1.
Fondo, origen (de una cuestión).
Txantxangorri batenak / sei libra tripaki, [...] / oien madria nun dan / Xenpelar-ek daki.
Xe 127 (cf. MEIG I 141: "Horien madria nor den" ikusi duenak, [...]).
Publikatu egiñ da / asunto guziya, / pensamentu orretan / etzan asiya, / madrera juan eta / daukat ikusiya, / zakubaren muturra / ez egon josiya.
AzpPr 70.
Ai, ene Miren inungo! / Zure gorputza nun dago? / Atsegin guzti guztien madre / orijinala.
Arti MaldanB 228.
2.
"Sagardoa, txakolina edo ardoa duen barrika edo botila baten hondoan geratzen den batz edo hondarra"
Elexp Berg.
MADRETIK ATERA.
Desbordarse.
--Ordua zen inor etor zedin, [...] urak errekara bihurtzera. --Madretik atera al ziren inoiz? --Hemengo urek erreka bat zer den ere eztakite. Izingura geldi batean pozoatzen dira.
Arti Tobera 274.
PUTETXEKO MADREA (V-gip, G-azp).
"Putetxeko madria!, expresión de taberna que utilizan algunos para mostrar su disconformidad. El ama del burdel, literalmente. --Gaur euri tokatze jak afaria pagatzia. --Bai, putetxeko madria! lengunian be neuk pagau najuan" Elexp Berg.