1.
(
G, AN, L, B, BN, S, R; Lar,
Añ (G, AN),
H;
-th- SP,
VocBN
,
Dv,
H),
ete (
V, G-azp; Lar,
Añ (V),
Dv,
H (V))
Ref.:
A (
ote, ete
);
Lrq;
Iz Als;
Iz Ulz (
bazkaltzen
);
Etxba Eib (
ete
);
Holmer ApuntV (
ete
);
Elexp Berg (
ete
);
Gte Erd 69, 248, 278
.
(Partícula empleada en frases interrogativas, como refuerzo, o con un matiz de duda, extrañeza o sospecha; es frecuente también en preguntas retóricas; se coloca inmediatamente delante del aux. o forma conjugada).
(En interrogativas totales).
"Acaso, preguntando"
Lar, Añ.
Amoretan othe date leial denik batere?
E 87.
Lo ete naz? Ala iratzarririk nago?
Lazarraga A, 1152r.
Ez othe aiz hi-ere gizon hunen diszipuluetarik?
Lç Io 18, 17.
Debozione hura ez othe lizate irrigarria, erreglatik ilkia, eta ezin pairatuzkoa?
SP Phil 12.
Jaungoikoaz ostean, iñork ere bestek kriatu edo sortu ote daike gauzarik?
OA 24.
Egiteko inportantagorik othe dugu munduan hau baino?
Brtc 161.
Ai! Eldu ote dire notifikátzera senténzia?
LE (
in
BOEanm 1036
).
Oneek ete dira ipuin engañetako asmaubak?
Mg CO 116.
Bekataria, ez ote zera oraiñ bederik zentzatuko?
AA I 404.
Ez othe haiz askotan ere erori zorakeria hortan?
Dh 185.
Eta gizonak pekatu egiñ ta laster, egiñ ete zan gizon Jangoikua ta artu erijozia?
JJMg BasEsc 35.
Anaiak erantzun zioten; zer, gure Errege izango ote aiz?
Lard 48.
Ikustean zeru, lur eta itsasoak [...], zer erran behar zuten? Ukha othe zezaketen Yainkoa?
Hb Egia 2.
Egia eteda kontu ori?
A BeinB 74.
Emen kantauko ete yuagu, mutillak?
Kk Ab 60.
Nere Espos Migel ote da atean?
Barb Sup 38.
Serranorekin elkar-artze ori egin zuten Diputadu aiek ez ote zuten barrenean zimikorik ori egin zutelako?
Or SCruz 35.
Zeruak onenbesteko zoriona ote dakarkigu?
NEtx Antz 41.
Ez ote zen uste izaiteko eman behar zituela uzta bolondrosak?
Ardoy SFran 204.
Ez ete daki errian iñok / zer egin bear doguan?
FEtxeb 166.
Erdalkeriaren ihesi ote genbiltzan ala erdalkeriaren bila?
MIH 84.
v. tbn. (para textos alto-navarros o suletinos) Xarlem 1066. UNLilia 7. Xikito 2. Const 17. Yanzi 81. Casve SGrazi 166.
(En interrogativas parciales).
Tr. De uso gral. (excepto en suletinos y alto-navarros); con todo, al Norte parece ser menos usual en los textos más antiguos (no aparece p. ej. en Dechepare ni Leiçarraga).
Zer ete da andra erdiaen zauria?
MLastur 1.
Zer ete dau amoradu gexoak.
Salinas 4.
Oi, Jaun Zerukoa! Ni nun ete nago?
Lazarraga A, 1152r.
Nerau baño non ete da / ederrago donzellarik?
Ib. A19, 1190r.
Zer othe uen pensatzen, / Gure hitzak non arinki baitituen sinhetsten?
EZ Man I 94.
Nik nondik merezi othe dut, / Jauna, hunenbat ohore?
Gç 39.
Nor izango ote dau Jaun onek Ama?
Acto 38.
Zenbat argi eder irazaki ote ditu?
Lar SAgust 9.
Nork kenduko ote digu ango arritzar hura?
Mb IArg I 294.
Noiz egundaino seinalatu othe da gehiago Jaunaren bothere guzizkoa izpiritu saindua egortzean baino?
Lg II 299.
Zer ondasun ote dakartzi Komunioko Sakramentuak?
AA I 398.
Zenbat onelako esperanza zoro ete dagoz infernubetan!
Astar II 17.
Zek onelan urten eragiten ete deutse?
Ur Dial 109 (las demás vers. no emplean ote en esta frase).
Gizon gaixo hori, peregrin arropan, nondik heldu othe da? Non othe dabila? Norat othe doha?
Laph 52.
Gelditu zan arriturik [...], bere baitan esaten zuala: Ze ote da au?
Bv AsL 31.
Zeren egiterat othe doa?
Barb Sup 99.
Ama, zergatik ote daude, ba, igartuak / atzo or nik pozez jarritako loretxuak?
Jaukol Biozk 10.
Nora joan ote zitekean?
Etxde JJ 250.
Zein ete zan goiz zardai ta txairo artan egin nai eban eskaria?
Erkiag Arran 184.
Lascorrean, nor bizi ote zen orduan?
Ardoy SFran 84.
Geure izatearen zatirik barrenena, geureena, zein ote dugu?
MIH 16.
v. tbn. (para textos alto-navarros o suletinos) Etch 404. CatS 101. UNLilia 12. Auspoa 97, 22. PierKat 48.
(En interrogativas indirectas).
Tr. De uso general (excepto en alto-navarros y suletinos), aunque algo menos frecuente que en las construcciones anteriores.
Galdegin zeraukaten egun batez Bias filosofoari eta othe zenz munduan deus, deusen beldur etzenik.
Ax 448 (V 293).
Ez zeakik izanen duen / palaziotzat zerua, / ala izanen othe duen / sekulakotz ifernua.
Gç 155.
Konsentidu ote deban emakumeakin pekatu egiteko.
OA 138.
Oraino jakiteko delarikan ala bertze hitzkuntzek Eskuaratik hartu othe tuztentz gehiago.
ES 128.
Begiratu ondo, ea leenagoko konfesinoeak onak izan ete direan.
Oe 135.
Guziák egoten dire ixil ixila beldúrrak ta atént, zer ote dión erregek.
LE (
in
BOEanm 26
).
Etorten bajako [...] dudaren bat lekurik emon ete deutsan pensamentu donga loi edo zantarrari.
Mg CO 33.
Begira zure seme Joserena ote dan.
Lard 49.
Mendi-atxak egongo jakoz egunari / Sortaldera begira ete dan agiri.
AB AmaE 28.
Aitonari begira, ezer sumatuko ete zuan bildurrez.
Ag G 314.
Deia egin dizutet [...], ea guzion artean zerbait asmatzen ote degun.
Lab EEguna 65.
Nor ete datzan, jakin nai dozu?
Laux BBa 84.
Nork daki izen horien irakurtzeak ez ote luken apez egiteko gutizia bihotz ttipi batzuetan sor-araziko.
Zerb Azk 21.
Jakiñ gura izan eban, bere senarra osatzeko beste lortu algo ete eban.
Etxba Ibilt 472.
Batek igual galde egin lezake zer pekatu egiten ote genduan.
Albeniz 41.
Pentsatuko ere du ez ote den hori oraingo moda txoro horietakoren bat.
MIH 191.
v. tbn. (para textos alto-navarros o suletinos) Auspoa 97, 15. Yanzi 60.
Nolako bekatua egiten du egiarik gabe, edo egia ez ote delakoan, yuramentu egiten duenak?
Legaz 25.
Erderaz ekin izan balio, arako idazleak euskaldun yatortzat yoko ote-zulakoan nago.
Ldi IL 67.
(Encabezando una oración; cf. en el mismo contexto ba ote, ba ete en Jaur 147, Laph 52, A BGuzur 145, JE Bur 204, Zait Sof 80, Zerb Azk 46, Mde HaurB 72, Bilbao IpuiB 15, SM Zirik 126, Alzola Atalak 65, Vill Jaink 93, Xa Odol 48, MIH 300).
Othe dugu zentzurik? Othe dugu adimendurik?
Ax 599 (V 385).
Othe da gogorik iokariena baino tristeagorik?
SP Phil 369.
Eztet aditzen arrulladores orrek zer esan nai deban, ote dira loeragille iñude onak?
Lar DT LVI.
Ai! Ai! Ote da bide, edo erremediorik, ni etsai oietatik libratzeko!
Cb Eg III 115.
Othe dugu bada martirek etzuten ebanyelio bat?
Lg II 194.
Ete dakije pekatu mortala zer dan?
Mg CO 216.
Ote da emen Eliz onetakoa ez danik?
AA III 408.
Othe da bada nihor munduan, nere Jainkoa tratatu dudan bezain izigarriki tratatu nahi nukenik?
Dh 189.
Etsairik gabe dena, nor da? Ote da nehor?
HU Zez 84.
Ote da iñor besterik etxian?
Ill Testim 21.
Othe dakizu zer diozun, haurra?
Barb Sup 78.
Ete eukan, beraz, emaztegairik?
Bilbao IpuiB 69.
Ote dira, agian, aurdun lau seaska?
NEtx LBB 351.
v. tbn. Gç 68. He Gudu 103. Mih 115. Brtc 140. LE in BOEanm 1048. Jaur 146. Bordel 65. Hb Egia 64. Dv LEd 235. Bv AsL 135. Arb Igand 147. Ag Serm 91. UNLilia 7. Or Aitork 314. Mattin 70. Ete: JJMg BasEsc 158. KIkV 78.
(Con el vb. no explícito).
Nondik bada loria naiteke, eta zergatik guthizia dut estimatua izaiteko? Ene ezdeusagatik othe?
SP Imit III 40, 4.
Zenbat presuna dire, / bat ote ala bia?
Gç 213.
Zertako ote? Egun batez argituko den egia guri agerzeko.
Mb IArg I 202.
Non ordean hura edirenen duzu? munduaren artean othe?
Mih 119.
Eta nola hilen naiz? Supituki othe, ala aitzinetik ezagutzen dudala hiltzerat nohala?
Dh 122.
Zorionekoa ote, edo gaiztokoa, ori eztakit.
Arr May 43.
Irriz hasi dira bertze batzu: frantximantaren atheraldiaz othe, ala gure ahalgetzeaz?
JE Ber 69.
Oraingo goibelaldi au noiz artekoa ote?
Or QA 64.
Alan izan zala etxean entzunda ete?
Etxabu Kontu 46.
Hala da bai, ikusi ditugula xahar pollitak eta adin haunditarat helduak, bainan zenbat ote?
Larre ArtzainE 71.
Gehienek karlistengana jo zuten. Zergatik ote?
MIH 133.
v. tbn. LE Urt ms. 4r. AA I 522. Dh 114. Gy 26. Lard 93. Hb Egia 72. HU Aurp 93. CatJauf 61. Barb Sup 79. Const 22. Ox 29. Jaukol Biozk 17. Ldi BB 110. Ir YKBiz 151. EA OlBe 39. SMitx Aranz 135. Zait Sof 126. Mde Pr 142. Etxde JJ 74. Txill Let 29. Ugalde Iltz 47. JEtchep 76. Vill Jaink 116. Larz Senper 56. Ibiñ Virgil 47. Lab SuEm 182. Ardoy SFran 110. NEtx LBB 38. Xa Odol 49. Berron Kijote 112. Ete: Otx 73. Erkiag Arran 67. SM Zirik 37. Gand Elorri 195. Onaind STeresa 8.
(Precedido de aux. o forma conjugada).
Zer dire othe munduko handi, aberats, errege, erregina guziak.
Dh 261.
Ez dugu ote bakotxak gure burua deusetan hobendun ezagutzen?
HU Zez 66.
Pensatian [...] zer izanen den ote nitaz.
Mdg 121.
Betik nago xakin naiz sontotu zenez ote.
Ib. 128.
Ala ametsaren iratzartzaile den Ifarralderantz ziren ote joanen?
Mde HaurB 74.
Pena hauk heien manuz datorzkita ote?
Xa Odol 73.
Biak arren gütük jiten / egün hor jakitekotan, / Eia zer dabilan othe / heben orai herri huntan.
Casve SGrazi 36.
v. tbn. Hb Egia 44. Iratz 40.
(Precediendo al pron. interrogativo).
Arren orai ürhentzian / has gitian gure lanian, / Bakhotxak üdan bortian / othe zer eginen dian.
Casve SGrazi 92.