FARTSA

Latinetik dator fartsa hitza: farcire tik , hain zuzen, eta hegaztien janarian bete garri gisa sartzen zen zerbait izendatzen zuen. Antzerki mintzairan, misterioen erre presentazioen atsedenaldietan, astia pasatzeko sartzen ziren komediatxoak izen datzeko erabili zen; hutsune hori betetzeko antzerkitxoa izaten zen, beraz. Egiten ziren fartsak autore grekolatindarren obren tarteetan (Aristofanes, Plauto...) ere, baina genero gisa Erdi Aroan ugaritu ziren ( La farce de Maistre Pathelin, esaterako) eta tradizio luzea izan du Europako antzertian. M. Bakhtinen iritziz, fartsak eta komediak badute alderik, izan ere, fartsak darabiltzan gorputzaren alde eskatologi koen aipamenak errealismo efektua lortzen du; komediak, aldiz, idealismorantz jotzen du. Fartsa betidanik izan da herri literaturako generoa, sexu tabuen, ohitura zintzoen nahiz politika botereen eta arrazionalismoaren aurka altxatu izan baita irria ren bitartez.

Euskal antzertian zenbait fartsa garatu dira, hala nola, M. Soroa aitzindariaren Anton Kaiku (1862 ). Herri antzertian, aldiz, G. Hérellek les farces charivariques ize nez bataiaturikoak, herriko gertakari eskandalagarriei buruzko fartsa errepresenta zioak ziren: asto-lasterrak eta tobera-mustrak. Gehienbat pastoralen zenbait ezau garri zituzten, nahiz beren baitan kasu jakin baten epaiketa egiten zuten.

[P. U.]

Ikus, halaber, A STO - LASTER , E NTREMES .