Etim. De *erdi-unide, con disimilación, litm. 'nodriza de parto', es decir, 'comadre, partera' (cf. cast. comadreja).
Onom.:
Sansa erdinuriz. (1200) Arzam 215.
(-iñ- V-oroz, G, AN-gip; Lar, VP, Añ, Dv, H (+ -in-)),
erbiunide
(B),
erbiñure
(G-azp-to; -ra G-azp),
erbiñui
(G-to),
erbi-inude
,
ermiunide
(AN-5vill),
erbindura
(G-azp (+ -e)),
ergaiñude
(G; Añ),
ergiñudi
(AN-egüés-ilzarb-olza),
erginurde
(G-nav),
ergonide
(AN-gip; -gu- AN-egüés-ilzarb-olza),
ergoneri
(AN-larr; -ei G-to-nav),
ergunedia
(det. Lcc),
ergunere
(AN-ulz; -era, -eri G-nav; -iri AN-araq). Ref.: Bon-Ond 143; A (erbi-unide, erbiñude, ergonei, erguniri, ergaiñude); A DBols (ergonide); Izeta BHizt 572; Iz To (erbiñuiya), Als (erguneri, ergunera), IzG 203; Ond Bac (erginurde); SHLV II 530; ZestErret (erbiñure).
Comadreja. "Hurón, comadreja" VP 24r. "Garduña" Ib. 28v. "Erbiunidiak atsiki egin zion" Izeta BHizt. "Bei batek in digu txekorra, eta karreteran kusi giñuen ergunere bat; nik biño gerriek biguiñago zituen" (AN-ulz). Cf. VocNav s.v. erbiunia. v. andereder, mustela, satandera, armindderi, ergusari.
Tr. Documentado en textos meridionales (no vizcaínos), sobre todo en la forma erbiñude.
Eta lurrean mugitzen diradenetatik oiek ere loitzat edukiko dirade: erbiñudea eta sagua.
Ur Lev 11, 29 (Ol erbiñude; Dv anjerejer, Ker ogigaztae, Bibl sator
).
Abere basati edo lar-abreak dira Katamotza, [...] Erbiñurea [...].
Izt C 191.
Irten zait neskame zipotz eta prestu-ez ura, bere erbi-iñudearen lepo luze arrekin.
Zab Gabon 69.
--Aizak, ara, or ziatorrek erbi bat, erbiñudea. --Zeiñ. --Zabaletako andre zarra.
Ag G 262.
Erbi-iñudiak ito nai zuan / koska lepotik elduta.
MendaroTx 154 (103 erbiñude
).
Ergoneriak alkarrekin burrukan garrasika badabiltza, bolada luzean legorra edo gainerakoan ekaitz aundia izango da.
(AN-larr).
A EY IV 213.
Esaiok, ez didala axolik arengatik eta aren erbiñude-ezpainengatik, ezta ire aragia estaltzen dun zatar zarrarengatik.
Or Mi 56.
Ollo gazteari ollanda ta Zuberoan erbiñudeari urdanda ta Naparroako Donibane-Garazi ingurutan emagal...
Etxde AlosT 45.
Erbiñudea aña lurretik agertzen ez nintzanean.
Ataño
TxanKan
85.
Bitxo txarrak bialdu arazteko, naiz sugeak, arratoiak, erbiñudeak...
BBarand 50.