(
G, AN-gip-larr, L; SP, Lar ( Lcq 178), VP, Añ, Izt C 44, H),
goroldi (
AN-5vill, S, R; Añ,
H),
oroldio (
AN-5vill, B, BN; Lar,
Izt C 44,
VocBN
,
Dv),
oroldi (
V-arr-oroz-m-gip, G, Sal, S, R; SP, Lar, Añ, Gèze, Dv, H),
oraldi (
V-m),
oreldui (
V-gip),
gooldio (
L-sar, BN-baig),
goldio,
oroli (
SP (
Dv
)),
orolgi (
V-gip),
odoldi (
V, R),
odolgi (
V-gip),
odolki (
V-gip; A Apend),
orolio (
vEys,
H),
ooldi (
V-gip),
oldio (
G-azp),
oldei (
V-m-gip (+ ooldei)),
ooldi (
V-gip; Alth Bot 14
?A),
ooldio (
AN-araq),
ooldui (
V-gip),
ooldoi (
V-gip),
oolgi (
V-gip)
Ref.:
A (goroldio, gooldio, goroldi , odoldi, oldei, oraldi, oreldui , oroldio, oroldi);
Lcq 178;
Lrq (oroldi);
Satr VocP (ooldio);
Etxba Eib (orolgi);
Iz UrrAnz (odolgi, ooldi);
Iz
ArOñ
(oldei, ooldei, ooldui, ooldoi);
Gte Erd 13;
Elexp Berg (oldei)
.
Musgo. "Remediaban los agujeros de dicha parte con ariesta y oroldios" (Monreal, 1542) LexHNav 133. "Mousse" SP. "Moho, musgo, yerbecilla a manera de vello que se cría en los troncos y piedras, goroldioa, oroldioa" Lar (v. tbn. Añ). "La pelusilla del árbol, goroldioa, oroldia" Ib. "Orolgixa, musgo. Mendira juan, eta orolgi bigunian etzinda luze luze, orduak emoten nittuan" Etxba Eib. "Barezuria baino alferrago (AN-gip) [...], otx, otx, goroldio mugimendu ori (AN-gip), ori goroldioa baino motelago da (AN-gip)" Gte Erd 13 (haciendo referencia a una persona vaga). Cf. VocNav: "Goroldia, nombre vasco del musgo en general (Valle de Bertizarana). En el Valle de Odieta oroldio"; "oroldi, musgo (Artaza)".
Tr. Atestiguado en
Refranes y Sentencias, Axular, Oihenart, Duvoisin, Arrue y autores del s. XX, tanto al Norte como al Sur. Emplean
goroldio Axular, Duvoisin, Munita (104), Zaitegi (junto con
oroldi (
RIEV 1933, 60)) e Ibiñagabeitia (junto con
goroldi y
oroldi);
goroldi los septentrionales Oxobi, J. Etchepare (
Bur 34), Lafitte y Mirande (
Pr 111);
oroldio los guipuzcoanos Arrue, T. Aguirre, Orixe (
Mi 26) y Zendoia, y
oroldi los vizcaínos
RS (de donde tal vez proviene el ej. de Oihenart), Moguel, Kirikiño (
Ab II 38) y Lauaxeta (hay
oroldizko, junto a
oroldiozko, en Arrue). Usan
odoldi Mendaro Txirristaka, Altube, Gandiaga y Erkiaga. Hay
goldio en un ej. de
EEs (1916, 254), Lizardi, S. Mitxelena (
Aranz 53) y Txillardegi (
Let 22), y
oraldi en Azkue y Erkiaga. En
DFrec hay 2 ejs. de
goroldio y uno de
oroldi .
Arri ebiloiak oroldirik ez.
RS 5.
Dabillan harriari etzaika goroldiorik lotzen.
Ax 38 (V 24).
Harri erabiliak eztu biltzen oroldirik.
O Pr 211 (v. tbn. versiones de este refrán en Mg PAb 172 (oroldi) y Zait Sof 5 (goroldio)).
Sagar hondoetarik mihurak eta goroldioak khentzea.
Dv Lab 203.
Pareteak [...] oroldioz estaliak.
Arr GB 18.
Zapi gorrizka bat buruan, txapel-orde, oraldi-antzeko kaltza laburrak.
A BeinB 51.
Iru edo lau lur txatal, landutzeka, gutziok martzaz, otaz, sasiz, odoldiz eta irauzkiñez yosita.
Alt EEs
1917, 42.
Odoldiari mosu emonaz / agertuten dan iturritxoak.
GMant Goi 91.
Goroldiz aphainduzko harrien azpian.
Ox 24.
Oroldi bidian.
"Senderos musgosos"
.
Laux BBa 40.
Kukua kantari egunsentiyan / errekaldeko basuan; / iñudiari arrautza jarri / odoldi-kabi gozuan.
MendaroTx 238.
Artzuloko oroldioartean.
TAg Uzt 82.
Itzalak odoldia emongo al deutsa.
Gand Elorri 215.
Enborrari datxikon goroldi izpi bat.
Lf (
in
Zait Plat XV
).
Odoldi bigun ta aratza lurraren gain.
Erkiag BatB 40.
Izen bat [harri lauzan] goroldi edo muzaren jostagailu.
SoEg Herr
12-11-1964, 1.
Goroldio orlegiz inguratutako urmaelez.
Ibiñ
Virgil
108 (97 goroldi, 49 oroldi).
Txepetxak udaberrin / gaztaiñaren gerrin / goroldioz kabia / egiten zuan fin.
Insausti 296.
v. tbn. Azurm HiztB 29. Gooldio: Prop 1902, 271. Oroldio: Zendoia 115.
(G-bet),
gooldi (V-m),
odoldi (V),
oraldi (V-m)
Ref.:
A (goroldio, odoldi, oraldi);
Zubk Ond (gooldia)
.
"Alga marina"
A.
v. 2 grama.
Beste [arri] batzuk, leun leunak, odoldi berde bigunez jantzirik dagozanak, bedar txondorren itxurea daukie.
Ag Kr 139.
Oraldi-Usteleneko atso sorgiñak.
Erkiag Arran 138.
Zai gaude, urrutira eramanen gaituen ontziaren zai, arraldeko oholdia bezala olatuen joan-etorrien menpean.
Lasa Poem 117.
oroldio (Lar, H),
oroldi (H),
orolde (H).
"Pelusa, geuna, goroldio, oroldioa
"
Lar.
"
Oroldia, duvet"
H.
"
Oroldea, oroldioa, [...] duvet, première plume d'un jeune oiseau; première barbe d'un jeune homme. Sorte de coton qui recouvre certains feuilles de plantes"
Ib.
"
Goroldioa, heno"
VP
33r.
"
Oroldioa, heno"
Ib. 42v.
"
Oroldia, au fig. abri, protection contre un mal, une disgrâce. Ezta osoki zorigabea, dakiena non aurkhi bere gaitzaren aringarri oroldea, [...] le remède qui allégerera son mal"
H.