gabe
1 postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik atzizkia hartzeko joera dute). Dirurik gabe. Onerako gogorik gabe eta gaitzerantz makurtua. Arrisku handirik gabe. Atea irekitzeko beta gabe. Neurri gabe edanez. Kulpa gabe zigortua. Ahaide eta adiskiderik gabe gelditu. Baitakite Jainkoa gabe arnasarik ere atera ezin dezakegula. Eskatu nion aldizkaria gabe etorri da. Jainkoaren laguntza berezia gabe. Besterik gabe. Ni gabe. Hori gabe ez gara moldatuko.
2 postpos. (Partizipio burutuaren eskuinean ezartzen da; partizipio burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori ezabatu egiten da gehienetan). Aita-amak ikusi gabe joan zen. Etxean edukiko dituzu, eskolara bidali gabe. Gerorako utzi gabe. Haiek uste (izan) gabe heldua. Nahi gabe egin du. Jainkoak guk merezi gabe egin dizkigun mesedeak. Hiritik alde egin gabe egon beharra. Egiari kalterik egin gabe. Oraintsu arte argitara gabe egon dena. || Damaskora gabe, argiaren distirak begiak liluratu dizkielako. || Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna.
3 postpos. (Izenordain zehaztugabeekin, inor eta ezer erabiltzen dira norbait eta zerbait-en ordez). Ezer esan gabe gelditu. Ezer gabe. Ezeren nahaste gabe. Etxetik atera zen, inor ohartu gabe. Besterik inor gabe. Inork hitzik atera gabe. Guztia osorik gorde nahi zutenak deus ere gabe gelditu ziren.
4 postpos. (Denbora edo leku esapideetan, baino lehen-en kide bezala). Nagusia etxera gabe: etxeratu baino lehen. Bi minutu gabe, laguna alboan dut. Igandea gabe ikusi behar dut. Berehala behar dugu, gerora gabe. || Luzaro gabe. Bordeletik urruti gabe. Berandu gabe etxeratu ginen hirurok.
5 (Dagokion izen sintagmarik gabe). Lehenago aipatu dena gabe. Lehen banituen lur eta etxeak, orain gelditu naiz gabe. Lizarragaren mutilak eta nireak bateratu ziren, haiek armadun eta nireak gabe. Baziren buruko gorriak zituztenak eta gabe zebiltzanak.
6 postpos. Ordez. Guk, berba gabe, hitz esaten dugu: "berba" esan beharrean, "hitz" esaten dugu. Telebista aurrean hainbeste denbora eman gabe, hobe musika entzungo bazenu.
7 iz. Gabetasuna, gabezia. Onerako gogoaren gabea eta gaitzerako makurtasun handi hura. Bere gabeak eta premiak eskatzen duen gauza emanez. Nire gabea zuri dizut agertzen. Gabeak irents ez gaitzan. Gutxia hobe, gabea baino. Gabeak hatsa kirats (esr. zah.).
8 adj. Ezer ez duena, behartsua. Guztiz gabea zela ikusirik. Nire baratzea, gaur hain estu, gaur hain gabe. Euskara aski eskasa eta gabea da fonema kontuan.
gabean postpos. Gabe. (Batez ere aditzaren partizipio burutuarekin erabiltzen da). Edan gabean ez du gauzak esateko hainbat kemen. Dena aurretik planifikatua zen, gu ohartu gabean. Honela atsedeten du arimak arrazoiketa gabean. Jakin gabean pasatzen dira gauza batzuk, itsuan.
gabeko 1 (Izen sintagma mugagabe baten edo -ik atzizkiaren eskuinean). Duda(rik) gabeko kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin indarrik gabekoa, ez dela aski izango.
2 (Partizipio burutuaren eskuinean). Gizonekin ibili gabeko emakumea.
gabetan postpos. Gabe. (Batez ere aditzaren partizipio burutuarekin erabiltzen da). Ik. gabean; gaberik 2. Niri kasurik egin gabetan, ez dakit nola joana den.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau69B
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-07-23
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
argirik gabe; argi gaberik; argi gabe.
Euskaltzaindiaren Arauak
EArauak 24: "hauxe da Euskaltzaindiaren erabakia: (...)
bereiz [idatzi behar da] gabe. Lotsagabe eta kidekoei
dagokienez ikus Euskaltzaindiaren hitz elkarketari buruzko
araua"; "aldaera bati baino gehiagori ematen dio bide hitz
honek. Partitiboaren marka har dezake gabe-ren aurreko
hitzak nahiz gabe-k berak. Bi hitzak markarik gabe ere
ageri daitezke, ondoko adibideotan ikus daitekeenez:
Argirik gabe / Argi gaberik / Argi gabe. Biek, ordea,
ezin dute aldi berean hartu marka: *Argirik gaberik".
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E109]: "Aipa bage, Azkuek nahi
zuena gorabehera (ikus Prontuario de la lengua vasca,
hitzaurrea), bigarren mailan gelditu dena" (1993-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Adibidea (zehaztu): argi
gaberik kendu (gaberik hitzean izango baita), eta
esan gabe gehitu (partizipioarekin ere erabiltzen dela
erakustea komenigarria delako).
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa
(azalpen osoagoak eskainiko dituzte H1.1 lantaldekoek).
Aztergaia: gabean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-04-17
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: GABEAN a) Sin. (Precedido de part.). v. GABETAN.
[Gauza ebatsia] ezta enplegatu behar, lekhat iaberik nor duen
iakin gabean baizen. Harb 183. Artuten bagaitu eriotziak uste
bagaan. Mg CO 102. [Artzak] leoi yaunari lotsa yagon bagan /
ardi gaixoari esetsi lenago deutso. Zav Fab RIEV 1907, 542.
Kolpatu izan dute / Pensatu gabian. LuzKant 62. Nai gabian
uts-aldiren bat joan bazaigu. Sor Bar 109. Ez othe nuenez ere
ohartu-gabean apur bat apaldu egun hartako bazkaria. JE Ber
36. Elur ta elur: elurra, eten-gabean. Ldi BB 36. Utzi zion
begitartea estali gabean. Mde Pr 119. Itz jainkozko oriek ola
kantatu gabean baiño kantaturik, gure barrenai Iainkoagana
suarkiago daragiotela nago. "Quam si non ita cantarentur". Or
Aitork 284. Zer animalea, zion beste batek, iduri gabean.
JEtchep 106. Ene jakin gabean funtsez ezagutzen ez nituen
lagun batzuetarik baztertu [nu]. "À mon insu". Ardoy SFran
121. Eran gabian ez baidu gauzak esateko ainbat kemen. Uzt
Sas 232. v. tbn. (Casi todos son ejs. de uste gabean): Zab
Gabon 67. Ox 73. Gabian: Bp I 21. PE 138. Bagean: Gco II 54.
CatBus 31. AB AmaE 47. Bagian: Mg CO 257. BEnb NereA 121.
(Precedido de sintagma nominal indet.). Usain eztitsuetan
atseden gabian / zoriontasun danak eukazan aldian. AB AmaE
351. Herriminez, ezin-minez / erdiratzen zait bihotza /
arrats luzetik goizera, / lo-gabean. Mde Po 38. Bildur gabean
oroi dut, noizbait bildur nintzala ta irrits gabean lengo
irritsa dut gogora. "Sine timore". Or Aitork 261. (Precedido
de sust. + -(r)ik). A maite eztabenak / bere biotzean / zer
maitatu daike / damurik bagean? A CPV 1024. --Bizi da oraino,
beraz ezin erran dezakegu ametsa egia biurtuko denetz --erran
zuen ezkongabeak axolik gabean. Mde Pr 90. (urruti gabean).
Ireak egin diñ aurki, ta nik ere urruti-gabean diñat onezkero
nere atzena. "Pronto". Mok 21. Lengo piñudi orrengandik
urruti-gabean beste piñudi gazte bat zegon oso ederra. Munita
26. (Precedido de gen.). Nork zekien noiz gertatuko zitzaien
horrelako beste goiz bat, elkarrekin izateko jakile baten
gabean... Mde HaurB 26. b) (Precedido de gen.). A falta de.
Beste giltzen gabean, protagonisten psikologia [...] kontuan
hartu dut. Mde Pr 172
adib: postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen
sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik
atzizkia hartzeko joera dute). [
] || Duda(rik) gabeko
kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin
indarrik gabekoa, ez dela aski izango. Honela atsedeten du
arimak arrazoiketa gabean. 2 postpos. (Aditzari dagokiola,
haren eskuinean ezartzen da. Aditzak era burutua hartu behar
du; era burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori
ezabatu egiten da gehienetan). [
] || Gizonekin ibili gabeko
emakumea. Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei
maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna.
gabe 1
: (Hartara senar ohiak jakin gabean, Fundacion Ideas
erakundera jo omen zuen Amy Martin izenpean lan eske),
(Azukre kontsumoaren eta diabetesaren sorreraren arteko
loturaren arteko froga argirik ez dagoen arren, frogatuta
dago obesitateak, azukrea ere kontrolatu gabean
kontsumitzearen ondorioetako bat, intsulina ez mendeko
diabetesaren garapen aukera areagotu egin duela), (Auzitegi
Nazionalean talde terroristako kide izan edo elkarlanean
aritzea egozten denean, «modu arrazoitu gabean» adierazpen
eskubidea urratu litekeela uste du batzordeak), (Erretiroa
hartu berri zuen eta herenegun, espero gabean, kirola egiten
ari zela ondoezik sentitu ondoren zendu zen), (Agidanez,
euskalgintzak badu bertute soziogenikorik, alegia, harreman
eta elkartasun loturak sortzeko gaitasunik, zeren eta
euskaldunak batzeko ahaleginetan dabilenak nahita edo nahi
gabean harremanak sortu, landu eta ugaldu egiten baititu),
(hasten denak kontu egin dezala belar oso txarrak dituen lur
onura gabean baratze bat egiten hasten dela, Jaunak bertan
atsegin har dezan), (Eta nago, beltzek idatziko dioten bere
memorien liburua saltzen hasia dela, best-sellerra izango
duen kontakizunari hastapena eman diola errebolberrik gabeko
kartutxera agerian. Hizkuntza aldatu gabean noski, horretan
du bere balioa), (Nik jakin gabean egin dute, baimenik
gabe), (Egun horretan, uste gabean sortutako sute batek
kalte handiak eragin zituen baserrian). gabean
Deia Consumer Berria EiTB
Euskaltzaindia Karmel Argia Erlea
DiarioVasco
Beste (edozein) iturritako erabilerak
: (Garai batean, zenbaki batek garrantzi haundiagoa hartu
zuen, uste gabean, nere bizian), (Gure artean da, gurekin
egon gabean ere), Patxi Zubizarreta (Ongi ulertu zuen,
berak nahi gabean, beste auzi-mauzi batean sarrarazi
zutela), Janbattitt Dirassar (Zuhaurek, eta menturaz zuhaur
ohartu gabean, eraikia baituzu presondegi bat), Aingeru
Epaltza (Arestiko galtza kirastuen ordez, galtzontzilo luze
batzuk jantzi nituen, maleta beti hustu gabean arakatu
ondoan), Daniel Landart (Eta horra non, ohartu gabean,
aitaren zigarro bat harturik, ari nintzela tira eta tira, kea
biriken zolaraino igorriz!), Ramuntxo Etxeberri (Dongek
seinalea eman zuenean, nahi gabean neska begiratu zuen eta
hor... amets gaiztoetan bezala... Mayola ezagutu zuen.),
Piarres Aintziart (Bideetan, sasietan ikusten ditudan
animaleen izenak ez dazkit, loreak ez dezazket deitu eta
honela oroitu naiz gauzek eta izakiek izaterik ez dutela
izendatu gabean)
gabean Herria
Berria
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa
jasotzekoa. Adibidea gehitu daiteke: modukoren bat. nik
jakin gabean egin dute
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gabe
Aztergaia: gabeko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1994-09-07
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-04-17
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
GABEKO (bako V, baako V, bareko V-gip; SP, Añ (bako,
bagako), Dv (+ bako y bagako (V)), H (bako)) y GABETAKO. A)
(Adnom.). Forma innumerables compuestos más o menos
lexicalizados como amaigabeko, behargabeko, bidegabeko,
eskergabeko, etengabeko, uste gabeko, etc. (qq.vv. s.v.
amaigabe, behargabe, etengabe, etc.). Cf. A Morf 221, c.
"Sufijo equivalente a la preposición sin, denotando
privación, carencia, falta de; sinón. de los privativos gabe
y bage, de uso común, aunque menos que bako, sobre todo el
segundo. Lotsabakua, dirurik bakua, uste bakua" Etxba Eib. a)
(Precedido de sintagma nominal). Se emplea gralmte. tras
sintagma nominal indet., que es con mucho la opción más
frecuente, o tras sintagma nominal provisto de suf. -(r)ik.
En contadas ocasiones, pero hay ejs. de varias épocas y
dialectos, aparece tras sintagma det. La primacía de la
opción indet. es especialmente clara al Norte: en Axular,
p.ej., abundan los ejs., frente a unos pocos de -(r)ik;
Hiriart-Urruty y Joannateguy serían, en cambio, las
excepciones más notables. Tr. General en todas las épocas y
dialectos, salvo en suletino, donde sólo lo hemos encontrado
en Constantin. Su distribución, aunque similar, no coincide
siempre con la de las variantes de gabe. La forma más
empleada es gabeko, gral. al Norte y que aparece tbn. en
buena parte de los escritores guipuzcoanos y alto-navarros.
Bageko, además de en Mendiburu y Mendigacha, se documenta
tbn. como forma única en Ochoa de Arin y Larramendi; hay
bageko junto a gabeko en los mismos autores guipuzcoanos en
los que encontramos bage y gabe (Cardaberaz, Guerrico,
Iztueta...), pero en un grupo importante de ellos (Ubillos,
Moguel, Aguirre de Asteasu, Iturriaga, Arrue y Beovide) sólo
hay gabeko; en el s. XX encontramos bageko, siempre junto a
gabeko, sólo en Orixe y Zaitegi (hay además baeko en Lek EunD
38). Bageko aparece tbn. al menos en un texto de Larraun de
1762;Por lo demás, en la tradición vizcaína la forma más
antigua y empleada es bako (ya en Refranes y Sentencias,
Zubia-Lezamis y Capanaga); hay además bako en un texto de
dialecto guipuzcoano de T. Agirre (Uzt 280). Sólo bagako en
Cardaberaz, Moguel, J.J. Moguel, CatBus, Uriarte (MarIl 44),
Iturzaeta y Orixe (Tormes 29). Bako y bagako en Astarloa,
CatLlo, Arrese Beitia, Echeita y Bilbao; bako y bageko en
E.M. Azcue y Lauaxeta; bagako y bageko en f. Bartolomé, D.
Agirre / siempre en Kr; bako, bagako y baako en Zavala; bako,
bagako y bageko en Kirikiño, Enbeita y Erkiaga; Añibarro,
además de esas tres formas (EL1 145 / LoraS 30 / 27), emplea
tbn. baako (sólo en EL2 159) y una vez bagaango (EL2 45
Yaunaren ontasun neurri bagaango esperantza: EL1 40 ontasun
neurri bagean). Baako aparece tbn. en Ezale 1897, 350b (...)
def: adj. Bizk. Gabekoa. Ondo argitu bako arazoa. // iz.
Euririk gabeko aldi luzea. Ik. . Agorte handietan lurra
uraren eske dago. Agorteak aurten kalte ekarriko dio
laborantzari. Agorte luze bat. // iz. Lanik edo zereginik
gabeko tartea, nahi den eran bete daitekeena. Azpiadiera
gisa: postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen
sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik
atzizkia hartzeko joera dute). [
] || Duda(rik) gabeko
kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin
indarrik gabekoa, ez dela aski izango. Honela atsedeten du
arimak arrazoiketa gabean. 2 postpos. (Aditzari dagokiola,
haren eskuinean ezartzen da. Aditzak era burutua hartu behar
du; era burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori
ezabatu egiten da gehienetan). [
] || Gizonekin ibili gabeko
emakumea. Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei
maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna.
Eta berrehun adibide baino gehiago. bako agorte
agorraldi; idorte; lehorte aisialdi gabe
1
Beste (edozein) iturritako erabilerak
7255. gabeko
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: adib.
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa
jasotzekoa.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran gabe
Aztergaia: gabetan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-05-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: GABETAN.v. GABEAN. a) (Precedido de part.). Sin.
Gure doktor berria / deus ikasi gabetan / ez da deusez
penetan: / Baderasa Elizan, / zinaren fagore / gezurrez
badere. Monho 28. Ez nadin izan uste gabetan harrapatua. Jaur
103 (v. tbn. uste gabetan en SM Zirik 100 y Xa Odol 294).
Neri kasorik egin gabetan / eztakit nolaz joana dan. Artzai
Txikiya in Tx B 127 (versión de Astigarraga; versión de
Hernani gabetanik). Ez âl naiz ni illen gure zeru au /
goi-argi ikusi bagetan! Or Eus 253. Ogeitamarbat aizkol
apustu / jokatua da jaun ori. / Eta grano bat galdu gabetan /
utzi zion aizkorari. Basarri 76. Zelai-zelai, iñungo erritan
sartu gabetan, Bitoriko ateetan zegoan kontroleraño allegatu
giñan. Alkain 24. Egun guztian bonben azpian / ta atakatu
gabetan. FEtxeb 60. En lugar de. Lana egin bear da /
zugaitzaren alde, / beti egon gabetan / motorraren mende.
Ostolaiz 30. b) (Precedido de sust.). Etzaiziela uste ükhen /
dela arren aitzinekotan / ebilkatü mentez mente / Urdatx neke
gabetan. "Sans difficulté". Casve SGrazi 126
3: (Baina hor ere zalantza: eta zein naiz ni inoren
bozeramaile izateko, inork eskatu gabetan?), (Litekeena al
da bakarrik eta isolaturik sortu eta garatu izana, besterekin
harremanik izan gabetan?), (Burke bera «atzerakoi»tzat
hartu izana, liburua irakurri gabetan).
gabetan Berria EiTB
DiarioVasco
Beste (edozein) iturritako erabilerak
21: 3 (Ez da estalgi osoa bere alde tiratuko duten
horietatik, ez eta ere behar gabetan nigarrez ari direnak
bezalakoa.), Hasier Etxeberria 8 (Ikusi gabetan izan arren,
jende guztiak daki gerri aldean nabarmentzen zaion koskorra
pistola dela), Michel Oronoz 3 (Eta uste gabetan, huna
barnetik errepostua jiten zakola, bertze boz bat barnetik),
Pello Salaburu (Aurreko egunean hegazkin amerikar handi bati
bonbaren bat edo, erori omen zitzaion lurrera uste gabetan,
nonbait, eta ministro jaunak denei erakutsi nahi izan zigun
ez zegoela inolako arriskurik), Iñigo Aranbarri 2 (Jakin
gabetan, halako zenbat txerriki jaten ote dugu egunero?),
Felipe Juaristi 2, Juan Garzia, Joxe Austin Arrieta
gabetan Herria
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa gabean
proposatu berria bezala. Ik. gehitzea komeni da. Eta
zalantza: gaberik sarrera da, baina ez al luke azpisarrera
izan beharko? gaberik 2
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gabe
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
berandu2, berant/berandu, berantzen
du ad. Batez ere Ipar. Berandutu. Ez dezazula berant bekatua uztea. || (nor osagarririk gabe). Jaun esposak berantzen baitzuen, logaletu ziren guztiak eta lokartu. Eta berantzeaz damu hartzen baitute.
berandu gabe adb. Berandu baino lehen, lehenbailehen. Berandu gabe etxeratu ginen hirurok. Eta, berandu gabe, goazen polizia-eleberri honen egilearekin.
Estekak- HBO
Aztergaia: berandu 2
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
berandu 2, berant, berantzen. Batez ere
Ipar. du ad. 'berandutu'.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: aditz gisa ez da bakarrik
iparraldekoa.
- Erabakia: EArau
(1996-02-23): Batez ere Ipar. ezarri da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
beste1
1 det. Aipatu den gauzaz bestelakoa izanik, haren kideko dena adierazteko erabiltzen den hitza. (Izen bati dagokionean, horren ezkerrean agertzen da gehienetan. Delako izenak mugatzaile edo zenbatzaileren bat, edo bat hitza hartu behar du. Izenaren eta beste-ren artean zenbatzaileak, ordinalak, banatzaileak edo izenarekin lotura hertsia duten zenbait izenlagun —honelako edo kidekoak, adibidez— soilik ager daitezke). Alkatearen beste alaba. Beste alkatearen alaba. Beste liburua. Beste liburu hura. Beste liburuak. Beste liburu guztiak. Beste bi gizon handi. Beste gizon handi hura. Beste gizon bat. Beste gizon handi bat. Beste gizon batzuk. Beste zenbait jauregi eder. Beste edozein andrek egin dezakeena. Erosi dugun beste liburuan. Beste hiruna liburu. Beste hirugarren saria. Beste etxe eder asko. Baduzue beste libururik? Beste erdal hitz batean. Beste landare mota batzuetan. Jan, edan eta beste honelako gauzak (edo honelako beste gauzak). Beste zernahi gauza ere. Belarriak ixten dituzte eta burua beste aldera itzultzen. Atearen beste aldetik, bi zerbitzariak barruko zalapartari adi zeuden.
2 (Izenordain edo adizlagun zehaztugabe bati dagokiola, haren ezkerrean nahiz, kasu batzuetan, eskuinean). Beste ezer egin gabe. Beste ezer baino gehiago maite duzula. Beste inon lotsagarri litzatekeena. Beste inor ez dagoen toki honetan. Beste inoiz. Hark edo beste norbaitek. Beste nonbait landatzeko.
3 (Galdetzaile bati dagokiola, haren ezkerrean nahiz, kasu batzuetan, eskuinean). Baina beste zer lekukotasun behar dugu? Eta zer besterik? Beste nork esan du?
4 (Dagokion izena ezabaturik). Beste hori ere garestia da. Bi anaia zituen; bata atzerrira joan zen eta bestea hil egin zen. Liburu bat eta beste bat. Bata eta bestea. Batetik eta bestetik. Besteari emateko. Eta horrelaxe, aipa daitezkeen beste hamaika eta hamaika. Bi ekarri zituen; besteak etxean utzi zituen. Beste batean. Besteak ez bezalakoa.
5 (Mugagabean, izenordain-edo gisa). Ik. inor 2. Bestek gure ordez sor dezan baino lehen. Bestek esan beza zein den aukera ona. Besteri kendu eta beretzat hartu. Besterenarekin bizi nahi duenak. Horrezaz bestetan mintzatua naiz. Orixeren ondoren orpoz orpo ibiltzea bestetara jo gabe. Hala kristau bekatu larriak ihartuak ez dira bestetarako izango betiko sutarako baizen. Baina ez bat, ez beste.
6 (Salbuespena adierazten duten testuinguruetan). Ik. ez beste. Nire ona besterik ez du nahi. Nahi izanez gero, ez zuten beren arteko konponketa egin besterik, nork berea jasoz. Zu besterik inor bizi al da? Garai haietan ez bainuen nik Basarri beste lagunik. Jainkoak bestek ez daki.
besteak beste Aipatzen denarekin zerikusirik duten beste gauzak alde batera utzirik. Hor daude, besteak beste, Euskaltzaindiaren aldizkarian argitaratu zituen lanak. Hori ezin uka, besteak beste. Besteak beste, elizan bazuten eraikia harrizko santu bat.
beste barik adb. Bizk. Besterik gabe. Eta lepokoa sama inguruan ezarri, eta beste barik, etxetik irten zen.
beste bat arte Norbaitengandik urruntzean eta, agur egiteko erabiltzen den esapidea. Orain banoa, beste bat arte, adio tabernaria.
beste batean adb. Beste uneren batean. Orain ez dugu astirik horretarako, beste batean izango da.
beste behin 1 adb. Berriro, berriz. Beste behin bekaturik ez egiteko. Begira beste behin horrelakorik gerta ez dadin.
2 adb. Beste aldi batean. Beste behin zera esan zion (...). Beste behin tabernatik mozkorturik irteten ikusi nuen.
besteetan adb. Beste batzuetan. Hizkuntza bizia hitz berrien premian da beti: bere baitarik sortzen ditu batzuetan, besterengandik hartu besteetan.
beste(rik) gabe adb. Jesus gisa honetan zihoan ikasleak egiten, oraindainokoan zatoz huts bat esatea beste gabe. Beste gabe aurrera joan zen. Aitorrera orokor hau, ordea, nahikoa ote dugu, beste gabe, Jainkoa badela jakiteko? Bat ez natorkien arren, ez ditut besterik gabe gaitzetsiko.
beste hainbat Beste hainbeste.
beste hainbeste 1 Aipatu den kopuru edo ekintza bera. Hamar bat metro luze, beste hainbeste zabal. Hogei mila hil badira; beste hainbeste baino gehiago kolpatuak. Zuek ere beste hainbeste egin zenuten. Eraman dituzu nire lagunak; nirekin zoaz beste hainbeste egitera.
Hiru aldiz eginahalak egin zituen haren oinpetik ateratzeko,
eta beste hainbestetan bota zuen.
2 (Izen sintagma baten ezkerrean). Berrogei mila oinezko eta beste hainbeste zaldizko.
3 Beste asko. Automaten teoriak, zibernetikak
eta beste hainbestek behartu ditu azkenean hizkuntzalariak beste jakiteetara begiak iraultzera.
beste honenbeste Aipatu den kopuru edo ekintza bera. Zer esango zenuke zuk beste batengatik, beste honenbeste egingo balu? Zuk ere egin zenezake beste honenbeste.
beste horrenbeste 1 Aipatu den kopuru edo ekintza bera. Beste horrenbeste eta gehiago galdu zaigu guri. Aita santuak ere beste horrenbeste dio. Gerokoek behintzat ez dute beste horrenbeste egin. Pentsatzekoa da, beraz, ez ote daitekeen beste horrenbeste hizkuntza baten egoerarekin gerta.
2 (Izen sintagma baten ezkerrean). Hamabiren bat izara eta beste horrenbeste burko-azal.
beste orduz adb. Behiala, lehenagoko beste batean. Oihu egin zuen Frantziskok, beste orduz San Paulok Damaskorako bidean bezala. Egun hartan behar zuela egin beste orduz baino penitentzia handiagoa.
besterik ezean Besterik ez izanik, besterik ezin izanik. Besterik ezean, janariaren truke haren etxean morroi aritzeko gertu zegoen. Besterik ezean, lehengo arlotearena esan beharko.
besterik ezinean Besterik egin ezinik. Besterik ezinean, eroapena hartzea erabaki zuen. Besterik ezinean eta ondamuz beterik.
besterik izan da ad. (Hirugarren pertsonan). Hori besterik da: hori beste kontu bat da. Besterik izanen da datorren aldian. Honela ikusi ditugu beti; gaur oso besterik dira.
bestetara adb. Bestela, beste era batera. Gehienetan bestetara jazo ohi da.
bestetik adb. Beste alde batetik. Ik. bestalde; batetik... bestetik...; alde batetik... bestetik.... Gizon erraza zen gainera; bestetik, nire gustuko laguna.
eta beste (Artikulurik gabe eta ezkerrean duen izen sintagmaren atzizki berarekin). Eta beste batzuk. Badakit Aitzol eta beste horretaz mintzatuak direla. Gure Herria agerkarian asko artikulu agertu ditut: istorio, gertaera, ikertze eta beste. Nork ez du ezagutzen Piarres Adame, Saran eta bestetan?
ez beste Aipatzen dena salbuetsiz. Ik. izan ezik; salbu. Ez zuen uste berari horrenbeste gaitz eta kalte egiteko etsairik eduki zezakeenik, Piarres ez beste. || Hura ez beste guztiak hil zituen. Judas ez beste edozeinen bihotza bigunduko zuten. Jauna ez beste Jainkorik ez ezagutzeko. Atera ziren Maddi ez besteak.
ez bestea (Gaitzespenezko izenondo baten eskuinean, indargarri gisa). Ik. alaen. Alferra, ez bestea!
ez bestena (Gaitzespenezko izenondo baten eskuinean, indargarri gisa). Ik. alaen. Ergela, ez bestena!
ez besterena [Oharra: Euskaltzaindiak, ez besterena!-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, esapide hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. ez bestena; ez bestea].
oso beste adj. Oso desberdina. Gauza bat dela herri hizkuntza eta bestea, oso bestea gero, kultur hizkuntza. || Gauza bat da, ordea, esango dit edonork, hizkuntza jakitea eta, bestea oso, hizkuntza horren bitartez zernahi gaiez aritzea.
-z beste 1 (Ezezko eta galderazko esaldietan). Guk Jainkoaz beste aitarik ez dugu: guk Jainkoaz gainera beste aitarik ez dugu. Ez genuen janaz beste gogoetarik. Hik bahuen semerik, Bereterretxez besterik?
2 (Baiezko esaldietan). Erromak auzi horretan A. Mokoroaz beste gidaririk izan zuelako beharbada.
3 (Artikulurik eta kasu markarik gabe). Helenaz beste, inork ez zuen ikusi senar gaztea. Igandeaz beste, zein jaitan dugu meza entzun beharra?
-z bestera Ik. bestera.
Estekak- HBO
Aztergaia: ez beste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:10
|
1999-04-20
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-03-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: EZ BESTE (V, G, AN-gip, L, BN; Lar, Añ, H; ez
bertze B). Ref.: A; Asp Leiz; Gte Erd 35. a) Aparte de,
excepto. "(Todos marcharon), sino yo, sino dos, ni ez, beste
guziak joan ziran" Lar. "Menos matarlo todo lo demás ha
ejecutado con él, il ez beste guztia egin deutso" Añ.
"Excepto esto o aquello, au edo ori salbute, au ez beste
guztiak" Ib. "Ni ezbesteak yan zuten, comieron todos menos
yo" Asp Leiz. "Mariak ez bertze guziek ongi dakite ori" Gte
Erd 35. v. beste (2). Tr. Empleado por Mendiburu y autores
guipuzcoanos posteriores; a partir de principios del s. XX
(y, en mayor medida, desde la segunda mitad de éste), se
encuentra tbn. en vizcaínos. Arritu ziran bat ez beste
guziak. Mb IArg I 127. Jauna ez beste Jainkorik ez
ezagutzeko. Ub 31. Nere nagusiak zu ez beste gauza guztiak
utzi ditu nere eskuetan. AA III 331. Josue ta Kaleb ez
besteak Ejipton zeuden. Ib. 297. Judas ez beste edozeñen
biotza bigunduko zuten. Lard 443. Il ez beste guzia egin. Ib.
454. Galilea guzia, Jotapatako erria ez bestea. Ib. 540.
Veneziaraño igarotzeko bear zutena ez beste guzia utzitzeko.
Aran SIgn 74. Ostalariya ez beste guziyak. Sor AuOst 82. Oial
saltzallea ez besteak. Ag Kr 94. Bi ez besteak gazte
ile-beltzak. A Ardi 107. Aragi, aragi-salda ta arraia ez
beste edozein janari. KIkG 64 (KIkV 79 izan ezik). Berak ez
beste iñork egin eztezazken arrigarri naiko. Inza Azalp 30s.
Gorputzez eta arpegiz ez beste gaiñerakoan azpikoz gora
aldatu zaio. Mok 19. Noe ta bere familia ez beste gañerako
gizon eta emakume guztiak. ArgiDL 30. Santa Cruzi ez beste
guziei kastigu bat eman omen zien. Or SCruz 20. Pantxika ta
Apaiz jauna ez besteak. Alz Ram 59. Petersen ez bestiak /
Egin zitun ausi. Enb 129. Burua ez beste soñ guztia
estaltzen. JMB ELG 70. Neskatxak ez beste lengoak eta Teseu.
Zait Sof 132. Nere biotzaren arrenkura ez beste danak beera
dijoaz. Txill Let 94. Arrasatearrak ez beste guziak. NEtx
Antz 65. Lau ormak ez besteak, etxe osoa [...] erre. Erkiag
Arran 157. Etxe-yaunek, zazpik ez besteak, ezetzera yo
eudien. Akes Ipiñ 10. Bat ez beste guztiak alkarraitzeko. SM
Zirik 33. Kontatzen zituan bera ez beste danak. And AUzta 87.
Atera ziren Mayi ez bertzeak. Izeta DirG 122. Brozastarra ez
beste guziak auzipe erori ziran. Gazt MusIx 58. Gizakiak ez
beste guziak lege oieri [...] jarraitu bearrean arkitzen
dira. (Sin det. ni suf. casual). Etzun uste berari orrenbeste
gaitz eta kalte egiteko etsairik euki zezakeanik, Piarres ez
beste. Etxde JJ 213. Ez ziela miñik eman, mandoari ez beste.
Anab Poli 103. Erri aundia, aidetik ez beste, ez nuan ikusi.
Anab Aprika 102. Jaungoikoa beltza da, / begiak ez beste.
Azurm HitzB 45. b) Otro (...) que, diferente de. Emakume,
bere senarra ez beste batekin atzitu zutena. Lard 413. An
gelditu zen ertsirik etxeko ez beste izkuntzarik itzegiten
zun yenderekin. Or Mi II. Zuk ez-beste sorkari adidun etsai
batek ernarazi ta antolarazi zitula. Or Aitork 416.
Animadunak, baserridunak, / zaldunak gaituk gu ere. / [...]
Euskalerriko odolgarbiko / aitunen seme, eu ez beste. SMitx
Aranz 71. c) (Ez bestea(k) y (alena(k)) ez bestena(k),
precedidos de adjetivos o sintagmas compuestos de sustantivo
y adjetivo (empleados generalmente como insultos), sirven
para reforzar la intensidad de la expresión). "Ez beste, ez
bestea, más que... . Se emplea para recalcar el adj.
calificativo, repitiéndolo. Txoro, ez beste txoro, ¡loco, más
que loco! Txoroa, ez bestea!" Asp Leiz2. "Ergela ez bertzea!
(B) [...] ergela ez betena! (AN-gip) [...] kirten alena ez
bestena (G-azp) [...] ergela alena ez besteena (G-azp) [...]
txoro ez beste txoroa (AN-gip) [...] tupina, ez bertzea
(BN-lab-arb)" Gte Erd 287.
1900-1990 aldiko testu "ez beste" lematizatu guztiak
'x-z beste' modukoak dira (ik. ondoan testuinguruak):
K. Basabe, Zam, Muj, Txill 2, Goazen Lourdes'a, SMitx
Unam, Txill HetaH, F. Zubiaga, J.J.
Arrizabalaga, B. Latiegi, I. Begiriztain, Ataño Zigor;
PGoen, M. Pagola, J.M. Txurruka, EuskEgoeraIpar, J.
Sudupe 2, X. Kintana, Azurm, M. Onaindia, OinEntz/5,
Sagardoa, A. Valdes, P. Sastre, J.A. Arrieta, X.
Monasterio, L. Izagirre, D. Urbistondo 2, Goiz-Argi
1983 2, ZArg 1974, Hizkuntza/OHO, Ugalde, R.
Etxezarreta 2, EHAA 1988, Herria 2000 Eliza
1988, Satr, AKManifestua 1980, ArauErab 1988
// Ez dugu 'alaena, halakoa' indargarri-adierakorik
aurkitu.
adib.: (Salbuespena adierazten duten testuinguruetan). Hura
ez beste guztiak hil zituen. Judas ez beste edozeinen bihotza
bigunduko zuten. Jauna ez beste Jainkorik ez ezagutzeko. Nire
ona besterik ez du nahi. Nahi izanez gero, ez zuten beren
arteko konponketa egin besterik, nork berea jasoz. Zu
besterik inor bizi al da? Garai haietan ez bainuen nik
Basarri beste lagunik. Jainkoak bestek ez daki. beste
5
: 2 (Mozorrotuta, bikain mozorrotuta, azaldu ziren Olagarro
elkartera bertsolariak ez beste afaltiar guztiak), (Haiek
ez beste inork ez zuenez uste Kretazeoaren amaieran espezieak
asteroide baten talkaren ondorioz desagertu zirenik, adiskide
egin ziren), (Eta horrek apur bat atzera eragiten zidan, ia
gauza segurua baitzen jai hartan ez nuela topatuko Koldo ez
beste inor ezagunik), (prezioetan dagoen konpetentzia,
Santanderren ez beste hiri guztietan, sarritan oso eskasa
izaten da hiri bereko autoeskola batetik bestera),
(Hirugarren sailean ez beste guztietan aurretik aritu zen,
eta zazpigarrenera iritsi zen bakarra izan zen), (Protesta
ekitaldian ezker abertzalea ez beste alderdi guztiak izango
dira)
ez beste Deia Elhuyar
Elkar Consumer Berria EiTB
Beste (edozein) iturritako erabilerak
: (PPCk ez beste alderdi guztiek deitu dute biharko
kontzentraziora), (Coccorano herriko emakume bat ohatilan
eraman zuten aita dohatsuaren hilobira; izan ere, mihia ez
beste gorputz-atal guztiak ezinduak zituen), Imanol
Unzurrunzaga (Jauna ez beste Jaungoikoren bati sakrifizioak
eskaintzen dizkiona erabat suntsitua izango da), (Jauna ez
beste jainkoren bati sakrifizioak eskaintzen dizkiona erabat
suntsitua izango da), Patziku Perurena ("alkik zakarrana ez
beste guzia garbittu ditek" inguruko azindek, alegia), Anjel
Lertxundi (2 Hermann ez beste guztiok zapata-dendara sartu
ginen erakusleihotik)
ez beste Berria
Asisko Frantzizko Elizen arteko Biblia
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Erabilia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke
beste sarreran (eta beste 5 adierako ez
beste formadun adibideak azpisarrerara pasatu eta hortik
kentzekoak dira).
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta sarreretan. ez
beste
Aztergaia: beste 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau55
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-08-27
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: besteak beste, beste behin, beste gabe(rik) / besterik
gabe, beste orduz, besterik ezean, eta beste.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
beste 1 gisa aurkeztuz, eta AS gisa gehitzeko
eskatuz: beste barik, beste
hainbat, beste hainbeste, beste
honenbeste, beste horrenbeste, bestetara, ez
bestea!, ez bestena!, -z beste.
Aztergaia: besteak beste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau55
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: beste barik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:34
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
beste gabe(rik).
Aztergaia: beste behin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau55
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: beste hainbat
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - /
EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: beste hainbeste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:07
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: beste honenbeste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau75
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: beste horrenbeste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau75
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: beste orduz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau55
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: besterik ezean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau55
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: besterik gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
EOh
|
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 'Beste: +besterik gabe'.
- [E116]: 'TXPk egiten duen
proposamena lehenbiziko itzulian onartua da dagoeneko'.
- Erabakia: Erabakia
(2005-03-18): 'OK'.
Aztergaia: besterik izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-05-12
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Formatu erabaki gabeak
beti izan-ekin erabiltzen denez, badirudi AS
dagokiola; adibide baten bidez ager liteke: hori besterik
da ('desberdina da').
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E116]: ['beti izan-ekin
erabiltzen denez, badirudi AS dagokiola; adibide baten bidez
ager liteke: hori besterik da ('desberdina da')'.] 'Bai.
Hori egingo nuke nik'.
- Erabakia: Erabakia
(2005-05-27): 'AS gisa sartu, azalpenarekin: (hirugarren
pertsona), beste eta izan-en azpian eta adibidea
eman'.
Aztergaia: bestetara
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:24
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan: ber(t)zetaratu: Harb
("Zuri zor derauzkitzugun eskerrak berzetaratzen ditugun
orduan"); He Phil ("Beharkitua den ordenutik
bertzetaratzea"); bestetara: Otx ("Areik itzak
bestetara ezin ulertu eikezan-da"; "Bestetara lortu ezin
dabena"); Ldi IL ("Baña bestetara gertatu zan"); Or
Aitork ("Bestetara ulertzen ez dunak, ez dauka egiz
zeru-lurrak ulertzerik"); Bilbao IpuiB ("Aurrerantzean
bestetara pentseko ebalakoan"); Zait Plat ("Bestetara
uste izateari ulerterrezago deritzagu"). Eta
testu-lekukotasunik gabeko bestetarazi,
bertzetarazi: "Faire aller ailleurs, à quelque
autre" Dv.
bertzetara IE 1 (F. Krutwig: "Empeiriaren
enonta linguistikoa bertzetara diabatzen zuten");
bestetara B 3 (K. Egileor: "Gizonak ziran, baña
garai artan, bestetara jokatu ete zitekean Kristo?";
Karmel 1979: "Nik bestetara planteatuko neuke"; P.
Puxana: "Baiña geienetan, bestetara jazo oi da"); G 2 (Zait:
"Inork enazala nagitzat eta aultzat ebatz, ezta baketsu
bezala ere, bestetara baizik, etsaientzako gaitzesgarri ta
adiskideentzako on, alegia"; Lek Zigor: "Ez bait-det
iñola utziko jun dedin / niz-bestetara,/ bañan batez ere
morroikumeetara;/ ez dedan-ez utziko"); EB 2 (J.M.
Torrealdai: "Gure ustetan, eredu-mota hau behar du Euskal
Telebista Nazionalaren bokazioa duen ETBk, eta bestelako
ereduak eta telebista alternatiboak bestetara plantea
daitezke"; Egin 1983: "Hirietatik bestetara jendea.
Gaiztaginen kontrako kanpaina gogorra Txinan");
bestetarakotze EB 2 (Arauzko erabakiak
II: "Egitarau-arteko bestetarakotzeak. II Atalburuko
diruizendapenen artean beharrezko izan daitezenak"; "Egitarau
baten barruko edo egitarau berezien arteko
bestetarakotzeak"); bestetaratu EB 2 (Azurm:
"Testuingurutik moztuz eta gaizki eta faltsuki eta jatorrizko
esanahia bestetaratuz aipatu nuela Gazte aldizkaria"; J.
Otaegi: "Hartara emana zen gehienbat, bizi-beharrak
bestetaratu ez zuenean").
bestetarakotu: AB50 2 (transferir,
transferencia). Ez dugu ohiko iturriotan aurkitu: DFrec,
AB38, HiztEn-LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
bertzetarakor: Lh DBF (changeant), DRA
(cambiante); bertzetaratu,
bertzetarazi: DRA ((hacer) ir a otros);
bestetaratu: DRA (distraer, divagar), PMuj
DVC (1 transmitir, legar, ceder, dejar; 2 distraer,
divertir, desviar; 3 divagar, distraerse, desviarse...). Ez
dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur
EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF,
HaizeG BF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ra: -tara.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
bestela, beste erara.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
gehienetan, bestetara jazo ohi da.
Aztergaia: eta beste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau55
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: ez bestea!
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Alferra, ez bestea!
Aztergaia: ez bestena!
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
beste sarrerari dagokion azpisarrera.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
ergela ez bestena!
Aztergaia: -z beste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS: -z beste / LurE: AS: -ez
beste / ElhHizt: AS: -z beste / EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera; formatuaren aldetik, eta
erregulartasunari begira, modu berean agertzekoak dira , - ,
- , etab. cf. - , - arautuak. beste 1 -z beste
z bestera z aparte az gain z
gaindi
Aztergaia: -z bestera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-05-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS: -az bestera /
ElhHizt: - / EskolaHE: AS
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: - . z bestera
Informazio lexikografikoa
Formatu erabaki gabeak
cf. -z beste.
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. bestera
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
beren gogoaz bestera ezkonduak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bilo
iz. Batez ere BNaf. eta Zub. Ilea, bereziki burukoa. Zuen buruko biloak. Beso azpiko biloetan. Bilo laburra.
ahoan bilorik gabe Argi eta garbi, ezer ezkutatu gabe. Hona zer esan duen, garbiki eta goraki, ahoan bilorik gabe.
bilo-gorri adj. Ik. bilogorri.
bilo-hori adj. Ik. bilohori.
bilo mozle, bilo-mozle iz. Ile-apaintzailea.
bilo-urdin adj. Ik. bilourdin.
Estekak- HBO
Aztergaia: bilo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau56
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1993-12-30
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
"iz. Batez ere BNaf. eta Zub." markak erantsiz,
eta AS gisa: bilo-gorri,
bilo-hori, bilo-urdin,
bilo-mozle.
Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa
ik. ile
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ekialdekoa da (cf. OEH: "Documentado por primera vez en
Leiçarraga; lo emplean autores bajo-navarros y suletinos
(apenas se encuentra en textos propiamente labortanos).
Aparece tbn. en Lizarraga de Elcano y en textos de los
dialectos navarros pirenaicos. En Dfrec hay 3 ejs")
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 'bilo: Jakina
bilogorri bilohori , euskara batuan ilegorri eta ilehori direla
Hegoaldean ez dela bilo erabiltzen? Zer du gizonak bularrean
ilea eta behiak ilea ere? Eta nun daude Erronkari, Saraitzu
Aetzibarra eta beste, iparraldean? Biluzik dagoenari zer zaio
ikusten biloa ala ilea?'.
- [E116]: 'ez dakit ongi zer esan nahi
duen TXPk, baina badirudi bat datorrela lantaldeak proposatzen
duenarekin. Beraz, ontzat eman proposamena'.
- Erabakia: Erabakia
(2005-06-24): 'OK lantaldearena eta adibidea erantsi: erran
dio ahoan bilorik gabe'.
Aztergaia: bilo-gorri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-05-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Grafia bikoitzak
edo bilogorri.
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-gorri.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bilo sarrerari dagokion azpisarrera.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "bilogorri: roux
[Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
Aztergaia: bilo-hori
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-05-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Grafia bikoitzak
edo bilohori.
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-hori.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bilo sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bilo-mozle
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-05-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-mozle.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bilo sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bilo-urdin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-05-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Grafia bikoitzak
edo bilourdin.
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-urdin.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bilo sarrerari dagokion azpisarrera.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "bilourdin: bilo
zuhaila [Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
erran1, erran, erraten
du ad. Esan. Goiz etortzeko erran diot. Erran ohi da gauza ona, galdu arte, ez dela ezagutzen. Ezin erranezko nekeak iraganik.
erranak erran Ipar. eta Naf. Esanak esan. Horiek horrela, erranak erran, joanen gara orain urrunxeago.
erran delako adj. Ipar. Delakoa, aipaturikoa. Barka, otoi, ez bainintzen erran delako ostiralean zuen etxera jin.
erran eta erran Ipar. eta Naf. Esan eta esan. Eta, nola bertzea ari baitzitzaion erran eta erran, beti gauza beren erraten (...).
erran gabe doa Esan gabe doa. Hazi ona behar dela, hori erran gabe doa; ez erein dudako hazirik.
erran-nahi iz. Ik. erranahi.
erran nahi da, erran nahi baita Hau da, hots. Jainkoaren erresuma, erran nahi da, Eliza. Hilko
naiz, erran nahi da, gauza guztiez gabetua izango naizela. Orain, erran nahi baita, 1853an.
erran nahi izan du ad. Esan nahi izan. Hitz hauek, latinez baitira, zer erran nahi dute euskaraz? Ezkutu horrek zer erran nahi zuen, nork daki xuxen? || da ad. Zer erran nahi da hau?
Estekak- HBO
Aztergaia: erran 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-04-28
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
erran, esan
Jatorrizko forma
buruz erran, buruz esan
Euskaltzaindiaren Arauak
erran, erraten. du ad.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
erran 1 gisa emanez, eta AS gisa gehituz:
erran nahi izan; eta adibide gisa: erran
gabe doa, erran nahi da, erran nahi baita.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ipar. Ik. esan
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
erran, erran, erraten
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: ez da bakarrik Ipar.
- [E208]: ez da bakarrik Ipar.
- Erabakia: EArau
(1996-11-29): onartu da.
Aztergaia: erran-nahi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan: erran(n)ahi 2, Ip (Ap
17,9: "Eta hau da erranahia, zuñtan beita jakitatia: zazpi
büriak dira zazpi mendiak, zuñtan gañen jarririk beita
emaztia"; Hil: "Ageri da zoinen ontsa Mariari dohazkon
sinifikazione edo errannahi horik oro").
erranahi (eta erran nahi) 3: F. Krutwig
("Eta huntara ikhus zezaketen, ezen igibarziak pragma
biziduna bere baithan zedukala, zi syllabêak
#mdash#zeinen erran nahia bizia bait da#mdash#
erraiten duenez"), Filosofia/3 ("Baina egoera ez da
baitezpadakoa eta guk geuk hautatzen ditugu egoeren
erranahiak"), Tx. Heguy ("Maila profesionaleko kultur
egitarau bat diru publikoz sustengatzea Xiberoan edo Amikuze
aldean adibidez, ez du erranahi handirik Paue, Bordele edo
Pariseko arduradun politiko eta administraziokoentzat");
erranahitsu (eta erran nahitsu) 2:
Herr 1983 ("Ikusgarriaren idekitzea arras guztagarria
iduritu zauku ikurriña gure euskal lurraren muinetarik
ateratzen balitz bezala: sortze bero eta erran nahitsua"),
F.J. Mangado ("Edo eros dezala, erreumaren beldurrez
badago... Bai erranahitsua, lizentziatuaren erantzuna").
erran-nahi: AB50 (significado) // Ez
dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
erran-nahi: Lur EF/FE (signification);
erranahi: DRA (significado) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur
EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-n+n-: esanahi formakoa den arren lehendik arautua,
sudurkari biak jasoz eskainiko da hau, kontu eginik batez ere
Ipar. dela (cf. nonahi / non-nahi bikotea).
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (EH2016): eta biak
onartu dira. erran-nahi erranahi
Aztergaia: erran nahi izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:008
|
2003-01-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan erran nahi azpisarrera.
erran nahi izan 43: Eskual 1905-1909 2
("Horrek erran nahi baitu artha handirekin eman behar zakola
aihenari mitriola lehen aldietan", "Izen arrotza badu
ere, deus ez du erran nahi"), Lander ("Huna beraz hemen
behera, hitz hetarik erran den Hiztegian aurkhitzen ez
direnak, edo han aurkhitzen direlarik, han diotenaz zerbeit
gehiagoko erran nahi dutenak"), Jnn Bihotz-2 2 ("Eztu
horrek erran nahi debozione hau orduan hasia dela [...] eztu
horrek erran nahi saindu harren ohoretan eman behar direla"),
Zerb GH 1927 ("hoin prediku gustagarririk aditu horrek
ez baitu batere erran nahi orai arteko mezak etzirela ederrak
ez-eta predikuak gustagarriak"), Lf 4 (adib.: "Eztu horrek
erran nahi ithurburu beretarik heldu direla biak", "Ez du
horrek erran nahi jendea estimatzen dela...."), FIr ("Las dos
hermanas, euskaldunek deitu zuten Axarte eta erran nai du foz
edo mintxate bezala"), A. Hillau ("Zer erran nahi dik
horrek?"), Euzko Deya 1937 ("Gurutzekundeak,
gurutzearen defenditzaile erran nahi baitu;
giristinotasunaren, Kristoren erlisionearen defenditzailea"),
Haurren arthatzeaz ("botoila edo fiola bat untsa
hetsirik ezar urian eta han irakitaraz 20 minuta au bain
marie, horrek erran nahi baitu esnea barnean izanen
duela"), Katixima 1940 4 ("Sinesten dut haragiaren
phiztean, hitz horiek zer erran nahi dute? Erran nahi
dute Jainkoak bere botereaz phiztuko dituela gizon guziak
munduaren azken egunean [...] Sinesten dut bethi iraunen
duen bizitzean, hitz horiek zer erran nahi dute? Erran
nahi dute bizitze hunen ondotik hasiko dela bertze bat,
sekulan bururatuko ez dena"), Iratz ("Zer erran nahi duzu,
diozunean Jainkoaren Semea Gizon egin izan dela?"), Zerb
Herr 1944 ("batzuek badakite oraino zer erran nahi
duten mintzaira grekazko hirur hitz bitxi hauk"), Herr
1946-1989 bitartean 3 (adib.: "Ez baitu haatik horrek erran
nahi denetan akort direla, aperentziarik ere"), Dass
("Batasunaren izena Broussain eta bertze zonbeiten arabera
behar zen Eskual-botitza, Eskual batasuna erran nahi
duen Ziberotar hizkuntzatik atheraia"), Mde 2 ("denek dakite
bertzerik ez duela erran nahi deutsch izenak [...]
Irlandara ba da izan kultura-bide Irlandarrentzat, horrek ez
du erran nahi den ttipien aiherkunderik ba zutenik Latin
handiaren eretzean"), D. Landart 2 ("zer erran nahi du,
besta hitz horrek? Zer erran nahi dut, aipatuz
itsuskeria?"), Lantziri ("Zer dira karatoxak? Espaiñol
hitzak maskatua erran nahi du"), Zabal 1973
("Pentsatzen dugu Euskal Herriaren alde izateak erran nahi
duela, Euskaldunen problema guzietaz axolatzea, eta bakoitzak
bere bizi lekutik munduaren hobetzea"), Ardoy Gog
("Alcoran "liburu saindua" arabez al Qur'an
erran nahi baitu "irakurtza""), Hiriart-U 3 (adib.: "Hautu
horrek zerbait erran nahi zuen [...] Sakramendu hori hartu
nahi duenak behar du konbertitu, hitz horrek erran nahi
baitu: itzuli"), HerrizH 1988 ("Haien falta dela
erraiteak, huts bat egin dutela erran nahi luke"), V. Huici
("Turisma nahasi bati lotua den 2-egoitzen omendatze horrek,
erretretadunen ekartze haundia sortzen du, 2-egoitzak erran
nahi baitu orduan xahartasuneko egoitza"), J.M. Artzalluz 2
("Orrek erran nai du gure opor egunak ondo antolatu bear
ditugula, programa ona egin bear dugula", "Izketaldiari,
itzegiteari komunikazioari baietza emateak egian eta
jatortasunean bizitzeko aukera egitea erran nai du"), XArb
("Eskualdun! Hitz horrek laburra delarik, asko gauz erran
nahi du"), J. Muñoz ("zeren lehenik ezezaguna izateak ez
baitu erran nahi bortitzagoa denik"), J.L. Davant ("Baina zer
erran nahi du horrek?"), Tx. Heguy ("kultur eskaintza baten
antolatzeak zerbait erran nahi du"), Enbata 1998 2
("Horrek ez du erran nahi ez dugula jendetasunik", "Horrek ez
du erran nahi oztoporik ez dakiekeela bide bazterretik
jalgi"), Leihotik 1999 ("Jendeen izpirituan
kontserbatzeak erran nahi du ere ondarearen zaharberritzea
eta beraz balorean ezartzea").
erran nahi izan: DFrec 7 (Herr 1977 4:
"hunek erran nahi du", "hitz horren erran nahi baitu
ganbera","horrek ez du erran nahi ez duela bere bidean
aurkitu trabarik", "gaurko egunean ez du horrek fitsik erran
nahi"; Euskaltzainburuaren agurra in Euskera
XXI 2: "egungo bilkura hunek zer erran nahi duen aditzera
emanez [...] hori erran nahi du izen horrek"; Hiriat-U
"artalde bat dela eliza horrek ez du erran nahi batek
mee besteak mee denek marraka bera...") // Ez dugu
aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
erran nahi izan: ElhHizt (AS: 1 significar,
querer decir; 2 ser importante, significar) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE
eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
erran 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
erremedio
iz. Zerbait erremediatzeko bidea edo gauza; sendagaia. Gure hutsegiteen erremedioa. Gaitz guztien erremedioa. Erremedio bat baino gehiago izan dezake huts horrek. Bigarren erremedioa alferrik ez egotea da. Arimako gaitzei erremedio emateko. Erremedio gabeko gaitza. Kontuak ez du erremediorik. Ez kalterik egin nahi delako, beste erremediorik ez dagoelako baizik.
erremediorik gabe adb. Konponbiderik gabe. Erremediorik gabe betiko galdua.
Estekak- HBO
Aztergaia: erremedio
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau64
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-10-29
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Maileg
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:06
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: erremediorik gabe.
Aztergaia: erremediorik gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-02-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: -
/ EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
gabe.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
erremedio sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
ezinbestean.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
esan1, esan, esaten
1 du ad. Hitzen bidez, ahoz nahiz izkribuz, gogoan dena adierazi. Ik. erran1. Norbaiti zerbait esan. "Bai" esan. Hori esan dit. Etorriko dela esan zuen. Esan iezaguzu zeure iritzia. Dendetan ingelesez esaten dira prezioak. Ez dizut bi aldiz esango. || Meza esan. || Ea zer dioen. Hitzaurrean dioenez.
2 du ad. (Esapideetan). Hitzik esan gabe. Egia esan, ez nuen delako liburua gogoko. Oraingoz, egia esan, ez zait iruditzen batasuna irispidean dagoenik. Horrela, ez goaz inora; errekara goaz, hobeki esan. Hemen ezer ez; hobeki esan, Jainkoaren bakea. Bestela esan, batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian. 1922an euskaltzaletu nintzen, nolabait esan. Azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. Nork esan, itsasotik hiru mila metrora, horrenbeste ur? Hutsune horiek, ordea, esan bezala, aise bete ditzake lanak. Lehen esan bezala.
3 du ad. Errezitatu. Bi gazte, portugesez olerkiak esaten.
4 du ad. (Otoitz bat, arrosarioa...) errezatu. Mahaia asmatu zuenaren alde, aitagure bat esango dugu.
5 dio ad. Izendatu, deitu. Zeri esaten diozu txahala eta zeri urrixa? Ez zaio beleari uso esaten, ezpada bele. Handia izango da eta Jainkoaren Semea esango zaio. Gure artean, erdaldun, euskaraz ez dakienari esaten zaio.
esanak esan Esan beharrekoak edo esateko direnak esan ondoren. Esanak esan, goazen harira. Esanak esan, ozenki hots eginez aldendu zen gela hartatik.
esan beharrik ez Esan beharrik ez dago. Ik. zer esanik (ere) ez; esan gabe doa. Bigarrenak, esan beharrik ez, zorrotzagoak dira lehenbizikoak baino.
esan beharrik (ere) ez dago (da) Esateko premiarik ez dago, ez da beharrezkoa esatea. Ik. esan beharrik ez; zer esanik (ere) ez; esan gabe doa. Baietz irudituko zitzaiola, esan beharrik ez dago. Baina, esan beharrik ez da, xehetasun guztiak ez direla behin ere kontatzen. Esan beharrik ere ez dago, askotan joaten zirela igeri egitera.
esandakoa(k) egin Norbaitek beste norbaitek esandakoa edo agindutakoa egin. Ik. esana egin; obeditu; men egin. Jakina, soldadutzan, esandakoa egin beharra zegoen, eta zuzen. Zintzo egin esandakoak.
esan eta egin Esandakoa egin dela, eta, gehienetan, laster gainera, adierazteko erabiltzen den esapidea. Arte ederrak ikastea otu zitzaion; esan eta egin, ordudanik, pintura artean ibili dela dio.
esan eta esan Behin eta berriz gauza bera esaten. Bere artean esan eta esan ari da. Ez dakit zenbat bider egon natzaion esan eta esan, etxera etortzeko.
esan gabe doa Ez dago esan beharrik. Ik. zer esanik (ere) ez; esan beharrik ez; esan beharrik ere ez dago. Esan gabe doa, nik ere irribarre egiten niola ordainetan. Esan gabe doa ez natorrela ados.
esan gura izan Esan nahi izan. Ez dakit berba horiek zer esan gura duten eta zertarako diren.
esan nahi da, esan nahi baita Hau da, hots. Batzuek hori pentsatzen baitute, esan nahi baita, euskal idazlea izateko aski dela idazten jakitea. Esan nahi baita, biak ala biak pozik bizi zirela.
esan nahi izan du ad. Adierazi, halako esanahia izan. Ez dakit hitz horrek zer esan nahi duen. Zer esan nahi du kristauaren izen horrek?
Ez du horrek esan nahi gai horiek euskaraz erabili behar ez direnik. || Asko esan nahi du kultura lanetan, aldez aurretik begiz jota edukitzeak helburuak eta bideak.
esateko moduan Nolabait esateko. Esateko moduan, XVI. mende arte ez dugu literatura-obrarik.
zer esanik (ere) ez Esan beharrik ez dago. Ik. esan gabe doa; esan beharrik ez; esan beharrik ere ez dago. Tabernariak, zer esanik ez, ez du horrelako sasi-hizkuntza bat ikasteko ez gogorik ez asmorik. || Hark, zer esanik ez dago, lehengo lepotik edukiko du orain ere burua. Bihotza zenbateraino zabaldu zuen, zer esanik ez da; baina, atsekabez bete zitzaion.
Estekak- HBO
Aztergaia: esan eta egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:19
|
1999-02-10
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-03-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: (Lar, Añ (V, G)). Dicho y hecho. Tr. Documentado en
autores vizcaínos y guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII.
Jauna, lenena zure izenean: ta esan ta egin, botoia bertan
atera ta pobreari, tori Jainkoaren izenan eman zion. Cb Eg
III 391. Orra bada, esan da egin, nun inprimierazo ditudan
aurten. GavS 6. Esan ta egiñ, kunplitu zuen esan zuena. Urruz
Urz 51. Eta, esan da egin, amonatxo biak joan ziraden
antxintxika. Apaol 123. Eta esan da egiñ, bere eske ioan
ziran norbaitzuk. Ag AL 30. Esan da egin [...] biaramonean
eroan eban. Echta Jos 198. Ta esan eta egin: artu sutan egoan
burduntzia, eta zast! Bilbao IpuiB 176. Esan da ein gañera!
SM Zirik 120. v. tbn. Mg CC 240. JJMg BasEsc 9. Zav Fab RIEV
1907, 96. Añ EL2 5. Izt C 163. Lard 75. Zab Gabon 62. Arr May
152. Goñi 116. Iraola 34. Muj PAm 50. Altuna 12. Balad 236.
Mok 22. Enb 138. Otx 176. Kk Ab II 95. TAg Uzt 140. Munita
70. JAIraz Bizia 78. Akes Ipiñ 9. Erkiag Arran 58. Zait Plat
19. Alzola Atalak 44. NEtx LBB 159 ESAN ETA EGIN
104: 9, 2, 2, 54, 8, 5, 2, 16, 2, 3. esan eta
egin Aizu, Deia Elhuyar Elkar
Berria EiTB Jakin Karmel
Argia Erlea DiarioVasco
Beste (edozein) iturritako erabilerak
52: 12 (Esan eta egin; izan ere, Oteizak gai bat esku artean
hartzen zuenean emaitza egundokoa izaten zen.), Patxi
Zubizarreta 5, Asisko Frantzizko 4, Bernardo Atxaga 3, Hasier
Etxeberria 3, Txillardegi 2, Mirentxu Larrañaga 2, Koldo
Biguri, Josu Zabaleta, Elizen arteko Biblia, Xabier
Mendiguren Elizegi, Edorta Jimenez
esan eta
egin Berria
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea
eraikuntza librea.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
eta.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa esan eta egin
sarreretan.
Aztergaia: esan 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-03-24
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
esan, erran
Jatorrizko forma
buruz esan, buruz erran
Euskaltzaindiaren Arauak
esan, esaten. du ad.
Lantaldearen irizpideak
Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da
B eta G denez, euskara osoari begira hobestekoa da
esan.
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: esan gura izan, esan
nahi izan, esateko moduan, zer
esanik (ere) ez (dago, da); eta adibide gisa: esan
gabe doa, esan nahi baita.
Aztergaia: esan gura izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:21
|
1999-02-10
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS: esan nahi izan / LurE: - /
ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
gura izan.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
esan 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: esan nahi izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau93
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-01-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-02-10
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: ez dakit hitz horrek zer esan nahi duen.
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
izan.
Esapideei dagokien sistematika
nahi izan.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
nahi izan sarrerari dagokion azpisarrera.
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
esan 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
zer esan nahi du kristauaren izen horrek?
Aztergaia: esateko moduan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-02-10
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
esan 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
esateko moduan, XVI. mende arte ez dugu literatura obrarik.
Aztergaia: zer esanik ez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2006-03-07
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan sarrerako eta azpisarrerak: . dira,
dirudienez. esan zer esanik (ere)
ez zer esanik (ere) ez dago, da
Heg
(eta ) 111: E. Mujika, Elizondo , 1922, 1923, a 1931,
Elizondo , A. Arozena, JAIraz , B. Iraola, 1964, J.M.
Torrealdai 3, Txill , Lek, A. Arrinda 2, 2, P. Alkain, J.
Arregi, Umandi, P. Uribarren, Azurm, J.R. Etxebarria, J.
Iturbe, Ataño , J. Zulaika, K. Navarro, I. Unzurrunzaga, ,
Berron, J. Lasa 2, LMuj, B. Bakaikoa, 1977, eta 2, 1980-1988
2, PAlt 3, P. Berasategi, L.M. Bandres 3, K. Altonaga, Satr,
, , R. Zapirain 2, , L. Azkune, , F. Ibargutxi, X. Mendiguren
B., T. Erkizia, J.M. V. de Mendizabal, A. Urretavizcaya,
Amatiño, , P. Ezkiaga, J. Agirre, , R. Manjon, A. Kazabon 2,
1991, PPer 2, K.D. Izpizua, I. Gaminde, , J.K. Igerabide, K.
Linazasoro, A. Osa, A. Loidi, A. Sarasua, A. Ibartzabal, M.
Lopez 2, K. Izagirre, J.R. Aizpurua, M. Arregi, , Zubk, Y.
Oñatibia, 1996, 1996, 1997 2, 1997, I. Olea, J. Intxausti 2,
J.I. Basterretxea, , H. Etxeberria, J.A. Arrieta, E.
Antxustegi, Y. Arrieta, J. Arretxe 2, 1998, J.E. Urrutia, A.
Iturbe, A. Garikano, 1999 Adibide batzuk: A. Arozena
("Guzi-guziya goitik dabil, oso goitik, etxe-errenta berriz
zer esanik ez... gurea seigarren bizitza baita...!"),
("Mendekoak, zer esanik ez, buru ta burukote oiekatik gorriak
esan eta zabaltzen"), ("Zer esanik ez bertsolariak atsegin
aundiz entzun zituala jendeak"), Berron ("Onela izan da
bizikera guzian: aozko izketan noski, eta idatzian zer-esanik
ez"), Ataño ("Guda galdua geneukala ere, zer esanik ez"),
J.M. Torrealdai ("Bizkaian bertsolari gehien Gernika inguruak
sortu ditu, Markina eta Durangaldeak baino gehiago, eta zer
esanik ez Arratia, Txorierri eta Mungialdeak baino"), PAlt
("Grafia soilari nagokiola, zer esanik ez letraldatu gabe
dagoen dagoenean ematen dudala esku-izkribukoa"), L.M.
Bandres ("Guzti honek, zer esanik ez, pedagogi arloan bide
argi bat markatzen du"), K. Linazasoro ("Baina arrimatu
ezinean zebilen Higinio koitadoa bere bizarra zela medio eta
estorbo, azkurea egiten zuela goran eta beheran zer esanik
ez"), ("Iparraldean zer esanik ez, euskarak ez du inolako
balio ezta errekonozimendu ofizialik, euskararen egoera are
okerrago gertatzen delarik"), PPer ("Noiznahi ere atsegin
ematen du larre soileko elorriondo xarmagarri bati begira
egoteak, eta zer esanik ez, negu gorrian zuhaixka xarpail
horren edertasun zaildua nabarmentzeko elur zuriak inguru
guzia estaltzen dizunean"). zer esanik ez (dago,
da) zer-esanik ez LoreUsain
Euzkadi Argia El Dí Loretegi
Joañixio Aranzazu HetaH Kolorea
Zigor Baietz/2 Punto y Hora
Saioka/6 /7 Egin Arrantzaria
Bertsolaritza Elhuyar Idazleen II
Ihardunaldiak Fisikaren historia Etno-test
Deia Esaizu/BBB1 Ovniak
Aretxagazeta Habe DNoticias 7
baietz Lur eta Ingurugiro Goierritarra
Ostiela! // El Día Aranzazu
Deia
: DFrec 29 ( 9, M. Ugalde, E. Arozena, 5, A. Zavala, 5, Vill
3, , , , ), AB38 1 Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm. zer esanik ez ZArg
Anait Deia Liburu Zuria Zehatz
La voz de España Egin //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt - ElhHizt (s.u. AS gisa) Ez dugu aurkitu ap.
HiruMila, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA, PMuj
. zer esanik (ere) ez esan
// EG/CE EF/FE EF BF
DBF DVC
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
sarreran jaso da azpisarrera gisa, eta adibide osatuarekin [
]; eta sarreran ere aipatzekoa izan liteke, adibide gisa edo.
esan «hark, zer esanik ez (dago), lehengo lepotik
edukiko du orain ere burua» zer
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. esan 1
Erabilera-oharrak
aldaerak onartzen ditu. zer esanik (ere) ez (dago, da)
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
hark, zer esanik ez (dago), lehengo lepotik edukiko du orain
ere burua.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 /
2011-11-08) Onartu da: sarreraren adibide gisa: " ". zer
hark, zer esanik ez (dago), lehengo lepotik edukiko du orain
ere burua
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
falta
1 iz. Hutsa, hobena. Eneak dira faltak, enea da hobena. Damu du, ezagutzen du bere falta. Zure faltak aitortzeko. Mila huts eta falta egingo dituela.
2 iz. Errua; akatsa. Nork du falta, eria sendatzen ez bada? Euskaldunek berek dute falta, eta ez euskarak. Asto horrek, daukan falta ez balu oinean.
3 iz. Gabezia, eza. Adimen falta. Obra onak egiteko nagitasuna edo gogo falta. Ezeren faltarik gabe.
4 iz. Kirol. Arau haustea. Falta gehien egin dituzten jokalarien zerrendan lehenengoa da. 20-13koan, Belokik zer egingo, eta saketik falta.
falta egin dio ad. Behar izan, falta izan. Falta bat bakarra du hamaiketako honek, falta egiten dio bizigarri batek. Neure dirua edo hainbeste falta egiten didan gauza kendu didanari.
falta gabe adb. Huts egin gabe. Guztiak falta gabe utziko zenituela. Lanari utzi eta ni jaten hastean, falta gabe han haukat zut aldamenean.
faltan 1 postpos. -ik gabe. (Dagokion izen sintagmak -en atzizkia har dezake edo artikulurik eta kasu markarik gabe joan daiteke). Zer ote den lore eder baten faltan bizi izatea. Langile faltan alfer eta lo gelditzen badira lurrak.
2 postpos. (Partizipio burutuaren eskuinean). Ikasbide hori aditu faltan, inor ez dadin gal.
falta nabaritu Zerbaiten edo norbaiten falta sumatu; zerbaiten edo norbaiten faltak uzten duen
hutsuneagatik atsekabetu. Ik. mira egin 2. Ez nuen ezeren falta nabaritu. Hire falta nabarituko diat. Pozik nengoen, baina familiaren falta nabaritzen nuen.
falta pertsonal iz. Saskibaloian, jokalari batek aurkari bati egiten dion falta, arauz kontra oztopo egiten dionean gertatzen dena.
faltaz 1 postpos. Faltan. (Dagokion izen sintagmak -en atzizkia har dezake edo artikulurik eta kasu markarik gabe joan daiteke). Ik. ezean. Ontzia, haize faltaz, ezin zitekeen berriz bideari lot. Hitz hori erabiliko dut besteren faltaz.
2 postpos. (-en atzizkiaren eskuinean). -en faltagatik, -en erruagatik. Erratea gure faltaz dugula gerra, trufatzea da.
Estekak- HBO
Aztergaia: falta
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-07-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: falta egin, falta gabe.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: faltan, falta nabaritu,
faltaz.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
falta egin; falta gabe
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "honen ondoan eta sinonimo
gisa ments izan jarri beharko litzateke. Bestalde,
faltagabe ontzat jotzekoa dela uste dut, adjektibo gisa
jakina, ez ordea gaztelaniaren kopia hutsa den falta
gabe hori, h.d., 'sin falta' delakoa" (1995-06-29)
- [K201]: falta gabe: Hau
adierazteko agian egokiago hutsegin gabe (Sin falta!)"
(1995-03-27)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Beharbada egoki izan daiteke
horren esanahiak zehaztea, adierak emanez: 1 Sin.
hutsegite. 2 'gabezia'. 3 Zuz. Heg. 'Arau-hauste
penala': delituak eta faltak.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-07): Lantaldeak proposatu dituen hiru azpisarrerak
jasoko dira; adierak zehaztea, berriz, H1.1 lantaldeak egingo
du, eta orduan ikusiko da.
Aztergaia: falta egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau68
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: falta gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau68
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: faltan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:18
|
1999-05-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: adib. / EuskHizt: adib.: azalpen berritua / HiztEn: - /
LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
falta sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: falta nabaritu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-05-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Saio bat egin da falta nabaritu, faltan bota,
falta sumatu, mira egin lematizatzeko.
falta ikusi G 1 (Cb Just: "Anaiak
diruaren falta ikusi, ta lapurra ill nai zuen"); falta
nabaritu EB 1 (MEIG: "Bestetan sartzeke, gorago
nabaritu dugun -n falta berbera seinalatuko dut
huts-hutsik hemen ere"); mira egin'falta
nabaritu' adierarekin, EB 1 (MEIG: "ez nintzen luzaroan libre
egon, gero mira egiteko adina ez, bederen") // Ik.
horiez gain OEH argitaratuan AS gisa emandako eskas
aurkitu (EZ Noel: "Arratsean direnean / urrun
bidean bathu / Jesus haur mansoa dute / biak eskas aurkhitu";
Lg II: "Bere semea eskas aurkhitzean"; Daguerre in
Brtc: "Irakurtzen baduzu lehiatu gabe (...) ez duzu deus ere
eskas aurkhituko") eta eskas izan.
EB dira falta nabaritu 5 (J.A. Arana M.: "Batek
baino gehiagok nabarituko zuen eskualde baten falta:
Gipuzkoa"; PGoen: "bereziki txosten hau gertatzerakoan,
nabaritu nuen aipatzen dudan osotasun falta";
Oinarri/2: "aspertu egiten zen eta zerbaiten falta
nabaritzen zuen"; A. Albisu: "Basoko otsoek nabaritu zuten
Xikerren falta, baina ulertzen zuten bere desagerpena";
Hemen 1987: "Gainera, entrenamendu falta ikaragarria
nabaritzen zen, bakarren bat salbu"); falta
sumatu 1 (LingKonputaz: "Maila morfologikoan
ez bezala, sintaxian horren falta nabaria sumatu dugu");
faltan bota 13 eta faltan sumatu
3 (cf. infra).
falta ohartu: DFrec (Azurm: "egungo idazleak
bait horren falta ohartu beharrik ere ez du");
mira egin: HiztEn ("zerbait edo norbaiten eza
nabaritu"), LurE ("falta nabaritu") // Ez dugu aurkitu
ap. AB38, AB50, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
EuskHizt: falta nabaritu ("penaz gogoratu norbaiten
(edo zerbaiten) galera edo gabezia; ik. mira egin"),
mira egin ("falta nabaritu") // ElhHizt:
mira (mella, falta, vacío) // EskolaHE: mira
egin ('falta nabaritu') // PMuj DVC:
mira (1 mella; 2 mira egin: extrañarse de algo)
// Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib.
/ EskolaHE: -
Onartzekoa, formalizatu diren irizpideen aurka
esapide aski librea dirudi, baina hori eman du
Euskaltzaindiak mira egin azpisarreraren definitzaile gisa.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
falta sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: faltaz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-05-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-z.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
falta sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaitz1
1 iz. Kaltea edo mina ekartzen edo sortzen duen gauza; kaltea, mina. Eta begira gaitzazu gaitzetik. Gure hizkuntzaren batasuna dela soinean daramatzan gaitz guztien erremedioa. Hutsak bete, gaitzak senda eta urratuak konpon daitezkeela. Kritikak egin dezakeen gaitza ere ez da gehiegizkoa izango. Gaitzerako bide ematen duenak.
2 iz. Gaizkia (ideia edo izaki abstraktua). Onaren eta gaitzaren ezaguera iritsiz gero.
3 iz. Eritasuna. Legena da gaitz ikaragarrienetako bat. Ordurako gaitzak gorputzaren erdia hartua zion. Mahastia gaitzak joa dago.
gaitz desiratu Norbaiti kaltea edo mina opa izan. Debekatzen digu besteri gaitz desiratzea.
gaitz egin Kalte egin. Eguzkiak gaitz egin dizu. Baina zer gaitz egin du?
gaitzera (hartu, ezarri, itzuli, bihurtu) Zah. Gaizki hartu. Lerratu naiz kolerazko hitzak erratera pertsona baten kontra, gaitzera harturik hark erran didan zerbait.
gaitzerako 1 adb. Ondorio gaitzerako. Ik. txarrerako. Meditazio hau onerako edo gaitzerako izan daiteke.
2 adb. (-en atzizkiaren eskuinean). Neure burua aurkitu nahi dut, nire gaitzerako bada ere.
gaitz erdi, gaitz-erdi adb. Gertaera bat uste bezain okerra ez dela adierazteko esapidea. Gaitz erdi litzateke hori, bi aldiz hil behar banu. Eta gaitz erdi, beren buruen kaltean bakarrik balitz.
gaitz erraile, gaitz-erraile iz. Ipar. Gaizki-errailea.
gaitz erran, gaitz erran, gaitz erraten Ipar. Gaitz esan.
gaitz errate, gaitz-errate iz. Ipar. Zah. Gaizki esatea. Utzirik engainuak, inbidiak eta gaitz errate guztiak.
gaitz esan, gaitz esan, gaitz esaten Gaizki esan.
gaitzez adb. Txarrean; haserre. Ez naiz ni hargatik bekaiztuko, ez eta, muturturik, gaitzez jarriko. Atera zuen sastakai bat, onez ez bazen gaitzez, nahi zuena eragiteko.
gaitzik gabe 1 adj. Pertsonez mintzatuz, errugabea; gauzez mintzatuz, gaitzik egiten ez duena. Bere seme gaitzik gabea.
2 adb. Asmo txarrik gabe. Batere gaitzik gabe esan nion.
gaitzik gabeko adj. Gaitzik gabea. Gaitzik gabeko haurrak. Oihenart eta kidekoen ibilerak gaitzik gabeko jolasak ote diren ez dakit.
gaitz nahi izan Norbaiti kaltea edo mina opa izan. Inori gaitzik nahi ez diola. Emakume haiek ez zituzten hitz horiek Sauli gaitz nahi izanda esaten.
gaitz opa izan Norbaiti kaltea edo mina opa izan. Barkatzen diot, ez diot gaitzik opa.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaitzerako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-04-17
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: GAITZERAKO a) Para mal. Zegaiti beti da leku
guztietan jarraituten jakuzan gatxerako geure arerioak. Arz
28. Meditazio au [...] onerako ta gaitzerako izan diteke. Cb
Eg II 10. Izanik proximuak egin daben gauzia berez bardina,
nai onerako ta nai gatxerako, geijagoko bagarik juzgetia
gatxerako egin dabela. fB Ic II 218. Jesusek [atzen juizioan]
onerako edo gaitzerako bere epaia emateko. Lard 435. v. tbn.
Ldi IL 55. Ipernukoak ere bai [biztuko dira], gaitzerako;
egin zituten gaiztakerien zigorrak yasateko. Or QA 99. Orixe,
onerako edo gaitzerako, euskalari trebea genduen. MIH 262.
Ametsa gaitzerakoa danean askotan gertatu zaidan: "ametsetan
ari ote naiz?", eta, berela esnatzen natxin. Or QA 102.
Bidea, gezurraz baliatzea zilegi baldin bada (probetxugarri
den gezurraz, jakina), ez da gaitzerakoa. MEIG VI 62. b)
(Precedido de gen.). Para mi (tu, su, etc.) mal. Bere
on-aldera Jangoikoak zuzenzen diozkan neke-tentanzak arzen
ditu bear ez den aldetik eta bere gaitzerako. Mb IArg I 230.
v. tbn. Cb Eg II 10 y Astar II 269 (gatxerako). Bixenta, nere
gaitzerako andregai izatera iritxi ez zana. JAIraz Bizia 23.
Neure burua arkitu nai dut, nere gaitzerako bada ere. Txill
Let 23. Lapurreta besterik ezta zuzenbidea, beraz, adiskideen
onerako ta etsaien gaitzerako, alegia. Zait Plat 95
adib: iz. Bizk. Grina bizia, bereziki haragizko
atseginetarakoa. Zure gorputzari gaitzerako garramura eta
lera txarra galarazteko. garramura
1, (Bertan esan zioten ur horiek ez zutela balio bere
gaitzerako, begietako gaixotasunetarako soilik baizik).
gaitzerako Laneki
Beste (edozein) iturritako erabilerak
11: (Klonazio terapeutikoa: Diabetesa sendatzeko, intsulina
sortzen duten zelulak sor daitezke klonaturiko zeluletatik,
baita dopamina sortzen dutenak ere Parkinsonen gaitzerako),
Iñaki Segurola 3 (Gizon-emakumeen izaera gaitzerakoa
deklaratzen dute nola bataren hala bestearen hanka-arteek),
Elizen arteko Biblia 2 (Senideok, ez izan haurren antzeko
zeuen irizpideetan; gaitzerako bai, izan zaitezte haur; baina
irizpideetan izan zaitezte pertsona helduak), Juan Garzia 2
(oso jite berezikoa (azpi) genero guztiz zehaztugabe horren
barruan ere, nahiz oraingo irakurleari ez zaion gertatuko
beharbada hain berezi, argitaratu zenetik hona Rulforen saio
berritzaile eta - hitza oraindik erabilgarri bada -
iraultzaileak - aldez edo moldez, onerako nahiz gaitzerako -
izan dituen jarraitzaile ugariek eredu nagusietakoa
bilakarazi baitute dagoeneko hori egungo idazle eta
irakurleentzat), Piarres Aintziart (Ongirako edo
gaitzerako), Jose Antonio Mujika (Ene gaitzerako seme),
Jon Muñoz (Helarazi zion bada, bertze iritzirik gabe,
segidan doakizun gutuna, bere gaitzerako balia ahal zezakeen
sendabide baten gisara). gaitzerako
Berria
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
-rako librea.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa
jasotzekoa.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gaitz
Aztergaia: gaitz 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
gaizki(a), txarr(a), gaitz(a)
Euskaltzaindiaren Arauak
iz. / AS: gaitz egin, gaitz erdi adlag., gaitz
erran, gaitz erraten. Ipar., gaitz esan,
gaitz esaten.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: gaitzera hartu,
gaitz(-)erraile iz.,
gaitz(-)erraite iz., gaitzez,
gaitz nahi izan (desiratu,
opa izan).
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
gaitz egin, gaitz erdi
Informazio lexikografikoa
Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da
sarrera banatan ematekoak dira gaitz-1 (iz.); gaitz-2
(izond.)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "dialektala izan arren,
baina guztiz unibertsala bizkaieraz, gatx-eri ere
sarrera eman beharko litzakiokeela uste dut 'zaila da'
esakeran, alegia, 'gatxa da'. Kontutan har ez zail, ez
eta gaitz ez direla bizkaieraz erabiltzen" (1995-06-29)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 1. min 2. gaiztoa (Ip.) 3.
itzela (Heg.)
- [E128]: Gaitz erdi. Aski
indar badu espresio honek, nik uste, hitz gisa sartzeko eta
dena elkarturik idazteko: Gaitzerdi!
- [E409]: Gehi daitekeen aditz
multzoak: gaitz izan, gaitzak jo.
- [E210]: Ados lantaldearen
proposamenarekin. / Azpisarrerak (berriak): gaitzak
hartu (larri gaixotu). / gaitzak jo (larri
gaixotu). / gaitz-egite (kaltea).
- Erabakia: (H2.2 /
2009-10-05): Bere horretan utziko dira lehen itzulian
erabakiak, lantaldeak proposatu dituen azpisarrerak erantsiz;
adierak zehaztea, berriz, H1.1 lantaldeak egingo du, eta
geroago ikusiko dira beste forma berriak.
Aztergaia: gaitz egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: adlag.
Aztergaia: gaitzera hartu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
hartu: -ra.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gaitz sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabilera-oharrak
gaitzera hartu bezala, gaitzera ezarri / itzuli /
bihurtu ere erabiltzen da.
Forma baten adiera(k)
gaizki hartu.
Aztergaia: gaitz erdi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: adlag.
Informazio osagarria
Idazkera egoki(en)a eskainiko da
lotu/bereiz ematekoa den ikus
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "adberbio balioko esaldi
egina da eta ia beti loturik azaltzen da, artikulurik eta
mugatzailerik gabe" (1995-06-16)
Aztergaia: gaitz erraile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-erraile.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gaitz 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Aztergaia: gaitz erraite
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gaitz erran (eta gaitzerran 4) IE 20: E
5, Lç 5, Mat, Harb, Ax 3, O Pr, ES 3, Balad;
gaitzerraile (eta gaitz erraile 1) IE 7:
E 1, Lç 6; gaitzerraite (eta gaitz
erraite 2) IE 10: E 1, Lç 9; gaitzerraiteka
IE 3: Lç, Sp Phil 2; gaitz esan G 4: Cb
Eg II, Gco 2; AzpPr ("Nere kalidadez nabill
giza-legez, gaitzikan esan ez nik uste dedanez");
gaitz-esaka: Ik. OEH argitaratuan Or
Poem: "Begiz, ezpaiñez tximuka, mingaiñez
gaitz-esaka"; gaitzesale: Ik. OEH argitaratuan
Ayerb EEs: "Zure gaitzesaleak maite badituzu",
EgutAr ap. DRA: "Gaitzesale zitalak ezin ongi bizi,
beren buruak gaizki bait dituzte ezi"; gaizki
erran 46, IE-Zu: E 3, Lç 4, Harb, Ax 7, O Pr,
SP 23, Lg II, Dv LEd, HB Egia, Ox; Bp
I 3, Arch Fab; Ik. OEH argitaratuan gainera He
Phil: "Gaiski erran gogo duten hura", "Gaiski erran
bat, [...] fermu gelditzen ohi da entzuillen buruetan zenbeit
hitz pulit eta agradagarritan ematen den orduan"; He Iac
4,11: "Ez derrazuela gaixkirik, ene anaiak, batzuk bertzeez";
TB Petr 2,23: "Gaizki ziotenean, ez baitzuen
mehatxurik egiten"; gaizki errail(l)e (eta
g. errale, erralle) 26, IE-Zu (EZ 3, O Pr, SP
15, Gç, Mih, Laph 2; Bp I 2, Egiat); ik. OEH
argitaratuan, gainera, P. Erramuzpe in Onaind MEOE:
"Gaizki errailea beti bertzez gaizki erranka"; eta aipatuak:
Ch II, He Rom 1,30, TB 1 Cor 6,10; gaizki
erraite (eta gaizkierraite 1) IE 4: Lç, Ax 2,
O Pr; Ik. OEH argitaratuan, gainera, He 1 Petr 2,1:
"Utzirik beraz gaxtakeria guziak, tronperia, itxurapen,
inbidia eta gaixki errate guziak"; gaizki
erraiteka IE 1: SP Phil; gaizki
erraitetasun IE 1: SP Phil; gaizki
erraiteko IE 14, guztiak ap. SP; Ik. OEH argitaratuan
gainera He Phil: "Begira zaite ahalkeria eskastetik,
zeinei bethi gaiski erratekoak bait darraiste"; gaizki
erraka IE 1: Añ CatAN; Ik. OEH argitaratuan
gainera gaizki-erranka LE-Ir: "Jauna, zergatik egon
bear du zakur garrek gaizki-erranka (Dabid) erregeren
kontra?"; gaizki esan (eta gaiski-,
gaizki-esan) 70: B 32 (fB 29, Ur MarIl, AB
AmaE, Etxba Ibilt); G 35 (Lar SAgust, Cb
Eg II 2, Mg CC 7, VMg 3, Gco I, Lard,
Aran SIgn 2, Xe, Sor Bar, AzpPr, A
Ardi, Ag G, Ill Testim, EusJok,
Inza Azalp 2, Or SCruz, Tx B 4, Etxde
JJ, Basarri, MAtx Gazt, Berron Kijote);
EB 3 (MEIG); Ik. OEH argitaratuan gainera ConTAV: "Au
esan diodanean, asi da gaizki esaten" eta aip. Acto;
gaizki-esaka (eta gaizki esaka 19,
gaizkiesaka 4) 44: B 1 (Or Tormes), G 42
(CatBurg, Cb 6, Gco I, Lard 11, Aran
SIgn 3, EusJok, ArgiDL, Or 4, Tx B
I 4, Lab EEguna, Etxde AlosT, NEtx
LBB, Basarri, Uzt 2, Berron Kijote 4), EB 1
(MIH); Ik. OEH argitaratuan gainera Ur Mt 9,3: "Gaizki esaka
ari da Jaungoikoa gatik", IBe Petr 4,4: "Gaizki-esaka
ari dira zuengatik", CrIc: "Zeinbat gaiski esaka
juezen, abogau ta eskribauben kontra", Arr Orac ap.
DRA: "Burla, ixeka eta gaizkiesakak gure amorez eramateko";
gaizki-esale (eta gaizkiesale 2,
gaizki/gaiski e. 4, eta -esala 15) 80: B 69 (fB
Ic 68, Ag AL); G 6 (Mg CC, Lard 3, NEtx
Nola, MAtx Gazt); EB 5 (MEIG); Ik. OEH
argitaratuan aipatuak: CrIc, IBk 1 Cor 6,10,
IBe Tit 2,3; gaizki-esate (eta
gaiski/ghaizki e. 12) 29, B-G (fB Ic 21, Ur
MarIl, Mg CC 3, Lard 4); Ik. OEH argitaratuan
gainera Echve Imit: "Mesedeakgatik esker gaiztoak
errezibitu nituen, milagroakgatik gaizki esateak"; Arr
Orac ap. DRA: "Burla, ixeka, gaizki-esate, masalleko";
IBk 1 Petr 2,1: "Utz itzazue, beraz, gaiztakeria
guztiak eta azpikeria, itxurakeria, bekaizkeria eta
gaizkiesate guztiak" (IBe "gaizki-esate").
gaitz erran IE 1: F. Nesprias; gaitz
esan EB 1: G. Aulestia; gaitz-esale B
1: J. Zubikarai; gaizki-erran IE 1: Lek;
gaizki esan (eta gaizki-esan 1) 9: B 2
(Onaind, Zubk); G 5 (Urruz, Ag G (dudazkoa), Arti
Mundu, Vill, Or MB); EB 2 (I. Zaldua, G.
Aulestia); gaizki esaka (eta
gaizki-esaka 5, gaizkiesaka 2) 14: B 1 (Or
Tormes), G 5 (J.V. Landa, J.M. Azkue, M.M. Apalategi,
Vill, Berron Kijote); EB 8 (X. Amuriza, Emakume
olerkariak, Lab, M. Iturbe, L. Anselmi 3, MAtx);
gaizki-esale B 1: Ibarg; gaizki
esate 2, B-EB (Ibarg; G. Aulestia:
gaizkiesate).
gaitzerran: HiztEn, LurE;
gaitzerrate: LurE; gaitzesan:
HiztEn, LurE, Euskalterm (gaitz esan) 2;
gaitzesaka: HiztEn; gaitzesale:
HiztEn, LurE, Euskalterm (gaitz esale) 1;
gaitzesate: LurE; gaizkiesan:
AB50 2 (1 gaizki esana), Euskalterm 1;
gaizkiesaka: AB50 1; gaizkiesale:
Euskalterm 1; gaizkiesate: Euskalterm 1
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gaitzerran: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt,
EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF,
DRA, PMuj DVC; gaitz-erraiketa: PMuj
DVC; gaitzerraile: Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC
(gaitz-erraile); gaitzerraite: EuskHizt,
HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC
(gaitz-erraite); gaitzerraiteka: DRA,
PMuj DVC; gaitzerraiteko: DRA;
gaitzesan: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt,
EskolaHE, Casve EF, PMuj DVC
(gaitz-esan); gaitzesaka: ElhHizt;
gaitzesale: EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, DRA,
PMuj DVC (gaitz-esale); gaizki
erran: HaizeG BF (gaizkiak erran), DRA;
gaizki-erraile: Casve EF
(gaizkierraile), Lh DBF (gaizkierraile),
DRA, PMuj DVC; gaizki erraiteko: DRA;
gaizki esan: HiruMila, DRA, PMuj DVC
(gaizki-esan); gaizki esaka: HiruMila
(gaizki esaka), ElhHizt, DRA, PMuj DVC;
gaizki-esale: HiruMila (gaizkiesale),
ElhHizt, DRA, PMuj DVC; gaizki-esate:
DRA, PMuj DVC// Ez dugu aurkitu ap. Lur
EG/CE eta EF/FE.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
gaitzerraile Ipar. h. gaitzesale // EBB
(1997-03): gaitzerraile baztertu, eta gaitz
erran, gaitz esan arautu dira.
Zerrenda osagarriak
IparKazet (Justizia): diffamation: zikintze / gaitz erraite.
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-erraite.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Idazkera: e. gaitz
erraite > e. gaitz-erraite.
- [E208]: gaitzerraile,
gaitzerraite: aspaldiko hitzak dira hauek eta, tradizioan,
ia beti elkarrekin idatzi izan dira. Ez dakusat zergatik orain
bereiz idatzi behar ditugun.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-10-05): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena.
Aztergaia: gaitz erran
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: gaitz erran, gaitz erraten. Ipar.
Aztergaia: gaitz esan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: gaitz esan, gaitz esaten.
Aztergaia: gaitzez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-z.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gaitz sarrerari dagokion azpisarrera.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
onez ez bada, gaitzez.
Aztergaia: gaitz nahi izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
nahi izan.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gaitz 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabilera-oharrak
gaitz nahi izan bezala, gaitz desiratu,
gaitz opa izan... ere ageri dira.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gehiago
1 zenbtz. asko eta kideko zenbatzaile zehaztugabeei dagokien konparatibozko era. (Izen sintagma bati dagokiola, haren eskuinean; kasu atzizkiak hartzen baditu, mugagabean hartzen ditu). Ik. areago; haboro. Anton. gutxiago. Diru asko, diru gehiago. Etxe berri gehiago erosi ditu. Gogo gehiago agertzen dute orain. Urrats bat gehiago.
Denbora gehiago behar du. Lo gehiago egin. Han eta leku gehiagotan. Arreta gehiagoz zaindu.
2 zenbtz. (Izenordain zehaztugabe bati edo galdetzaile bati dagokiola, 'aipatzen denaz beste' adierarekin). Ik. beste1 2. Zerbait gehiago. Ez naizela ezer gehiagoren jabe. Zer gehiago egin dezakezu? Beste zenbat gehiagori ere ez ote die esan? Eta nork gehiago?
3 zenbtz. (Izen sintagma ezabaturik). Diru asko zuen eta orain gehiago du. Beti gehiago nahi du. Markiegik eta beste gehiagok. Ez zuen gehiagoren beharrik. Ez nazazula gehiagotara hertsa. Horretarako eta gehiagotarako gai da. Inoiz baino gehiagoren eske.
4 adb. Orain lau aldiz gehiago balio du. Beharrezkoak ditugu,
gero eta gehiago, erdaratiko hitzak. Denok, nork gehiago, nork gutxiago, aldatzen dugu hizkuntza.
5 zenbtz. (Desberdintasunezko erkaketako bi alderdiak agertzen direla). Zuk baino diru gehiago dut. Animalia batzuek gehiago irauten dute beste batzuek baino.
6 adb. (Ezezko esaldietan). Aurrerantzean. Ik. berriz 1; berriro 1. Ez zaio gehiago ahaztuko. Ez nire aurrean gehiago jar. Ez zuen gehiago Ama Birjina ikusi. || Ipar. Aita-amek, aita-ama bilakatu direnetik, ez dakite gehiago zer den amodioa. Gehiago ez zuen nehork kasurik egiten.
are gehiago 1 zenbtz. Oraindik gehiago. Nagiari ez baitzaio biderik eman behar are gehiago nagitzeko. Guztiek, eta are gehiago irakasleek jakin behar dutena.
2 lok. Ik. gehiago dena. Inor gutxik dakizki gaur bere euskalkiaren legeak; are gehiago, gehienek ez dakigu zein euskalkitan ari garen ere.
ez gehiago (eta) ez gutxiago adb. (Indargarri gisa, aurretik esan dena azpimarratzeko erabiltzen da). Kalizan dagoen guztia, ez gehiago ez gutxiago. Nik oraindik ez diat mila pezeta baino gehiago pagatu lepazuri larrurik, eta hau ere horixe ordainduko diat, ez gehiago eta ez gutxiago.
ezin gehiago 1 adb. (Aditz bati dagokiola). Asko, oso, mailarik gorenean. Ik. ezin gehiagoan; ezin gehiagoraino; izugarri 2; ikaragarri 2. Elkortu eta hondatu egin dira ezin gehiago.
2 adb. (Izenondo, partizipio burutu edo adizlagun bati dagokiola). Oso, mailarik gorenean. Andre ederra ezin gehiago. Unatua ezin gehiago. Ezin gehiago kartsuki. || Ona, ezin gehiagoa.
ezin gehiagoan 1 adb. (Aditz bati dagokiola). Asko, oso, mailarik gorenean. Ik. ezin gehiago. Ezin gehiagoan damu dut.
2 adb. (Izenondo, partizipio burutu edo adizlagun bati dagokiola). Oso, mailarik gorenean. Jaun bat ezin gehiagoan ona.
ezin gehiagoko adj. Gauza abstraktuez mintzatuz, ezin handiagoa. Ezin gehiagoko poza. Bozkario ezin gehiagoko bat. Bere jakinduria ezin gehiagokoarekin.
ezin gehiagoraino 1 adb. (Aditz bati dagokiola). Asko, oso, mailarik gorenean. Ik. ezin gehiago. Hil ala biziko jokoan ezin gehiagoraino sarturik.
2 adb. (Izenondo, partizipio burutu edo adizlagun bati dagokiola). Oso, mailarik gorenean. Ezin gehiagoraino ederra, ezin gehiagoraino on eta maitagarria.
gehiago dena lok. Are gehiago. Gehiago dena, egia ez da holakoa. Ez dute deusik ordaintzen eta, gehiago dena, ez omen dute legez deusik ordaintzen ahal. || Onetsia, eta oraindik gehiago dena, ederretsia.
gehiago ezin 1 adj. Gorena, ezin hobea. Jaunaren amodio gehiago ezina.
2 iz. Zerbait gehiago egiteko ezintasuna. Gehiago ezinaren amorruz.
gehiago ezinean adb. Ezin gehiago, ezin gehiagoan. Alferrik da esatea osoro eta gehiago ezinean maitatzen dituztela euren umeak.
gehiago gabe Gehiagoko gabe. Gehiago gabe, andrearen esan hutsarekin, Jose ziegan sartu zuten.
gehiago izan Hobea izan, maila garaiagokoa izan. Ik. gutxiago izan. Garai horretan edozein euskaltzale da ni baino gehiago. Ni bezainbat edo gehiago ziren pertsonak.
gehiagoko adj. Gehiagoko edo gutxiagoko neurrian. Hori baino gehiagoko buruhausterik badugu.
Gehiagoko xehetasunetan sartu gabe. || Balio gehiagoko lana. Ezin gehiagoko poza.
gehiagoko(rik) gabe Besterik gabe. Eta gehiagoko gabe, hemen amaitzen dugu gaur.
gehiagorik zenbtz. Gehiago. (Baiezko ez diren esaldietan erabiltzen da batez ere). Ez diot kalte gehiagorik egingo. Gehiagorik ezin pairatuz. Ez ote du gehiagorik merezi? Biziak ez ote du unibertsitateak baino gehiagorik irakasten? Deus gutxi da hori, horratik; gehiagorik nahi genuke.
gehiagotan adb. Aldi gehiagotan. Behin eta berriz eta gehiagotan. Gehiagotan argitaratu ditu. Askotan asmatu du, baina gehiagotan huts egin. || Behin baino gehiagotan aipatzen du heriotza.
Estekak- HBO
Aztergaia: gehiago
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau72
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-09-22
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: are gehiago, ezin gehiagoan, gehiagoko(rik) gabe,
gehiagorik, gehiagotan.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: gehiago dena, gehiago
gabe, gehiago izan.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
are gehiago, gehiagorik, ezin gehiagoan;
gehiagotan; ik. erabilia den gehiagoko gabe
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Azpisarrera (berria):
gehiago ere (batez ere, gehienbat, esaterako: elizaz
ezkonduko gara, gurasoengatik gehiago ere).
- [E409]: Gehitxoago
azpisarrera sartu.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-11-16): Lantaldeak proposatu dituen azpisarrerak onartu
dira, baina bestelako formarik ez da orain erantsiko
(gehitxoago, berriz, arauak jasoa du sarrera gisa).
Aztergaia: gehiago dena
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-07-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: gehiago gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-07-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
gehiagoko gabe (arautua izateaz gain, erabiliagoa dela
adierazi nahi da, definitzaile gisa aipatzean).
Aztergaia: gehiago izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-07-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: gehiagoko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:20
|
1999-07-13
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Corpus eta hiztegietako datuak
gehiagoko iz.ak jaso ditugu hemen, ez izlag. eta
izond.ak.
ge(h)iagoko 18: G 1 (Munita: "Guzti-guztia eta
gehiago piñuak eman zuan, eta geiagoko orrekin [...] erloju
jator bat ipintzeko asmoa artu zan"); IE 17 (Harb 3:
"Gehiagokoez orai ez minzatzea gatik", "Susana falso
testimoniotik [libratu zuen] berze gehiagokoekin", "Baina
hauk eta gehiagokoak liburua ez sobera handitzea gatik utzten
ditut"; Ax 2: "Emaiten deraue aberatsei beretzat behar duten
baiño gehiago, gehiagoko hura probetara parti dezaten
amoreakgatik", "Behar du [...] hala beztitu eta ez gehiago.
Zeren gehiagokoaz desohoratzenago du bere burua, ohoratzen
baiño"; Lg II: "Ez da egia ez darotzudala gehiagokorik
agindu?"; HU 2, adib.: "Bertzek baino goraxago eta bizixago
behar-bada, bainan gehiagokorik ez"; JE Ber 2, adib.:
"Donostian, holetan, bertzela dabiltza gauzak eta gehiagokoak
dira"; Barb 3, adib.: "Horren ordaintzekoa balinbadugu ere,
ez dugu, zorigaitzez, gehiagokorik"; Ox: "Dritxolariak behar
duen ozarkeria doi hura; gehiagokorik ez"; Zerb IxtS
2, adib.: "Gehiagokorik pairatu gabe"; StPierre: "Etzuketela
hortan gehiagokorik atera"); Ik. OEH argitaratuan gainera Zby
Pel: "Zer egin ziniro gehiagokorik orai enetzat?";
gehiagoko(rik) gabe (eta aldaerak) 51: B 42 (fB
Ic II 7, adib.: "Zure aragizko pekatu-guriak,
geijagoko bagarik, ez deutsa inori kastidadia galdu
eragiten"; Ur MarIl: "Geijagoko baga neskatillatxu
onek baxerritar ezer ez egijan bat"; Ag 8, adib.: "Geiagoko
barik io buruan"; A BeinB: "Kaltzerpetik oratuaz
geiagoko baga, garraisika ta alarauka asi zan"; Itz
Azal: "Irazean edo geiagoko bagarik"; Otx 3, adib.:
"geiagoko barik zaldi ganera igon"; Eguzk GizAuz 3,
adib.: "Gizartekeri, baltsakeri ta abar, gaberik goizera,
geiagoko barik etorri ete dira?"; Erkiag 7, adib.: "Baiña
zerbaiten truke, ez geiagoko barik"; Bilbao IpuiB 8,
adib.: "emen itxiten nozue geiagoko barik"; SM Zirik
2, adib.: "ixil-ixillik danak entzun zitxuan ta geiagoko
barik juan zan bere errekaura"; Alzola Atalak: "Eta
geiagoko barik, emen amaitzen dogu gaurkoan"); G 5 (Zab
Gabon: "Eta geiagoko bage artu zuan [...] solomo
ederra"; Ag G: "geiagoko gabe, sartu zan sukaldera
patxada osoan"; Urruz Zer: "Eta geiagoko gabe preso?";
Berron Kijote: "Geiagokorik gabe, bere lantzoia
tinkaturik ekin zion"), IE 4 (Hb Egia: "Badu minik
aski, gehiagokorik gabe"; Barb Sup 2, adib.: "Eta
hantxet, gehiagokorik gabe, makilka berehala hasi ziren"; Xa
Odol: "Jainkoari eskerrak hortan gelditurik: /
geiagokorik gabe bi erhi mozturik"); Ik. OEH argitaratuan
gainera Prop 1897: "Benedikatu nuen, eta gehiagokorik
gabe jarraiki nintzaion ene urhats bideari", eta aipatuak: A
Ezale, Enb; geiagoko izan G 1: Izt
C ("Eta oraindik ere geiagokoa dana, egunik
euritsuenetan ere gordetzen dau bere neurri din diñakoa").
ge(h)iagoko 3, IE-EB (Lander: "ez diozkala
gehiagoko dituzken euskal-hitzak atheratuko"; Jnn
Bihotz-2: "gehiagokorik zer egin zezaken?"; XArb:
"Nahiago dut gehiagokorik erran gabe gelditu");
ge(h)iagoko(rik) gabe (eta barik) 9: B 3
(Ag Kr: "Baña zelan geiagoko barik?"; Bilbao
IpuiB OEHko testuinguru berean; J. Garitaonaindia:
"paparrean eskegita eroateak bakarrik, geiagoko barik,
salbauko ez gaituana"); G 1 (Alt LB: "geiagoko gabe,
iritxi ziran"), IE 4 (Barb OEHko testuinguru bera; B.
Mendisco: "gehiagokorik gabe, agurtzen zaituztet"; Xa
Odol OEHko testuinguru bera; Herr 1989:
"bururatzen da partida gehiagokorik gabe"); EB 1 (E. Larre:
"gehiagokorik gabe barrika baten gainerat igan").
gehiagoko: DFrec 9 (guztiak izlag.), AB38 3
(hauetan g. abiadura 'máxima velocidad'; gero eta
g. 'progresivo'), AB50 3 (2 'adicional', 1 'subasta'),
Euskalterm 9 (guztiak izlag.) // Ez dugu aurkitu ap.
HiztEn, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gehiagoko: DRA ('superior'); gehiagoko
gabe, barik: PMuj DVC (sin más
ni más) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila,
ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: -
/ EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ko: -ago-ko (cf. aurreragoko).
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
gehiagoko xehetasunetan sartu gabe.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E126]: Hau ez al da librea? Cf.,
adibidez, bera baino handiagoko bizikleta erosi zuen edo
mendia bezain azkarreko fede baten etsenplua eman daukute.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-11-16): Bere horretan jasoko da lantaldearen proposamena
(libre samarra izan liteke, baina ez da ohargileak aipatzen
dituenen pare-parekoa, horien parekoa "Salomon baino gehiagoko
bat" perpausekoa baita).
Aztergaia: gehiagoko gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-22
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2003-03-12
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EArau72
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
geiagoko gabe: 2 ager. (Ag G, Urruz
Zer); ge(h)iagokorik gabe: 3 ager.
(Berron Kijote, Xa Odol)
geiagoko barik: B 4 (Ag Kr, Bilbao Ipuin,
Eguzkitza, Garitaonaindia); geiagoko gabe: G 1
(S. Altube)
DFrec: geiagoko bagarik 1; geiagorik barik 1;
AB38-AB50-HiztEn-LurE-Euskalterm: ø
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Erabaki gabe utzi da forma
erabilia al da?
Beste sarrera batean argitzekoa
gehiagoko(rik) gabe forman eskainia du arauak.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "erabili bai, egiten da, bai
forma horretan eta bai gehiagoko barik eran ere"
(1995-06-16)
Aztergaia: gehiagorik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau72
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: gehiagotan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau72
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1994-09-22
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-an
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hats-gabe
adj. Hatsik ez duena.
huts1
1 iz. Lege, arau edo eginbide bat ez betetzea; horren ondorioa. Ik. hutsegite. Zure hutsa izan da. Euskaraz mintzo ziren huts bat egin gabe. Laborariak huts handia egiten du belarra usteltzera utziz. Huts larriak, bi ditu itzulpen honek. Badakit nire lanak huts handiak izango dituela. Beteko ahal dute lerro hauek nire hutsa! Beti huts berean erortzen da.
2 iz. Lortu edo egin behar edo nahi dena ez lortzea edo egitea. Huts asko egiten ditu pilotari horrek. Huts bat ere egin gabe erantzun zituen galdera guztiak.
3 iz. Zerbaitek beharrezko duen zerbait ez izatea edo behar adina ez izatea. Ez ditu bere hutsak gehiegi gorde: berekoia eta ausardia gutxikoa agertzen zaigu. Badu euskarak huts nabarmen bat, bederen aldameneko hizkuntzen ondoan: ez dugu aurrizkirik latinezko ad-, ab-, de-, ex- eta gainerakoen indarra bihur dezakeenik. Hutsak bete, gaitzak senda eta urratuak konpon daitezkeela.
4 iz. Materia-gabezia; ezer ez dagoen bitartea. Ik. ezerez. Izadiak berak hutsera bultzatzen ote gaitu? Ez ikusi, ez entzun, ez sumatu, hutsa, hutsa, hondorik gabeko zulo handi bat. Hutsa besterik ez dugu aurkitzen gure inguruan. || Halako huts bat sentitzen nuen bihotzean. || Helburu eder horiek hauts eta huts bihurtu zitzaizkion. Hutsera bihurtu eta ezereztu. Gizonik handienen izen eta entzutea laster asko hutsera etortzen den era berean.
5 iz. Gauza gutxi, ezer gutxi, ezer ez. Ik. hutsa izan. Hutsa behar izaten zuten haserretzeko. Hutsagatik ostikoka erabiltzen ninduen. Lana franko egin eta hutsa irabazi. Honelako arrazoibideek hutsa balio dute. Zer doakit Euskal Herrira bihurtzeaz edo ez bihurtzeaz?, hutsa; ez dit axola hemen edo han bizi.
hutsa izan da ad. Ezer ez izan. Baina akats hori, akatsa baldin bada, hutsa da besteen aldean. || Zerbait bazelakoan, eta azkenean hutsa. Zer dira gure aldean Parisko Lido eta New Yorkeko Metropol?: hutsa, ezer ez!
hutsaren hurrengo adj. Batere baliorik edo garrantzirik ez duena. Ik. hutsal. Zerbait hobe da hutsa edo hutsaren hurrengoa baino. Zer balio dute hitzetik hortzera barreiatzen ari garen hutsaren hurrengo hitz merke horiek? Hutsune hori hutsaren hurrengo da bestetan eskas dugunaren aldean.
hutsaren truke adb. Doan. Ik. musu truk. Nola sinetsiko du jendea hutsaren truke dabilela lanean? Hau eta horrelakorik hartu bazuen guregandik, ez zen hutsaren truke izan.
hutsean 1 adb. Doan. Lana hutsean eginez. Hutsean eman zaizue, hutsean eman ezazue. || Tira, hutsean emango diat: bost ogerleko.
2 adb. Ezer gabe. Asko guran irten eta hutsean bihurtu.
huts egin 1 Lege, arau edo eginbide bat ez bete. Aita, huts egin dut zeruaren kontra. Zertan egin dut huts? Huts egitea erraz da. Nork egiten du huts lehen agintearen kontra?
2 Norbaitek edo zerbaitek bere jardunean behar zuen edo espero zen ondorioa ez eman. Erdiz erdi huts egin dute askotan gizonik jakintsuenek. Neronek dakit zenbat bider egin dudan huts hartu nuen bidean. Etorriko zela agindu, eta gero huts egin. Ez dio huts egingo bere hitzari. Bere usteak huts egin dio. Batak besteari zerbaitetan huts eginagatik, elkarri barkatzen diote.
3 Egin edo lortu behar zena ez egin edo lortu. Meza behin ere huts egin gabe. Ez du jai bat huts egiten. Tiroa huts egin. Kolpea huts egin. Aurrelariak huts egin zuen pilota, eta tantoa galdu zuten. Trena huts egin nuelako.
huts eman g.er. Huts egin. Gure zentzumenek huts ematen dute gauza askotan.
hutsera bota Bizk. Arbuiatu.
huts eragin Huts eginarazi. Deabruak kristauari huts eragiten badio bizibidea aukeratzean.
hutsetik adb. Ezerezetik; hasiera-hasieratik. (hasi, abiatu eta kideko aditzekin erabiltzen da). Hutsetik sortu zituen gauza guztiak. Hutsetik hasi nahiko nuke, esan dudan guztia esan ez banu bezala egin. Gizon handiak ez al ziren hutsetik abiatu? || Ez gaitezen beti, hainbeste aldiz egin dugunez, huts-hutsetik abia.
hutsik gabe adb. Hutsik egin gabe. Egunero ipintzea, hutsik gabe, arrautza.
Estekak- HBO
Aztergaia: huts 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau75
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1995-02-09
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz. / AS: : , , , . hutsa izan akats hori, akatsa
baldin bada, hutsa da besteen aldean hutsean
huts egin huts eragin
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: . hutsaren hurrengo, huts eman,
hutsera bota
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
("Akats hori, akatsa baldin bada, hutsa da besteen aldean") .
huts egin, huts eragin, hutsa izan , hutsean
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrera erantsi: . 2-
Definizioa eman: 'arrazoirik gabe, beste barik'. || 1-
Hizkuntzarentzat aberasgarria da. hutsean-putsean
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-22): Forma berririk ez da orain erantsiko, eta bere
horretan utziko dira lehen itzulikoa eta lantaldeak proposatu
dituenak
Aztergaia: hutsa izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau75
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: . akats hori, akatsa baldin bada, hutsa da besteen
aldean
Aztergaia: hutsaren hurrengo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:22
|
1999-12-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: adib.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. huts 1
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
zerbait hobe da hutsa edo hutsaren hurrengoa baino.
Aztergaia: hutsean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau75
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-02-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
'airerik... gabe' adierako 2 ager. jaso dira, EB (Trancho, A.
; Suarez Barrutia, J. ); (+ ) zalantzazko adierako 7, EB.
hutsean Fisika Orokorra (II) Esperientzi.
Gizarte Natura 4 OHO hutsean hutseango
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: huts egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau75
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-02-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aditza (aldi eta alde guztietakoa da, 538 ager.): bereiz
idatzia 411 aldiz azaldu da: B-G-IE-ZuAm; EB 18 (MEIG, Mde
Osk ); marratxoz lotuak 26 ager. ditu, B-G-IE; 101 aldiz
ageri da: B 4, G 92, IE 4, EB 1 (MEIG); izena (ZuAm izan
ezik, beste euskalki guztietan azaldu da); 41 ager.tatik 23
formakoak dira, B-G-IE eta EB 1 (MEIG); 16 formakoak, B-IE
<1900 epean; formek ager. bana dute, IE-B; aditz-izena: 57
aldiz azaldu da, B 52, G 2, IE 2; 3 aldiz: IE 1 (SP eta EB 2
(MEIG); eratorriak: IE 1; IE 2; bana, IE-B; G 1. a)
huts egin (+ huts egiñ, huts in, uts egin,
uts egiñ, uts ein, uts in) HaurB, Kurl
huts-egin (+ huts-egiñ, uts-egin,
uts-egiñ) (h)utsegin b)
(h)utsegin (h)uts egin
huts-egin , uts-egiñ c)
(h)uts egite hutsegite
Imit) d) huts egile: huts-egile:
hutsegile, utsegille hutsegingaitz
aditza: 108 aldiz azaldu da: B 13, G 18, IE 8, EB 42 eta EgAs
26; 5 aldiz: B 3, IE 1, EgAs 1; 2 aldiz, G; izena: 7 aldiz
agertu da: G 6, EB 1; 2 aldiz: B, EgAs; aditz-izena: 6 aldiz
azaldu da: G 2, EB 1, EgAs 3; behin, EB; 78 aldiz: B 10, G
20, IE 2, EB 28, EgAs 18. a) huts egin
(hux egin, uts egin, uts ein, utz egin...)
(h)uts-egin utsegin b)
(h)utsegin huts egin
(uts-eiñ) c) huts egite (uts
egite, utz egite) huts-egite
(h)utsegite (utseite...)
(AB38 8; AB50 17; Euskalterm 10; HiztEn, LurE); (Euskalterm
1); (Euskalterm 2); (AB38 1); (Euskalterm 2); (DFrec 8; AB38
1; AB50 7; Euskalterm 15; HiztEn, LurE); (HiztEn, LurE);
(Euskalterm 1; HiztEn); (Euskalterm 1, HiztEn); (DFrec 1);
(DFrec 9; AB38 3; AB50 12; Euskalterm 63; HiztEn, LurE).
huts egin huts egite
huts-egin huts-egite huts-egite
hutsegin hutsegile hutseginkor
hutseginkortasun hutsegintxo hutsegite
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
egin.
Aztergaia: huts eman
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:31
|
1999-12-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS /
EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. huts 1
Forma baten adiera(k)
huts egin.
Aztergaia: hutsera bota
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-12-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS /
EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. huts 1
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
arbuiatu.
Aztergaia: huts eragin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau75
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
isildu, isil/isildu, isiltzen
1 da/du ad. Isilik geratu edo utzi; hitz egiteari utzi. Musika isildu zenean. Kolpeak ez zirela isiltzen. Hobe dugu isildu, lotsagarri gelditu baino lehenago. Isil hadi! Semearen erantzunak ez zuen ama isildu. Jendeen hitzak isildu dira, ernatu dira begiak.
2 da/du ad. Irud. Borroka baretu eta isil dadin arte. Gogoeta santu honekin ikaratu zituen Teresak infernuak, isildu zituen heresiak.
3 da/du ad. Zerbait esan gabe gelditu, zerbait ez esan, ez adierazi. Bekaturen bat isilduz egin diren aitortzak. Bada hemen beste zerbait ere, isildu behar ez dena.
4 (Partizipio burutua izenondo gisa). Urte askotako bekatu isilduak.
isildu barik adb. Bizk. Hitz egiteari edo soinu ateratzeari utzi gabe; gelditu gabe (hitz egiten, kantatzen, soinu ateratzen...). Ik. isiltzeke. Badoaz neska biak isildu barik aurretik eta mutilak, zantzoka, nesken atzetik. Erlojuak, isildu barik, kanpaiak jo eta jo dihardu. Isildu barik deiadar egiten.
isildu gabe adb. Hitz egiteari edo soinu ateratzeari utzi gabe; gelditu gabe (hitz egiten, kantatzen, soinu ateratzen...). Ik. isiltzeke. Kontatu zuk ere zerbait; orain arte ni ibili naiz isildu gabe. Gau eta egun, isildu gabe, gaizki esaka. Isildu gabe kantatzen.
isiltzeke adb. Hitz egiteari edo soinu ateratzeari utzi gabe; gelditu gabe (hitz egiten, kantatzen, soinu ateratzen...). Ik. isildu gabe; isildu barik. Kanta kantari, isiltzeke.
Estekak- HBO
Aztergaia: isildu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:03
|
1995-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, isil(du), isiltzen. ad. isildu da/du
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
isildu, isil(du), isiltzen.
Aztergaia: isiltzeke
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-03-07
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-10-23
|
Adibide gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: (V-arrig, G-azp, ixiltzeke G-azp, isiltzeka V-gip,
ixiltzeka V-gip, isiltzake V-m, G-azp, ixiltzaka V-gip,
G-azp, isiltzaka V, G-azp, ixiltzaga G-goi). Ref.: A
(isiltzaka); EI 207. Sin callar, (hablando, cantando, etc.)
sin parar. Jardun dagiela ixiltzaka. Mg PAb 219 (CO 202
isiltzaka). Gauz oiek bakarrak esaten, egunez eta gauez
isiltzaka. Lard 538. Ixiltzaka dei egingo degu. AB AmaE 54.
Biotzaren erdian isiltzake deadarrez. Ag G 253 (41
ixiltzake). Kanta-kantari isiltzeke. Erkiag Arran 102. v.
tbn. Ixiltzeke: NEtx Antz 50. AEmil AndreM 149
ISILTZEKE
1, (Oraindik hango garrasiak isiltzeke daudenean gure
lurraldetik gertu dagoen Guadalajaran gizon batek emakume bat
hil du duela egun gutxi). isiltzeke
Argia
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
-tzeke osaerako librea.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Orain arte horrelako gehienak adibide gisa jaso ditugu.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Adibide gisa jasotzekoa sarreran. isil
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
kalte
iz. Norbaiti edo zerbaiti beste norbaitek edo zerbaitek eragiten dion galera edo hondamena. Tabakoaren kalteak. Izan ere gerrate hartako kalteak beldurgarriak baziren ere, are txarrago izan da guretzat ondotik etorri zen triskantza. Eduki gaitzazu kaltetik hastanduak (Ik. gaitz1 1). Badirudi ez dakigunetik ez dakigukeela inolako kalterik etorri. Kalte gogorrak ekartzen dituen gauza (Ik. kalte ekarri). Gezurra, lagun hurkoaren kalte handia dakarrenean, bekatu larria da. Onura baino kalte gehiago heldu zaio hortik. Haserretzetik sortzen diren kalte handiak. Egindako kaltea ezingo dut osatu. Inori egindako kalteak ordaintzeko.
kaltean (-en atzizkiaren eskuinean). -i kalte eginez. Ik. kaltetan. Irakurlearen kaltean jokatu ohi duten idazleak. Euskararen onean, ez kaltean, izango den moduan erabil dezan hizkuntza. || Nahiz alde nahiz kaltean.
kalte egin Norbaiti edo zerbaiti galera nahiz hondamena ekarri. Ik. gaitz egin; erasan1. Kalte egiten duten edariak. Gorputzari egiten dio horrek kalte. Saiatzeak ez dio inori kalterik egingo. Egiari kalterik egin gabe. Ez dut uste kalte egingo duenik berriz esateak. || Zenbat kalte egiten duen etsaigoak. Larritzeak beste edozerk baino kalte gehiago egiten dizu. On baino kalte gehiago egiten duten irakurketak. Haragiaren bekatuak egiten duen bigarren kaltea. Egin ditugun kalteak desegiteko.
kalte ekarri Ipar. eta Naf. Kalte egin. Ez da deus egin behar legeen kontra denik, ez erakutsi ere kalte dakarkienik.
kalte eragin Kalte eginarazi. Gure artean hainbeste kalte eragin duen bikaintasun nahia. || Eragin dituen kalteen erremediatzea.
kalte-galera iz. pl. Norbaitek, beste baten erruz, izan dituen galeren balioa.
kalte hartu 1 Kaltetu. Ez da melodia kalte hartu duena, hondatua zegoena pianoa baita. || Etxeak hartu dituen kalteak nolabait konpontzeko.
2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Baserritar gaixo kalte hartuak.
kalte izan da/du ad. Kaltegarri izan. Modu txarrean hitz egitea kristauarentzat kalte da. Ez zaigu batere kalte izango idazlan hau astiro irakurtzea. Ur hormatua kalte dute abereek.
kalteko adj. (-en atzizkiaren eskuinean). -i kalte egiten diona. Osasunaren kalteko janariak. Lagun hurkoaren kalteko gezurrak.
kalte ordain, kalte-ordain iz. Kalteren baten ordainetan ematen edo hartzen den diru kopurua. Ik. ordainbide; damu-domaia. Kalte-ordaina eman. Kalte-ordaina hartu.
kalterako 1 (-en atzizkiaren eskuinean). -en kaltean. Gure kalterako direla uste arren. Batasunaren kalterako ez denean, erraztasuna behar dugu bilatu. Zure kalterako ezagutu ninduzun! Ezkontza hori Euskal Herriaren kalterako dator.
2 Kalte egiteko. Ez bekit esan maitasun hori kalterako izan daitekeenik. Onerako da, kalterako baino gehiago.
kalte(rik) gabe (-en atzizkiaren eskuinean). -i kalterik egin gabe. Badira gezurrak besteren kalterik gabe esaten direnak. Inoren kalte gabe bada, bekatu arina izan ohi da. Lan bakoitzean zenbat ordu egin daitezkeen langileen osasunaren kalte gabe. Etxearen kalte gabe egiten badu.
kaltetan (-en atzizkiaren eskuinean). -i kalte eginez. Ik. kaltean. Edozein batasun saio zenbait euskalkiren kaltetan egingo dela. Bere buruaren kaltetan arituko litzateke.
kaltez (-en atzizkiaren eskuinean). Heg. -en kontra; -en kaltean. Ez dakit ongi gure hizkuntzaren alde edo kaltez mintzatzera noan orain. Maritxuren kaltez hitz egitera etorri bahaiz, bahoake!
kaltezko 1 adj. Kaltegarria.
2 adj. (-en atzizkiaren eskuinean). -en kaltekoa. Erlijioaren kaltezko beste hoben guztiak.
Estekak- HBO
Aztergaia: -en kaltean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: -en kalterik gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-05-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: sin perjuicio de.
Adierazle egokia da, eta horren premia dago
adierazle egokia da, eta onarpen eske aurkeztua.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
kalte sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: -en kaltetan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-05-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an/-tan: -an formako arautuaren ondoan,
-tan formakoa ere jasotzekoa da, oso erabiliak baitira
biak.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
kalte sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: -en kaltez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-05-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS /
EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-z.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
kalte sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Heg.
Forma baten adiera(k)
'-en kontra'.
Aztergaia: kalte
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1995-05-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: , , , : . -en kaltean kalte egin, kalte eragin,
kalte-galera, kalte hartu kalte izan
kalte-ordain kalte-ordaina eman, kalte-ordaina
hartu
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
. kalte egin, kalte eragin; kalte izan; -(r)en kaltez
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Esapideetan ez?' kaltek
hartu
- Erabakia: BAgiria
(1997-12-19): 'ez da ontzat eman [...] moduko adibidea
ezartzea'. kaltek hartu
Aztergaia: kalte egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau80
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: kalte eragin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau80
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: kalte-galera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: kalte hartu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau80
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: kalte izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau80
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: -en kalteko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-05-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. kalte
Erabilera-oharrak
-en kalteko moduan erabilia.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
osasunaren kalteko janariak.
Aztergaia: kalte-ordain
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-05-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
: 5 ager. (UZEI, J. Etxaide, K. Muniain); : 4 ager. (M.
Aierbe, K. Muniain; 1989). kalte-ordain
kalteordain EHAA
: AB50 2; Euskalterm 12; HiztEn; eta (Euskalterm); : AB38 1;
Euskalterm 4; EEgunk; eta (Euskalterm).
kalte-ordain kalte-ordaindu,
kalte-ordaingarri, kalte-ordainketa
kalteordain kalteordainketa
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: . kalte-ordaina eman, kalte-ordaina hartu
Informazio osagarria
Zerrendakoaren pareko forma(k)
cf. . damu-domaiak
Aztergaia: kalterako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-05-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-rako.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. kalte
Erabilera-oharrak
batez ere -en kalterako izan esapidean erabilia.
Aztergaia: kaltezko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:25
|
2000-05-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
x- 10: Enb ("Alper etsaien gure kaltezko Zemai ta
zitalkerija"); 2 ("Jainkoaizunkeria, siniskeria, donaustea ta
Erlejiñoaren kaltezko beste utsegite guztiak", "lenengo
aginduaren kaltezko obena egiten dabe"); Otx ("bere
ixakerearen kaltezko beste mizkeri askorik jan izan
ezpa'leu"); Erkiag 2 ("Norbere buruaren kaltezko edo aurkako
zer bat", "txakur bakar ta apal aren kaltezko jazarpena");
Inza 2 ("Jerusalemen aien kaltezko nasketa sortu zanean",
"gure animen kaltezkoetatik askatzeko eskatu bear degu
negurririk jarri gabe"); 2 ("erreligioaren kaltezko beste
oben guztiak debekatzen dizkigu", "lenengo aginduaren
kaltezko obena egiten dute"); 6, fB ("kaltezko ta mesede
bagako gurari asko etorten jakuela"); Inza ("ezin du gezurrik
edo kaltezkorik erakutsi"); Zait ("Kaltezkorik ez diñat
aitatuko"); Or ("Zer kaltezko Zuri?"); Legaz 2 ("kaltezko
pena eta zenzutzkoa", "Zer da kaltezko pena?"); Elkarketako
bigarren osagai gisa: 1, EZ ("Zaraturik idukozu tormentari
ahoa, eta aparta ezazu fortun kaltezkoa"). a)
ren kaltezko KIkV Azalp
KIkG kaltezko Ic Azalp
Sof Aitork b) fortun
kaltezko Man
x- 7: 1903 ("txartzat emoten dabena, Jainkozko irakaspen
orren kaltezkua da"); Albzur ("beronek salatuko nau, ta
ixango da, nire kaltezko, ziñaldarija"); Ibarg 2 ("izen on
edo ondasunen kaltezko obenak", "Gaizpidea arimearen
kaltezkoa dalako"); Anab ("Kurrutako-ren kaltezko asmoak
ba'dakizkigu"); M. Oiartzabal ("Yainkoa-ren kaltezkoa ez
ba-da, besteen agindua egin"); B. de Arrizabalaga ("Eusko
aukeramenen kaltezko zan borbonen eraso ekiñak XVIII garren
mende osoan Bizkaia larri euki eban"); Elkarketako bigarren
osagai gisa: Ibarg ("Ugezabak ezin ipiñi legike langiña
badezpadako eraingin -makiña- edo bizitz-kaltezko
lantegian"); P. Xarritton ("Gainera, bekatoreak errege
kaltezko laidoa egin du; zuzen da ondorioz gal dezan
jabegoa"); B. de Arrizabalaga ("halako eskabideei
bizkaitarrek hutsik barik behingoan jarten deutse
foru-kaltezko gora jotea"); H. Knörr ("Zentzugabeko
errekabideak, aspaldi-aspaldikoak, osasun-kaltezko hondakinen
biltoki"); 1931 ("Uzkurtz-kaltezko axiak gaur bestetan
tegiñezko axe erauntsi orrek Iparraldetik baño erauntsijago
Egoyaldetik putz egiten dau"). a) ren
kaltezko Urteko Domeka Don b)
bizitz-kaltezko errege kaltezko
foru-kaltezko osasun-kaltezko
uzkurtz-kaltezko Euzkadi
: AB38 2 (dañino) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn,
LurE, Euskalterm. kaltezko //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (- , adib.: ), Lur (pernicioso) eta (nuisible,
pernicieux), DRA (perjudicial, que resulta en detrimento, en
contra), PMuj (1 dañoso, dañino, perjudicial; 2 desafecto,
opuesto, contrario; 3 malsano, antihigiénico, maléfico; 4
damnificador, malhechor; 5 adverso, desfavorable; 6 kaltezko
iskilloak: armas ofensivas) Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt,
HiruMila, EskolaHE, Casve , HaizeG , Lh .
kaltezko en kaltezko lehenengo
aginduaren kaltezko hobena EG/CE EF/FE
DVC // EF BF DBF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-zko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. kalte
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
luza gabe
adb. Luzaro gabe. Lagundu behar nauk, lagundu, bestela, luza gabe, burua galduko diat.
Estekak- HBO
Aztergaia: luza gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:33
|
2000-12-12
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
3: Or 2 ("Gorrotoaren azala lurrik elkorrena dala, otoitz eta
arren, Jaunari dago luza bage entzun dezala", "Asko luza
bage, aita au aita arengana aginduz doake"), Zait ("Andre,
zeren zai zaitut, au ere luza-bage yauregira eramateko?"); 1,
Larz ("Luza gabe, nik uste, ahurrerat oso osoa bilduko
dugu"); 1, Xa ("Badut uste luze gabe joanen ote zautan").
luza bage Eus Sof luza
gabe Senper luze gabe
Odol
5: Lek ("Dakizuen bezala, zorigaitz handia da, etxe batean
aurhideak elgarren kontra asaldatuak, herran bizi badira:
luza gabe errekatuko da holako etxaldea"), 1986 ("Nik uste,
berregokitzeko ahaleginei darizkien momentuko tirabirak dira,
eta elkarrizketa askoren bidez eta, agian, 'jaunen arteko
hitzarmen' moduko batekin luza gabe gainditu ahal izango
dira"), 1986 ("Beste aldetik, Efek dioenez, Erresuma Batuak
nahi du Elkartearen herrialdeek birsina dezaten luza gabe
Europako Kontseiluak onarturiko terrorismo ekintzetan
inplikatutako pertsona susmagarriak estraditatzeko
erabakia"), P. Zabaleta ("Baina erantzun luza gabe, bestela
nire haserrea zure gainera etorriko da!"), A. Alonso ("luza
gabe eman zituen bere lehen pausoak pilota-munduan eta hamar
urte besterik ez zuela jokatu zuen bere lehen partidua zuriz,
Irun Hiria Torneoan"); 1, J.L. Agote ("Erromak [...] luze
gabe ziurtatzen du, halaber, Lactorates direlakoen
menpekotasuna edo aliantza, aurrerantzean beti leial izango
zaizkiolarik"). luza gabe Zerbitzuan
Hemen luze gabe
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: HiruMila, Casve EF ( ) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , HaizeG , Lh , DRA, PMuj .
luzagabe lüzagabe // EG/CE
EF/FE BF DBF DVC
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen
tradizio handirik gabea da testuetan; baina, Iparraldean
adibidez, ahoz ezagun eta ohikoa dela dio J-L. Davantek.
Osaeraz, berezia da, eta, horren ondorioz, lantaldeak ez daki
zein formatu dagokion: irtenbide hoberik ezean, sarrera gisa
eskainiko da oraingoz.
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
gabe.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
luzaro gabe.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Forma aldatu: . 2-
Kokapena aldatu: "luzatu" hitzaren azpisarrera gisa. || 1-
Geure ustez, "luzatu" aditzaren erroa + "gabe" da Iparraldeko
lokuzio horren osaera ("mintza gabe", "pentsa gabe", etab. ere
ezagunak dira). Halere, behin hiztegian sartuz gero, hobeto
deritzogu partizipioari berari ere formulazioan lekua emateari,
osaera hau normalagoa baita. luza(tu) gabe
- Erabakia: (H2.2 /
2010-06-07): Bere horretan onartu da lantaldearen proposamena
(hau da, sarrera gisa eskainiko da, eta aditzarekin eta era
burutuarekin lotu gabe).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
luzaro
adb. Denbora luzean. Ik. luzaz; luzeki; luzazki. Nafarroan luzaro bizi izan zelako. Ez naiz hemen luzaro mintzatuko Etxeparez. Horrek ez du luzaro iraungo. Liburu hau gabe luzaroago egon ez daitezen.
luzaroan adb. Luzaro. Zure galdera luzaroan eduki dugu erantzun gabe. Luzaroan egon zen ezezka.
luzaro gabe adb. Denbora asko igaro baino lehen. Atea jo eta luzaro gabe bere alaba atera zitzaion.
luzaroko 1 adj. Denbora luzeko. Luzaroko egonaldiak egin zituen han.
2 adb. Denbora luzerako. Munduan luzaroko ez zegoela.
luzarora adj. Denbora luzera. Luzarora begiratuz.
luzarorako adb. Denbora luzerako. Ik. luzaroko 2. Etsi genuen, ez ginen luzarorako. Europan bertan badaukagu, nire ustez, zer ikasia ugari luzarorako, bestetara jo gabe.
Estekak- HBO
Aztergaia: luzaro
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1995-10-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: , , 1 izlag.: . 2 adlag.: , . luzaroan luzaro
gabe luzaroko luzaroko egonaldiak egin zituen
han munduan luzaroko ez zegoela luzarora
Informazio osagarria
Leku-denborazko izenen eratorriak
. luzaro gabe, luzaroan, luzaroko, luzarora
Aztergaia: luzaroan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau88
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:06
|
1995-10-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro
Aztergaia: luzaro gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau88
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-10-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Grafia lotu/bereiziak
gabe.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro
Aztergaia: luzaroko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-10-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: 1 izlag.: . 2 adlag.: . luzaroko egonaldiak egin
zituen han munduan luzaroko ez zegoela
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Luzaroko du (Tiene para
rato)" (2008-01-02)
Aztergaia: luzarora
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau88
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-10-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ra leku-denborazkoetan.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. luzaro
Aztergaia: luzarorako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-12-12
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ik. OEH argitaratuan azpisarrera: Ag ("Etsi genduan, ezkiñan
luzarorako"), Echta ("Luzarorako alde egingo eban ustean"),
Or ("Baño aien poza etzan luzarorako"), JAIraz ("Luzarorako
ez zegola antz ematen zion"), Akes ("Baie etzan au luzerorako
ixen"), NEtx ("Bildur naiz luzarorako ez ote degun"), MIH
("Europan bertan badaukagu, nire ustez, zer ikasia ugari
luzarorako, bestetara jo gabe"), v. tbn. AB , Zait , Osk ,
Erkiag . luzarorako Kr Jos
SCruz Bizia Ipiñ Antz AmaE
Sof Kurl BatB
25: Echta (OEHko agerraldi bera), J.I. Uranga 2 ("beretzat
eta bere talde ederrarentzat izan bedi luzarorako", "Zorionak
bada luzarorako opa dizkat Kantaritalde Donostiarra-ri ta
bere zuzendari zintzo Esnaola jaunari"), X. Gereño ("Eta,
luzarorako daukazu? —Ez dot uste"), S.T. Rekalde ("Ointxe ez
nok luzarorako"), J. Gaztañaga ("Eta au... ongi antolaturik
egin nai, luzarorako eraturik eman nai, azken-itza bailitzan
burutu nai"), B. Latiegi ("orregaitik luzarorako bota zuan
auzia"), A. Albisu ("Ik bear uan, bai, berekiko esan, eta
oeratu zan berriro On Krixpin, baiñan ez luzarorako"), Azurm
("hau luzarorako dago eta horrela ez dago bizitzerik"), M.
Ugalde ("Erroman pintatzen du hiru urtetan eta ondoren Parisa
jotzen du luzarorako"), ("... daukan kapitala alde batetik
eta luzarorako prestamuak eta norbere kapitala bestetik"), M.
Zarate ("Ez dut uste luzarorako izango denik"), 1974
("Euskal-jai bikaiña erriko pelota-toki ederrean; ago-barrua
luzarorako gozatuta utzi dauskuna"), J. Arregi ("Eta
adierazgarri horietako zenbait ez dira oso pozgarriak, batez
ere diren horretan luzarorako finkatzen baldin badira"), 1982
("Luzarorako badaukazu ere ez amore eman irakurketari
gogaitaldia gailenduko duzu eta"), Osk ("Luzarorako ez
noski"), I. Mendiguren ("luzarorako errentan emana"), 1989
("luzarorako dagoela Eskifaia"), ("Hauek gaur arte iraun dute
baina hango egoera ikusita ez dut uste luzarorako izango
ditugunik"), E. Urkiola ("kontuz erabili ezkero bakotxa
luzarorako izan leiteken susmoa baeukalako"), X. Lasa
("Berehala, ordea, argitaratako bidean jartzerakoan
luzarorako geldialdia egin beharra gertatuko zaio"), 1994
("Luzarorako gordetzeko esparragoa erosten duten lantegi ta
nekazarien artean naiko eztabaida izan da"), F. Beobide
("Honako ekandu edo ohitura bat liturjiaren odol eta haragi
egiten danean, gehientsuenetan, luzarorako izaten da"), 1984
("Lan honek bi helburu zituen: bata berehalakoa [...]
bigarrena luzarorakoa"), PPer ("Honelako euskaldunak gehiago
ugaltzen ez badira luzarorakoa izanen da gure drama").
luzarorako Jos Lurgintza
Agur Urraspide Atorra Egin
Etno-test DNoticias Programazioa
: DFrec 9 Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm. luzarorako //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE,
Lur eta , HaizeG , Casve , DRA, Lh , PMuj . EG/CE
EF/FE BF EF DBF DVC
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Hainbat irizpide gurutzatzen dira
baldin zurrun hartuko balitz 20. araua, baztertzekoa
litzateke adlag.; baina forma horrek posible dirudi, oinarri
- -duna egonik; eta arautua egonik adlag. gisa, zein leku
dagokio - osaerakoari? luzarorako luzarora
ra luzaroko ra-ko
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ko/-rako.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 /
2011-05-31) Onartu egin da forma, eta sarrerako azpisarrera
gisa aipatuko da. luzaro
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
nahi izan, nahi izaten, nahiko/nahi izango
du ad. Zerbait egiteko, eginarazteko edo lortzeko asmo edo xede erabakia izan. Ik. desiratu; gura izan. Zer nahi duk? Gaur liburu hau nahi du eta bihar horiek nahiko ditu. Ez baititu irakurri nahi izan batzar horrezaz argitara diren paperak. Deabruak ere halako eraginak itxuratu nahi izaten ditu aingeru antzean. Ez da aski nahi izatea. Inorena ez den euskara baturik ez nuke nahi. Nahi eta behar dugun batasun hori. Zuk nahi duzunean.
Bakarrik nahi luke joan, baina nahi badu eta ez badu, erdian hartzen dute portugesek. Nahi badu eta nahi ez badu. Nahi duenak nahi duena erranik ere, haur anitz bada oraino Donibanen euskara dakienik. Ama Birjinak, nahi izanda ere, hobenik ezin dezake izan. Jaun txit goikoak hala nahi izanik, Aita santuaren mailara goratua izan zen. Nik ez dakit ongi nondik noraino jo dezakeen, nahi izanik ere, Erakundeak auzi honetan. Hori baino errespetu gehixeago nahi litzateke apezpiku jaunari hitz egiteko. || Jainkoak nahi badu. || (Osagarri zuzena den aditzaren subjektua eta nahi izan aditzarena bat direnean, aditz hura partizipio burutuan agertzen da). Herodesek hil nahi zaitu. Hori sinetsarazi nahi digutenak. Zer gertatu den jakin nahi nuke. Ez genioke inori biderik itxi nahi. Otoitz egin nahi eta kemenik ez. || (Osagarri zuzena den aditzaren subjektua nahi izan aditzaren subjektuaz bestelakoa denean, aditz hark aditz-izenaren forma mugatua edo subjuntiboko laguntzailea hartzen du). Semea pilotaria izan dadin nahi du. Zer nahi duk egin dezadan? Zu joatea nahi dut. Nola nahi duzu ezkutu sakon hori nik azaltzea? Arazo hori bestek aztertzea nahi duelako. Aita-semeak elkarturik egotea nahi du baserritarrak. Ez nuke inola ere hitanozkoa galtzerik nahi; are gutxiago, hala eta guztiz ere, hitanozkoa ez dena.
esan nahi izan du ad. Adierazi, halako esanahia izan. Ez dakit hitz horrek zer esan nahi duen. Zer esan nahi du kristauaren izen horrek?
Ez du horrek esan nahi gai horiek euskaraz erabili behar ez direnik. || Asko esan nahi du kultura-lanetan, aldez aurretik begiz jota edukitzeak helburuak eta bideak.
ezta nahi ere interj. Nolabaiteko destaina adierazten duen esapidea, espero zen zerbait edo gertagarria zen zerbait gertatu ez delako axolarik eza (zenbaitetan itxurazkoa) erakusteko erabiltzen dena. Niretzat goraintzirik ere ez; ezta nahi ere! Ez da hara itzuli lana utzi zuenetik; ezta nahi ere!
nahi adina Nahi den (diren, zen...) adina. Ik. nahi beste; nahi bezainbat; nahi hainbat. Zaldi gaixoari nahi adina janari eman iezaiozu. Zoazte, nahi adina denborarako. Edan dezagun nahi
adina.
nahi adinako adj. Nahi den (diren, zen...) adinakoa. Ez dute nahi adinako indarrik izan.
nahiago izan Gogokoago izan. Nahiago ditu bizi-bizirik dirauten hitzak zaharkituak baino. Nahiago zuela gehienen kontra mintzatu, alde baino. Etxeko arropa zikina nahiago dudala etxean garbitu. Eta nahiago nuke, mila bider nahiago, uste hori ustel agertuko balitz. Misterio beltz hori biluztea edo, nahiago baduzue, larrugorrian ipintzea. Baso txikia baino, handia nahiago.
nahi ahala Nahi adina. Nahi ahala ardo edaten dutenak.
nahi ala ez Ipar. Nahitaez. Ik. nahi edo ez. Nahi ala ez, geldituren da biziarekin zorretan.
nahian (Aditz baten partizipio burutuaren eskuinean). Nahi izanez. Gaizki-esanak zuzentzen edo zuzendu nahian nabilelako aspaldidanik. Nire lepotik barre egin
nahian dabil.
nahi beste Nahi adina. Dirua nahi beste, baina osasuna falta. Hau nire etxea da, eta nahi beste
hitz egingo dut hemen.
nahi besteko adj. Nahi adinakoa. Sarak ez zuen nahi besteko erantzunik jaso.
nahi bezain adb. (Adjektibo edo adizlagun baten ezkerrean). Loa ez zen nahi bezain baketsua izan. Ez guk nahi bezain laster.
nahi bezainbat Nahi adina. Nahi bezainbat ondasun. Edan ezazu nahi bezainbat.
nahi bezainbateko adj. Nahi adinakoa.
nahi bezala Nahi den (diren, zen...) bezala. Ez baitzizkioten bere lanak nahi bezala argitaratu.
nahi bezalako adj. Nahi den (diren, zen...) bezalakoa. Nahi bezalako mutil gazteak aukeran dauzkat atzean.
nahi edo ez Nahitaez. Ik. nahi ala ez; nahi eta nahi ez. Ohitura hau ezin dut azpiratu; grina honek nahi edo ez narama.
nahien izan Gogokoen izan. Nahien duzun gauza.
nahi eta nahi ez Nahi bada eta nahi ez bada. Ik. nahitaez. Nahi eta nahi ez ikusi behar duzu. Ez dira gainera denak pertsona bereziak nahi eta nahi ez.
Ezinbestean eta nahi eta nahi ez gertatzen dira gauza guztiak.
nahi gabe adb. Nahi izan gabe; konturatu gabe, oharkabean. Nahita edo nahi gabe hasitako maitasun istorioak. Baina, nahi gabe izan da. Nahi gabe egindako akatsa.
nahi gabeko adj. Nahi izan gabekoa. Nahi gabeko haurdunaldia.
nahi hainbat Nahi adina. Israeldarrek nahi hainbat edan zuten.
nahi hainbateko adj. Nahi adinakoa. Nahi hainbateko poza eman dit.
nahi izate, nahi-izate iz. Zerbait egiteko, eginarazteko edo lortzeko asmo edo xede erabakia izatea. Nahi izate hutsarekin sorgintzen zituen denak, aise eta zuzen.
nahi izatera Nahi izanez gero. Erraz egin ditzake, nahi izatera.
nahirik Nahian; nahita. Niri fama kendu nahirik alfer-alferrik dabiltza. Jainkoak hala nahirik.
nahiz postpos. Nahian, nahirik. Juduak hura hil nahiz zebiltzan.
zer nahi duzu (bada) Egoera baten aurrean etsi beharra edo ezintasuna adierazteko edo egoera bat zuritzeko erabiltzen den esapidea. Jesusen pasio santuak negar eginarazten dit, eta zer nahi duzu? Baina zer nahi duzu?, mundu honetako legea hola da. Herri txikietan, zer nahi duzu? Zer nahi duzu, bada, aske izateak ez du aspaldian eduki hainbesteko baliorik.
[Oharra: Iparraldean, aditz osagarria da motakoa
denean, da aditza da nahi izan
ere: joan nahi zara].
Estekak- HBO
Aztergaia: nahi bezain
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:16
|
2001-03-07
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2019-04-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
+ izond. / adlag. (eta , , , ) 17: BPrad 2 ("gizaseme irme
eta bulardetsubak naiko erromatar eta nai beziñ errez
iltzera", "mendi zulotik atzera irten omen ziraden ez nai
beziñ aguro"); J.I. Uranga ("gurasuak etziran arki nai beziñ
lasai alabari ematen ziyoten bizierarekin"); ("Etzitzayon
alabaña betondoko beltzitua berak nai bezin laxter
izkutatu"), Lander ("Jostetara, hatsa hartzera, nahi bezain
laster ezin helduz, lehiatukiegi egina"); Urruz ("Guk
sarritan moskortuz ta — nai beziñ sarri ez baña"); P.
Lassalle ("batzu bertzen kontra ere egiteko sobera bazuten
eta nahi bezain ontsa jokhatuz, horien indarra ez zitaken
aski urrun hel"); 1971 ("Nahi bezein gora izanik ere,
zeruraino mendirik igan ez daiteke"); 1973 ("Jendeak berriz
arrangura batzu bertzen gainean direla eta ez dituztela
bazterrak nahi bezen deskantsuan ikusten ahal"); Etxde
("Alabaiña, Maule'ko gazteluaren giltza ez du nahi bezain
erraz lortuko"); Akes 2 ("inprentaz ateratzeko asmoa, patxara
geiegiz, itzultzaillearen iritziz, ez berak nai bezin azkar",
"Lazkao'ko prailleak nolabait ere [...] ez ziren nai bezin
arin inprentatzeko gauza"); I.M. Atxukarro ("gizoneri ardoa
emango zien sarri xamar; ez noski - Iñaxio Marik nai beziñ
sarri"); A. Urretavizcaya ("Aldatu egin da egoera, baina ez
behintzat, nik nahi bezain arin"); UZEI ("Ebakera eta
idazkera praktikan nahi bezain zorrotz bereiztea lortu ez
izana ez da, nolanahi ere, horietariko txikiena izango");
J.M. Agirregabiria ("aldez aurretik aukeraturiko edozein
energia zinetiko [nahi bezain handi edota txiki]) lor
daiteke"); P. Sastre ("eraikitzen hasteko ordua ez zitzaion
nahi bezain laster ailegatzen"). nahi bezain
n. bezein bezen bezin nai b.
Lore-illa Otoizlari Herr Begia
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (adib. gisa s.u. bezain, nahi izan, berantetsi,
bestenaz); EskolaHE (adib. gisa s.u. nahi izan: "nahi bezain
laster") // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, DRA, Lur
eta , Casve , HaizeG , Lh , PMuj . nahi bezain
EG/CE EF/FE EF BF DBF
DVC
OEH: (Seguido de adj. o adv.). Tan (...) como quiera (quiere,
quería, etc.). Beretuak betheren tu preziatu sariez, / Ohore
eta azienda nahi bezain handiez. EZ Man I 66. Iguzkia nahi
bezain / goizik ezta agertu. EZ Noel 111. Zeren ethorri zeien
haragi iateko gutizia bat, eta gutizia hura etzuten nahi
bezain fite konplitzen, hasi ziren erraiten bihurtu nahi
zutela Ejiptora. Ax 519 (V 334). Bide luze zabaletan /
hedatzak hire gogara, / etxe theilla gustietan / egotz nahi
bezain gora. Gç 72. Irakur azu nahi duzun bezanbat; izan
zaite nahi bezaiñ zuhur, eta iakinsun; bethiere ethorri behar
da prinzipiorat. Ch III 43, 2. Utzi zituen nai bezain ongi
Inperi bereko ta Probinzietako gauzak. Mb IArg I 197. Altxatu
diren lehiarekin mahainetik, eta ez zituzten nahi bezain
laster yakintsun egin apostoluak. Lg II 289. Erarik ez duenak
Jauna nai bezeñ sarritan artzeko. AA I 471. Zuen biajea /
egin dezala Jaunak / guk nai beziñ ona. It Fab 239. Nahi
bezain axeria zaiteken ongi mintzo. Gy 56. Higan diteke urez
nahi bezen gora. Hb Esk 97. Oihu hori entzutearekin, lekhuak
hustu zituen, ez nahi bezain laster. Laph 65. Autaturik beste
bederatzi nai beziñ bitore ta egokiak. Aran SIgn 72. Gero
eginen daukuzu, nahi bezenbat espantu eta larderia. HU Zez
43. Etzetorren Joxe Marik nai beziñ laster datorren aste
uraxe. Urruz Zer 110. Paxkalek ez dauzkidala xehetasunak oro
nik nahi bezain garbiki eman. Barb Sup 10. Nai beziñ ongi,
pake-pakean / uzten baldin badit neri. MendaroTx 309. Etziran
nai bezin azkar eldu Mollarriko arkaitzetaraño. TAg Uzt 136.
Ez baitaki nai bezain garbi / Goiko Jaunak zer luken nai. Or
Poem 554. Ez gitazke, ondikotz, nahi bezen gora joan paper
zaharretan. Zerb Azk 17. Loa etzan nai bezin paketsua izan.
NEtx LBB 74. Ez guk nai bezin laster. Ib. 83. Nola lan guzia
Jainkoaren graziak duen egiten, nola dagon Jainkoa nahi
bezain luzaz beha. Ardoy SFran 110. Nai bezin errez ez da /
askotan luzitzen. Uzt Sas 32. Ez egonagatikan / nai bezin
alaia. BAyerbe 87. Eta ez dezazula Jainkoagatik gutxiets
[...], nahi bezain garbi ez derizkiozulako. MIH 164. v. tbn.
Hm 54. Etxde JJ 202. Zait Plat 87. Nai bezin: JanEd I 20.
Inza Azalp 128. Alz Burr 19. EA OlBe 5. Anab Poli 23. (En
oraciones concesivas). "Nahi bezain gaixto, si méchant que
vous voudrez" SP. "Nahi bezain handi, autant grand qu'on
veuille" H. Sentimendu horiek bihotzean ongi finkatzen
dituena izanen da segurki meditazionerik hoberena,
gainerakoan nahi bezain idorki egina izana gatik ere. Dh 52.
Nahi bezain kharsu eta lejal izana gatik ere orai Jainkoaren
zerbitzuan, ez horrekin ere ez naiz segur seinduen heriotzeaz
hilen naizela. Ib. 124. Orobat ezin errezibituak dire presuna
gazte, ohore galdu, hutsean eroriak: bertzelaz, nahi bezen
edifikagarri laiteken ere, orai, halakoen bizia. JesBih 429.
Baldin bekhatorea korreitzen bada eta konbertitzen zin zinez,
nahi bezen kriminela izan den, Jainkoak errezibitzen du
samurtasunekin. Jaur 173. Guziak sorthu dire larru berriekin:
/ Rusiano, Alaman, Franses, Españolak; / Nahi bezin garbiak
dauzkaten odolak. Hb Esk 9. Zer lan on egin dezake holako
langileak nahi bezen gizon azkarra eta bertzenaz osasunekoa
izanik ere? HU Zez 203. NAHI BEZAIN
adib.: Erkaketan, nolakotasun berdintasuna adierazteko
erabiltzen den hitza. (Dagokion adjektibo edo adizlagunaren
ezkerrean ezartzen da). Ik. . Antonia Edurne bezain polita
da. Handia bezain ederra da. Zu bezain apaina. Aizkoran
bezain trebe goldea erabiltzen. Ez zela Jainkoaren begietan
bat ere hura bezain atsegingarririk. Zuk bezain ederki egin
du. Zuek bezain berandu heldu dira. Diren bezain
bihotz-hunkigarri izanagatik. Gertatutakoaren berri jakin
bezain laster etorri zen. Ohartu (ziren) bezain laster atera
ziren. Ohi bezain ongi apaindua. Ez dugula behar bezain
sakonki aztertua. Ahal bezain egoki. Ezin esan bezain handia.
Ez hark nahi bezain ongi. // du ad. Zerbait egiteko,
eginarazteko edo lortzeko asmo edo xede erabakia izan. Ik. .
Zer nahi duk? Gaur liburu hau nahi du eta bihar horiek nahiko
ditu. Ez baititu irakurri nahi izan batzar horrezaz argitara
diren paperak. Deabruak ere halako eraginak itxuratu nahi
izaten ditu aingeru antzean. Ez da aski nahi izatea. Inorena
ez den euskara baturik ez nuke nahi. Nahi eta behar dugun
batasun hori. Zuk nahi duzunean. Nahi badu eta nahi ez badu.
Nahi bezain laster. || Jainkoak nahi badu. || (Osagarri
zuzena den aditzaren subjektua eta nahi izan aditzarena bat
direnean, aditz hura era burutuan agertzen da). Herodesek hil
nahi zaitu. Hori sinetsarazi nahi digutenak. Zer gertatu den
jakin nahi nuke. Ez genioke inori biderik itxi nahi. Otoitz
egin nahi eta kemenik ez. || (Osagarri zuzena den aditzaren
subjektua nahi izan aditzaren subjektuaz bestelakoa denean,
aditz hark aditz-izenaren forma mugatua edo subjuntiboko
laguntzailea hartzen du). Semea pilotaria izan dadin nahi du.
Zer nahi duk egin dezadan? Zu joatea nahi dut. Nola nahi duzu
ezkutu sakon hori nik azaltzea? Arazo hori bestek aztertzea
nahi duelako. Aita-semeak elkarturik egotea nahi du
baserritarrak. Ez nuke inola ere hitanozkoa galtzerik nahi;
are gutxiago, hala eta guztiz ere, hitanozkoa ez dena.
bezain 1 adina nahi izan desiratu;
gura izan
208: (guk nahi bezain azkar), 4 (baina ez nik nahi bezain
garatua), 12 (nahiz eta ez atera nahi bezain ongi), 94
(Lauaxetak garcia Lorcarekin nahi bezain luze hitz egiterik
izan ez zuenekoa), 20 (nahi bezain labur idatz dezakezu
blogean ere), 13 (Ohikoa denez, ez dira Europako Batzordea
nahi bezain urrun joan), 23 (Nahi bezain penagarria izan
daiteke nire bizitza), 2 (baina prezioa ez da nahi bezain
ona), 7 (arriskuaren analisiak ez dira beti nahi bezain
zehatzak), 19 (Donostiarra nahi bezain beste saltatu ezinik
dabil), (nahi bezain luzea izan daiteke), (BKEren ligako
bigarren itzulia ez da nahi bezain ona izaten ari
mahoneroentzat), 4 (Bidea nahi bezain laster egin ez
izana), (nahi bezain luzaroan), (nahi bezain handia), 3
nahi bezain HABE Aizu
Consumer Berria Argia DiarioVasco
Elkar Deia Elhuyar EiTB
Euskaltzaindia Goiena Jakin UEU
Laneki Erlea
Beste (edozein) iturritako erabilerak
nahi bezain 144: Berria (Irteera ez zen
zuk nahi bezain ona izan), Herria (Itsasuarra
alabaina beti aintzinean zuen 24-18 arte, batean taula luzea,
bestean izkin-motza, ez halere nahi bezain usu sare hura),
Piarres Xarriton (Erran dut mortalki gaitza den helburua
bilatuz zeren eta, edozein ekintza, nahi bezain ona izanik
ere berenaz, helburu mortal gaitzarekin eginez geroz, mortala
baita), Koldo Izagirre (Ez nion nahi bezain arin
erantzun), Eneko Bidegain (Geltokira heltzen da, autoa ez
nahi bezain hurbil aparkatu eta ez sobera bustitzeko lasterka
doa aterbera), Jon Muñoz (Eta, gainera, berak nahi bezain
handiak edo txikiak izan ahal izan daitezela zirkulu
horiek)
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia da eta, beraz, azpisarrera gisa jasotzekoa (
bezala) ahal bezain
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. nahi izan
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
nora
1 adb. (Galdetzailea). Zer tokitara? Nora heldu gara? Nora joan? Nora bihurtuko ditut begiak?
2 adb. (Zehar-galderetan). Ez dakizue nondik datorren, ez nora doan.
Gertariek erabili gaituzte orbela bezala, nora ez genekiela.
3 adb. (Erlatibozko esaldiak eratuz). Badugu nora begiratu gure inguruan eta geure baitan bertan.
Berri zehatzagoen bila dabilenak badu nora jo. Baduzu lasaitzeko, hor nora
joana.
4 (hara-rekin korrelazioan). Ik. nora ere. Zu nora, ni hara noa. Eguzkia nora, zapiak hara (esr. zah.).
ez nora eta ez hara (desagertu, ihes egin, galdu eta kideko aditzen indargarri gisa). Ez jakin nora. Aingeruak desagertu ziren, ez nora eta ez hara; ez zuten inoiz haien aztarrenik atera. Lagun honek diru harekin ez nora eta ez hara ihes egin zuen.
nora edo hara Norabait. Gertatzen bazaio egun batzuetarako nora edo hara joan beharra.
nora ere (Perpaus txertatu baten hasieran, aditz jokatuak bait- hartzen duela). Nora ere begiak hedatzen baititut, ez dut aurkitzen gauza flakorik baizen: begiak hedatzen ditudan lekura hedatzen ditudala, ez dut aurkitzen gauza flakorik baizen. || (hara-rekin korrelazioan). Nora ere doan, hara noakizu atzetik.
nora gabe Helbururik gabe, galdu-gordean. Ik. noragabe. Erlekumea nora gabe hegan ari denean. Hizketa nora gabe dabil, atzera eta aurrera.
norako 1 adj. Zer tokitarako? Norako asmoak dituzu? Aurrera gabe, azaldu beharko dut norako asmotan naizen hemen.
2 adb. Begira ezazu, kristaua, norako eta norentzat markatua zauden. Hemen aurkitzen garen guztiok norako ote gara?
Estekak- HBO
Aztergaia: nora
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau93
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
1996-01-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: : , : . norabait, nora edo hara, nora ere nora
ere doan, hara noakizu atzetik nora ezean
itsasontzia nora ezean zihoan, nora gabe,
norako
Zerrenda osagarriak
RENFE: "Nora: Destino".
Informazio osagarria
Adizlagunetikoak
. nora edo hara, nora ere, nora gabe, noraezean / nora
ezean
Atzizkien araberako erabakiak
-ra gald.ekin.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrera erantsi: . ||
1- Ikus 26. oharra ("nondik"). nora edo nora
- Erabakia: (H2.2 /
2010-07-19): Forma berririk ez da orain erantsiko.
Aztergaia: norabait
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau93
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-01-24
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2019-04-09
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
azpisarrera da gaur egun, baina sarrera izatea tokatzen zaio.
norabait
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-bait + -ra.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Sarrera gisa jasotzekoa.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: ""Norabait kanpora zijoazela
ziruditen" (Manuel Lasarte)". (2008-07-18)
Aztergaia: nora edo hara
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau93
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-01-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
edo.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. nora
Aztergaia: nora ere
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau93
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-01-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z11:EHL
|
2021-07-13
|
Adibide gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(Dv). a) (Con bait- o -(e)n). A dondequiera (que). "Aux
divers cas de ce nom on ajoute souvent l'explétif ere: non
ere, nondik ere, norat ere" Dv (s.v. non). Tr. El único
ejemplo meridional es de Orixe. * Zeren nora ere begiak
hedatzen baititut, eztut aurkitzen zureganik kanpoan gauza
flakorik eta eztagokeienik baizen. SP Imit III 59, 3. NORA
ERE, NORAT ERE
LB: 0; : Asteburua La Platan iragan dute, nora ere bilduak
baitziren 700 bat dantzari Argentinako alde guzietatik
(Herria), Fereka egiten diozu, begiaz eta eskuz, haragizkoa
balitz bezalaxe; behin eta berriro haren ondora itzultzen
zara, gogoan erabiltzen duzu beti, nora ere joaten baitzara,
zer ere egiten baituzu (Josu Zabaleta), Itsasoak, bere lege
itsuan, nora ere ginderamatzan, haraxe joango ginen, eta gero
kontuak (Edorta Jimenez); ETC: 0 . EPG
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
Elhuyar: dondequiera que nora ere doan, hara noakio atzetik:
allá donde va, yo le sigo; Adorez: : adb. a dondequiera
(que); : allá donde vaya allá le seguiré; Labayru: adb. erl.
donde, al lugar que; nora ere nora ere nora
ere doan, hara noakio atzetik nora ere 1
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: . nora ere doan, hara noakizu atzetik
(Perpaus txertatu baten hasieran, aditz jokatuak bait-
hartzen duela). Nora ere begiak hedatzen baititut, ez dut
aurkitzen gauza flakorik baizen: begiak hedatzen ditudan
lekura hedatzen ditudala, ez dut aurkitzen gauza flakorik
baizen. || (hara-rekin korrelazioan). Nora ere doan, hara
noakizu atzetik. [nora] nora ere
Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adibide soil gisa utzi, azalpena kenduta, baina adiera
definituta, azpisarreraren 3. adieraren bidetik. Definitzea
ezinezkoa balitz, adibide azaldu gisa mantendu beharko da.
zein ere
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
ere: gald. + ere + bait-/-en.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. nora
Aztergaia: nora gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau93
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-01-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
gabe.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. nora
Kategoria
adlag. ("nora gabe ari da hegan"; cf. izlag.).
noragabe
Aztergaia: norako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau93
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:10
|
1996-01-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Zerrenda osagarriak
BEZ: "Norakoa: Lugar de destino".
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ko: -ra-ko.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: ""Norako gabe arkitutzen
naiz eta garai beranduan" (Manuel Lasarte)". (2008-07-18)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tai gabe
adb. Batez ere Zub. Gelditu gabe, atertu gabe. Tai gabe Jainkoa laudatzen. || Tai gabeko borroka.
Estekak- HBO
Aztergaia: tai gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau103
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-07-23
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'gelditu gabe, atertu gabe'. batez ere Zub
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: Azkuek Amikuzen jasoa dio.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): . oharra erantsiko zaio. batez ere Zub
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
urrun
1 adb. Distantzia handira. (Dagokion izen sintagmak edo adizlagunak -tik atzizkia hartzen du). Ik. urruti. Urrun joan. Urrun egon. Haren izena eta omena urrun da hedatzen. Herritik urrun bizi da. Hemendik urrun. Hemen gizon multzo bat, pipa ahoan, deskantsuan, solasean ari; urrunxeago bertze batzuk irakurtzen. Baina hauen bihotza urrun da eneganik. Lagun galgarrietarik urrun atxiki. Euria ez da urrun. || Badoa laurehun legoa urrun.
2 adb. (Denborari dagokiola). Urrun daude elkar maite genuen egunak. || Graziaren ama berrogei urtetarik ez zen urrun.
3 adb. (Ekintza bati dagokiola). Hizkuntzaren arazo larria konpontzetik urrun da. Salbatzaileari jarraikitzeak, arima apaltzetik urrun, arima edertzen du.
4 adj. Urrun dagoena. Ekialde Urruna. || Gurasorik gabe mirariz jaioa balitz bezala, hor dago gure aurrean ez oraingo, ez egungo eguneko, inoizko aldi urrun bateko seme dirudiela.
urrundanik adb. Ipar. Urrundik. Urrundanik heldu omen da.
urrundik adb. Urrun dagoen tokitik. Oso urrundik etorri zen hura ikustera. Negar zinkurinak ez zaizkio urrundik entzungo. || Ikasle hauen erdia Hazparnetik heldu da, kasik beste hainbeste Hazparne inguruko herrietarik eta beste zenbait urrunagotik.
urrundik ere adb. (Ezezko testuinguruetan). Inondik ere, inola ere. Alabaina, iraganean euskaldunak ez dira denak izan, urrundik ere, etxe jabe eta gizon libre. Nik ez nuen antzeko ezer nabaritzen, ezta urrundik ere. || Ez zen arazo bat, urrundik ere ez.
urrunean adb. Urrutian. Urrunean ere entzuten zen haren ahotsa.
urruneko adj. Urrutikoa, urrun dagoena. Urruneko herrietan gertatuak. Urruneko gauza onak. || Bizkaiko nahiz urrunagoko mendi asko ikusteko begiraleku apartak dira Bizkargi eta Arburu mendiak. || pl. Urrunetako itsasoetan zehar.
urrunera adb. Urrutira. Handik urrunera ihes egiteko. Belarrondoko batekin urrunera bidaltzeko. Japoniako lehen uharteak ikusi zituzten urrunera. || Bidearen alde bietatik, urruneraino, oihan edo baso zarratu zabal handiak zeuden.
urrunetik adb. Urrutitik. Urrunetik begiratu ezkero. Urrunetik heldu zara, e?
urrun gabe adb. Urrun ez dagoen tokian. Ik. urruti gabe. Nigandik urrun gabe, ontzi bat ageri. Handik urrun gabe antzeko arrakalak daude basamortuan, ehunka kilometrotan.
urrungo adj. Urrutikoa, urrun dagoena. Urrungo eskualdeetan. Urrungo eltzea urrez, hara orduko lurrez (esr. zah.).
Estekak- HBO
Aztergaia: urrun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau106
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1996-11-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 adlag.: . 2 izond.: . herritik urrun bizi da
Ekialde Urruna
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: . urrundik
Informazio lexikografikoa
Kategoria
1 adlag. 2 izond. (cf. EArauak 51: "Ekialde Urruna").
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Aipa liteke esapidea? Cf.
"1945-ean bururatu zen bi-garren gerla handia. Banan erran
ditakea geroztik mundua bakean dagola? Urrundik ez". Eskualdun
Gazteria, egutegia, 1.IV.1982'. urrundik ez
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): 'bigarren itzulirako utzi da'.
Aztergaia: urrundanik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau106
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-11-26
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'urrundik'. Ipar
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
ik. banaketa. urrundanik/urrundik
Aztergaia: urrundik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:038
|
2004-01-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
arauak erabilia du -en definitzaile gisa. urrundanik
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: adib. gisa / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Leku-denborazko izenen eratorriak
leku-denborazko izenen eratorriak gerora osatzekoak dira,
modu sistematikoan.
Atzizkien araberako erabakiak
-tik/-danik.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. urrun
Aztergaia: urrundik ere
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2006-01-10
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ez dugu modukorik aurkitu; ik. OEH argitaratuan azpisarrera:
Ugalde ("Ez, ez da urrutitik ere [...]. Ez, ez dek ori");
ikus corpusean libreak-edo diruditenak: MEIG VI ("Urrutitik
ere ez dute eite gehiegirik zenbakiek, alde batetik, eta
Tartaloak, bestetik"), Berron ("Zid Rui Diaz zaldun ona izan
zala bai, baiña urrutitik ere ez zuala Ezpata-bero zaldunaren
antzik"). urrundik (ere) ez urrutitik ere
ez Iltz Kijote
1, ("Estresa zer den urrunetik ere ez dakien horietakoa da
Donnagha jauna"). urrunetik ere ez Suetena
Belfasten
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm; ez eta ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE,
Lur eta , HaizeG , Casve , Lh , DRA, PMuj . EG/CE
EF/FE BF EF DBF DVC
Beste (edozein) iturritako erabilerak
ik. H. Knörr-ek jasotako lekukotasuna: ""1945-ean bururatu
zen bi-garren gerla handia. Banan erran ditakea geroztik
mundua bakean dagola? Urrundik ez". Eskualdun Gazteria,
egutegia, 1.IV.1982".
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
H. Knörr: "Aipa liteke esapidea? Cf. "1945-ean bururatu zen
bi-garren gerla handia. Banan erran ditakea geroztik mundua
bakean dagola? Urrundik ez". Eskualdun Gazteria, egutegia,
1.IV.1982". // BAgiria (1999-12-16): "bigarren itzulirako
utzi da". urrundik ez
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
Euskaltzaindiak erabakitzekoa. Lantaldekoek ezagutzen dutena
-duna da ( edo ; cf. txosteneko ); baina behin bakarrik jaso
da -dun hau esku arteko testuetan, eta behin ere ez gabea.
ere urrundik ere ez ezta urrundik ere!
urrutitik ere ez ere ere
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 /
2011-10-26) Onartu da: azpisarrera gisa sarreraren barruan.
urrundik ere ez urrun
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
urruti
1 adb. Distantzia handira. (Dagokion izen sintagmak edo adizlagunak -tik atzizkia hartzen du). Ik. urrun. Ez baitu beste inork hain urruti jo bide horretatik. Elizatik urruti bizi direnak. Euskal mugetatik urruti. Ez gara elkarrengandik urruti ibili. Entzun zen, urruti samarrean, moxalen irrintzi larria. Ondotik pasatzen zaizkigu horrelakoak, hurbilxeago nahiz urrutixeago.
2 adb. Irud. Ez zegoen olerki horietatik urruti beste euskal liriko handi baten ukitua. Neskatxa horren adina urruti baino urrutiago utzia baitut.
3 adb. (Denboraz mintzatuz). Hain hurbil eta hain urruti dugun garai bateko giroa.
4 adj. Urruti dagoena. Bazter urrutietatik zetozela. Joan zitekeen lekurik urrutienera.
5 (Izen gisa). Ameriketako urruti haietan.
urrutian adb. Urruti dagoen tokian. Goratu zituen bere begiak eta ikusi zuen urrutian Abraham. || Jerusalemdik zerbait urrutian zeuden alderdietan. || pl. Urrutietan soldadu dauden herriko mutil gazteak.
urruti gabe Urruti ez. Hemendik urruti gabe iturriren bat badela.
urrutiko adj. Urruti dagoena. Urrutiko gezurrak ederrago agertzen direlako. Urrutiko Indietara. Beste jakintzetara, inguruko nahiz urrutikoetara begiak iraultzea. || Inguruko eta urrutiagoko hizkuntzetan sortzen diren nobelak. || pl. Urrutietako arrantza eta merkataritza.
urrutira adb. Urruti dagoen tokira; urruti dagoen tokian. Dioena gezurtatzeko, ez da urrutira joan beharrik. Urrutira txistulari taldearen hotsa entzungo da. || Urrutirako betaurrekoekin. || Zu lasai, Jon, urrutiraino eramango zaitut! || pl. Hegaztiak urrutietara aienatu ziren.
urrutira gabe Urrutira joan gabe. Baina badut nahikoa adibide, nire jaioterrian, urrutira gabe.
urrutirago adb. Urrutiago dagoen lekura. Delako joera hori mugatzen eta zehazten saiatu ginen urrutirago jo gabe. Trumoiaren soinua baino urrutirago joaten duk fama txarra.
urrutitik 1 adb. Urruti dagoen lekutik. Urrutitik ikusten dira su handiak mendian. Urrutitik honaino etortzea.
2 adb. Irud. Arriskuak maite ditu, baina urrutitik. Eredu horri, urrutitik bederen, jarrai gakizkion.
Estekak- HBO
Aztergaia: urruti
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau106
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1996-11-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 adlag. 2 izond.: / AS: . bazter urrutietatik
zetozela. urrutian, urrutira
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: . urruti gabe, urrutira gabe
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
, . urrutian urrutira
Informazio lexikografikoa
Kategoria
1 adlag. 2 izond.
Aztergaia: urrutian
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau106
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-11-26
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. urruti
Aztergaia: urruti gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2004-01-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
G dira (eta EB 1) (eta ) 16: Echag ("Emen ere badira / ugari
artzaiak, / eta urruti gabe / dauzkagu mendiyak"), PE ("Beste
milla're nik baneduzkan / urruti gabe gordiak"), Or 6 (adib.:
"Baus'tik urruti bage zegon Mellana", "Atera ta urruti gabe
an illarazi nitun"), Tx ("Buenos Airestik urruti gabe /
Platako aldamenian"), JMB ("Guretik urruti gabe, La Chalosse,
Puente Viesgo eta Torralban"), JAIraz 2 (adib.: "Bordeletik
urruti gabe etxe txiki batean bizi zan"), MEIG ("Aipatzeak
berak dakar gogora Lekeitiotik urruti gabe jaio zen euskal
nobelagile baten izen ospetsua"), Lasa ("Igaz, hain urruti
gabe, lilurazko mundu aparta bat zen herriko mutilentzat"),
Berron 2 (adib.: "Emendik urruti gabe iturriren bat ba dala
edo errekaren bat"); 1, Lek ("Badakizute, urruti-gabe an
izaten dala"); 1, JMB ("Kabrianan, anziñako Deobrigan alegia,
edo urrutigabe"), eta 2: Mok ("Ireak egin diñ aurki, ta nik
ere urruti-gabean diñat onezkero nere atzena"), Munita
("Lengo piñudi orrengandik urruti-gabean beste piñudi gazte
bat zegon oso ederra"). urruti gabe u.
bage B II ELG Bizia Poem
Kijote urruti-gabe SClar
urrutigabe ELG
urruti-gabean
G 4 eta EB 2 dira 5: D. Garmendia ("[Arantzazu] Gipuzkoa-ko
menditarterik aundiena [da]. Urruti gabe, an dituzu Aloiña,
Araba-mendi, Aizkorri"), Lek ("Etxadiak, "ofizina" esaten
zioten lantegi aundi bat zuan erdian, sutegi ta txingudi ta
gabi-mazoarekin; [...] eta, urruti gabe, "Olajaundegia",
nagusiaren bizi-lekua"), Uxola ("Alaxen da, bere konzientzia
baiñan beltzagoa dan lapur aundi bat. Urruti gabe arkituko
dezute"), 1995 ("Clemont Ferrand-etik urruti gabe"), 1998
("Etxetik oso urruti gabe"), eta 1, AEmil ("Jerusalen'dik
urruti-gabe sorkalderuntz dagoan "Olio Mendi" tontorrean").
urruti gabe Artistas Erlezantza
urruti-gabe AMGazt
: LurE (adib. gisa) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50,
HiztEn, Euskalterm. urruti gabe //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (adib. gisa), ElhHizt (AS: no lejos de), EskolaHE
(adib. gisa) Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur eta , Casve ,
HaizeG , Lh , DRA, PMuj . urruti gabe //
EG/CE EF/FE EF BF DBF
DVC
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
gabe.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. urruti
Aztergaia: urrutiko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2002-04-09
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2019-11-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: (G-azp, AN-gip ap. Gte Erd; Lar, Añ (G), VocCB (G), A,
H; urrui- H). Lejano, remoto. "Pariente urrutikoa (G-azp,
AN-gip)" Gte Erd 250. Urrutiko berria, lenena egia. RIs 83.
Eta eraman mendiz-mendi ta eremuz-eremu andik urrutiko
Ejiptora. Mb IArg I 151. Aren urrutiko egitekoa zen
txerri-zanza. Ib. 162. Nondik daki berorrek nire berri inoiz
alkar ekusi gabe; ta bata besteagandik urrutikoak izanda? Mg
CC 131. Etorkizun urrutiko, ta bear bada inoiz izango ez
diranak, emango dizute anbeste larritasun? VMg 25. Bekaturako
bide eta perill urrutikoa da. AA III 482s. Itzez erakutsi
ezin zien urrutikoai, eskribuz gaztigatzen ziezten. Lard 532.
Aldegin zuen andik batelean, toki bakar urrutiko batera. Ur
Mt 14, 13 (Ur (V) urrin). Erostuna urrutikoa baldin bada. Sor
Bar 104. Urrutiko intxaurrak asko ta andiak. AB AmaE 286.
Aldeko denak eta urrutiko askok jakindu dituztenak. Goñi 80.
Urrutiko lurraldietan. Altuna 22. Gaur ni nagoen parajetikan
/ urrutikoa etzana. Tx B 95. Zer ari naiz entzuten? Urrutiko
organu bat? Or Mi 149. Dorronsorok zitun sallik aundienak eta
urrutikoenak. TAg Uzt 20. Irugarren gertaldia ere etzan
aurreko gertaera basati oietatik oso urrutikoa. Munita 26.
Urreko ta urrutiko errietatik. Etxde JJ 203. Urrutiko
motorraren soñua. Anab Aprika 70. Zuri menderatuko ote zaizu
urrutiko Thule? Ibiñ Virgil 70. Uste bertakuak txarrak diren
ta / urrutikoak hobiak. Mattin 123. Urrutiko aidea zuten.
JAzpiroz 135. Mogelek ez zuen urrutiko Indietara joan
beharrik bere Basagizon Ona aurkitzeko. MIH 168. v. tbn. It
Fab 143. Izt C 13. Aran SIgn 109. Ag G 198. Alz Ram 48. Ir
YKBiz 367. JMB ELG 49. EA OlBe 22. Zait Sof 188. Txill Let
49. And AUzta 40. Osk Kurl 126. Vill Jaink 139. Gazt MusIx
185. NEtx LBB 248. URRUTIKO
urrutiko 604: Aizu 6 (Abestiren batek
Bolivia bezain urrutiko herrialdeak dakartza gogora, Haize
Hegoa kantuak, kasu), ElCorreo 2 (Egunero bezala,
ohetik altxatu bezain pronto horrelako urrutiko esanak
martxan jarri ziren bere baitan), Elkar 65 (Eta
hemen egoteko beharrezkoa izan zen zure amak urrutiko sasoi
hartan tripako mina izan zezan, honela Andikoako jaietara ez
zedin joan, eta zure aitaren lekua beteko zuen gazte hura
ezagutu ez zezan), Deia 21 (Urrutiko abentura
zinematografikoei uko egin eta etxeko inguruneari erreparatu
zion Pako Aristik), Elhuyar 31 (Urrutiko izarrak
ikusgai), Consumer 70 (Urrutiko salmenta Elikagaiari
buruzko informazioak erosketa egin aurretik egon beharko du
kontsumitzailearen eskura, eta urrutiko salmenta egiteko
erabiltzen den euskarrian agertuko da edo beste bide batzuen
bitartez)
// urrutiko 786,
Beste (edozein) iturritako erabilerak
338: (Urrutiko agintea, Batez bertze urrutiko trenak baino
hiru aldiz gehiago xahutzen du AHTk), (Urrutiko eiheran
baratzegintzan ari zelarik Baigorriko Pierre Semerenak bere
bizia galdu du, ibiltzen zuen tresna uzkalirik eta
errekaraturik), (Eta urrutiko lurraldetik, zure izen
handiaren eta zure egintza ahaltsuen berri aditurik, zure
herri Israelgoa ez den arrotzen bat), (Urrutiko irletaraino
iritsi da haren izena eta lur-bazter guztiek miretsi dituzte
haren egintza miresgarriak), Felipe Juaristi (Ez zuen bere
buruaz beste inor ardurapean, eta bere burua ere askotan
urrutiko zitzaion, arrotza goizeko lurrunetan oso
bestelakoturik ageri den ispiluko irudia bezala, ibai uretan
ihesi doazen norberaren irudi puskak bezala)
urrutiko Berria Herria Elizen
arteko Biblia Asisko Frantzizko
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: Urrutiko Batxilergorako Euskal Institutu (UBEI):
Instituto Vasco de Bachillerato a Distancia (IVBAD); urrutiko
hezkuntza: enseñanza a distancia; Urrutiko Hezkuntzarako
Unibertsitate Nazional (UHUN): Universidad Nacional de
Educación a Distancia (UNED); Urrutiko Oinarrizko
Hezkuntzarako Euskal Ikastegia (UOHEI): Centro Vasco de
Educación Básica a Distancia (CEVEBAD) // NekHizt: Ik.
trantsumantzia..
[s.u. adj. Urruti dagoena. Urrutiko gezurrak ederrago
agertzen direlako. Urrutiko Indietara. Beste jakintzetara,
inguruko nahiz urrutikoetara begiak iraultzea. || Inguruko
eta urrutiagoko hizkuntzetan sortzen diren nobelak. || pl.
Urrutietako arrantza eta merkataritza. EH2020-1: def: adj.
Zah. Urrutikoa. // iz. pl. Elkarri loturik dauden bi zilindro
berdinek osatzen duten tresna optikoa, barnean leiarrak eta
prismak dituena eta begi biekin urrutiko gauzak handiturik
ikusteko erabiltzen dena. Ik. betaurreko 2. Lubakitik ikusten
zituen, prismatikoen laguntzaz. // iz. Urrutiko informazioa
transmititzeko prozeduren multzoa. Telekomunikazioen
iraultzak hiritarren bizimodua hobetuko du? Sistema berriak
azken belaunaldiko telekomunikazio baliabideak erabiltzen
ditu. Telekomunikazio ingeniaria. // teleskopio iz. Urrutiko
gauzakiak, eta, bereziki, argizagiak, ikusteko optika-tresna.
Teleskopio ispiludunak. Teleskopioz ikusi. // adib: adb.
(Leku atzizkiekin). Arriskuak maite ditu, baina urrutitik.
Eredu horri, urrutitik bederen jarrai gakizkion. Urrutiko
gezurrak ederrago agertzen direlako. Urrutiko Indietara.
Urrutiko arrantzaren erorikoa. Beste jakintzetara, inguruko
nahiz urrutikoetara begiak iraultzea. // du ad. Heg.
Zerbaiten irudia, fokuan jarri, puntu egokian sorrarazi,
garbi ikus dadin. Seigarren argazkia, besteak ez bezala, ez
zegoen ongi enfokatua. Horren ondorioz begiak nekatu egiten
dira eta urrutiko objektuak enfokatzea gehiago kostatzen da.
// iz. Bidaztia, erromesa. Aldapa gogor eta luzeak aurkitzen
direla zeruko bidean, eta bidezkoa una daitekeela. Edozein
bidezkori laster igartzen zion dirurik bazuen ala ez. Mundu
hau bidezkoen ostatua da. Compostelara otoitz egitera doazen
bidezkoak. Inor gutxirentzat ziren antzina urrutiko bidaiak,
bidezkoak nonahi aurkitzen zituen arrisku galgarriak zirela
bide. || Mirari handiak egin zituen Jainkoak israeldarren
bidezko joate honetan. urruti] urrutiko aparteko
1 prismatiko 2 telekomunikazio urruti
2 enfokatu 2 bidezko
Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
-ko osaerako librea.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Sistematikoki begiratu beharko lirateke eta berdin jokatu
kasu guztietan ( ). Guztiak azpisarrera? sarreran eta
azpisarrera dira, eta adibide. sarreran azpisarrera da, eta
adibide azalduak, eta
adibide. urrun, urruti, gertu
Urruti urrutian urrutira urrutiko
urrutitik Urrun urrundik
urrunetik urruneko urrungo, urrunera,
urrunean
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke sarreran
urruti
Aztergaia: urrutira
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau106
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-11-26
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ra.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. urruti
Aztergaia: urrutira gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:HBL
|
2004-01-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
gabe: -ra.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. urruti
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2022-01-12