(V-gip, G-azp-goi-to; Lar, VP 32r, Añ (G), Lecl, Izt C 44, Lcq 177, Dv (G), H)
Ref.:
A; AEF 1927, 20; Iz To , UrrAnz ; Elexp Berg; ZestErret
.
"Helecho, planta"
Lar, Añ.
"En Guipúzcoa le llaman garua [al helecho común]"
Lcq 177.
"Fougère"
Dv.
"
Etxabola bat iru pago-adarrekin egiña eta garoz azpitik eta zoiez gañetik estalia, [...] cubierta de helechos por debajo"
A.
Cf. Etxba Eib: "En Eibar comunmente usamos su sinónimo iria". Cf. Echaide Orio 118: "Garo, helecho". v. iratze.
Tr. Documentado en la tradición guipuzcoana desde comienzos del s. XIX. En DFrec hay 4 ejs.
Ekarritzak [...] basotik garoa, ostoa, egurra.
AA III 557 (v. tbn. 554).
Otea eta zurikatxa eta garoak azitzen dirala ugari.
Otag EE
1882c, 511.
Andretxo igar zimur bat, garo legorra baño [...] zimurragoa.
Ag G 365.
Garoak gorritzen asiak dira.
Lek EunD 12.
Aize erasoak garotan ez dizutela esateko kalterik egingo.
Munita 70 (cf. GAROTAN).
Garoetan neska sabel naro / zaurituen odola nigarrez.
(Interpr?).
Mde Po 31.
Garo-biltzera joan ziran.
Etxde JJ 216s (v. tbn. Salav 71 garo biltzen, NEtx LBB 22 garoa biltzen
).
Garo ebaiten.
And AUzta 65.
Garuen billa [joan]
.
Ib. 81.
Urrian, arto babarrunak etxeratu, garoak ere bai.
TxGarm BordaB 13.
Ogeitakak gurdi garo erre zizkigun.
AZink 35.
v. tbn. Izt C 234. Apaol 63. MendaroTx 100. Anab Usauri 122. Ldi BB 128. JMB ELG 69. Or Eus 99. TAg Uzt 291. EA OlBe 28. JAIraz Bizia 42. Ataño TxanKan 137.
GARO-BILTZAILE.
Recolector de helechos.
Mendiko garo-biltzailleak.
Mok 8.
Kantua darie, lan bitartean, garo-biltzalleai.
TAg Uzt 278.
GARO-EBAKITZE.
Siega del helecho.
Garo ebakitzetik etorrita, Maria triste arkitu nuan.
JAzpiroz 211.
GARO-EGILE.
Recolector de helechos. "Garaille: garo egille, garoa ebakitzeko langilleak" JAzpiroz 136n.
Gero iñoiz ardi zarra garailletarako-edo.
JAzpiroz 136.
GARO-IGITAI.
"Faux à fougère" H.
GARO-LANDARE.
Planta de helecho.
Mendietako garo landarea.
Ag G 364.
GARO-LEKU.
Campo de helechos. "Soroa; zelaie; garoleku (G-goi)" EAEL 67 (en respuesta a la pregunta 'campo').
Mendi orrek [...] garo-leku onak zituan.
Alkain 95.
Garalekua zan, da belaze egin nai genduan.
JAzpiroz 80.
GARA-MENDI.
Monte de helechos. Cf. A: "Zu andi ta ni andi, guk egingo dogu Garamendi (V-arr), vos grande [...], yo grande, nosotros haremos Garamendi".
Eskuialdeko garamendietara joanak ziran artaldeak.
TAg Uzt 153 (v. tbn. 254).
GARO-META (V-gip, G-azp).
Ref.: A Apend; Gketx Loiola (okerra); Elexp Berg. Montón de helechos, pira cónica hecha de helechos. "Mutikoak garo-metara ziarro piztua bota ta okerra sortu zan" Gketx Loiola. "Len basarri inguruan beti izaten zien garo-metak" Elexp Berg.
Zelaitxo baten, garometa andi batzuen urrean.
Ag G 14 (v. tbn. 61).
Sua parra-parra zabaldu zen [...] alboko garometetara.
Etxde JJ 214.
Garo-metakin betetzeraño / etxearen jira dana.
Uzt Sas 80.
Atariko garo-metaren gañean.
Ataño
TxanKan
20.
Izugarrizko garo-metak egiten zituzten urtero.
Albeniz 26.
GARO-MORDOSKA.
Montón de helecho.
Orduan ekartzen ziran / garo-mordoska obiak.
Uzt Sas 80.
GARO-MOZTE.
"La recolecta del helecho (G-goi)" AEF 1955, 71.
GARO-ORRI.
Hoja de helecho.
Garo-orria [...] erdi-gorritu.
Or Eus 247.
GAROPE
(En casos locales de decl. sing.).
Bi metroko garopean an aritu giñun egun guzian, euria goitik sartu ta beetik atera.
Ataño
TxanKan
138.
GARO-PILA.
Montón de helecho.
Gurditarteetan, garopilletan [...] izkutatzen ziran.
Or SCruz 79.
Estalpean iñostor eta garo-pilla bat bazeukatela.
Alkain 157.
Ikulluko garo-pillan baitzan [zakurra]
.
TxGarm BordaB 105.
GARO-PRINTZA.
"Garo-zatiren bat apurtzean sartzen den zati txiki zorrotza"
ZestErret
.
GARO-SAIL (V-gip, G-goi-to).
Ref.: A; Elexp Berg. "Sitio en que se corta helecho" A. "Helechal. Len, piñuik etzanian, garo-saill haundixak zien basuan" Elexp Berg. v. gareban.
Garo salletan.
Ag G 157.
[Gaztaindiak galduta] garo-saillak etorriko dirala.
Munita 64.
Garo-sail bikañak badituk mendi-zokon ta egal oietan.
Ataño
TxanKan
137.
Orientzat etzan garaipena garo-sail onena arrapatzea, lenen irixtea baizik.
AZink 39.
GARO-SARDE.
"Fourche à fougère" H.
Nabarra, lardaia, gurtolak, garosardea.
Izt C 232.
GARA-SEGA.
"Garoa ebakitzeko segea" (G-goi) Etxbe EEs 1931, 37.
GARO-SOILGUNE.
Claro de helecho.
Pago-tarteko / garo-soilgune batean.
Or Eus 328.
GARO-SUGATZ.
"Junto a los caseríos, piras cónicas o montones de helecho (garozutza o idimetia) (G-azp)" JMB AEF 1928, 15. "Garo- ta ote-zuhatzak" ZestErret. v. GARO-META.
Txantxangorriak garo-zuatz edo meta batean apia zeukan.
Insausti 349.
GAROTAN.
"Garoarekin lotutako langintzan; garo ebakitzen, garo-lotzen, etab. Belar ebaten, ote ebaten, garotan
"
ZestErret.
GAROTARAKO.
Para, del trabajo de cortar y acarrear el helecho.
"Garotarako zamea: garoa goitik bera lorrean gurdia dagon lekura inguratzeko zarba aundia" EEs 1931, 37.
Garotarako garaian.
Uzt Sas 81.
GARO-TOKI.
"
Garotokia, helechal"
VP
32r.
GARO-USAIN.
Olor a helecho (en sentido fig.).
Len euskal-usaia, garo-usaia zegoan emen.
Ag G 194 (v. tbn. 47, 116).
Gure mendiko euskerak darion garo usai mardula.
Etxde AlosT 7.
Larre-hizkuntza dena kale-hizkuntza bihur dedin, hain maite dugun garo-usaina [...] zertxobait galtzea nahitaezkoa izango du.
MIH 34.
GARO-ZAMA
(V-gip ap. Iz UrrAnz). Carga de helecho.
Zeñek garo-zama aundiagoa bizkarrera jaso.
Lek EunD 19.