(Vc ap. A; Aq 405, Añ, H (V); -nza Lar in Aq 1337), etsaguntza, etxauntza (Garate Cont RIEV 1933, 97), etzaguntze.
Caserío, hacienda, propiedad rural. "Casería" Aq. "Casería, [case]río" Añ. "Quinta, caserío" , "granja" Ib. "Maison, proprieté, domaine" H, que cita a Astar. "Casa propia. Probable alteración de etxajauntza, etxejauntza " A. v. etxalde. Tr. Propio de la tradición vizcaína, fuera de la cual sólo lo hemos encontrado en Zaitegi y Etxaide.
Ezkondu baño etsagunzea lenago. "Casería antes que casarte" . RS 58. Erria izanik ain banatua eta daukana etsagunzaak <-cs-> ainbat montaña eta atx artean. Cap (ed. 1893) pró. Ni naz iru etxaguntzaren jaube. Mg PAb 51. Zenbat etxagunza ikusten dituzubez saldurik edo zorrez beterik? Astar II 128. Baserrietan ezkonduteko / etxaguntzara semea. Azc PB 115. Argentinako etxaguntza baten. Echta Jos 306. Ni [...] ezer eztaukadan nekazale bat naz, da Karlos etxaguntzako semea. Ib. 51. Etxaguntzako alaba. Ib. 41. Geu bizitteko etxe on bat daukat, etxaguntziaren erdian. Ib. 307s. Senargai ta emaztegaiak, bakotxak bere etxaguntzea baekarren ezkontzara. Eguzk GizAuz 36. Euskalerrian oitura dun etxaguntza semerik zaharrenari uztea. Etxde JJ 82. Beobiden, iru etzaguntze; goirengoa, erdikoa ta berengoa; gorengoa, bizitze batekoa; erdikoa ta berengoa, barriz, bizitze binekoak. Akes Ipiñ 18.
v. tbn. Añ MisE 69. JJMg BasEsc 1. AB AmaE 418. Alt EEs 1917, 45. Kk Ab I 6. Enb 52. Otx 129. Zait Plat 5. Etxauntza: Enb 209. Alzola Atalak 43.