Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan s.u. hetiar eta hetiendar: hethear (Dv Gen 15,20: "Hethearrak, Phereztarrak eta Erraphaimarrak" - Urt hetiar , Ur hettar , Bibl y BiblE hitiar ), etetar (Ol Gen 25,9: "Seor Etetarraren seme Eporonen landan" - Ker etetar); hetiendar (Urt Gen 23,3: "[Abraham] mintzatu zitzaioten Hetiendarrei" / Ad filios Heth - Dv Hethen semeei); eta "hitiar v. hetiar".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hitiar 2: Iratz ("Uri hitiarra ezpataz jo duzu; eta haren emaztea emaztetzat hartu", "Orai ez da sekulan zure etxetik ezpata baztertuko, erdeinatu nauzulakotz eta Uri hitiarren emaztea emaztetzat hartu duzulakotz"); hitita 6: B. Otaegi ("Trazian eta Anatolian, berriz, hititen inperio guzia bereganatuko dute"); AEK ("Hitita da, bost oineko altuerakoa, begi marroiak eta gorputz sendoa"); X. Mendiguren B. ("Hetita edo hitita izeneko herriek eratu zuten Anatoliako lehen inperio handia, 1650-1200 bitartean"); LurE/3 3 (s.u. Egipto, adib.: "Hala ere, garai honetan, hitita indoeuroparrak hasi ziren Egiptoren aurkako gerran"); hititar 8: L. Dorronsoro 2 ("Hititarren burni-labeetatik Bilbaokoetara, esate baterako, dagon aldea, sukin errekaian bakarrik dago", "Aundian ere ez dira, noski, berdiñak: hititarrenak edo ejiptoarrenak etziran, emen zearka ebakia ikusten degun au bezain gore altuak"); Artea eta gizona 6 (adib.: "Jesukristo aurreko bigarren milaurtean inperio handi bat loratu zen, Hititarrena, Anatoliako mesetan, gaur Asia Ttiki deitua").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hitita : AB38 1; HiztEn; LurE; hititera : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec; AB50.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

cf. Bibli itzulpenetakoak: hitiar : BiblE 54 (eta oharretan beste 9; adib., "Urias hitiarra" - bigarren edizioan hitita zuzentzekoak); Bibl-1; Bibl-2 6; hetear : IrakBa 10 (adib., "Uri Hetearra"); IrakZu 6 (eta hetearsa 1); Ur 6; Dv 39 (hethear); Ur 12 (2 -th-); hititar : IrakBa 3 (adib., "Uri Hititarra"); Ker 1 (ititar); hitita : IrakDo UrteZeh 13; heteo : Ur BOEg 15; hettar : Ur 3 (eta beste 5 oharretan, Bonapartek aldatuak); hetetar : Ur BOEg 6; etetar : Ker 30 (eta Et'etar 11); Ol 17 (eta Et'etar 28); itar : Ker 3 // pasarte begiratuak: Has 15,20; 23,3-20; 25,9-10; 26,34; 27,46; 36,2; 49,29-32; 50,13; Ir 3,8.17; 13,5; 23,23.28; 33,2; 34,11; Zen 13,29; Jos 1,4; 3,10; 9,1; 11,3; 12,7-8; 24,11; Ep 1,26; 3,5; 1 Sm 26,6; 2 Sm 11,3-24; 12,9-10; 23,39; 24,6; 1 Erg 9,20; 10,29; 11,1; 15,5; 2 Erg 7,6; Jr 2,10; Ez 16,3.45; Esd 9,1; Ne 9,8; 1 Kro 11,41; 2 Kro 1,17; 8,7.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hitita : ElhHizt; EskolaHE (hititak); hititar : HiruMila; hititera : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA; PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: hitita / LurE: hitita / ElhHizt: hitita / EskolaHE: hititak

Onomastika batzordeak argitzekoa

Lantaldeak aipatua du bigarren itzulikoetan, eta Onomastika batzordeak argitzeko utzia.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

(hizkuntza).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

hitsarazi, hitsaraz, hitsarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

hitsarazi, hitsaraz, hitsarazten

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-s(tu)+a-.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: hitz-aspertu, hitza atxiki, hitza bete, hitza hautsi, hitza jan, hitzaren jabe egon, hitzari eutsi, hitzean egon, hitz egin, hitz eginarazi, hitz eragin, hitz(-)erdika, hitz eta pitz, hitzetik hortzera, hitzezko, hitz-jario 1 iz.: ezin atertuzko hitz-jarioa. 2 izond.: zaharrago eta hitz-jarioago izaten omen gara, hitz(-)mitz, hitz(-)mizti izond., hitz-motel izond.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: bi hitz, hitza atera, hitz batean, hitz batez, hitz-batu, hitz berri, hitz bi, hitz-egite, hitz-elkarketa, hitz elkartu, hitz-erdi, hitz estali, hitz-etorri, hitzez, hitzez hitz, hitzez-hitzezko, hitzez-hitzezkotasun, hitz gutxiko, hitz-joko, hitz lau, hitz neurtu, hitz-ordena . Eta adib. gisa: hitz dautzut (edo, hala erabakiko balitz, dizut) ez garela haserretu. Eta: hitza eman.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hitzezko, hitz egin, hitz eginarazi, hitz eragin, hitzeman, hitza bete, hitza jan, hitza hautsi, hitzari eutsi, hitzean egon, hitzaren jabe egon, hitza atxiki, hitz eta pitz, hitz-erdika, hitzetik hortzera, hitz-jario, hitz-mitz, hitz-mizti, hitz-aspertu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

bat-ean.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

bat-ez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-berri.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Sinonimoa(k)

Sin. bi hitz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-elkartu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

HITZ-ERAKETA Composición gramatical. * Morfologia [...] eta, hortik urruti xamar, hitz eraketa. MEIG VIII 108

LB: 10; EPG: 1; ETC: 12

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

hitz 6 iz. (Testuinguru teknikoagoetan). Hitz arruntak, ohikoak, jasoak, ikasiak. Hitz garbiak eta mordoiloak. Teknika-hitzak. Hitzak ongi ebaki. Hitz baten etorkia. Hitz motak. Erdaratiko hitzak eta erdal hitzak. Euskal hitzak eta latin hitzak. || (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Hitz eraketa. Hitz eratorriak. Adiera askotako hitza. Hitz joskerari buruz. Hitz neurkera. Hitz ordena oso erregela zorrotzei atxikia dago hizkuntza batzuetan.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Definitzeko modukoa da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz eta eraketa sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HITZ-ERDITXO. (Dim. de hitz-erdi). a) (En oraciones negativas). Ni palabra, ni media palabra. Ze itzerditxo baten ere zer esatekorik arkitu etzioten. Aran SIgn 62. Itz erditxo bat ari esan gabe, / nola pasatu parean? Iparg 344. Iñork ez dauka itz erditxo bat / esaterikan Aldazi. Basarri 94. Ezta itzerditxo bat ere! Lab SuEm 185b) Alusión. Andra Josepari esango baziñio itz erditxo bat. Apaol 119. Antxe bai itzerditxoak [...] ostoak baño ugariagoak! ADonostia Itzald II 21.c) Palabra (dim.). Itz-erditxo bat esatea aski dezu. Ldi IL 111. Itzerditxo bat [...] egingo dauskun adiskidea. Ibarg Geroko 40 (ap. DRA). Joan aurretik barkatu itz erditxo bat. Etxde JJ 76. Egingo al degu itz erditxo bana? Auspoa 127, 49 (ap. ELok 143)

adib: aurrera egin 1 Aurrerantz joan. Toni atean dago, aurrera egiten ausartu gabe. Ukondoka aurrera egin zuten. Neskak begirakune tinkoa josi zion eta, hitz erditxorik esan gabe, bidean aurrera egin zuen.

hitz erditxo 2: Consumer (“Izan ere, Nobel saria eman ziotela jakitean eskaini zuen prentsa-aurrean, kazetari batek Europan aintzat hartua zegoen galdetu zionean, hitz erditxo bat eskaini zidan”), Berria (“Kontzertua amaituta abeslari eta gitarra jotzailearekin hitz erditxo bat egiteko aukera izan zuela esan zigunean, ezinezkoa zitzaion emozioa ostentzea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hitz erditxo 21: Patxi Zubizarreta 14 (“Adiskideari ilea moztua zion eta, hitz erditxorik ere esan gabe, orraztu eta orraztu hasi zitzaion, asaldura kontrolagaitz batek hartua”), Mirentxu Larrañaga (“Sekula hitz-erditxorik ere ez, aspaldiko zure lagun minari”), Karlos Zabala 3 (“Nire nebak txoro-txoro egina nindukan, sorgindua nengoen, haren fanatiko porrokatua nintzen, norbaitek haren kontra hitz erditxo bat esan eta nire etsaia zen betiko”), Imanol Zurutuza (“Masailak gorri, harridurari eutsi ezin dion sumendia begitandu zaio senarrari, eta, laguntze aldera, hitz erditxo bat egiten saiatu da bera ere”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Lehenago ere, Bixente Barandiaranek hitz erditxo bat idatzi nonbait eta han joan omen zen Keneri Donostiako Altzara, txikitu egin behar zuela esaka, Urkiko bertso-jartzaile gaixoa bere aitaren adinekoa izango zen arren”), Asisko Frantzizko (“Halako errege handia etorri Frantziatik zu ikustera, zugandik hitz on batzuk entzutera, eta zuk hitz erditxo bat ere ez diozu esan”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-txo osaerako librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea denez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-estali.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hitz estaliz adierazia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

HITZ ETA PITZ, HITZA ETA PITZA, HITZ ETA MITZ. a) Palabrería, torrente de palabras. Cf. HTIZ-MITZ. v. bits. * Ainbeste itz eta pitz. Erkiag BatB 195. b) (hitz eta pitz G-bet), HITZA-PITZA. (Uso adv.). "Beti hitza ta pitza ari da (AN-gip)" Gte Erd 291. * Aldamenean yoian lagunak itz eta pitz eragoion. Erkiag Arran 171. Ta, berari gogoko jakozan kontuaz itz eta pitz geniarduela, bat-batean au bota eutsan prailleari. Etxabu Kontu 95.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

eta 11 (Esapideetan). Ahalik eta etekin handiena ateratzeko. Gero eta gehiago. Hori entzunik, ikasleak orduan eta gehiago harritu ziren. Han ari da jo eta ke lanean. Lan eta lan beti. Hitz eta pitz ari zen. [hitz] hitz eta pitz adb. Berriketan, hitz egin eta hitz egin. Hitz eta pitz ari zen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabat ezabatzekoa da adibidea, lehendik jasoa baitago azpisarrera gisa hitz sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta eta pitz sarreretan ere.

LBeh (2014-04-03): hitz gurutzatu 9, Berria (adib.: “Horregatik, euskarazko hitz gurutzatuak eginzaleek larunbatean izango dute Euskal Herriko hitz gurutzatuen III. txapelketan”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: hitz gurutzatu 12: Iñaki Arranz 4 (adib.: “Zehaztasun urriko definizioak hastapeneko hitz gurutzatu haietan, izan ere inork ez zuen erantzuna aldizkariko erredakziora bidali”), Ramon Saizarbitoria 4 (adib.: “Noski, apaizei eta burukideei zor zaien begiruneagatik, handik atera eta sukaldera joan nintzen hitz gurutzatuak egitera”), Pedro Alberdi (“Izan ere, bizi guztian zenbat hitz gurutzatu izango zituen Manuelekin?”), Iñaki Mendiguren (“Galdetu zidan ea bukatu al nuen egunkaria irakurtzen, erabat hotz eta lasai zegoen, eta hitz gurutzatuak egin nahi zituela esan zidan”), Xabier Mendiguren Elizegi (“hitz gurutzatuak betetzen aritzen nintzen”), Koro Navarro (“egunkariko hitz gurutzatuak egiten saiatzen naizenean bezala”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: gurutzegrama* e. hitz gurutzatu. Atsegin du egunkariko hitz gurutzatuak egitea.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es crucigrama / fr mots croisés: Elhuyar: hitz gurutzatuak; gurutzegrama / Nolaerran: hitz gurutzatu / Zehazki: hitz gurutzatu(ak) / Labayru: hitz gurutzatuak, gurutzegrama / Adorez5000: hitz gurutzatuak, gurutzegrama, hitz gurutzaketa.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf araua: “gurutzegrama iz. h. hitz gurutzatuak.” Baina hitz gurutzatu sarrerarik ez zen jaso.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta horren premia dago.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzeko hitz sarreran.

Kategoria

iz.

Numeroa

pl.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gutxiko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HITZ GUTXITAN. En resumen. (No incluimos ejs. del tipo hitz gutxitan esan, hitz gutxitan laburtu, etc.). Hitz gütitan, zer da kantore honen gozoa? Bp II 113. Iraun sendo, egin penitenziak ta, itz gutxitan, jarri konfesore aitu baten obedienzia osoan. Mg CC 235. Itz gutxitan: zuekin eta zuen su-emalle oriekin gañezka egiña naukazute. Lab SuEm 191. v. tbn. Goñi 23. PMuj in MEIG I 90

adib: hitz 2 iz. (Zenbait esapidetan). Hitz gutxitan esana. Berri hori pixkaka ematea, hitzak neurtuaz.

hitz gutxitan 98: Aizu 2, Deia 5, Elhuyar 10, Elkar 4, Consumer 18, HABE, Berria 42, EiTB, Euskaltzaindia, Jakin 4, Argia 9, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hitz gutxitan : Berria 9 (“Hitz gutxitan, inkontzientearen eraginez, gizonak emakumea sortu egiten du”), Jose Morales 3 (“hitz gutxitan, nor bere zoroak bizi du, Manilov izan ezik.”), Migel Angel Mintegi (“Hitz gutxitan, lan makurrari ipinitako azken puntua”), Josetxo Azkona (“Bai, poltsaren barrukoaren parekoa ginela, hitz gutxitan”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea denez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kendu oharra eta adibide gehiago gehitu; horietako bat Lab SuEm-en tipokoa izan liteke, hau da, “hitz gutxitan: xxx” egituraduna (2021-11-23).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HITZ LABURREZ (SP). En pocas palabras. "Hitz laburrez, en peu de paroles" SP s.v. laburra. Ea zuk eta nik egun, hitz laburrez edo luzez, elgar adi dezakegunez. HU Zez 49. v. tbn. Elzb PAd 55. Elsb Fram 124. Ox 202. Or QA 127. Etxde JJ 104. Ardoy SFran 56. MEIG II 68.

adib: labur 1 adj. Luzera txikikoa, ohi den baino luzera txikiagokoa, ez behar bezain luzea. Ik. motz. Anton. luze. Kale labur batzuk. Emakumeak sarri gona laburregi. Liburuxka labur bezain trinko batean. Otoitz labur bat eginik. Hitz labur eta zorrotzez. Aita Olabideren bizitza labur bat dakar bigarren partean. Gezurrak zainak labur dituela. Hitz laburrez: hitz gutxitan.

hitz laburrez 1, Jakin (“Aita Barandiaranek oraingoan izan dutena hitz laburrez azal daiteke”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hitz laburrez 37: Herria 28 (“Hitz laburrez aipatzeko nola iragan den Euskal Kultur Erakundearen biltzar nagusia Lapurdiko Getarian joan den larunbatean, martxoaren 15-ean erran nezake”), Michel Oronoz 3 (“Bide nabar, beheiti ari direlarik, airea zafratuz Basoi pausatzen da haien ondoan eta hitz laburrez emaiten dizkie azken berriak”), Karlos Zabala 2 (“Tsarrak bekoz beko, begiz begi so egin zion ostera ere, eta galdetzen hasi zitzaion hitz laburrez”), Asisko Frantzizko 2 (“ulki santu berari apalki eta arren eskatzera, Jaunak aurrez erakutsi eta Frantziskok hitz laburrez idatzitako bizimoldea bere aginpide gorenaz onets zezan”), Bernardo Atxaga (“Eta orain, zure hizketaldia amaitzeko eta kontatu diguzun horrek guztiak eragin osoagoa izan dezan mahainguruaren gai orokorrean, esaidazu hitz laburrez: nola definituko zenuke zuk denbora?”), Itxaro Borda (“Kafea hartzen ginaudela hitz laburrez bere afera agertu zidan”).

labur 1 adj. Luzera txikikoa, ohi den baino luzera txikiagokoa, ez behar bezain luzea. Ik. motz. Anton. luze. Kale labur batzuk. Emakumeak sarri gona laburregi. Liburuxka labur bezain trinko batean. Otoitz labur bat eginik. Hitz labur eta zorrotzez. Aita Olabideren bizitza labur bat dakar bigarren partean. Gezurrak zainak labur dituela. Hitz laburrez: hitz gutxitan. [hitz] hitz laburrez adb. Hitz gutxitan. Pausatzen da haien ondoan eta hitz laburrez ematen dizkie azken berriak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, adibide azaldua da orain eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Erabat ezabatu adibidea eta azalpena, lehendik ere jasoa dagoelako azpisarrera gisa hitz sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa labur sarreran ere.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-lau.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

prosa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-neurtu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

neurtitza.

hitz(-)ordena 90.// LB: 198, EPG: 8, ETC: 177

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hitz(-)ordena 8. // Elhuyar: hitz-ordena (Hizkl.) secuencia, orden de las palabras/directive (écrite); Adorez: hitz-ordena: iz. (Hizkl.) orden gramatical, orden de las palabras; hitz-ordenak garrantzi handia du euskaraz: el orden gramatical tiene mucha importancia en euskara; Labayru: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

adib: ordena 2 iz. Hurrenkera. Hitz ordena euskaraz. Alfabeto ordenan jarri. Erdal hitzak euskal ordenan antolatuak. Ordenaz bata bestearen hurren gelditzen direlarik.

hitz 6 iz. (Testuinguru teknikoagoetan). Hitz arruntak, ohikoak, jasoak, ikasiak. Hitz garbiak eta mordoiloak. Teknika-hitzak. Hitzak ongi ebaki. Hitz baten etorkia. Hitz motak. Erdaratiko hitzak eta erdal hitzak. Euskal hitzak eta latin hitzak. || (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Hitz eraketa. Hitz eratorriak. Adiera askotako hitza. Hitz joskerari buruz. Hitz neurkera. Hitz ordena oso erregela zorrotzei atxikia dago hizkuntza batzuetan. ordena 2 iz. Hurrenkera. Hitz ordena euskaraz. Erdal hitzak euskal ordenan antolatuak. Ordenaz bata bestearen hurren gelditzen direlarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibidea da lehendik eta aski izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta hiztegietan ere jasoa. Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ordena.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa mantentzekoa ordena sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz eta ordena sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Tradizioak ez du besterik agintzen

bakarrak erabili du tradizioan (Or Tormes), eta forma garden-osoa dagokiola uste du lantaldeak (eta ez hizpatu trinkotua).

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-batu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

hitzartu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1 iz.: ezin atertuzko hitz-jarioa. 2 izond.: zaharrago eta hitz-jarioago izaten omen gara.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

jario 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez da forma hau azaldu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

itz-motel, hitz motel, hitzmotel hirutan azaldu dira G-EB-EgAs; (h)itz totel(ka) ere G-EB: Arozena, A. in: Antzerti, 1933; Labayen, A.M.: Teatro osoa euskeraz; Navarro, K.: Kim; Laboa, M.E.: Istorio harrigarriak; Lertxundi, A.: Euli zamorroa; hiztotelka: Izagirre, L.: Gela hegalaria.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Idazkera egoki(en)a eskainiko da

lotu/bereiz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: comprometerse / PUrib: "hitza eman / hitz eman: comprometerse".

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da, baina ‘hitz egiteko aukera eman’ adierarako bakarrik. ‘agindu’ adierarako hitzeman arautua dago, eta horren ‘hitza eman’ erabilera libretzat har daiteke.

Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

Formatu erabaki gabeak

AS nahiz adibide azaldu gisa jaso daiteke hitz sarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

1 Batzarburuak hitza eman zion gure diputatuari, baina berehala kendu zion. 2* e. hitzeman.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz eta hartu sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HITZA HITZ (Lh). (Fórmula para recalcar la obligación de una promesa). Hitza hitz. JEtchep 28. Bai gizona! Hitza hitz. Ardoy SFran 262. Hitza hitz; bertzenaz gizona hits. EZBB II 26. "Sa parole vaut de l'or, hitza hitz du" Herr 29-3-1956, 4. Ene hitza hitz da. Larz Iru 68. Hitza hitz omen da. MEIG V 113. EH2018: adib: hitz 7 iz. Agintzen den gauza. Hitza hitz. Nire hitza eman diet. Ezkontzeko hitza eman zion (Ik. hitzeman).

adib: hitz 7 iz. Agintzen den gauza. Hitza hitz. Nire hitza eman diet. Ezkontzeko hitza eman zion (Ik. hitzeman).

hitza hitz 44: Aizu (“Eskuartean dauzkan aferen artean, Hitza hitz trantsizio energetikoaren ituna azpimarratu ahal da”), Deia (“Hitza hitz. Txillardegirekin solasean”), Berria 27 (“Auher andanak RMItik aterako dira, hitza hitz dio lehendakari nazionaliberalak, eta RSA ukitzeko eskainiko zaizkien bi lan aukera baino ez dituzte ukatzen ahalko”), EiTB 2 (“Lilianak opari bat emanen dit bere ahizpari ekartzeko, eta ez dut ahantzi, hitza hitz, Liliana”), Jakin 5 (“Hitza hitz, paperezko euskal prentsak beharko du guztien sostengua oraindik”), Argia 2, Erlea 2, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hitza hitz 28: Herria 10 (“Hitza hitz alabainan, ez dea hala?”), Berria 4 (“«Hitza hitz ala gizona hits», zioen euskal atsotitza eman zion laguntzaile batek, gogorarazteko auzapezak emandako hitza jan duela”), Itxaro Borda 5 (“Baina beranduegi zen gibel egiteko, ez zena gaiztaginetan eskualdunen artean nola, hala hitza hitz”), Aingeru Epaltza (“Ni leku madarikatu horretatik hilotza nola aterako burua ahitu beharrean, eta haiek zalapartan: "hitza hitz, hitza hitz! " Zaharrena ez”), Edorta Jimenez (“Geltokian bertan hitz batzuk esan agintariek, eta gure treneko buruak, Thomasek, hitza hitz truk, beste batzuk esan behar”), Jon Alonso, Txillardegi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide formulaikoa da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Jatorrizko forma

hitzaldi-areto.

Zerrendako forma osatua(k) baztertuz, osagaietako bat jaso da

hitzaldi

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

58 ager.; IE-ZuAmeko forma; XX. mendeko G eta EB ere azaldu da; agerraldi guztiak 1850tik aurrerakoak dira; [da ad.]: 15 ager. L eta behin G (Ir YKBiz); hitz hartu : Larz Iru; hitz-hartu : HU Aurp, Mde Po; hitzartu : Laph, Lf Murtuts, Larz Iru, Larz Senper, Ardoy SFran; itz-artu : Ir YKBiz; [du ad.]: 18 aldiz, L-Z-BN; EB: Mde HaurB (hitz hartu, hitz-artu); hitz-hartu : HU Aurp, Lf Murtuts; hitzartu : Laph; Jnn SBi; Zerb IxtS, Const, Zub; hitzartü: Ip Hil, Const, Casve SGrazi. 25 kasutan ezin erabaki izan da aditz-mota.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

16 ager.tik 6 [da ad.] dira; 4 [du ad.]: IE-EB-EgAs azaldu da: [da ad.]: (hitz-hartu behin; hitzartu 5 aldiz); Ezezaguna, in: Euskaltzaleen Biltzarra, 1920; Ezezaguna, in: Eskualduna, 1919; Larzabal, P. in: Gure Herria, 1953; Mendisco E., B.: Armendaritzea haur begiez; Arbelbide, X.: Piarres Lafitte. Bere bizia; Aduriz, J.A.: Santa Grazi. Pastorala; [du ad.]: (hitzartu, hitzartü, izartu); Ezezaguna, in: Eskualduna, 1924; Ezezaguna, in: Otoizlari, 1978; Muniain, K. in: GAO, 1989; Casenave H., J.: Santa Grazi. Pastorala; 6 ager.tan ezin izan da erabaki zein aditz-mota den.

Euskaltzaindiaren Arauak

hitzartu, hitzar, hitzartzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

hitzartu, hitzar, hitzartzen.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-hartu: kasu hau Ipar. da nagusiki, eta hor loturik idazteko joera dute gaur.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hitzatze 1: Lécluse-ren Hiztegia ("Lehen emanaldian muina zen Gramatikari egile beraren Dissertation... aitzin-solas gisa ezartzea egoki iruditu bazitzaigun, oraingoan Examen... eman dugu guztiaren hitzatze, interesik falta ez duelakoan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hitz-atze : HiztEn (azken hitza, idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen den testua); LurE (azken hitza; idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen den izkribua); hitzatze : DFrec 2 (tituluak-edo: M. Zarate "Hitzatze gisa"; B. Amundarain: "Hitzatze"); AB38 1 (epílogo) // Ez dugu aurkitu ap. AB50; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hitz-atze : EuskHizt (*1977 azken hitza, idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen diren hitzak); ElhHizt (epílogo, recapitulación); EskolaHE (azken hitza; idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen den izkribua); PMuj DVC (itz-atze: epílogo); hitzatze : HiruMila (epílogo, consideraciones al final de un libro) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bebil (hots, aski bide egin gabea dirudi, hiztegian jasotzeko).

Idazkera egoki(en)a eskainiko da

loturik idatzia identifikagaitza litzatekeelako onartu da forma honetan, hitzaurre ez bezala.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

hitzeko emakumea da Edurne.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"hitzeko emakumea da Edurne".

Txostenaren laburpena

hitzeman eta hitza eman nagusitu dira gaur.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(h)itz eman : 19 ager., G 11 (J. Agirre, J.M. Azkue, Urruzuno, A. Barriola, A. Menan, Zaitegi, M.A. Urreta, Villasante, Mauro Estibalizkoa eta A. Begiristain; B. Muxika eta A. Apaolaza), EB 8 (De Rijk, M. Ugalde, X. Arbelbide, I. Mendiguren eta J.J. Zabaleta); (h)itz-eman : 6 ager., G 4 (F. Mendizabal, A. Sorarrain, J.L. Zurutuza eta P. Berrondo), IE 1 (P. Larzabal), Zub. 1 (A. Aguergaray Bordaxar); (h)itzeman : 43 ager., G 7 (A. Zarranz, P. Bermejo, I. Baztarrika, Orixe, J. Lekuona, M.M. Zubiaga eta Eusk. Litur. batzordea); IE 19, batez ere Gure Herria (J. Saint-Pierre, Lafitte, P. Larzabal) eta Eskualduna-n, eta, besteak beste, Iratzeder, E.T. Inchauspe, J. Heguy, Soubelet eta Landartek ere erabili dute eta 5 aldiz Catichima edo Fedea laburzki...; EB 17 (Oihenart taldea, E. Kortadi, S. Garmendia, Itxaropena, T. Peillen, J. Goikoetxea, I. Mendiguren, P. Zabaleta, Itun Berria, J.M. Satrustegi, A. Letamendia, EHAA, etab.); hitzeman-arazi ere Eskualduna-n erabili da; itzemon 1 (S. Barandiaranek, Iliasena, Iliada euzkeraz obran); (h)itza eman : G 4 (K. Eleizegi, A. Elustondo, J. Azpeitia, A.M. Labayen), IE (T. Monzon); EB 17 (J.M. Torrealdai, I. Fernandez, SEIE, M.K. Garmendia, X. Mendiguren Bereziartu, L. Dorronsoro, A. Pontesta, X. Mendiguren Elizegi, D. Amundarain, K. Muniain, I.M. Barriola eta Egin, EHAA eta Zeruko Argia-ko zenbait artikulutan).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

(h)itz eman : DFrec 9; LurEn (AS); (h)itz(a) eman : HiztEn (AS); (h)itza eman : DFrec 15, Euskalterm 6; hitz-emate : Euskalterm 4; hitzemaile 'apuntador': Euskalterm; (h)itzeman : DFrec 24, AB38 3, HiztEn (S), Euskalterm 5.

Euskaltzaindiaren Arauak

hitzeman, hitzematen. du ad.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

eman gehienak bereiz ematekoak diren arren, loturik idaztekoa da hau batzordearen ustez; Hitz-elkarketa/4 liburuan, aldiz, bereiz idaztea proposatu zen.