Etim. Para su origen en zapobelatz, v. SHLV II 513.
(
G-to, AN-5vill-burg, B; Lar Cor 41),
zapelaitz (
G-azp, AN-gip-5vill-araq, B; Arzdi Aves 161),
zapalaitz (
G-bet),
zapalatz (
G-azp, L, B, BN-ciz; H),
sapelaitz (
V-m; H),
sapelats (
G, AN-5vill-larr; Izt C 200
→H,
Hb),
sapelatz (
G, AN-larr, L),
sapeluts (
AN-gip),
txapelatx (
AN-egüés),
xapelatz (
L),
xapalatx (
H (G; s.v. belatxa)),
xaflax (
BN-lab; H (V, G, L, BN, s.v. belatxa)),
xeflatz (
L-sar),
xeflatx
Ref.:
Bon-Ond 144;
A (zapelatz, zapelaitz, zapalatz, sapelaitz, xapelatz, xeflatz);
SMuj EEs
1921, 125;
Lh (sapelatz, xaflax, xapelatz);
Izeta BHizt2;
EAEL
442, 443;
ZestErret
(
zapelaitz/zapalatz
)
.
(Nombre dado a diversas rapaces).
"Épervier"
Bon-Ond 144 y Lh.
"
Zapalatza, [...] oiseau de proie, faucon. Zapalatzak izitu urtsoen pare
"
H (Lhande copia erróneamente zakalatz).
"
Xapelatz, [...] milano (ave de rapiña)"
A.
"
Zapalatz, [...] galfarro, cernícalo, ave de rapiña. Zapalatzak eraman du xito bat
"
Ib.
"
Xaflaxa, épervier ordinaire. [...] Badu xaflaxak bertze izenik ere: belatza, zapalatza eta esparbera
"
Dass-Eliss GH
1923, 379.
"
Zapelaitza (Buteo buteo), ratonero común"
MItziar Txoriak 28.
"Cernícalo"
Izeta BHizt2. v. apobelatz.
.
Egazti andi bat, eta ori attatzea, edo belea, saizuria, edo sapelaitza esatea berdin da.
AA II 31.
Mika, miru ta zapelaitzen zelat-etxe bezela.
Ag G 211.
Xaflaxa da xori tipien etsaiik handiena.
Dass-Eliss GH
1923, 378.
Xaflaxa bezain arina banintz joaiteko airean / usoño hura harrapa niro airean edo lurrean.
(Canc. pop. in
Onaind MEOE 94
).
Gaztea zera, ez dezu ikusi / ludia / sapelatz beltzez, suge ta piztiz / josia.
Jaukol Biozk 29.
Xeflatxa nere apeoen koskatzera jin beldurrez.
Barb Piar I 129.
Sapelaitza egatzen den tokian.
'Sacres'
.
Or Mi 70.
Luberongo arranoak sapelatsa bezala.
'Cresserelles'
.
Ib. 48.
Bela ta miru ta sapelaitzak.
MendaroTx 149.
Arma luzien gisa laburrak / kanpotik ekartzen dabiltz, / frontera zaitzen egonakarren / makiñatxo bat sapelaitz.
Ib. 144.
Mañaxi zapelaitz onek auka bere atzaparretan luma gabeko txoriya bezela estututa.
Alz Burr 17.
Enbat-aurreko zapelaitz.
Inzag Y
1933, 419.
Sapelatsak eta arranoak dira ango bizidun bakarrak.
TAg Uzt 95.
Baita urietan ibiltzen diran sapelaitz gaiztoak ere.
Ib. 52s.
An erori zan sapelaitz-kabia.
Ib. 35.
Ez beintzat / zure kabitik urrundu, / zapelatz gaiztoen poza / ori egingo bazendu.
EA OlBe 83.
Unaina ta sapelats mota guziak.
'Vulturem'
.
Ol Lev 11, 14 (Ur buzoka, Dv, Ker, Bibl, BiblE sai).
Ator, ume madarikatu ori, sapelaitzen eta bela beltzen jaki egingo aut.
EG 1950 (2), 25.
Guardiazibilla zapalaitza bezela begira zeukan eta.
Ugalde Iltz 46.
Jatea besterik ez dik zapelaitzak goguan, goseti utsa dek-eta!
MItziar Txoriak 28.
Zapelaitzak eta gabirariak.
BasoM 83.
Zapelaitzeko lau pezeta ematen baizituzten errian.
Ataño
TxanKan
193.
Ostruka, huntz-oihularia, antxeta, zoin bere motako zapalatzak.
"Accipitrem"
.
Bibl Lev 11, 16 (Ur mirotz, Dv astore, Ol sai, BiblE belatz
).
(Usado como apodo).
Nik ekarri ditut iru "aingeru", aspaldiko zarrak: Subemandile, Mirue eta Zapelatza, iru lapur lenbiziko mallakoak.
Izeta DirG 43.