1.
(
L-ain, BN-baig, R-uzt; Dv,
Foix ap.
Lh.),
hats-hantu (
H),
hatsauntu (
L; hatshauntu Urt),
hatsandu (
BN)
Ref.:
A (hatsantu, hatsauntu, atsanditu)
.
Sofocarse, jadear.
"Anhelare"
Urt II 100.
"
Hats hantzea, s'essouffler, perdre haleine"
H.
"
Atsantu (R-uzt), hatsantu (L-ain, BN-baig; Dv), desalentarse, rendirse de fatiga"
A.
"
Hatsauntu (Lc), jadear"
Ib.
v. hatsanditu, hats-bahitu; cf. HATSAK HANTU.
Tr. Documentado en la tradición septentrional desde mediados del s. XVII. En
DFrec hay dos ejs., septentrionales, de
hatsantu .
Em' ibiliz, eme hatsartuz, / Eta haztatzez, ganbara bitan / Iraganik, beldur handitan, / Net hatshanturik, zur' oh' ondora / Banatorra, zuk heiagora / Egiten duzu, ni hautemanik.
O Po 16.
Haur xumeak badabiltza hats hanzeraiño eta izerzeraiño pinpiriñen ondoa.
He Phil 87.
Hala nola orein bat hats hanturik iturrien onduan baithabila.
AR 18.
Azkenean, joiteaz hatsanturik gelditzen da gizon bihotzgabea.
Arb Igand 85.
Ez baitira hats hantzen, ez baitute oraino kopetan izerdi xortik ezagun, ez mateletan gorririk.
JE Bur 29.
Eta bera hatshauntu zen arteraino, dohakabeari joka jazarri ziren.
Prop 1911, 253.
(ap. DRA)
Pegar eta ferretak, betherik, jostetan zeramazkala, biderik xutenetan bethi lasterka, sekulan hatsantu ere gabe.
Barb Sup 145.
Hatsanturik aspaldi naiz oihuka ari.
Iratz 61.
Biziki bero zela goizetik eta (ihiztari) zakhurrak goizik hatsantu direla.
Herr 31-8-1961 (ap. DRA
).
(Trans.).Hacer sofocarse.
Laster egiteak, laster hats-hantzen.
EZBB II 45.
(Part. en función de adj.).
"
Hatsantia da (BN-arb)"
Gte Erd 18.
Ukho egitera ya zaldiak zoazen, / Hats-hauntuak, eziñduak, / Izerdiz bokatatuak.
Gy 178.
Nekhez dabila eta bethi ahoa zabalik dauka, hats-hantua balitz bezala.
Prop 1884, 282.
Dena hatsantua delakotz, doi-doia erraiten ahal derozkit hitz bakhar hauk...
Prop 1895, 88.
Eta, hats-hantua, heldu denean Sarako mugarat.
Elzb PAd 85.
Etxeko andre khexua / Hor heldu da hats-hauntua.
Zby RIEV
1909, 104.
Noiztenka Schmittling gaizoa hats hantua sartzen zen ixtudianten buruzagien artean.
StPierre 31.
Hatsantuak, joan ziren hola Larzabaleraino, eta han gelditu, leher eginak oro.
Barb Leg 127.
Hats hantua badoalarik.
Ib. 128.
"Jainkoaren amodio!" duzu ihardetsi, / Amodioz hatsantua behatuz Jesusi.
Iratz 172.
Abere gaixoari soka-lasterra eman zioten lepotik eta bortz gizon ari zitzaizkon tira eta tira lehen galerietako leiho batetik, indarka, hatsantuak.
Lf Murtuts 15.
Hatsantua, ethendua gelditu zen.
Othoizlari 1955, 42.