Euskaltzaindiaren Hiztegia

Euskaltzaindiaren Arauak

argirik gabe; argi gaberik; argi gabe.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 24: "hauxe da Euskaltzaindiaren erabakia: (...) bereiz [idatzi behar da] gabe. Lotsagabe eta kidekoei dagokienez ikus Euskaltzaindiaren hitz elkarketari buruzko araua"; "aldaera bati baino gehiagori ematen dio bide hitz honek. Partitiboaren marka har dezake gabe-ren aurreko hitzak nahiz gabe-k berak. Bi hitzak markarik gabe ere ageri daitezke, ondoko adibideotan ikus daitekeenez: Argirik gabe / Argi gaberik / Argi gabe. Biek, ordea, ezin dute aldi berean hartu marka: *Argirik gaberik".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GABEAN a) Sin. (Precedido de part.). v. GABETAN. [Gauza ebatsia] ezta enplegatu behar, lekhat iaberik nor duen iakin gabean baizen. Harb 183. Artuten bagaitu eriotziak uste bagaan. Mg CO 102. [Artzak] leoi yaunari lotsa yagon bagan / ardi gaixoari esetsi lenago deutso. Zav Fab RIEV 1907, 542. Kolpatu izan dute / Pensatu gabian. LuzKant 62. Nai gabian uts-aldiren bat joan bazaigu. Sor Bar 109. Ez othe nuenez ere ohartu-gabean apur bat apaldu egun hartako bazkaria. JE Ber 36. Elur ta elur: elurra, eten-gabean. Ldi BB 36. Utzi zion begitartea estali gabean. Mde Pr 119. Itz jainkozko oriek ola kantatu gabean baiño kantaturik, gure barrenai Iainkoagana suarkiago daragiotela nago. "Quam si non ita cantarentur". Or Aitork 284. Zer animalea, zion beste batek, iduri gabean. JEtchep 106. Ene jakin gabean funtsez ezagutzen ez nituen lagun batzuetarik baztertu [nu]. "À mon insu". Ardoy SFran 121. Eran gabian ez baidu gauzak esateko ainbat kemen. Uzt Sas 232. v. tbn. (Casi todos son ejs. de uste gabean): Zab Gabon 67. Ox 73. Gabian: Bp I 21. PE 138. Bagean: Gco II 54. CatBus 31. AB AmaE 47. Bagian: Mg CO 257. BEnb NereA 121. (Precedido de sintagma nominal indet.). Usain eztitsuetan atseden gabian / zoriontasun danak eukazan aldian. AB AmaE 351. Herriminez, ezin-minez / erdiratzen zait bihotza / arrats luzetik goizera, / lo-gabean. Mde Po 38. Bildur gabean oroi dut, noizbait bildur nintzala ta irrits gabean lengo irritsa dut gogora. "Sine timore". Or Aitork 261. (Precedido de sust. + -(r)ik). A maite eztabenak / bere biotzean / zer maitatu daike / damurik bagean? A CPV 1024. --Bizi da oraino, beraz ezin erran dezakegu ametsa egia biurtuko denetz --erran zuen ezkongabeak axolik gabean. Mde Pr 90. (urruti gabean). Ireak egin diñ aurki, ta nik ere urruti-gabean diñat onezkero nere atzena. "Pronto". Mok 21. Lengo piñudi orrengandik urruti-gabean beste piñudi gazte bat zegon oso ederra. Munita 26. (Precedido de gen.). Nork zekien noiz gertatuko zitzaien horrelako beste goiz bat, elkarrekin izateko jakile baten gabean... Mde HaurB 26. b) (Precedido de gen.). A falta de. Beste giltzen gabean, protagonisten psikologia [...] kontuan hartu dut. Mde Pr 172

adib: postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik atzizkia hartzeko joera dute). […] || Duda(rik) gabeko kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin indarrik gabekoa, ez dela aski izango. Honela atsedeten du arimak arrazoiketa gabean. 2 postpos. (Aditzari dagokiola, haren eskuinean ezartzen da. Aditzak era burutua hartu behar du; era burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori ezabatu egiten da gehienetan). […] || Gizonekin ibili gabeko emakumea. Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna. gabe 1

: (“Hartara senar ohiak jakin gabean, Fundacion Ideas erakundera jo omen zuen Amy Martin izenpean lan eske”), (“Azukre kontsumoaren eta diabetesaren sorreraren arteko loturaren arteko froga argirik ez dagoen arren, frogatuta dago obesitateak, azukrea ere kontrolatu gabean kontsumitzearen ondorioetako bat, intsulina ez mendeko diabetesaren garapen aukera areagotu egin duela”), (“Auzitegi Nazionalean talde terroristako kide izan edo elkarlanean aritzea egozten denean, «modu arrazoitu gabean» adierazpen eskubidea urratu litekeela uste du batzordeak”), (“Erretiroa hartu berri zuen eta herenegun, espero gabean, kirola egiten ari zela ondoezik sentitu ondoren zendu zen”), (“Agidanez, euskalgintzak badu bertute soziogenikorik, alegia, harreman eta elkartasun loturak sortzeko gaitasunik, zeren eta euskaldunak batzeko ahaleginetan dabilenak nahita edo nahi gabean harremanak sortu, landu eta ugaldu egiten baititu”), (“hasten denak kontu egin dezala belar oso txarrak dituen lur onura gabean baratze bat egiten hasten dela, Jaunak bertan atsegin har dezan”), (“Eta nago, beltzek idatziko dioten bere memorien liburua saltzen hasia dela, best-sellerra izango duen kontakizunari hastapena eman diola errebolberrik gabeko kartutxera agerian. Hizkuntza aldatu gabean noski, horretan du bere balioa”), (“Nik jakin gabean egin dute, baimenik gabe”), (“Egun horretan, uste gabean sortutako sute batek kalte handiak eragin zituen baserrian”). gabean Deia Consumer Berria EiTB Euskaltzaindia Karmel Argia Erlea DiarioVasco

Beste (edozein) iturritako erabilerak

: (“Garai batean, zenbaki batek garrantzi haundiagoa hartu zuen, uste gabean, nere bizian”), (“Gure artean da, gurekin egon gabean ere”), Patxi Zubizarreta (“Ongi ulertu zuen, berak nahi gabean, beste auzi-mauzi batean sarrarazi zutela”), Janbattitt Dirassar (“Zuhaurek, eta menturaz zuhaur ohartu gabean, eraikia baituzu presondegi bat”), Aingeru Epaltza (“Arestiko galtza kirastuen ordez, galtzontzilo luze batzuk jantzi nituen, maleta beti hustu gabean arakatu ondoan”), Daniel Landart (“Eta horra non, ohartu gabean, aitaren zigarro bat harturik, ari nintzela tira eta tira, kea biriken zolaraino igorriz!”), Ramuntxo Etxeberri (“Dongek seinalea eman zuenean, nahi gabean neska begiratu zuen eta hor... amets gaiztoetan bezala... Mayola ezagutu zuen.”), Piarres Aintziart (“Bideetan, sasietan ikusten ditudan animaleen izenak ez dazkit, loreak ez dezazket deitu eta honela oroitu naiz gauzek eta izakiek izaterik ez dutela izendatu gabean”)… gabean Herria Berria

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea gehitu daiteke: modukoren bat. nik jakin gabean egin dute

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gabe

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GABEKO (bako V, baako V, bareko V-gip; SP, Añ (bako, bagako), Dv (+ bako y bagako (V)), H (bako)) y GABETAKO. A) (Adnom.). Forma innumerables compuestos más o menos lexicalizados como amaigabeko, behargabeko, bidegabeko, eskergabeko, etengabeko, uste gabeko, etc. (qq.vv. s.v. amaigabe, behargabe, etengabe, etc.). Cf. A Morf 221, c. "Sufijo equivalente a la preposición sin, denotando privación, carencia, falta de; sinón. de los privativos gabe y bage, de uso común, aunque menos que bako, sobre todo el segundo. Lotsabakua, dirurik bakua, uste bakua" Etxba Eib. a) (Precedido de sintagma nominal). Se emplea gralmte. tras sintagma nominal indet., que es con mucho la opción más frecuente, o tras sintagma nominal provisto de suf. -(r)ik. En contadas ocasiones, pero hay ejs. de varias épocas y dialectos, aparece tras sintagma det. La primacía de la opción indet. es especialmente clara al Norte: en Axular, p.ej., abundan los ejs., frente a unos pocos de -(r)ik; Hiriart-Urruty y Joannateguy serían, en cambio, las excepciones más notables. Tr. General en todas las épocas y dialectos, salvo en suletino, donde sólo lo hemos encontrado en Constantin. Su distribución, aunque similar, no coincide siempre con la de las variantes de gabe. La forma más empleada es gabeko, gral. al Norte y que aparece tbn. en buena parte de los escritores guipuzcoanos y alto-navarros. Bageko, además de en Mendiburu y Mendigacha, se documenta tbn. como forma única en Ochoa de Arin y Larramendi; hay bageko junto a gabeko en los mismos autores guipuzcoanos en los que encontramos bage y gabe (Cardaberaz, Guerrico, Iztueta...), pero en un grupo importante de ellos (Ubillos, Moguel, Aguirre de Asteasu, Iturriaga, Arrue y Beovide) sólo hay gabeko; en el s. XX encontramos bageko, siempre junto a gabeko, sólo en Orixe y Zaitegi (hay además baeko en Lek EunD 38). Bageko aparece tbn. al menos en un texto de Larraun de 1762;Por lo demás, en la tradición vizcaína la forma más antigua y empleada es bako (ya en Refranes y Sentencias, Zubia-Lezamis y Capanaga); hay además bako en un texto de dialecto guipuzcoano de T. Agirre (Uzt 280). Sólo bagako en Cardaberaz, Moguel, J.J. Moguel, CatBus, Uriarte (MarIl 44), Iturzaeta y Orixe (Tormes 29). Bako y bagako en Astarloa, CatLlo, Arrese Beitia, Echeita y Bilbao; bako y bageko en E.M. Azcue y Lauaxeta; bagako y bageko en f. Bartolomé, D. Agirre / siempre en Kr; bako, bagako y baako en Zavala; bako, bagako y bageko en Kirikiño, Enbeita y Erkiaga; Añibarro, además de esas tres formas (EL1 145 / LoraS 30 / 27), emplea tbn. baako (sólo en EL2 159) y una vez bagaango (EL2 45 Yaunaren ontasun neurri bagaango esperantza: EL1 40 ontasun neurri bagean). Baako aparece tbn. en Ezale 1897, 350b (...)

def: adj. Bizk. Gabekoa. Ondo argitu bako arazoa. // iz. Euririk gabeko aldi luzea. Ik. . Agorte handietan lurra uraren eske dago. Agorteak aurten kalte ekarriko dio laborantzari. Agorte luze bat. // iz. Lanik edo zereginik gabeko tartea, nahi den eran bete daitekeena. Azpiadiera gisa: postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik atzizkia hartzeko joera dute). […] || Duda(rik) gabeko kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin indarrik gabekoa, ez dela aski izango. Honela atsedeten du arimak arrazoiketa gabean. 2 postpos. (Aditzari dagokiola, haren eskuinean ezartzen da. Aditzak era burutua hartu behar du; era burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori ezabatu egiten da gehienetan). […] || Gizonekin ibili gabeko emakumea. Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna. Eta berrehun adibide baino gehiago. bako agorte agorraldi; idorte; lehorte aisialdi gabe 1

14213. gabeko

Beste (edozein) iturritako erabilerak

7255. gabeko

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: adib.

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran gabe

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GABETAN.v. GABEAN. a) (Precedido de part.). Sin. Gure doktor berria / deus ikasi gabetan / ez da deusez penetan: / Baderasa Elizan, / zinaren fagore / gezurrez badere. Monho 28. Ez nadin izan uste gabetan harrapatua. Jaur 103 (v. tbn. uste gabetan en SM Zirik 100 y Xa Odol 294). Neri kasorik egin gabetan / eztakit nolaz joana dan. Artzai Txikiya in Tx B 127 (versión de Astigarraga; versión de Hernani gabetanik). Ez âl naiz ni illen gure zeru au / goi-argi ikusi bagetan! Or Eus 253. Ogeitamarbat aizkol apustu / jokatua da jaun ori. / Eta grano bat galdu gabetan / utzi zion aizkorari. Basarri 76. Zelai-zelai, iñungo erritan sartu gabetan, Bitoriko ateetan zegoan kontroleraño allegatu giñan. Alkain 24. Egun guztian bonben azpian / ta atakatu gabetan. FEtxeb 60. En lugar de. Lana egin bear da / zugaitzaren alde, / beti egon gabetan / motorraren mende. Ostolaiz 30. b) (Precedido de sust.). Etzaiziela uste ükhen / dela arren aitzinekotan / ebilkatü mentez mente / Urdatx neke gabetan. "Sans difficulté". Casve SGrazi 126

3: (“Baina hor ere zalantza: eta zein naiz ni inoren bozeramaile izateko, inork eskatu gabetan?”), (“Litekeena al da bakarrik eta isolaturik sortu eta garatu izana, besterekin harremanik izan gabetan?”), (“Burke bera «atzerakoi»tzat hartu izana, liburua irakurri gabetan”). gabetan Berria EiTB DiarioVasco

Beste (edozein) iturritako erabilerak

21: 3 (“Ez da estalgi osoa bere alde tiratuko duten horietatik, ez eta ere behar gabetan nigarrez ari direnak bezalakoa.”), Hasier Etxeberria 8 (“Ikusi gabetan izan arren, jende guztiak daki gerri aldean nabarmentzen zaion koskorra pistola dela”), Michel Oronoz 3 (“Eta uste gabetan, huna barnetik errepostua jiten zakola, bertze boz bat barnetik”), Pello Salaburu (“Aurreko egunean hegazkin amerikar handi bati bonbaren bat edo, erori omen zitzaion lurrera uste gabetan, nonbait, eta ministro jaunak denei erakutsi nahi izan zigun ez zegoela inolako arriskurik”), Iñigo Aranbarri 2 (“Jakin gabetan, halako zenbat txerriki jaten ote dugu egunero?”), Felipe Juaristi 2, Juan Garzia, Joxe Austin Arrieta gabetan Herria

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa gabean proposatu berria bezala. “Ik. “ gehitzea komeni da. Eta zalantza: gaberik sarrera da, baina ez al luke azpisarrera izan beharko? gaberik 2

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gabe

Euskaltzaindiaren Arauak

berandu 2, berant, berantzen. Batez ere Ipar. du ad. 'berandutu'.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EZ BESTE (V, G, AN-gip, L, BN; Lar, Añ, H; ez bertze B). Ref.: A; Asp Leiz; Gte Erd 35. a) Aparte de, excepto. "(Todos marcharon), sino yo, sino dos, ni ez, beste guziak joan ziran" Lar. "Menos matarlo todo lo demás ha ejecutado con él, il ez beste guztia egin deutso" Añ. "Excepto esto o aquello, au edo ori salbute, au ez beste guztiak" Ib. "Ni ezbesteak yan zuten, comieron todos menos yo" Asp Leiz. "Mariak ez bertze guziek ongi dakite ori" Gte Erd 35. v. beste (2). Tr. Empleado por Mendiburu y autores guipuzcoanos posteriores; a partir de principios del s. XX (y, en mayor medida, desde la segunda mitad de éste), se encuentra tbn. en vizcaínos. Arritu ziran bat ez beste guziak. Mb IArg I 127. Jauna ez beste Jainkorik ez ezagutzeko. Ub 31. Nere nagusiak zu ez beste gauza guztiak utzi ditu nere eskuetan. AA III 331. Josue ta Kaleb ez besteak Ejipton zeuden. Ib. 297. Judas ez beste edozeñen biotza bigunduko zuten. Lard 443. Il ez beste guzia egin. Ib. 454. Galilea guzia, Jotapatako erria ez bestea. Ib. 540. Veneziaraño igarotzeko bear zutena ez beste guzia utzitzeko. Aran SIgn 74. Ostalariya ez beste guziyak. Sor AuOst 82. Oial saltzallea ez besteak. Ag Kr 94. Bi ez besteak gazte ile-beltzak. A Ardi 107. Aragi, aragi-salda ta arraia ez beste edozein janari. KIkG 64 (KIkV 79 izan ezik). Berak ez beste iñork egin eztezazken arrigarri naiko. Inza Azalp 30s. Gorputzez eta arpegiz ez beste gaiñerakoan azpikoz gora aldatu zaio. Mok 19. Noe ta bere familia ez beste gañerako gizon eta emakume guztiak. ArgiDL 30. Santa Cruzi ez beste guziei kastigu bat eman omen zien. Or SCruz 20. Pantxika ta Apaiz jauna ez besteak. Alz Ram 59. Petersen ez bestiak / Egin zitun ausi. Enb 129. Burua ez beste soñ guztia estaltzen. JMB ELG 70. Neskatxak ez beste lengoak eta Teseu. Zait Sof 132. Nere biotzaren arrenkura ez beste danak beera dijoaz. Txill Let 94. Arrasatearrak ez beste guziak. NEtx Antz 65. Lau ormak ez besteak, etxe osoa [...] erre. Erkiag Arran 157. Etxe-yaunek, zazpik ez besteak, ezetzera yo eudien. Akes Ipiñ 10. Bat ez beste guztiak alkarraitzeko. SM Zirik 33. Kontatzen zituan bera ez beste danak. And AUzta 87. Atera ziren Mayi ez bertzeak. Izeta DirG 122. Brozastarra ez beste guziak auzipe erori ziran. Gazt MusIx 58. Gizakiak ez beste guziak lege oieri [...] jarraitu bearrean arkitzen dira. (Sin det. ni suf. casual). Etzun uste berari orrenbeste gaitz eta kalte egiteko etsairik euki zezakeanik, Piarres ez beste. Etxde JJ 213. Ez ziela miñik eman, mandoari ez beste. Anab Poli 103. Erri aundia, aidetik ez beste, ez nuan ikusi. Anab Aprika 102. Jaungoikoa beltza da, / begiak ez beste. Azurm HitzB 45. b) Otro (...) que, diferente de. Emakume, bere senarra ez beste batekin atzitu zutena. Lard 413. An gelditu zen ertsirik etxeko ez beste izkuntzarik itzegiten zun yenderekin. Or Mi II. Zuk ez-beste sorkari adidun etsai batek ernarazi ta antolarazi zitula. Or Aitork 416. Animadunak, baserridunak, / zaldunak gaituk gu ere. / [...] Euskalerriko odolgarbiko / aitunen seme, eu ez beste. SMitx Aranz 71. c) (Ez bestea(k) y (alena(k)) ez bestena(k), precedidos de adjetivos o sintagmas compuestos de sustantivo y adjetivo (empleados generalmente como insultos), sirven para reforzar la intensidad de la expresión). "Ez beste, ez bestea, más que... . Se emplea para recalcar el adj. calificativo, repitiéndolo. Txoro, ez beste txoro, ¡loco, más que loco! Txoroa, ez bestea!" Asp Leiz2. "Ergela ez bertzea! (B) [...] ergela ez betena! (AN-gip) [...] kirten alena ez bestena (G-azp) [...] ergela alena ez besteena (G-azp) [...] txoro ez beste txoroa (AN-gip) [...] tupina, ez bertzea (BN-lab-arb)" Gte Erd 287.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

1900-1990 aldiko testu "ez beste" lematizatu guztiak 'x-z beste' modukoak dira (ik. ondoan testuinguruak): K. Basabe, Zam, Muj, Txill 2, Goazen Lourdes'a, SMitx Unam, Txill HetaH, F. Zubiaga, J.J. Arrizabalaga, B. Latiegi, I. Begiriztain, Ataño Zigor; PGoen, M. Pagola, J.M. Txurruka, EuskEgoeraIpar, J. Sudupe 2, X. Kintana, Azurm, M. Onaindia, OinEntz/5, Sagardoa, A. Valdes, P. Sastre, J.A. Arrieta, X. Monasterio, L. Izagirre, D. Urbistondo 2, Goiz-Argi 1983 2, ZArg 1974, Hizkuntza/OHO, Ugalde, R. Etxezarreta 2, EHAA 1988, Herria 2000 Eliza 1988, Satr, AKManifestua 1980, ArauErab 1988 // Ez dugu 'alaena, halakoa' indargarri-adierakorik aurkitu.

adib.: (Salbuespena adierazten duten testuinguruetan). Hura ez beste guztiak hil zituen. Judas ez beste edozeinen bihotza bigunduko zuten. Jauna ez beste Jainkorik ez ezagutzeko. Nire ona besterik ez du nahi. Nahi izanez gero, ez zuten beren arteko konponketa egin besterik, nork berea jasoz. Zu besterik inor bizi al da? Garai haietan ez bainuen nik Basarri beste lagunik. Jainkoak bestek ez daki. beste 5

: 2 (“Mozorrotuta, bikain mozorrotuta, azaldu ziren Olagarro elkartera bertsolariak ez beste afaltiar guztiak”), (“Haiek ez beste inork ez zuenez uste Kretazeoaren amaieran espezieak asteroide baten talkaren ondorioz desagertu zirenik, adiskide egin ziren”), (“Eta horrek apur bat atzera eragiten zidan, ia gauza segurua baitzen jai hartan ez nuela topatuko Koldo ez beste inor ezagunik”), (“prezioetan dagoen konpetentzia, Santanderren ez beste hiri guztietan, sarritan oso eskasa izaten da hiri bereko autoeskola batetik bestera”), (“Hirugarren sailean ez beste guztietan aurretik aritu zen, eta zazpigarrenera iritsi zen bakarra izan zen”), (“Protesta ekitaldian ezker abertzalea ez beste alderdi guztiak izango dira”)… ez beste Deia Elhuyar Elkar Consumer Berria EiTB

Beste (edozein) iturritako erabilerak

: (“PPCk ez beste alderdi guztiek deitu dute biharko kontzentraziora”), (“Coccorano herriko emakume bat ohatilan eraman zuten aita dohatsuaren hilobira; izan ere, mihia ez beste gorputz-atal guztiak ezinduak zituen”), Imanol Unzurrunzaga (“Jauna ez beste Jaungoikoren bati sakrifizioak eskaintzen dizkiona erabat suntsitua izango da”), (“Jauna ez beste jainkoren bati sakrifizioak eskaintzen dizkiona erabat suntsitua izango da”), Patziku Perurena (“"alkik zakarrana ez beste guzia garbittu ditek" inguruko azindek, alegia”), Anjel Lertxundi (2 Hermann ez beste guztiok zapata-dendara sartu ginen erakusleihotik”)… ez beste Berria Asisko Frantzizko Elizen arteko Biblia

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke beste sarreran (eta beste 5 adierako ez beste formadun adibideak azpisarrerara pasatu eta hortik kentzekoak dira).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta sarreretan. ez beste

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: besteak beste, beste behin, beste gabe(rik) / besterik gabe, beste orduz, besterik ezean, eta beste.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

beste 1 gisa aurkeztuz, eta AS gisa gehitzeko eskatuz: beste barik, beste hainbat, beste hainbeste, beste honenbeste, beste horrenbeste, bestetara, ez bestea!, ez bestena!, -z beste.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

beste gabe(rik).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Formatu erabaki gabeak

beti izan-ekin erabiltzen denez, badirudi AS dagokiola; adibide baten bidez ager liteke: hori besterik da ('desberdina da').

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: ber(t)zetaratu: Harb ("Zuri zor derauzkitzugun eskerrak berzetaratzen ditugun orduan"); He Phil ("Beharkitua den ordenutik bertzetaratzea"); bestetara: Otx ("Areik itzak bestetara ezin ulertu eikezan-da"; "Bestetara lortu ezin dabena"); Ldi IL ("Baña bestetara gertatu zan"); Or Aitork ("Bestetara ulertzen ez dunak, ez dauka egiz zeru-lurrak ulertzerik"); Bilbao IpuiB ("Aurrerantzean bestetara pentseko ebalakoan"); Zait Plat ("Bestetara uste izateari ulerterrezago deritzagu"). Eta testu-lekukotasunik gabeko bestetarazi, bertzetarazi: "Faire aller ailleurs, à quelque autre" Dv.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bertzetara IE 1 (F. Krutwig: "Empeiriaren enonta linguistikoa bertzetara diabatzen zuten"); bestetara B 3 (K. Egileor: "Gizonak ziran, baña garai artan, bestetara jokatu ete zitekean Kristo?"; Karmel 1979: "Nik bestetara planteatuko neuke"; P. Puxana: "Baiña geienetan, bestetara jazo oi da"); G 2 (Zait: "Inork enazala nagitzat eta aultzat ebatz, ezta baketsu bezala ere, bestetara baizik, etsaientzako gaitzesgarri ta adiskideentzako on, alegia"; Lek Zigor: "Ez bait-det iñola utziko jun dedin / niz-bestetara,/ bañan batez ere morroikumeetara;/ ez dedan-ez utziko"); EB 2 (J.M. Torrealdai: "Gure ustetan, eredu-mota hau behar du Euskal Telebista Nazionalaren bokazioa duen ETBk, eta bestelako ereduak eta telebista alternatiboak bestetara plantea daitezke"; Egin 1983: "Hirietatik bestetara jendea. Gaiztaginen kontrako kanpaina gogorra Txinan"); bestetarakotze EB 2 (Arauzko erabakiak II: "Egitarau-arteko bestetarakotzeak. II Atalburuko diruizendapenen artean beharrezko izan daitezenak"; "Egitarau baten barruko edo egitarau berezien arteko bestetarakotzeak"); bestetaratu EB 2 (Azurm: "Testuingurutik moztuz eta gaizki eta faltsuki eta jatorrizko esanahia bestetaratuz aipatu nuela Gazte aldizkaria"; J. Otaegi: "Hartara emana zen gehienbat, bizi-beharrak bestetaratu ez zuenean").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bestetarakotu: AB50 2 (transferir, transferencia). Ez dugu ohiko iturriotan aurkitu: DFrec, AB38, HiztEn-LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bertzetarakor: Lh DBF (changeant), DRA (cambiante); bertzetaratu, bertzetarazi: DRA ((hacer) ir a otros); bestetaratu: DRA (distraer, divagar), PMuj DVC (1 transmitir, legar, ceder, dejar; 2 distraer, divertir, desviar; 3 divagar, distraerse, desviarse...). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ra: -tara.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

lok.

Forma baten adiera(k)

bestela, beste erara.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gehienetan, bestetara jazo ohi da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Alferra, ez bestea!

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ergela ez bestena!

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS: -z beste / LurE: AS: -ez beste / ElhHizt: AS: -z beste / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera; formatuaren aldetik, eta erregulartasunari begira, modu berean agertzekoak dira , - , - , etab. cf. - , - arautuak. beste 1 -z beste z bestera z aparte az gain z gaindi

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS: -az bestera / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: - . z bestera

Formatu erabaki gabeak

cf. -z beste.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. bestera

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

beren gogoaz bestera ezkonduak.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

"iz. Batez ere BNaf. eta Zub." markak erantsiz, eta AS gisa: bilo-gorri, bilo-hori, bilo-urdin, bilo-mozle.

Euskara batuan hobestekoa

ik. ile

Erabileremu dialektala

Ekialdekoa da (cf. OEH: "Documentado por primera vez en Leiçarraga; lo emplean autores bajo-navarros y suletinos (apenas se encuentra en textos propiamente labortanos). Aparece tbn. en Lizarraga de Elcano y en textos de los dialectos navarros pirenaicos. En Dfrec hay 3 ejs")

Grafia bikoitzak

edo bilogorri.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gorri.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bilo sarrerari dagokion azpisarrera.

Grafia bikoitzak

edo bilohori.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-hori.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bilo sarrerari dagokion azpisarrera.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-mozle.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bilo sarrerari dagokion azpisarrera.

Grafia bikoitzak

edo bilourdin.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-urdin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bilo sarrerari dagokion azpisarrera.

Jatorrizko forma

erran, esan

Jatorrizko forma

buruz erran, buruz esan

Euskaltzaindiaren Arauak

erran, erraten. du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

erran 1 gisa emanez, eta AS gisa gehituz: erran nahi izan; eta adibide gisa: erran gabe doa, erran nahi da, erran nahi baita.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. esan

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erran, erran, erraten

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: erran(n)ahi 2, Ip (Ap 17,9: "Eta hau da erranahia, zuñtan beita jakitatia: zazpi büriak dira zazpi mendiak, zuñtan gañen jarririk beita emaztia"; Hil: "Ageri da zoinen ontsa Mariari dohazkon sinifikazione edo errannahi horik oro").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erranahi (eta erran nahi) 3: F. Krutwig ("Eta huntara ikhus zezaketen, ezen igibarziak pragma biziduna bere baithan zedukala, zi syllabêak #mdash#zeinen erran nahia bizia bait da#mdash# erraiten duenez"), Filosofia/3 ("Baina egoera ez da baitezpadakoa eta guk geuk hautatzen ditugu egoeren erranahiak"), Tx. Heguy ("Maila profesionaleko kultur egitarau bat diru publikoz sustengatzea Xiberoan edo Amikuze aldean adibidez, ez du erranahi handirik Paue, Bordele edo Pariseko arduradun politiko eta administraziokoentzat"); erranahitsu (eta erran nahitsu) 2: Herr 1983 ("Ikusgarriaren idekitzea arras guztagarria iduritu zauku ikurriña gure euskal lurraren muinetarik ateratzen balitz bezala: sortze bero eta erran nahitsua"), F.J. Mangado ("Edo eros dezala, erreumaren beldurrez badago... Bai erranahitsua, lizentziatuaren erantzuna").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

erran-nahi: AB50 (significado) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

erran-nahi: Lur EF/FE (signification); erranahi: DRA (significado) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-n+n-: esanahi formakoa den arren lehendik arautua, sudurkari biak jasoz eskainiko da hau, kontu eginik batez ere Ipar. dela (cf. nonahi / non-nahi bikotea).

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan erran nahi azpisarrera.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erran nahi izan 43: Eskual 1905-1909 2 ("Horrek erran nahi baitu artha handirekin eman behar zakola aihenari mitriola lehen aldietan", "Izen arrotza badu ere, deus ez du erran nahi"), Lander ("Huna beraz hemen behera, hitz hetarik erran den Hiztegian aurkhitzen ez direnak, edo han aurkhitzen direlarik, han diotenaz zerbeit gehiagoko erran nahi dutenak"), Jnn Bihotz-2 2 ("Eztu horrek erran nahi debozione hau orduan hasia dela [...] eztu horrek erran nahi saindu harren ohoretan eman behar direla"), Zerb GH 1927 ("hoin prediku gustagarririk aditu horrek ez baitu batere erran nahi orai arteko mezak etzirela ederrak ez-eta predikuak gustagarriak"), Lf 4 (adib.: "Eztu horrek erran nahi ithurburu beretarik heldu direla biak", "Ez du horrek erran nahi jendea estimatzen dela...."), FIr ("Las dos hermanas, euskaldunek deitu zuten Axarte eta erran nai du foz edo mintxate bezala"), A. Hillau ("Zer erran nahi dik horrek?"), Euzko Deya 1937 ("Gurutzekundeak, gurutzearen defenditzaile erran nahi baitu; giristinotasunaren, Kristoren erlisionearen defenditzailea"), Haurren arthatzeaz ("botoila edo fiola bat untsa hetsirik ezar urian eta han irakitaraz 20 minuta au bain marie, horrek erran nahi baitu esnea barnean izanen duela"), Katixima 1940 4 ("Sinesten dut haragiaren phiztean, hitz horiek zer erran nahi dute? Erran nahi dute Jainkoak bere botereaz phiztuko dituela gizon guziak munduaren azken egunean [...] Sinesten dut bethi iraunen duen bizitzean, hitz horiek zer erran nahi dute? Erran nahi dute bizitze hunen ondotik hasiko dela bertze bat, sekulan bururatuko ez dena"), Iratz ("Zer erran nahi duzu, diozunean Jainkoaren Semea Gizon egin izan dela?"), Zerb Herr 1944 ("batzuek badakite oraino zer erran nahi duten mintzaira grekazko hirur hitz bitxi hauk"), Herr 1946-1989 bitartean 3 (adib.: "Ez baitu haatik horrek erran nahi denetan akort direla, aperentziarik ere"), Dass ("Batasunaren izena Broussain eta bertze zonbeiten arabera behar zen Eskual-botitza, Eskual batasuna erran nahi duen Ziberotar hizkuntzatik atheraia"), Mde 2 ("denek dakite bertzerik ez duela erran nahi deutsch izenak [...] Irlandara ba da izan kultura-bide Irlandarrentzat, horrek ez du erran nahi den ttipien aiherkunderik ba zutenik Latin handiaren eretzean"), D. Landart 2 ("zer erran nahi du, besta hitz horrek? Zer erran nahi dut, aipatuz itsuskeria?"), Lantziri ("Zer dira karatoxak? Espaiñol hitzak maskatua erran nahi du"), Zabal 1973 ("Pentsatzen dugu Euskal Herriaren alde izateak erran nahi duela, Euskaldunen problema guzietaz axolatzea, eta bakoitzak bere bizi lekutik munduaren hobetzea"), Ardoy Gog ("Alcoran "liburu saindua" arabez al Qur'an erran nahi baitu "irakurtza""), Hiriart-U 3 (adib.: "Hautu horrek zerbait erran nahi zuen [...] Sakramendu hori hartu nahi duenak behar du konbertitu, hitz horrek erran nahi baitu: itzuli"), HerrizH 1988 ("Haien falta dela erraiteak, huts bat egin dutela erran nahi luke"), V. Huici ("Turisma nahasi bati lotua den 2-egoitzen omendatze horrek, erretretadunen ekartze haundia sortzen du, 2-egoitzak erran nahi baitu orduan xahartasuneko egoitza"), J.M. Artzalluz 2 ("Orrek erran nai du gure opor egunak ondo antolatu bear ditugula, programa ona egin bear dugula", "Izketaldiari, itzegiteari komunikazioari baietza emateak egian eta jatortasunean bizitzeko aukera egitea erran nai du"), XArb ("Eskualdun! Hitz horrek laburra delarik, asko gauz erran nahi du"), J. Muñoz ("zeren lehenik ezezaguna izateak ez baitu erran nahi bortitzagoa denik"), J.L. Davant ("Baina zer erran nahi du horrek?"), Tx. Heguy ("kultur eskaintza baten antolatzeak zerbait erran nahi du"), Enbata 1998 2 ("Horrek ez du erran nahi ez dugula jendetasunik", "Horrek ez du erran nahi oztoporik ez dakiekeela bide bazterretik jalgi"), Leihotik 1999 ("Jendeen izpirituan kontserbatzeak erran nahi du ere ondarearen zaharberritzea eta beraz balorean ezartzea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

erran nahi izan: DFrec 7 (Herr 1977 4: "hunek erran nahi du", "hitz horren erran nahi baitu ganbera","horrek ez du erran nahi ez duela bere bidean aurkitu trabarik", "gaurko egunean ez du horrek fitsik erran nahi"; Euskaltzainburuaren agurra in Euskera XXI 2: "egungo bilkura hunek zer erran nahi duen aditzera emanez [...] hori erran nahi du izen horrek"; Hiriat-U "artalde bat dela eliza horrek ez du erran nahi batek mee besteak mee denek marraka bera...") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

erran nahi izan: ElhHizt (AS: 1 significar, querer decir; 2 ser importante, significar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erran 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: erremediorik gabe.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

gabe.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erremedio sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

ezinbestean.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: (Lar, Añ (V, G)). Dicho y hecho. Tr. Documentado en autores vizcaínos y guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII. Jauna, lenena zure izenean: ta esan ta egin, botoia bertan atera ta pobreari, tori Jainkoaren izenan eman zion. Cb Eg III 391. Orra bada, esan da egin, nun inprimierazo ditudan aurten. GavS 6. Esan ta egiñ, kunplitu zuen esan zuena. Urruz Urz 51. Eta, esan da egin, amonatxo biak joan ziraden antxintxika. Apaol 123. Eta esan da egiñ, bere eske ioan ziran norbaitzuk. Ag AL 30. Esan da egin [...] biaramonean eroan eban. Echta Jos 198. Ta esan eta egin: artu sutan egoan burduntzia, eta zast! Bilbao IpuiB 176. Esan da ein gañera! SM Zirik 120. v. tbn. Mg CC 240. JJMg BasEsc 9. Zav Fab RIEV 1907, 96. Añ EL2 5. Izt C 163. Lard 75. Zab Gabon 62. Arr May 152. Goñi 116. Iraola 34. Muj PAm 50. Altuna 12. Balad 236. Mok 22. Enb 138. Otx 176. Kk Ab II 95. TAg Uzt 140. Munita 70. JAIraz Bizia 78. Akes Ipiñ 9. Erkiag Arran 58. Zait Plat 19. Alzola Atalak 44. NEtx LBB 159 ESAN ETA EGIN

104: 9, 2, 2, 54, 8, 5, 2, 16, 2, 3. esan eta egin Aizu, Deia Elhuyar Elkar Berria EiTB Jakin Karmel Argia Erlea DiarioVasco

Beste (edozein) iturritako erabilerak

52: 12 (“Esan eta egin; izan ere, Oteizak gai bat esku artean hartzen zuenean emaitza egundokoa izaten zen.”), Patxi Zubizarreta 5, Asisko Frantzizko 4, Bernardo Atxaga 3, Hasier Etxeberria 3, Txillardegi 2, Mirentxu Larrañaga 2, Koldo Biguri, Josu Zabaleta, Elizen arteko Biblia, Xabier Mendiguren Elizegi, Edorta Jimenez… esan eta egin Berria

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Esapideei dagokien sistematika

eta.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esan eta egin sarreretan.

Jatorrizko forma

esan, erran

Jatorrizko forma

buruz esan, buruz erran

Euskaltzaindiaren Arauak

esan, esaten. du ad.

Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da

B eta G denez, euskara osoari begira hobestekoa da esan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: esan gura izan, esan nahi izan, esateko moduan, zer esanik (ere) ez (dago, da); eta adibide gisa: esan gabe doa, esan nahi baita.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS: esan nahi izan / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

gura izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esan 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: ez dakit hitz horrek zer esan nahi duen.

Esapideei dagokien sistematika

izan.

Esapideei dagokien sistematika

nahi izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nahi izan sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esan 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

zer esan nahi du kristauaren izen horrek?

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esan 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

esateko moduan, XVI. mende arte ez dugu literatura obrarik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan sarrerako eta azpisarrerak: . dira, dirudienez. esan zer esanik (ere) ez zer esanik (ere) ez dago, da Heg

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(eta ) 111: E. Mujika, Elizondo , 1922, 1923, a 1931, Elizondo , A. Arozena, JAIraz , B. Iraola, 1964, J.M. Torrealdai 3, Txill , Lek, A. Arrinda 2, 2, P. Alkain, J. Arregi, Umandi, P. Uribarren, Azurm, J.R. Etxebarria, J. Iturbe, Ataño , J. Zulaika, K. Navarro, I. Unzurrunzaga, , Berron, J. Lasa 2, LMuj, B. Bakaikoa, 1977, eta 2, 1980-1988 2, PAlt 3, P. Berasategi, L.M. Bandres 3, K. Altonaga, Satr, , , R. Zapirain 2, , L. Azkune, , F. Ibargutxi, X. Mendiguren B., T. Erkizia, J.M. V. de Mendizabal, A. Urretavizcaya, Amatiño, , P. Ezkiaga, J. Agirre, , R. Manjon, A. Kazabon 2, 1991, PPer 2, K.D. Izpizua, I. Gaminde, , J.K. Igerabide, K. Linazasoro, A. Osa, A. Loidi, A. Sarasua, A. Ibartzabal, M. Lopez 2, K. Izagirre, J.R. Aizpurua, M. Arregi, , Zubk, Y. Oñatibia, 1996, 1996, 1997 2, 1997, I. Olea, J. Intxausti 2, J.I. Basterretxea, , H. Etxeberria, J.A. Arrieta, E. Antxustegi, Y. Arrieta, J. Arretxe 2, 1998, J.E. Urrutia, A. Iturbe, A. Garikano, 1999 Adibide batzuk: A. Arozena ("Guzi-guziya goitik dabil, oso goitik, etxe-errenta berriz zer esanik ez... gurea seigarren bizitza baita...!"), ("Mendekoak, zer esanik ez, buru ta burukote oiekatik gorriak esan eta zabaltzen"), ("Zer esanik ez bertsolariak atsegin aundiz entzun zituala jendeak"), Berron ("Onela izan da bizikera guzian: aozko izketan noski, eta idatzian zer-esanik ez"), Ataño ("Guda galdua geneukala ere, zer esanik ez"), J.M. Torrealdai ("Bizkaian bertsolari gehien Gernika inguruak sortu ditu, Markina eta Durangaldeak baino gehiago, eta zer esanik ez Arratia, Txorierri eta Mungialdeak baino"), PAlt ("Grafia soilari nagokiola, zer esanik ez letraldatu gabe dagoen dagoenean ematen dudala esku-izkribukoa"), L.M. Bandres ("Guzti honek, zer esanik ez, pedagogi arloan bide argi bat markatzen du"), K. Linazasoro ("Baina arrimatu ezinean zebilen Higinio koitadoa bere bizarra zela medio eta estorbo, azkurea egiten zuela goran eta beheran zer esanik ez"), ("Iparraldean zer esanik ez, euskarak ez du inolako balio ezta errekonozimendu ofizialik, euskararen egoera are okerrago gertatzen delarik"), PPer ("Noiznahi ere atsegin ematen du larre soileko elorriondo xarmagarri bati begira egoteak, eta zer esanik ez, negu gorrian zuhaixka xarpail horren edertasun zaildua nabarmentzeko elur zuriak inguru guzia estaltzen dizunean"). zer esanik ez (dago, da) zer-esanik ez LoreUsain Euzkadi Argia El Dí Loretegi Joañixio Aranzazu HetaH Kolorea Zigor Baietz/2 Punto y Hora Saioka/6 /7 Egin Arrantzaria Bertsolaritza Elhuyar Idazleen II Ihardunaldiak Fisikaren historia Etno-test Deia Esaizu/BBB1 Ovniak Aretxagazeta Habe DNoticias 7 baietz Lur eta Ingurugiro Goierritarra Ostiela! // El Día Aranzazu Deia

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

: DFrec 29 ( 9, M. Ugalde, E. Arozena, 5, A. Zavala, 5, Vill 3, , , , ), AB38 1 Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. zer esanik ez ZArg Anait Deia Liburu Zuria Zehatz La voz de España Egin //

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

: EuskHizt - ElhHizt (s.u. AS gisa) Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA, PMuj . zer esanik (ere) ez esan // EG/CE EF/FE EF BF DBF DVC

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

sarreran jaso da azpisarrera gisa, eta adibide osatuarekin [ ]; eta sarreran ere aipatzekoa izan liteke, adibide gisa edo. esan «hark, zer esanik ez (dago), lehengo lepotik edukiko du orain ere burua» zer

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. esan 1

Erabilera-oharrak

aldaerak onartzen ditu. zer esanik (ere) ez (dago, da)

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hark, zer esanik ez (dago), lehengo lepotik edukiko du orain ere burua.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: falta egin, falta gabe.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: faltan, falta nabaritu, faltaz.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

falta egin; falta gabe

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: adib.: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

falta sarrerari dagokion azpisarrera.

Txostenaren laburpena

Saio bat egin da falta nabaritu, faltan bota, falta sumatu, mira egin lematizatzeko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

falta ikusi G 1 (Cb Just: "Anaiak diruaren falta ikusi, ta lapurra ill nai zuen"); falta nabaritu EB 1 (MEIG: "Bestetan sartzeke, gorago nabaritu dugun -n falta berbera seinalatuko dut huts-hutsik hemen ere"); mira egin'falta nabaritu' adierarekin, EB 1 (MEIG: "ez nintzen luzaroan libre egon, gero mira egiteko adina ez, bederen") // Ik. horiez gain OEH argitaratuan AS gisa emandako eskas aurkitu (EZ Noel: "Arratsean direnean / urrun bidean bathu / Jesus haur mansoa dute / biak eskas aurkhitu"; Lg II: "Bere semea eskas aurkhitzean"; Daguerre in Brtc: "Irakurtzen baduzu lehiatu gabe (...) ez duzu deus ere eskas aurkhituko") eta eskas izan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira falta nabaritu 5 (J.A. Arana M.: "Batek baino gehiagok nabarituko zuen eskualde baten falta: Gipuzkoa"; PGoen: "bereziki txosten hau gertatzerakoan, nabaritu nuen aipatzen dudan osotasun falta"; Oinarri/2: "aspertu egiten zen eta zerbaiten falta nabaritzen zuen"; A. Albisu: "Basoko otsoek nabaritu zuten Xikerren falta, baina ulertzen zuten bere desagerpena"; Hemen 1987: "Gainera, entrenamendu falta ikaragarria nabaritzen zen, bakarren bat salbu"); falta sumatu 1 (LingKonputaz: "Maila morfologikoan ez bezala, sintaxian horren falta nabaria sumatu dugu"); faltan bota 13 eta faltan sumatu 3 (cf. infra).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

falta ohartu: DFrec (Azurm: "egungo idazleak bait horren falta ohartu beharrik ere ez du"); mira egin: HiztEn ("zerbait edo norbaiten eza nabaritu"), LurE ("falta nabaritu") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

EuskHizt: falta nabaritu ("penaz gogoratu norbaiten (edo zerbaiten) galera edo gabezia; ik. mira egin"), mira egin ("falta nabaritu") // ElhHizt: mira (mella, falta, vacío) // EskolaHE: mira egin ('falta nabaritu') // PMuj DVC: mira (1 mella; 2 mira egin: extrañarse de algo) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Onartzekoa, formalizatu diren irizpideen aurka

esapide aski librea dirudi, baina hori eman du Euskaltzaindiak mira egin azpisarreraren definitzaile gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

falta sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

falta sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAITZERAKO a) Para mal. Zegaiti beti da leku guztietan jarraituten jakuzan gatxerako geure arerioak. Arz 28. Meditazio au [...] onerako ta gaitzerako izan diteke. Cb Eg II 10. Izanik proximuak egin daben gauzia berez bardina, nai onerako ta nai gatxerako, geijagoko bagarik juzgetia gatxerako egin dabela. fB Ic II 218. Jesusek [atzen juizioan] onerako edo gaitzerako bere epaia emateko. Lard 435. v. tbn. Ldi IL 55. Ipernukoak ere bai [biztuko dira], gaitzerako; egin zituten gaiztakerien zigorrak yasateko. Or QA 99. Orixe, onerako edo gaitzerako, euskalari trebea genduen. MIH 262. Ametsa gaitzerakoa danean askotan gertatu zaidan: "ametsetan ari ote naiz?", eta, berela esnatzen natxin. Or QA 102. Bidea, gezurraz baliatzea zilegi baldin bada (probetxugarri den gezurraz, jakina), ez da gaitzerakoa. MEIG VI 62. b) (Precedido de gen.). Para mi (tu, su, etc.) mal. Bere on-aldera Jangoikoak zuzenzen diozkan neke-tentanzak arzen ditu bear ez den aldetik eta bere gaitzerako. Mb IArg I 230. v. tbn. Cb Eg II 10 y Astar II 269 (gatxerako). Bixenta, nere gaitzerako andregai izatera iritxi ez zana. JAIraz Bizia 23. Neure burua arkitu nai dut, nere gaitzerako bada ere. Txill Let 23. Lapurreta besterik ezta zuzenbidea, beraz, adiskideen onerako ta etsaien gaitzerako, alegia. Zait Plat 95

adib: iz. Bizk. Grina bizia, bereziki haragizko atseginetarakoa. Zure gorputzari gaitzerako garramura eta lera txarra galarazteko. garramura

1, (“Bertan esan zioten ur horiek ez zutela balio bere gaitzerako, begietako gaixotasunetarako soilik baizik”). gaitzerako Laneki

Beste (edozein) iturritako erabilerak

11: (“Klonazio terapeutikoa: Diabetesa sendatzeko, intsulina sortzen duten zelulak sor daitezke klonaturiko zeluletatik, baita dopamina sortzen dutenak ere Parkinsonen gaitzerako”), Iñaki Segurola 3 (“Gizon-emakumeen izaera gaitzerakoa deklaratzen dute nola bataren hala bestearen hanka-arteek”), Elizen arteko Biblia 2 (“Senideok, ez izan haurren antzeko zeuen irizpideetan; gaitzerako bai, izan zaitezte haur; baina irizpideetan izan zaitezte pertsona helduak”), Juan Garzia 2 (“oso jite berezikoa (azpi) genero guztiz zehaztugabe horren barruan ere, nahiz oraingo irakurleari ez zaion gertatuko beharbada hain berezi, argitaratu zenetik hona Rulforen saio berritzaile eta - hitza oraindik erabilgarri bada - iraultzaileak - aldez edo moldez, onerako nahiz gaitzerako - izan dituen jarraitzaile ugariek eredu nagusietakoa bilakarazi baitute dagoeneko hori egungo idazle eta irakurleentzat”), Piarres Aintziart (“Ongirako edo gaitzerako”), Jose Antonio Mujika (“Ene gaitzerako seme”), Jon Muñoz (“Helarazi zion bada, bertze iritzirik gabe, segidan doakizun gutuna, bere gaitzerako balia ahal zezakeen sendabide baten gisara”). gaitzerako Berria

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-rako librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gaitz

Jatorrizko forma

gaizki(a), txarr(a), gaitz(a)

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. / AS: gaitz egin, gaitz erdi adlag., gaitz erran, gaitz erraten. Ipar., gaitz esan, gaitz esaten.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gaitzera hartu, gaitz(-)erraile iz., gaitz(-)erraite iz., gaitzez, gaitz nahi izan (desiratu, opa izan).

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gaitz egin, gaitz erdi

Kategoria

iz.

Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da

sarrera banatan ematekoak dira gaitz-1 (iz.); gaitz-2 (izond.)

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

hartu: -ra.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Diakronia

Zah.

Erabilera-oharrak

gaitzera hartu bezala, gaitzera ezarri / itzuli / bihurtu ere erabiltzen da.

Forma baten adiera(k)

gaizki hartu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: adlag.

Idazkera egoki(en)a eskainiko da

lotu/bereiz ematekoa den ikus

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-erraile.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaitz 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaitz erran (eta gaitzerran 4) IE 20: E 5, Lç 5, Mat, Harb, Ax 3, O Pr, ES 3, Balad; gaitzerraile (eta gaitz erraile 1) IE 7: E 1, Lç 6; gaitzerraite (eta gaitz erraite 2) IE 10: E 1, Lç 9; gaitzerraiteka IE 3: Lç, Sp Phil 2; gaitz esan G 4: Cb Eg II, Gco 2; AzpPr ("Nere kalidadez nabill giza-legez, gaitzikan esan ez nik uste dedanez"); gaitz-esaka: Ik. OEH argitaratuan Or Poem: "Begiz, ezpaiñez tximuka, mingaiñez gaitz-esaka"; gaitzesale: Ik. OEH argitaratuan Ayerb EEs: "Zure gaitzesaleak maite badituzu", EgutAr ap. DRA: "Gaitzesale zitalak ezin ongi bizi, beren buruak gaizki bait dituzte ezi"; gaizki erran 46, IE-Zu: E 3, Lç 4, Harb, Ax 7, O Pr, SP 23, Lg II, Dv LEd, HB Egia, Ox; Bp I 3, Arch Fab; Ik. OEH argitaratuan gainera He Phil: "Gaiski erran gogo duten hura", "Gaiski erran bat, [...] fermu gelditzen ohi da entzuillen buruetan zenbeit hitz pulit eta agradagarritan ematen den orduan"; He Iac 4,11: "Ez derrazuela gaixkirik, ene anaiak, batzuk bertzeez"; TB Petr 2,23: "Gaizki ziotenean, ez baitzuen mehatxurik egiten"; gaizki errail(l)e (eta g. errale, erralle) 26, IE-Zu (EZ 3, O Pr, SP 15, Gç, Mih, Laph 2; Bp I 2, Egiat); ik. OEH argitaratuan, gainera, P. Erramuzpe in Onaind MEOE: "Gaizki errailea beti bertzez gaizki erranka"; eta aipatuak: Ch II, He Rom 1,30, TB 1 Cor 6,10; gaizki erraite (eta gaizkierraite 1) IE 4: Lç, Ax 2, O Pr; Ik. OEH argitaratuan, gainera, He 1 Petr 2,1: "Utzirik beraz gaxtakeria guziak, tronperia, itxurapen, inbidia eta gaixki errate guziak"; gaizki erraiteka IE 1: SP Phil; gaizki erraitetasun IE 1: SP Phil; gaizki erraiteko IE 14, guztiak ap. SP; Ik. OEH argitaratuan gainera He Phil: "Begira zaite ahalkeria eskastetik, zeinei bethi gaiski erratekoak bait darraiste"; gaizki erraka IE 1: Añ CatAN; Ik. OEH argitaratuan gainera gaizki-erranka LE-Ir: "Jauna, zergatik egon bear du zakur garrek gaizki-erranka (Dabid) erregeren kontra?"; gaizki esan (eta gaiski-, gaizki-esan) 70: B 32 (fB 29, Ur MarIl, AB AmaE, Etxba Ibilt); G 35 (Lar SAgust, Cb Eg II 2, Mg CC 7, VMg 3, Gco I, Lard, Aran SIgn 2, Xe, Sor Bar, AzpPr, A Ardi, Ag G, Ill Testim, EusJok, Inza Azalp 2, Or SCruz, Tx B 4, Etxde JJ, Basarri, MAtx Gazt, Berron Kijote); EB 3 (MEIG); Ik. OEH argitaratuan gainera ConTAV: "Au esan diodanean, asi da gaizki esaten" eta aip. Acto; gaizki-esaka (eta gaizki esaka 19, gaizkiesaka 4) 44: B 1 (Or Tormes), G 42 (CatBurg, Cb 6, Gco I, Lard 11, Aran SIgn 3, EusJok, ArgiDL, Or 4, Tx B I 4, Lab EEguna, Etxde AlosT, NEtx LBB, Basarri, Uzt 2, Berron Kijote 4), EB 1 (MIH); Ik. OEH argitaratuan gainera Ur Mt 9,3: "Gaizki esaka ari da Jaungoikoa gatik", IBe Petr 4,4: "Gaizki-esaka ari dira zuengatik", CrIc: "Zeinbat gaiski esaka juezen, abogau ta eskribauben kontra", Arr Orac ap. DRA: "Burla, ixeka eta gaizkiesakak gure amorez eramateko"; gaizki-esale (eta gaizkiesale 2, gaizki/gaiski e. 4, eta -esala 15) 80: B 69 (fB Ic 68, Ag AL); G 6 (Mg CC, Lard 3, NEtx Nola, MAtx Gazt); EB 5 (MEIG); Ik. OEH argitaratuan aipatuak: CrIc, IBk 1 Cor 6,10, IBe Tit 2,3; gaizki-esate (eta gaiski/ghaizki e. 12) 29, B-G (fB Ic 21, Ur MarIl, Mg CC 3, Lard 4); Ik. OEH argitaratuan gainera Echve Imit: "Mesedeakgatik esker gaiztoak errezibitu nituen, milagroakgatik gaizki esateak"; Arr Orac ap. DRA: "Burla, ixeka, gaizki-esate, masalleko"; IBk 1 Petr 2,1: "Utz itzazue, beraz, gaiztakeria guztiak eta azpikeria, itxurakeria, bekaizkeria eta gaizkiesate guztiak" (IBe "gaizki-esate").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaitz erran IE 1: F. Nesprias; gaitz esan EB 1: G. Aulestia; gaitz-esale B 1: J. Zubikarai; gaizki-erran IE 1: Lek; gaizki esan (eta gaizki-esan 1) 9: B 2 (Onaind, Zubk); G 5 (Urruz, Ag G (dudazkoa), Arti Mundu, Vill, Or MB); EB 2 (I. Zaldua, G. Aulestia); gaizki esaka (eta gaizki-esaka 5, gaizkiesaka 2) 14: B 1 (Or Tormes), G 5 (J.V. Landa, J.M. Azkue, M.M. Apalategi, Vill, Berron Kijote); EB 8 (X. Amuriza, Emakume olerkariak, Lab, M. Iturbe, L. Anselmi 3, MAtx); gaizki-esale B 1: Ibarg; gaizki esate 2, B-EB (Ibarg; G. Aulestia: gaizkiesate).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaitzerran: HiztEn, LurE; gaitzerrate: LurE; gaitzesan: HiztEn, LurE, Euskalterm (gaitz esan) 2; gaitzesaka: HiztEn; gaitzesale: HiztEn, LurE, Euskalterm (gaitz esale) 1; gaitzesate: LurE; gaizkiesan: AB50 2 (1 gaizki esana), Euskalterm 1; gaizkiesaka: AB50 1; gaizkiesale: Euskalterm 1; gaizkiesate: Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gaitzerran: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; gaitz-erraiketa: PMuj DVC; gaitzerraile: Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC (gaitz-erraile); gaitzerraite: EuskHizt, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC (gaitz-erraite); gaitzerraiteka: DRA, PMuj DVC; gaitzerraiteko: DRA; gaitzesan: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF, PMuj DVC (gaitz-esan); gaitzesaka: ElhHizt; gaitzesale: EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, DRA, PMuj DVC (gaitz-esale); gaizki erran: HaizeG BF (gaizkiak erran), DRA; gaizki-erraile: Casve EF (gaizkierraile), Lh DBF (gaizkierraile), DRA, PMuj DVC; gaizki erraiteko: DRA; gaizki esan: HiruMila, DRA, PMuj DVC (gaizki-esan); gaizki esaka: HiruMila (gaizki esaka), ElhHizt, DRA, PMuj DVC; gaizki-esale: HiruMila (gaizkiesale), ElhHizt, DRA, PMuj DVC; gaizki-esate: DRA, PMuj DVC// Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

gaitzerraile Ipar. h. gaitzesale // EBB (1997-03): gaitzerraile baztertu, eta gaitz erran, gaitz esan arautu dira.

Zerrenda osagarriak

IparKazet (Justizia): diffamation: zikintze / gaitz erraite.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-erraite.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gaitz erran, gaitz erraten. Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gaitz esan, gaitz esaten.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

onez ez bada, gaitzez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

nahi izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaitz 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Diakronia

Zah.

Erabilera-oharrak

gaitz nahi izan bezala, gaitz desiratu, gaitz opa izan... ere ageri dira.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: are gehiago, ezin gehiagoan, gehiagoko(rik) gabe, gehiagorik, gehiagotan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gehiago dena, gehiago gabe, gehiago izan.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

are gehiago, gehiagorik, ezin gehiagoan; gehiagotan; ik. erabilia den gehiagoko gabe

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gehiagoko gabe (arautua izateaz gain, erabiliagoa dela adierazi nahi da, definitzaile gisa aipatzean).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

Corpus eta hiztegietako datuak

gehiagoko iz.ak jaso ditugu hemen, ez izlag. eta izond.ak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iagoko 18: G 1 (Munita: "Guzti-guztia eta gehiago piñuak eman zuan, eta geiagoko orrekin [...] erloju jator bat ipintzeko asmoa artu zan"); IE 17 (Harb 3: "Gehiagokoez orai ez minzatzea gatik", "Susana falso testimoniotik [libratu zuen] berze gehiagokoekin", "Baina hauk eta gehiagokoak liburua ez sobera handitzea gatik utzten ditut"; Ax 2: "Emaiten deraue aberatsei beretzat behar duten baiño gehiago, gehiagoko hura probetara parti dezaten amoreakgatik", "Behar du [...] hala beztitu eta ez gehiago. Zeren gehiagokoaz desohoratzenago du bere burua, ohoratzen baiño"; Lg II: "Ez da egia ez darotzudala gehiagokorik agindu?"; HU 2, adib.: "Bertzek baino goraxago eta bizixago behar-bada, bainan gehiagokorik ez"; JE Ber 2, adib.: "Donostian, holetan, bertzela dabiltza gauzak eta gehiagokoak dira"; Barb 3, adib.: "Horren ordaintzekoa balinbadugu ere, ez dugu, zorigaitzez, gehiagokorik"; Ox: "Dritxolariak behar duen ozarkeria doi hura; gehiagokorik ez"; Zerb IxtS 2, adib.: "Gehiagokorik pairatu gabe"; StPierre: "Etzuketela hortan gehiagokorik atera"); Ik. OEH argitaratuan gainera Zby Pel: "Zer egin ziniro gehiagokorik orai enetzat?"; gehiagoko(rik) gabe (eta aldaerak) 51: B 42 (fB Ic II 7, adib.: "Zure aragizko pekatu-guriak, geijagoko bagarik, ez deutsa inori kastidadia galdu eragiten"; Ur MarIl: "Geijagoko baga neskatillatxu onek baxerritar ezer ez egijan bat"; Ag 8, adib.: "Geiagoko barik io buruan"; A BeinB: "Kaltzerpetik oratuaz geiagoko baga, garraisika ta alarauka asi zan"; Itz Azal: "Irazean edo geiagoko bagarik"; Otx 3, adib.: "geiagoko barik zaldi ganera igon"; Eguzk GizAuz 3, adib.: "Gizartekeri, baltsakeri ta abar, gaberik goizera, geiagoko barik etorri ete dira?"; Erkiag 7, adib.: "Baiña zerbaiten truke, ez geiagoko barik"; Bilbao IpuiB 8, adib.: "emen itxiten nozue geiagoko barik"; SM Zirik 2, adib.: "ixil-ixillik danak entzun zitxuan ta geiagoko barik juan zan bere errekaura"; Alzola Atalak: "Eta geiagoko barik, emen amaitzen dogu gaurkoan"); G 5 (Zab Gabon: "Eta geiagoko bage artu zuan [...] solomo ederra"; Ag G: "geiagoko gabe, sartu zan sukaldera patxada osoan"; Urruz Zer: "Eta geiagoko gabe preso?"; Berron Kijote: "Geiagokorik gabe, bere lantzoia tinkaturik ekin zion"), IE 4 (Hb Egia: "Badu minik aski, gehiagokorik gabe"; Barb Sup 2, adib.: "Eta hantxet, gehiagokorik gabe, makilka berehala hasi ziren"; Xa Odol: "Jainkoari eskerrak hortan gelditurik: / geiagokorik gabe bi erhi mozturik"); Ik. OEH argitaratuan gainera Prop 1897: "Benedikatu nuen, eta gehiagokorik gabe jarraiki nintzaion ene urhats bideari", eta aipatuak: A Ezale, Enb; geiagoko izan G 1: Izt C ("Eta oraindik ere geiagokoa dana, egunik euritsuenetan ere gordetzen dau bere neurri din diñakoa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iagoko 3, IE-EB (Lander: "ez diozkala gehiagoko dituzken euskal-hitzak atheratuko"; Jnn Bihotz-2: "gehiagokorik zer egin zezaken?"; XArb: "Nahiago dut gehiagokorik erran gabe gelditu"); ge(h)iagoko(rik) gabe (eta barik) 9: B 3 (Ag Kr: "Baña zelan geiagoko barik?"; Bilbao IpuiB OEHko testuinguru berean; J. Garitaonaindia: "paparrean eskegita eroateak bakarrik, geiagoko barik, salbauko ez gaituana"); G 1 (Alt LB: "geiagoko gabe, iritxi ziran"), IE 4 (Barb OEHko testuinguru bera; B. Mendisco: "gehiagokorik gabe, agurtzen zaituztet"; Xa Odol OEHko testuinguru bera; Herr 1989: "bururatzen da partida gehiagokorik gabe"); EB 1 (E. Larre: "gehiagokorik gabe barrika baten gainerat igan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gehiagoko: DFrec 9 (guztiak izlag.), AB38 3 (hauetan g. abiadura 'máxima velocidad'; gero eta g. 'progresivo'), AB50 3 (2 'adicional', 1 'subasta'), Euskalterm 9 (guztiak izlag.) // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gehiagoko: DRA ('superior'); gehiagoko gabe, barik: PMuj DVC (sin más ni más) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -ago-ko (cf. aurreragoko).

Kategoria

izlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gehiagoko xehetasunetan sartu gabe.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

geiagoko gabe: 2 ager. (Ag G, Urruz Zer); ge(h)iagokorik gabe: 3 ager. (Berron Kijote, Xa Odol)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

geiagoko barik: B 4 (Ag Kr, Bilbao Ipuin, Eguzkitza, Garitaonaindia); geiagoko gabe: G 1 (S. Altube)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: geiagoko bagarik 1; geiagorik barik 1; AB38-AB50-HiztEn-LurE-Euskalterm: ø

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Erabaki gabe utzi da forma

erabilia al da?

Beste sarrera batean argitzekoa

gehiagoko(rik) gabe forman eskainia du arauak.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-an

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. / AS: : , , , . hutsa izan akats hori, akatsa baldin bada, hutsa da besteen aldean hutsean huts egin huts eragin

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: . hutsaren hurrengo, huts eman, hutsera bota

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

("Akats hori, akatsa baldin bada, hutsa da besteen aldean") . huts egin, huts eragin, hutsa izan , hutsean

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: . akats hori, akatsa baldin bada, hutsa da besteen aldean

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. huts 1

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

zerbait hobe da hutsa edo hutsaren hurrengoa baino.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez da agertu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

'airerik... gabe' adierako 2 ager. jaso dira, EB (Trancho, A. ; Suarez Barrutia, J. ); (+ ) zalantzazko adierako 7, EB. hutsean Fisika Orokorra (II) Esperientzi. Gizarte Natura 4 OHO hutsean hutseango

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

aditza (aldi eta alde guztietakoa da, 538 ager.): bereiz idatzia 411 aldiz azaldu da: B-G-IE-ZuAm; EB 18 (MEIG, Mde Osk ); marratxoz lotuak 26 ager. ditu, B-G-IE; 101 aldiz ageri da: B 4, G 92, IE 4, EB 1 (MEIG); izena (ZuAm izan ezik, beste euskalki guztietan azaldu da); 41 ager.tatik 23 formakoak dira, B-G-IE eta EB 1 (MEIG); 16 formakoak, B-IE <1900 epean; formek ager. bana dute, IE-B; aditz-izena: 57 aldiz azaldu da, B 52, G 2, IE 2; 3 aldiz: IE 1 (SP eta EB 2 (MEIG); eratorriak: IE 1; IE 2; bana, IE-B; G 1. a) huts egin (+ huts egiñ, huts in, uts egin, uts egiñ, uts ein, uts in) HaurB, Kurl huts-egin (+ huts-egiñ, uts-egin, uts-egiñ) (h)utsegin b) (h)utsegin (h)uts egin huts-egin , uts-egiñ c) (h)uts egite hutsegite Imit) d) huts egile: huts-egile: hutsegile, utsegille hutsegingaitz

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aditza: 108 aldiz azaldu da: B 13, G 18, IE 8, EB 42 eta EgAs 26; 5 aldiz: B 3, IE 1, EgAs 1; 2 aldiz, G; izena: 7 aldiz agertu da: G 6, EB 1; 2 aldiz: B, EgAs; aditz-izena: 6 aldiz azaldu da: G 2, EB 1, EgAs 3; behin, EB; 78 aldiz: B 10, G 20, IE 2, EB 28, EgAs 18. a) huts egin (hux egin, uts egin, uts ein, utz egin...) (h)uts-egin utsegin b) (h)utsegin huts egin (uts-eiñ) c) huts egite (uts egite, utz egite) huts-egite (h)utsegite (utseite...)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

(AB38 8; AB50 17; Euskalterm 10; HiztEn, LurE); (Euskalterm 1); (Euskalterm 2); (AB38 1); (Euskalterm 2); (DFrec 8; AB38 1; AB50 7; Euskalterm 15; HiztEn, LurE); (HiztEn, LurE); (Euskalterm 1; HiztEn); (Euskalterm 1, HiztEn); (DFrec 1); (DFrec 9; AB38 3; AB50 12; Euskalterm 63; HiztEn, LurE). huts egin huts egite huts-egin huts-egite huts-egite hutsegin hutsegile hutseginkor hutseginkortasun hutsegintxo hutsegite

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

egin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. huts 1

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

huts egin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. huts 1

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

arbuiatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

, isil(du), isiltzen. ad. isildu da/du

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

isildu, isil(du), isiltzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: (V-arrig, G-azp, ixiltzeke G-azp, isiltzeka V-gip, ixiltzeka V-gip, isiltzake V-m, G-azp, ixiltzaka V-gip, G-azp, isiltzaka V, G-azp, ixiltzaga G-goi). Ref.: A (isiltzaka); EI 207. Sin callar, (hablando, cantando, etc.) sin parar. Jardun dagiela ixiltzaka. Mg PAb 219 (CO 202 isiltzaka). Gauz oiek bakarrak esaten, egunez eta gauez isiltzaka. Lard 538. Ixiltzaka dei egingo degu. AB AmaE 54. Biotzaren erdian isiltzake deadarrez. Ag G 253 (41 ixiltzake). Kanta-kantari isiltzeke. Erkiag Arran 102. v. tbn. Ixiltzeke: NEtx Antz 50. AEmil AndreM 149 ISILTZEKE

1, (“Oraindik hango garrasiak isiltzeke daudenean gure lurraldetik gertu dagoen Guadalajaran gizon batek emakume bat hil du duela egun gutxi”). isiltzeke Argia

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tzeke osaerako librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Orain arte horrelako gehienak adibide gisa jaso ditugu.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa sarreran. isil

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: sin perjuicio de.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

adierazle egokia da, eta onarpen eske aurkeztua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

kalte sarrerari dagokion azpisarrera.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an/-tan: -an formako arautuaren ondoan, -tan formakoa ere jasotzekoa da, oso erabiliak baitira biak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

kalte sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

kalte sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

'-en kontra'.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: , , , : . -en kaltean kalte egin, kalte eragin, kalte-galera, kalte hartu kalte izan kalte-ordain kalte-ordaina eman, kalte-ordaina hartu

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

. kalte egin, kalte eragin; kalte izan; -(r)en kaltez

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. kalte

Erabilera-oharrak

-en kalteko moduan erabilia.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

osasunaren kalteko janariak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

: 5 ager. (UZEI, J. Etxaide, K. Muniain); : 4 ager. (M. Aierbe, K. Muniain; 1989). kalte-ordain kalteordain EHAA

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

: AB50 2; Euskalterm 12; HiztEn; eta (Euskalterm); : AB38 1; Euskalterm 4; EEgunk; eta (Euskalterm). kalte-ordain kalte-ordaindu, kalte-ordaingarri, kalte-ordainketa kalteordain kalteordainketa

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: . kalte-ordaina eman, kalte-ordaina hartu

Zerrendakoaren pareko forma(k)

cf. . damu-domaiak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-rako.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. kalte

Erabilera-oharrak

batez ere -en kalterako izan esapidean erabilia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

x- 10: Enb ("Alper etsaien gure kaltezko Zemai ta zitalkerija"); 2 ("Jainkoaizunkeria, siniskeria, donaustea ta Erlejiñoaren kaltezko beste utsegite guztiak", "lenengo aginduaren kaltezko obena egiten dabe"); Otx ("bere ixakerearen kaltezko beste mizkeri askorik jan izan ezpa'leu"); Erkiag 2 ("Norbere buruaren kaltezko edo aurkako zer bat", "txakur bakar ta apal aren kaltezko jazarpena"); Inza 2 ("Jerusalemen aien kaltezko nasketa sortu zanean", "gure animen kaltezkoetatik askatzeko eskatu bear degu negurririk jarri gabe"); 2 ("erreligioaren kaltezko beste oben guztiak debekatzen dizkigu", "lenengo aginduaren kaltezko obena egiten dute"); 6, fB ("kaltezko ta mesede bagako gurari asko etorten jakuela"); Inza ("ezin du gezurrik edo kaltezkorik erakutsi"); Zait ("Kaltezkorik ez diñat aitatuko"); Or ("Zer kaltezko Zuri?"); Legaz 2 ("kaltezko pena eta zenzutzkoa", "Zer da kaltezko pena?"); Elkarketako bigarren osagai gisa: 1, EZ ("Zaraturik idukozu tormentari ahoa, eta aparta ezazu fortun kaltezkoa"). a) ren kaltezko KIkV Azalp KIkG kaltezko Ic Azalp Sof Aitork b) fortun kaltezko Man

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

x- 7: 1903 ("txartzat emoten dabena, Jainkozko irakaspen orren kaltezkua da"); Albzur ("beronek salatuko nau, ta ixango da, nire kaltezko, ziñaldarija"); Ibarg 2 ("izen on edo ondasunen kaltezko obenak", "Gaizpidea arimearen kaltezkoa dalako"); Anab ("Kurrutako-ren kaltezko asmoak ba'dakizkigu"); M. Oiartzabal ("Yainkoa-ren kaltezkoa ez ba-da, besteen agindua egin"); B. de Arrizabalaga ("Eusko aukeramenen kaltezko zan borbonen eraso ekiñak XVIII garren mende osoan Bizkaia larri euki eban"); Elkarketako bigarren osagai gisa: Ibarg ("Ugezabak ezin ipiñi legike langiña badezpadako eraingin -makiña- edo bizitz-kaltezko lantegian"); P. Xarritton ("Gainera, bekatoreak errege kaltezko laidoa egin du; zuzen da ondorioz gal dezan jabegoa"); B. de Arrizabalaga ("halako eskabideei bizkaitarrek hutsik barik behingoan jarten deutse foru-kaltezko gora jotea"); H. Knörr ("Zentzugabeko errekabideak, aspaldi-aspaldikoak, osasun-kaltezko hondakinen biltoki"); 1931 ("Uzkurtz-kaltezko axiak gaur bestetan tegiñezko axe erauntsi orrek Iparraldetik baño erauntsijago Egoyaldetik putz egiten dau"). a) ren kaltezko Urteko Domeka Don b) bizitz-kaltezko errege kaltezko foru-kaltezko osasun-kaltezko uzkurtz-kaltezko Euzkadi

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

: AB38 2 (dañino) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. kaltezko //

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

: EuskHizt (- , adib.: ), Lur (pernicioso) eta (nuisible, pernicieux), DRA (perjudicial, que resulta en detrimento, en contra), PMuj (1 dañoso, dañino, perjudicial; 2 desafecto, opuesto, contrario; 3 malsano, antihigiénico, maléfico; 4 damnificador, malhechor; 5 adverso, desfavorable; 6 kaltezko iskilloak: armas ofensivas) Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve , HaizeG , Lh . kaltezko en kaltezko lehenengo aginduaren kaltezko hobena EG/CE EF/FE DVC // EF BF DBF

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. kalte

OEHko datuak [laburduren azalpena]

3: Or 2 ("Gorrotoaren azala lurrik elkorrena dala, otoitz eta arren, Jaunari dago luza bage entzun dezala", "Asko luza bage, aita au aita arengana aginduz doake"), Zait ("Andre, zeren zai zaitut, au ere luza-bage yauregira eramateko?"); 1, Larz ("Luza gabe, nik uste, ahurrerat oso osoa bilduko dugu"); 1, Xa ("Badut uste luze gabe joanen ote zautan"). luza bage Eus Sof luza gabe Senper luze gabe Odol

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

5: Lek ("Dakizuen bezala, zorigaitz handia da, etxe batean aurhideak elgarren kontra asaldatuak, herran bizi badira: luza gabe errekatuko da holako etxaldea"), 1986 ("Nik uste, berregokitzeko ahaleginei darizkien momentuko tirabirak dira, eta elkarrizketa askoren bidez eta, agian, 'jaunen arteko hitzarmen' moduko batekin luza gabe gainditu ahal izango dira"), 1986 ("Beste aldetik, Efek dioenez, Erresuma Batuak nahi du Elkartearen herrialdeek birsina dezaten luza gabe Europako Kontseiluak onarturiko terrorismo ekintzetan inplikatutako pertsona susmagarriak estraditatzeko erabakia"), P. Zabaleta ("Baina erantzun luza gabe, bestela nire haserrea zure gainera etorriko da!"), A. Alonso ("luza gabe eman zituen bere lehen pausoak pilota-munduan eta hamar urte besterik ez zuela jokatu zuen bere lehen partidua zuriz, Irun Hiria Torneoan"); 1, J.L. Agote ("Erromak [...] luze gabe ziurtatzen du, halaber, Lactorates direlakoen menpekotasuna edo aliantza, aurrerantzean beti leial izango zaizkiolarik"). luza gabe Zerbitzuan Hemen luze gabe

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

: HiruMila, Casve EF ( ) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , HaizeG , Lh , DRA, PMuj . luzagabe lüzagabe // EG/CE EF/FE BF DBF DVC

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

tradizio handirik gabea da testuetan; baina, Iparraldean adibidez, ahoz ezagun eta ohikoa dela dio J-L. Davantek. Osaeraz, berezia da, eta, horren ondorioz, lantaldeak ez daki zein formatu dagokion: irtenbide hoberik ezean, sarrera gisa eskainiko da oraingoz.

Esapideei dagokien sistematika

gabe.

Forma baten adiera(k)

luzaro gabe.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: , , 1 izlag.: . 2 adlag.: , . luzaroan luzaro gabe luzaroko luzaroko egonaldiak egin zituen han munduan luzaroko ez zegoela luzarora

Leku-denborazko izenen eratorriak

. luzaro gabe, luzaroan, luzaroko, luzarora

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Grafia lotu/bereiziak

gabe.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1 izlag.: . 2 adlag.: . luzaroko egonaldiak egin zituen han munduan luzaroko ez zegoela

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ra leku-denborazkoetan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan azpisarrera: Ag ("Etsi genduan, ezkiñan luzarorako"), Echta ("Luzarorako alde egingo eban ustean"), Or ("Baño aien poza etzan luzarorako"), JAIraz ("Luzarorako ez zegola antz ematen zion"), Akes ("Baie etzan au luzerorako ixen"), NEtx ("Bildur naiz luzarorako ez ote degun"), MIH ("Europan bertan badaukagu, nire ustez, zer ikasia ugari luzarorako, bestetara jo gabe"), v. tbn. AB , Zait , Osk , Erkiag . luzarorako Kr Jos SCruz Bizia Ipiñ Antz AmaE Sof Kurl BatB

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

25: Echta (OEHko agerraldi bera), J.I. Uranga 2 ("beretzat eta bere talde ederrarentzat izan bedi luzarorako", "Zorionak bada luzarorako opa dizkat Kantaritalde Donostiarra-ri ta bere zuzendari zintzo Esnaola jaunari"), X. Gereño ("Eta, luzarorako daukazu? —Ez dot uste"), S.T. Rekalde ("Ointxe ez nok luzarorako"), J. Gaztañaga ("Eta au... ongi antolaturik egin nai, luzarorako eraturik eman nai, azken-itza bailitzan burutu nai"), B. Latiegi ("orregaitik luzarorako bota zuan auzia"), A. Albisu ("Ik bear uan, bai, berekiko esan, eta oeratu zan berriro On Krixpin, baiñan ez luzarorako"), Azurm ("hau luzarorako dago eta horrela ez dago bizitzerik"), M. Ugalde ("Erroman pintatzen du hiru urtetan eta ondoren Parisa jotzen du luzarorako"), ("... daukan kapitala alde batetik eta luzarorako prestamuak eta norbere kapitala bestetik"), M. Zarate ("Ez dut uste luzarorako izango denik"), 1974 ("Euskal-jai bikaiña erriko pelota-toki ederrean; ago-barrua luzarorako gozatuta utzi dauskuna"), J. Arregi ("Eta adierazgarri horietako zenbait ez dira oso pozgarriak, batez ere diren horretan luzarorako finkatzen baldin badira"), 1982 ("Luzarorako badaukazu ere ez amore eman irakurketari gogaitaldia gailenduko duzu eta"), Osk ("Luzarorako ez noski"), I. Mendiguren ("luzarorako errentan emana"), 1989 ("luzarorako dagoela Eskifaia"), ("Hauek gaur arte iraun dute baina hango egoera ikusita ez dut uste luzarorako izango ditugunik"), E. Urkiola ("kontuz erabili ezkero bakotxa luzarorako izan leiteken susmoa baeukalako"), X. Lasa ("Berehala, ordea, argitaratako bidean jartzerakoan luzarorako geldialdia egin beharra gertatuko zaio"), 1994 ("Luzarorako gordetzeko esparragoa erosten duten lantegi ta nekazarien artean naiko eztabaida izan da"), F. Beobide ("Honako ekandu edo ohitura bat liturjiaren odol eta haragi egiten danean, gehientsuenetan, luzarorako izaten da"), 1984 ("Lan honek bi helburu zituen: bata berehalakoa [...] bigarrena luzarorakoa"), PPer ("Honelako euskaldunak gehiago ugaltzen ez badira luzarorakoa izanen da gure drama"). luzarorako Jos Lurgintza Agur Urraspide Atorra Egin Etno-test DNoticias Programazioa

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

: DFrec 9 Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. luzarorako //

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur eta , HaizeG , Casve , DRA, Lh , PMuj . EG/CE EF/FE BF EF DBF DVC

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hainbat irizpide gurutzatzen dira

baldin zurrun hartuko balitz 20. araua, baztertzekoa litzateke adlag.; baina forma horrek posible dirudi, oinarri - -duna egonik; eta arautua egonik adlag. gisa, zein leku dagokio - osaerakoari? luzarorako luzarora ra luzaroko ra-ko

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ko/-rako.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

+ izond. / adlag. (eta , , , ) 17: BPrad 2 ("gizaseme irme eta bulardetsubak naiko erromatar eta nai beziñ errez iltzera", "mendi zulotik atzera irten omen ziraden ez nai beziñ aguro"); J.I. Uranga ("gurasuak etziran arki nai beziñ lasai alabari ematen ziyoten bizierarekin"); ("Etzitzayon alabaña betondoko beltzitua berak nai bezin laxter izkutatu"), Lander ("Jostetara, hatsa hartzera, nahi bezain laster ezin helduz, lehiatukiegi egina"); Urruz ("Guk sarritan moskortuz ta — nai beziñ sarri ez baña"); P. Lassalle ("batzu bertzen kontra ere egiteko sobera bazuten eta nahi bezain ontsa jokhatuz, horien indarra ez zitaken aski urrun hel"); 1971 ("Nahi bezein gora izanik ere, zeruraino mendirik igan ez daiteke"); 1973 ("Jendeak berriz arrangura batzu bertzen gainean direla eta ez dituztela bazterrak nahi bezen deskantsuan ikusten ahal"); Etxde ("Alabaiña, Maule'ko gazteluaren giltza ez du nahi bezain erraz lortuko"); Akes 2 ("inprentaz ateratzeko asmoa, patxara geiegiz, itzultzaillearen iritziz, ez berak nai bezin azkar", "Lazkao'ko prailleak nolabait ere [...] ez ziren nai bezin arin inprentatzeko gauza"); I.M. Atxukarro ("gizoneri ardoa emango zien sarri xamar; ez noski - Iñaxio Marik nai beziñ sarri"); A. Urretavizcaya ("Aldatu egin da egoera, baina ez behintzat, nik nahi bezain arin"); UZEI ("Ebakera eta idazkera praktikan nahi bezain zorrotz bereiztea lortu ez izana ez da, nolanahi ere, horietariko txikiena izango"); J.M. Agirregabiria ("aldez aurretik aukeraturiko edozein energia zinetiko [nahi bezain handi edota txiki]) lor daiteke"); P. Sastre ("eraikitzen hasteko ordua ez zitzaion nahi bezain laster ailegatzen"). nahi bezain n. bezein bezen bezin nai b. Lore-illa Otoizlari Herr Begia

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

: EuskHizt (adib. gisa s.u. bezain, nahi izan, berantetsi, bestenaz); EskolaHE (adib. gisa s.u. nahi izan: "nahi bezain laster") // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, DRA, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , PMuj . nahi bezain EG/CE EF/FE EF BF DBF DVC

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: (Seguido de adj. o adv.). Tan (...) como quiera (quiere, quería, etc.). Beretuak betheren tu preziatu sariez, / Ohore eta azienda nahi bezain handiez. EZ Man I 66. Iguzkia nahi bezain / goizik ezta agertu. EZ Noel 111. Zeren ethorri zeien haragi iateko gutizia bat, eta gutizia hura etzuten nahi bezain fite konplitzen, hasi ziren erraiten bihurtu nahi zutela Ejiptora. Ax 519 (V 334). Bide luze zabaletan / hedatzak hire gogara, / etxe theilla gustietan / egotz nahi bezain gora. Gç 72. Irakur azu nahi duzun bezanbat; izan zaite nahi bezaiñ zuhur, eta iakinsun; bethiere ethorri behar da prinzipiorat. Ch III 43, 2. Utzi zituen nai bezain ongi Inperi bereko ta Probinzietako gauzak. Mb IArg I 197. Altxatu diren lehiarekin mahainetik, eta ez zituzten nahi bezain laster yakintsun egin apostoluak. Lg II 289. Erarik ez duenak Jauna nai bezeñ sarritan artzeko. AA I 471. Zuen biajea / egin dezala Jaunak / guk nai beziñ ona. It Fab 239. Nahi bezain axeria zaiteken ongi mintzo. Gy 56. Higan diteke urez nahi bezen gora. Hb Esk 97. Oihu hori entzutearekin, lekhuak hustu zituen, ez nahi bezain laster. Laph 65. Autaturik beste bederatzi nai beziñ bitore ta egokiak. Aran SIgn 72. Gero eginen daukuzu, nahi bezenbat espantu eta larderia. HU Zez 43. Etzetorren Joxe Marik nai beziñ laster datorren aste uraxe. Urruz Zer 110. Paxkalek ez dauzkidala xehetasunak oro nik nahi bezain garbiki eman. Barb Sup 10. Nai beziñ ongi, pake-pakean / uzten baldin badit neri. MendaroTx 309. Etziran nai bezin azkar eldu Mollarriko arkaitzetaraño. TAg Uzt 136. Ez baitaki nai bezain garbi / Goiko Jaunak zer luken nai. Or Poem 554. Ez gitazke, ondikotz, nahi bezen gora joan paper zaharretan. Zerb Azk 17. Loa etzan nai bezin paketsua izan. NEtx LBB 74. Ez guk nai bezin laster. Ib. 83. Nola lan guzia Jainkoaren graziak duen egiten, nola dagon Jainkoa nahi bezain luzaz beha. Ardoy SFran 110. Nai bezin errez ez da / askotan luzitzen. Uzt Sas 32. Ez egonagatikan / nai bezin alaia. BAyerbe 87. Eta ez dezazula Jainkoagatik gutxiets [...], nahi bezain garbi ez derizkiozulako. MIH 164. v. tbn. Hm 54. Etxde JJ 202. Zait Plat 87. Nai bezin: JanEd I 20. Inza Azalp 128. Alz Burr 19. EA OlBe 5. Anab Poli 23. (En oraciones concesivas). "Nahi bezain gaixto, si méchant que vous voudrez" SP. "Nahi bezain handi, autant grand qu'on veuille" H. Sentimendu horiek bihotzean ongi finkatzen dituena izanen da segurki meditazionerik hoberena, gainerakoan nahi bezain idorki egina izana gatik ere. Dh 52. Nahi bezain kharsu eta lejal izana gatik ere orai Jainkoaren zerbitzuan, ez horrekin ere ez naiz segur seinduen heriotzeaz hilen naizela. Ib. 124. Orobat ezin errezibituak dire presuna gazte, ohore galdu, hutsean eroriak: bertzelaz, nahi bezen edifikagarri laiteken ere, orai, halakoen bizia. JesBih 429. Baldin bekhatorea korreitzen bada eta konbertitzen zin zinez, nahi bezen kriminela izan den, Jainkoak errezibitzen du samurtasunekin. Jaur 173. Guziak sorthu dire larru berriekin: / Rusiano, Alaman, Franses, Españolak; / Nahi bezin garbiak dauzkaten odolak. Hb Esk 9. Zer lan on egin dezake holako langileak nahi bezen gizon azkarra eta bertzenaz osasunekoa izanik ere? HU Zez 203. NAHI BEZAIN

adib.: Erkaketan, nolakotasun berdintasuna adierazteko erabiltzen den hitza. (Dagokion adjektibo edo adizlagunaren ezkerrean ezartzen da). Ik. . Antonia Edurne bezain polita da. Handia bezain ederra da. Zu bezain apaina. Aizkoran bezain trebe goldea erabiltzen. Ez zela Jainkoaren begietan bat ere hura bezain atsegingarririk. Zuk bezain ederki egin du. Zuek bezain berandu heldu dira. Diren bezain bihotz-hunkigarri izanagatik. Gertatutakoaren berri jakin bezain laster etorri zen. Ohartu (ziren) bezain laster atera ziren. Ohi bezain ongi apaindua. Ez dugula behar bezain sakonki aztertua. Ahal bezain egoki. Ezin esan bezain handia. Ez hark nahi bezain ongi. // du ad. Zerbait egiteko, eginarazteko edo lortzeko asmo edo xede erabakia izan. Ik. . Zer nahi duk? Gaur liburu hau nahi du eta bihar horiek nahiko ditu. Ez baititu irakurri nahi izan batzar horrezaz argitara diren paperak. Deabruak ere halako eraginak itxuratu nahi izaten ditu aingeru antzean. Ez da aski nahi izatea. Inorena ez den euskara baturik ez nuke nahi. Nahi eta behar dugun batasun hori. Zuk nahi duzunean. Nahi badu eta nahi ez badu. Nahi bezain laster. || Jainkoak nahi badu. || (Osagarri zuzena den aditzaren subjektua eta nahi izan aditzarena bat direnean, aditz hura era burutuan agertzen da). Herodesek hil nahi zaitu. Hori sinetsarazi nahi digutenak. Zer gertatu den jakin nahi nuke. Ez genioke inori biderik itxi nahi. Otoitz egin nahi eta kemenik ez. || (Osagarri zuzena den aditzaren subjektua nahi izan aditzaren subjektuaz bestelakoa denean, aditz hark aditz-izenaren forma mugatua edo subjuntiboko laguntzailea hartzen du). Semea pilotaria izan dadin nahi du. Zer nahi duk egin dezadan? Zu joatea nahi dut. Nola nahi duzu ezkutu sakon hori nik azaltzea? Arazo hori bestek aztertzea nahi duelako. Aita-semeak elkarturik egotea nahi du baserritarrak. Ez nuke inola ere hitanozkoa galtzerik nahi; are gutxiago, hala eta guztiz ere, hitanozkoa ez dena. bezain 1 adina nahi izan desiratu; gura izan

208: (“guk nahi bezain azkar”), 4 (“baina ez nik nahi bezain garatua”), 12 (“nahiz eta ez atera nahi bezain ongi”), 94 (“Lauaxetak garcia Lorcarekin nahi bezain luze hitz egiterik izan ez zuenekoa”), 20 (“nahi bezain labur idatz dezakezu blogean ere”), 13 (“Ohikoa denez, ez dira Europako Batzordea nahi bezain urrun joan”), 23 (“Nahi bezain penagarria izan daiteke nire bizitza”), 2 (“baina prezioa ez da nahi bezain ona”), 7 (“arriskuaren analisiak ez dira beti nahi bezain zehatzak”), 19 (“Donostiarra nahi bezain beste saltatu ezinik dabil”), (“nahi bezain luzea izan daiteke”), (“BKEren ligako bigarren itzulia ez da nahi bezain ona izaten ari mahoneroentzat”), 4 (“Bidea nahi bezain laster egin ez izana”), (“nahi bezain luzaroan”), (nahi bezain handia), 3… nahi bezain HABE Aizu Consumer Berria Argia DiarioVasco Elkar Deia Elhuyar EiTB Euskaltzaindia Goiena Jakin UEU Laneki Erlea

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nahi bezain 144: Berria (“Irteera ez zen zuk nahi bezain ona izan”), Herria (“Itsasuarra alabaina beti aintzinean zuen 24-18 arte, batean taula luzea, bestean izkin-motza, ez halere nahi bezain usu sare hura”), Piarres Xarriton (“Erran dut mortalki gaitza den helburua bilatuz zeren eta, edozein ekintza, nahi bezain ona izanik ere berenaz, helburu mortal gaitzarekin eginez geroz, mortala baita”), Koldo Izagirre (“Ez nion nahi bezain arin erantzun”), Eneko Bidegain (“Geltokira heltzen da, autoa ez nahi bezain hurbil aparkatu eta ez sobera bustitzeko lasterka doa aterbera”), Jon Muñoz (“Eta, gainera, berak nahi bezain handiak edo txikiak izan ahal izan daitezela zirkulu horiek”)…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa