1.
(
B ap. A
; Lar,
VocCB
.
(G)→Dv (G)).
Superar, aventajar; sobrepasar; vencer, dominar.
"Sobrepujar"
Lar.
"
Etsaiak gaindu, vencer a los enemigos"
A.
v. gainditu, gaineratu
(5).
Tr. Documentado primero en Eguiateguy (en la forma
gaintü, y con el sdo. de 'pasar (un obstáculo)'); por lo demás es empleado sólo por autores meridionales desde Lizarraga de Elcano. Aparte del testimonio de Mendigacha, en el s. XX sólo lo encontramos en autores cultos. En
DFrec hay 4 ejs. de
gaindu .
O ama amorósa, / zenbat eginzuén! / Eliza animósa / edér azi zúen, / fede ta legéa / edarazizúen, / gaindus pena ta nekéa.
LE Kop 53.
Ez da [...] / predikadorerik, / asto ori izketan / gainduko duenik.
It Fab 47.
Oraindañokoak bear adiña badirudite gizon baten eramana gaindutzeko.
Lard 256.
Ai! banegoke, zure maitetzan / aingeru danak gaiñdurik.
'Aventajara'
.
Aran CancB
III 278.
Neurria gaindu.
Or Eus 120.
Ustegabeko erasoa nolabaitan gaindu naiean.
TAg Uzt 18.
Amorrualdiak gainduta, aginka ta ostikoka erasotzen zien.
Ib. 64.
Jeiki adi marruz legorra gaintzeko itsasoan, ura!
"Para cubrir la tierra"
.
Or Poem 527.
Iainkoaren laguntzarekin nere burua errez gainduko dut len idatzi ditudanen aldean.
Or QA 122.
Egiña danetik, atergabe Zuri datxikola, aldi-aldak oro gaintzen ditu.
"Excedit"
.
Or Aitork 346.
Zure argiak, Andre goien, / gaindu beza nere gau beltz, illuna.
"Venza"
.
Gazt MusIx 133 (v. tbn. 225).
Iatorrizkoekin berdindu ere egin ditezkela dirudit, erabat gaintzea neke bada ere.
Or (
in
Gazt MusIx 12
).
Gaindua nabaritzen nuen harako sorbalda hartara.
"Que sentía superado"
.
MEIG
IX 138.
(en colab. con NEtx)
v. tbn. NEtx LBB 116
(B ap. A
),
gaintu (R ap. A
) .
(Con aux. intrans. bipers.).
"
Ulako alakori gaindu zaio (B), fulano ha vencido a zutano"
A.
"
Gaintu (R), sobresalir, adelantarse entre los competidores. [...] Gaintu zau (R), se le ha sobrepuesto, le ha vencido"
Ib.
(A, que cita a Mdg) .
(Con aux. intrans. unipers., y compl. en instr.).
Nola zarrek baizakein obro ezik gaztek, xei oro, eio, xurifikatan emon ztein makila kaldiz [...]. Gero, tenprareki gaitu emon [='omen'] zren, gaztiak zarretaz.
Mdg 127.
Superar (un obstáculo físico), atravesar.
Mendi txütetara ta botxü zorrotzetara heltü ziradianian, han hek behar larrapoka gaintü.
'Lau oinka gainetik pasatu'
.
Egiat 159.
Batetik bestera, / txapelaren muturrak arin dituk gaintzen [txolarreak]
.
"Todos sus ángulos ocupas"
.
Ldi BB 68.
Portuko atea gainduta, itxasandiko saillera sartu ziranean.
TAg Uzt 135.
Zapiak aizez puztuta, bazijoazen olatuak gainduaz.
NEtx LBB 167.
"Ganar la cima"
Bera.
Eman'tzagun mendi latz bat gaindu bearrak gerala.
Ldi IL 145.
Noan bidea gora, / gain dezadan mendi!
"Gane la cumbre del monte"
.
Or BM 40.
Gurutze batez gaindurik dago / Murugaiñeko tontorra.AZink 183.
2.
(
Lar,
H,
Bera).
Montar.
"Encimar, gaindu, gañean ifini
"
, "montar" Lar.
Gaindus bekátua bekatuaian gain.
LE Urt (ms.) 48v.
Ia gainduz ta azpira sartuz.
"Logrando casi ponérsele encima"
.
Or Eus 173.
"Montado, el de a caballo, zaldizkoa, zaldi-gaindua
"
Lar.