención 1975: "Ume batek abestu edo tresnakin abestiari laguntzen dionean"); laguntza EB 3 (G. Knörr: "Laboak bere garaian gitarra laguntzak-eta inkorporatu zituen"; J.M. Lekuona: "[pastorala] aire zabalean emana, musikaren laguntzarekin, leloen bidez textuak aurkeztuz"; La Voz de Euskadi 1984: "Musikazko laguntzarik nabarmenenak (...) piano, kitarra eta soinuan"); laguntzaile EB 1 (Dv Zabalik 1986: "Imanol eta bere musikari laguntzaileak kanta guztien selekzio bat prestatzen ari dira"); b) musikari ez dagozkionak: akonpañatu 'lagundu' B 1 (Ag Kr, OEHko testuinguru berekoa: "Zeuri apur baten akonpañatea gura nebalako").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB50: laguntza-musika 2 (aretoko laguntza-musika acompañamiento de música de cámara); lagundu 1 (pianoz laguntzeko irakaslea cátedra de acompañamiento de piano). // Euskalterm: akonpainamendu, laguntza (acompañamiento) 1; akonpainamendu 8 lexiatan (tinbrezko akonpainamendu acompañamiento de timbres; akonpainamendu harmoniko acompañamiento armónico; akonpainamendu inprobisatu acompañamiento improvisado; dantzarako akonpainamendu acompañamiento para la danza; musika-akonpainamendu acompañamiento musical; piano(zko) akonpainamendu acompañamiento al piano; instrumentu(zko) akonpainamendu acompañamiento instrumental); lagundu, akonpainamendua egin (acompañar) 1. // HiztEn: akonpainamendu : "iz. Mus. 1 Musika bokal edo instrumentalaren oinarrizko zati batekin edo batzuekin harmonizatzen duen soin-multzoa. 2 Soinu-multzo horren joaldia"; akonpainatu : "du. ad. Mus. Akonpainamendua jo".

Hiztegietako informazioa

Musikakoa eman duten hiztegietakoak: a) ElhHizt: akonpainamendu; HiruMila: akonpainamendu; b) PMuj DCV: piano-laguntza (acompañamiento de piano); c) ElhHizt: "Mus. lagundu, akonpainamendua egin"; PMuj DCV: "Mus. lagun-doñua jo, lagunezkoa jo".

Erdaretako formak

es acompañamiento / acompañar-en ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): Mus. accompagnement / accompagner; it (L. Ambruzzi): (Mus.) accompagnamento, arte dell'armonia applicata all'esecuzione del basso continuo / (acompañar al piano) accompagnare al o col piano; ca (GEC): accompanyament / accompanyar; en (Collins): (Mus.) accompaniment; (con acompañamiento de piano) with piano accompaniment; (cantar sin acompañamiento) to sing unaccompanied / to accompany (a, con on) / eta (Mus.) accompanist; de (Slaby-Grossmann): (Mus.) Orchestbegleitung / (Mus.) aus dem Stegreif begleiten.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: acompañamiento (Mus.)

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn. ordezko hoberik izan dezakeena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

adierazle egokia da, premia dago eta onartzekoa. Honekin batera, akonpainatu aditza ere jaso liteke.

Sinonimoa(k)

Sin. laguntza.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mus.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

adierazle egokia da musikaren eremurako, eta onartzekoa.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

akonpainatu, akonpaina, akonpainatzen.

Sinonimoa(k)

Sin. lagundu.

Jakite-arloak

Mus.

Aditz-erregimena

du/dio ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu akoplamendu, akoplatu formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akoplatu EB 3 (Marrazketa Teknikoa: "Beste pieza batean akoplatzen den edozein zilindro edo pieza prismatikori ardatz deritzogu"; P. Alkain: "Gero, likido bero hori, baporatu eta garraiatu egiten da, elektrizitatea sortzen duen alternadore bati akoplaturik dagoen turbina batez"; UZEI: "Bi batienteko ate edo leiho bateko muntagen ertzak akoplatzeko modu bat"); akoplamendu EB 1 (Elhuyar: "Motoreei akoplamenduak, poleak eta engranajeak ipini ahal izateko haiek ardatz-mutur zilindrikoak edo konikoak izaten dituzte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akoplatu : HiztEn, AB38 2; Euskalterm 4; akoplamendu : HiztEn-LurE, AB38 6 (eta alternadoreen akoplamendu 1, akoplamendu zuzen 2, erresistentzia-kapazitatezko akoplamendu 1); AB50 1; Euskalterm 17. DFrec-en ez ditugu aurkitu.Erdarazko acoplar, acoplamiento formen beste ordainak: ahokatu : AB38 1; elkarrengan mugatu : AB38; lotu : AB38 1; taiutu : AB38 2; uztartu : AB50 1; enbrage : Euskalterm 1; giltzadura : Euskalterm 2; lokailu : AB38 4 (eta zabalkuntza-lokailu 1, besangadun lokailu 1, lokailu besangadun 1, lokailu pintzadun 1, pintzadun lokailu 1, platertxodun lokailu 1, lokailu elastiko 2, lokailu higikor 1, lokailu zurrun 1); lotura : AB38 2 (eta pintzadun lotura, oldham lotura bana); Euskalterm (lotura-kable); muntaia : AB38 1.

Hiztegietako informazioa

Erdarazko acoplar / acoplamiento formen ordainak beste hiztegietan: HiruMila: "egokitu, (Cienc.) akoplatu, mihiztatu; oscilador acoplado: osziladore mihiztatua" / "1. elkartze, mihiztadura, akoplamendu; 2. harmonia, egokitasun; 3. (Tecnol.) akoplamendu; 4. incrustación: txertakuntza; 5. ernalketa-egintza". // ElhHizt: "1. egokitu, moldatu; 2. (Electr./Tecnol.) akoplatu" / "(Tecnol.) akoplamendu, giltzadura, enbrage". // PMuj DCV: "1. ensamblar = gardaiñatu, miiztatu, pot egin, erantsi, batu; 2. uncir = uztartu, buztartu, biñakatu; 3. aparear animales = apotatu, estal-erazi, zekortu" / "tank, miiztadura, bikuntza, uztartze, gardaiñatze".

Erdaretako formak

es acoplar / acoplamiento formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): "Tecn. assembler, accoupler; Electr. accoupler, coupler; Fig. accoupler; concilier, réconcilier; faire cadrer, adapter; rendre homogène" / "accouplement; assemblage; Mecán. raccord, engagement"; it (L. Ambruzzi): "accoppiare, unire, connettere, far combaciare due o piú pezzi, appaiare, aggioriunire, accordare due o piú persone; fam. affezionarsi due persone o animali; Chile. attaccare uno o piú veicoli a un trattore" / "accoppiamento, unione, congiungimento; Astronaut. congiungimento, aggancio"; ca (DCC): acoblar / acoblament; en (Collins): "1. Téc. to couple, to joint, fit together; Elec. to connect, joint up; astronaves to dock, link up; bueyes to yoke, hitch; animales to mate, pair; personas to associate, bring together; opiniones to reconcile; esfuerzos to coordinate; 2. Zool. to mate, pair; astronaves to dock, link up; hacer las paces to make it up, be reconcilied; Elec. to cause feedback" / "(Mec) coupling, joint; (Elec) connection, hookup, docking, link-up; (Zool) mating; (- de manguito) sleeve coupling; (- en serie) series connection; (- universal) universal joint"; de (Slaby-Grossmann): "anpassen, aneinanderpassen, paaren; Zugvieh. anspannen, zusammenkoppeln, -schiren; belegen lassen; aussöhnen; Tech. kuppeln; schalten, kuppeln; (- por las bridas) anflanschen; (- los cables directamente) kabel durchschalten; (- retroactivamente) rückkoppeln; (-se) sich zusammentum, sich paaren; sich liebgewinnen" / "Paarung; Tech. Kupplung, Schaltung; (- articulado) Gelenkkupplung; (- automático) selbsttätige Kupplung; (- de árbol) axial Wellenkupplung; (- de cañones) Laufkupplung; (- cardán) Kardankupplung; (- cónico) Konuskupplung; (- corredizo) Schiebekupplung; (- desembragable) ausrückbare Kupplung; (- de disco) Scheibenkupplung; (- extensible) Ausdehnungs-, Verlängerungskupplung; (- fijo) feste Kupplung; (- heterodino) Heterodynschaltung; (- hidráulico) hydraulische Kupplung, Flüssigkeitskupplung; (- de manguera) Schlauchkupplung; (- de manguito) Schalen-, Hülsen-, Muffenkupplung; (- de pernos) Bolzenkupplung; (- por reacción) Rückkopp(e)lung; (- de remolque) Anhängerkupplung; (- reversible) Umkehrkupplung; (- de seguridad) Sicherheitskupplung; (- de vástago) Stangenkupplung; (árbol de -) Kupp(e)lungswelle".

akoplamendu 81: Berria (“Euskara eskakizunik gabeko mediku eta pediatren lanpostuak eskaini berri dira hainbat lekutan: esaterako, Altsasun, Basaburuan, Elizondon, Etxarri Aranatzen, Goizuetan, Lesakan, Sunbilla/Donezteben...Oinarrizko Osasun Laguntzako Profesionalen Zerbitzuko buruak azaroaren 13an emandako 489E/2017 Ebazpenaren bidez egin da eskaintza, Aldez aurretiko Barne Akoplamenduaren prozedura erabilita (ez da Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratu)”), Elhuyar 11 (“Hain zuzen, Richard F. Heck, Ei-ichi Negishi eta Akira Suzuki ikertzaileek partekatuko dute Nobela, sintesi organikoan paladioak katalizatutako akoplamendu gurutzatua garatzeagatik”), Consumer (“Bigarren fasean -giltzadura edo akoplamendu izenekoan- adingabearen eta bere familiaren ezaugarriez informazioa ematen zaio hartzaileari eta, umea jasotzeko, egin behar dituen egokipenak zein diren jakinarazten zaizkio”), Laneki 68 (“Akoplamendu mekanismoak. Ardatzak akoplatzeko eta desakoplatzeko erabiltzen dira, mugimendua transmititzea lortzeko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu akoplamendu formarik.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn. hemen jasotzekoa ez dena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, aditzarekin batera, Elektr. eta Teknol. markekin.

Jakite-arloak

Elektr., Teknol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu akoplatu formarik.

akoplatu 92: Argia 3 (“Ugaztun askoren zakiletan biboteko ileen antzekoak topa daitezke; horien helburua omen da emearekin hobeto akoplatzea eta aurretik beste ar batek utzitako esperma garbitu ahal izatea”), Berria 4 (“«G proteinen hartzaile akoplatuak ikertzeagatik» aintzatetsi ditu epaimahaiak”), DiarioVasco 2 (“Partidu ona izan zen ikasten jarraitzeko eta jokalariak eta entrenatzailea gero eta gehiago beraien artean akoplatzeko”), EiTB 8 (“Ezin hobeto akoplatzen gaituk ohean!”), Elhuyar 9 (“Gainera, Fourierren transformatu bidezko mikroespektroskopio infragorri bat akoplatuta duen mikroskopio optikoa erabiltzen dute, bereziki, konposatu organikoen egitura molekularra zein den ikusteko”), Elkar (“Akoplatu egiten da mikrofonoa, eliza betetzen duen intziria. Amaitzera doa meza”), Consumer 2 (“Azken urteotan teknologia hain da merkatu ezen inbertsio txiki batez (200 eurotik gorakoa) ordenagailu eramangarrian, PDA delakoan edo eskuko telefonoan akoplatzeko oinarrizko GPS hargailu bat eskura baitaiteke”), Espainiako Gobernua 2 (“Ibilgailu motordun batek eta hari akoplatutako erdi atoi batek osatzen duten automobila”), Jakin (“Eskualdeek eta organoek era ahulean akoplaturiko konposizio baten modura Lur Sistema deskriba daiteke, eta pieza horietatik makineria planetarioa berreraiki daiteke?”), Laneki 60 (“Motor elektrikoa zuzenean gurpiletara akoplatuta baldin badago, bi elementu horien arteko loturari erreparatu behar diogu, anormaltasunik ez dagoela bermatzeko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

akoplatu 5: Berria 4 (“Soyuz ontzia arazo barik akoplatu da ISSra”), Joxemari Iturralde (“Bikote beltz hura gogor ari baitzen orduantxe lanean: biak zeuden erabat biluzik, emakumezkoa ordura arte Rekexok ikusi ez zuen koltxoi moduko baten gainean luze etzanda, agertokiaren erdi-erdian, eta gizonezko beltza haren gainean ari zen perfektuki akoplatzen kontaktu bat lortzeko asmoz”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, dagozkion markekin.

Jakite-arloak

Elektr., Teknol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

akorda, akordatzen.

Forma baten adiera(k)

1 Zah. hitzartu. 2 Ipar. Zah. du ad. eman. 3 Heg. Beh. da ad. 3a) gogoratu; 3b) ohartu, konturatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara batuan hobestekoa

ik. esku-soinu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu akordeoilari, akordeoi-jotzaile eta akordeonista formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akordeoilari 4: MAtx ("Larunbateko manifestaldia festa ere badenez, ikastola bakoitzak bere txistulari, akordeoilari, antzerkilari, pailazo taldeak eta abar eramango ditu"), Garm ("Afaltzea akordeoilari bat gonbidatzen zuten"), Ttipi-ttapa 1994 ("10etan eskea Aitor eta Daniel akordeolariekin herri guzian barna"), R. Saizarbitoria ("Isilik geratu ginen; ni zain, ea galdetu gabe goizean akordeoilariarekin izandako enkontruaz zerbait esaten zidan, baina alferrik"); akordeoi-jotzalle 1, J.A. Goiria ("Organo-pianoan, arpan, eta bioliñ-txistuan eta akordeoi-jotzalleak be ainbat eta oso aipatuak: Gabiola, Guridi, Zubizarreta, Sarasate, Zabaleta, Zelaia, Anzorena, Garai, ta abar"); kordionista 1, P. Yanzi ("Ordun pentsatu nun: Lesaka'n badira bi edo iru kordionista, ta oriek agitz ongi bizi dira, beti bodatan, bataiotan eta bestetan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akordeoilari : HiztEn, LurE // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

akordeoilari : ElhHizt (Mus. acordeonista), HiruMila (acordeonista), EskolaHE // Ez ditugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

LBeh (2011-03-03): akordeoilari 8 ager.: Miel Anjel Elustondo (“Pianista zara, akordeoilaria, musikagilea, moldaketagilea...”), Itxaro Borda (“U2 taldeak No line in the horizon albuma mundu mailan atera zuen egun bereko gauean, laguna eta biok beti aipatzen dudan Itsasoa izeneko Heletako café culturel hartan geunden, Santizpiritu auzoan bizi den Jesus Aured akordeoilaria entzuten“), Berria 2009 6 (“Akordeoilarien Batasunak antolatuta, Akordeoi Jaialdia egingo da bihar Andoaingo Bastero aretoan, 18:30ean hasita”, “Hernani eta Andoaingo akordeoilariak”, “21:30ean bertso afaria izango da, eta Jose Angel akordeoilariarekin musika ondoren”, “Nazioarteko Lehiaketako sari nagusia. 3.600 euro jasotzeaz gain, akordeoilariak musika itzulia egiteko aukera izango du”, “Joaldunak izango dira, akordeoilariak, herriko dantzari txiki eta helduak”, “Galliano akordeoiari lotutako musika tradizionalean iraultza ekarri duen akordeoilaria eta konpositorea da“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: akordeoilari 21: Herria 19 (adib.: “Gaur 48 kide dauzka koroak, denak gizonak, salbu emazte akordeoilari bat“, “Nork ez du ezagutzen Filipe Oyhamburu? 1942 an, akordeoilari gisa sartu zen Olaeta taldean“, “Lau neskato akordeoilarik egin digute ongi-etorria herri hortako arrabot estalian gure herriko doiñu eta aireekin”, “Eginen baitira ere hor berean edo ez urrun: euskarararen besta, kantaldi eta akordeoilarienak”, “Filipe de Ezcurra akordeoilaria”, “Estreinaren ondotik, lekukotasun batzu, denak akordeoilari batzuenak”, “hiru pilota partidak akordeoilariek airostuko dituzte”, “Jean Christian Galxetaburu akordeoilariak lagunduko du”, “Jean Claude Galtzetaburu akordeoilaria lagun”, “Galtxetaburu akordeoilariaren doinuaz lagundurik”, “Christian Irigoyen akordeoilaria”, “Itsasu Esteben Bordako gure akordeoilari aitzindariarentzat”), Itxaro Borda (“iri nagusietako komandanturreko ordezkariak hor zeuden, besta-garaietan Kanttu akordeoilari eta Pitxi txistulariek hornitzen zuten tauladaren gainean”), Koldo Izagirre (“Akordeoilari bat epaitzeko zer zen nahikoa eta zer ez ongi zekiela juradoak, erantzun zioten Bergaratik”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Euskaltzainek geroratua.

Euskaltzaindiaren Arauak

akordeoi iz. Sin. eskusoinu; soinu-jotzaile edo soinu jotzaile.

Eratorri-konposatu onartzekoa da

Eratorri-konposatu onartzekoa da, akordeoi oinarri onartuaren eratorri egokia denez.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

soinu-jotzailea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa akordio eta egin sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da. Bide batez, itxi sarreran adiera hori jaso beharko litzateke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa akordio eta itxi sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da. Bide batez, izenpetu sarreran sinatu sarreraren definizioaren tankerako formulazioa gehitzekoa da, ez dela sinadura fisikoa soilik adierazten duena: ‘onartzen dela…’

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa akordio eta lortu sarreretan.