I .
(Sust.).
1.
(V-gip, G-bet; Lar, Lcq 40, H (que cita a Cb))
Ref.:
A;
Iz
ArOñ
.
Rama principal, cepejón.
"Cepejón de árbol, tantaia, adarra
"
Lar.
"Pendón en los árboles"
Ib.
"Rama"
Ib.
"Ramón, ramas que se cortan en tiempo de nieves para los ganados, adarrak, tantaiak
"
Ib.
"(La) rama grande de un árbol que crece derecha hacia arriba"
Iz ArOñ.
.
Sutegi onetako txingar bat ta arbola onen adar edo tantai bakar bat.
Cb Eg I 18.
Txabola, zeña egiten dan zotal, zarbazta, arba, tantai, aizkorol eta gisa onetako gauza txeakin.
Izt C 224.
Arbola landatu-berri batzuei sortzen zaizkote tantaiaren erditsutik boteak.
Dv Lab 350.
Euskara galaiaren arbolak oiek ditu bere iru besanga eta tantai galantak bezela.
Aran SIgn 200.
Alako baten tantai bat ondotik ausi dabe ta, / gure txabolea joaz ondoan jaku jausten.
AB AmaE 365.
Txori gaxoak beren umiak / azten ai diran garaian [...], / umiak antxe daude kabian / zugaitzen goiko tantaian.
Uzt Sas 331.
2.
(V, G, AN-gip, L, B, BN-ciz; VocCB),
tantaia,
dandai
(VocCB
Dv A, Bera). Ref.: A; Etxba Eib; Izeta BHizt2.
Árbol alto, grande; árbol bravío.
"
Tantaia, dandaia, árbol joven y delgado"
VocCB.
.
"Jeune arbre élancé"
Dv.
"Árbol bravo, del que no se ha sacado leña. Zugazti artan, arbola guztiak ziran tantaixak
"
Etxba Eib. "Bertizko oianean tantai ederrak" Izeta BHizt2.
.
Markatuak diren tantaiekin batean.
(1772).
SenperEus
132.
Iduriko du ur hegian den tantaia gothor bat.
Mih 71.
Non da artzaina baino xahutzaile gaixtoagorik? Bero-aldi baten hartzeko, tantai gazterik ederrena ondotik eramanen du.
Dv Lab 306.
Tantai baten gallurrean zabaltzen zituen bere amorioak erretxinol itzontzi batek.
EE 1882c, 509s.
Basoetako tantaietan ekaitza txistuka dabillen orduan.
Ag G 212.
Tantai sendoa bezela beti gogor ta lerden ikusten zuten.
Ayerb EEs
1915, 297.
Uso zuriak tantaiak (tantaia da baso-arbola aundia) ditu / abijak ezkutateko.
JBDei 1919, 181.
Oian, baso, mendia, tantaik orleiz yantzirik.
GMant Goi 21.
Erro batên, tantai bi / gerriz gorago bereizi.
"Dos árboles"
.
Or Eus 171.
Kakao-ama zaion zugatza / tantai orotan gaillentzen.
"Árboles"
.
Or Poem 553.
Alostorreko tantai (zugaitz sendo ta trinkoak) errotsuak.
Etxde AlosT 40.
Aritz eta tantaiak.
FLab (
in
Munita 6
).
Aize bolara gaizto bat aski izaten baita tantairik errotsuena ankaz-gora iraultzeko.
Etxde JJ 162.
Tantai edo garrastak bakarrik geratuten zireala gatx ori barik.
Akes
Ipiñ
25.
Burua tente eta gorputza tantai bat bezela zuzen zutelako.
Osk Kurl 192.
Tantai luzeak gerria zuzen / darama zeru aldera: / etxe ontako seme jatorrak / badu maitale aukera.
NEtx LBB 368.
Eldu nintzanean agatx-tantairik aundienaren azpira.
Alzola Atalak 47.
Alboko aldian egozan tantai, pago eta ostantzeko.
Gerrika 128.
Kuku, xoxo ta birigarroak / tantaian etxe buruan.
Insausti 67.
3.
(
G, B ap. A
).
Mástil de barco.
Gure ontzia, tantai luzeak aizeak eramanik eta tximistak zatiturik, zebillen ur gañean.
Apaol 56.
Ixontzi (bapor) andi baten tantai-ganian jarri ta bertoko gixonak egitten ebezan lanak ikusten egon zan.
Altuna 20.
Elaiak portu-gañetik igaro ta ontzijetako tantaietan argijak ikusi euzan.
Ib. 16.
Ua zalaparta ontzi-tantai autsiak, eta zubia oiñenpean lertu!
'Mât'
.
Or Mi 9.
Neke gogorrez aize-beltzakin, / Burruketan dabillela, / Noiz eroriko, tantai-buruan / Kulunkaka mariñela.
EG 1952 (9-10), 4.
Lenagoko txalupa zapal aek, tantai luze bi zutik eta tostak izaten zituen.
Erkiag Arran 77.
Agureak ormaren arrimuan utzi tantaia, bertan bildutako oialakin [...]. Tantaia ia txabolako bizitoki bat bezin luzea zan.
'El mástil'
.
AGoen Agurea 17.
Poste; mástil de bandera, etc.
Lurrean sartuta tantai tenteak jarri zituzten pelota-plazan, muturrean bandera bana erantzita.
Anab Usauri 31.
Iru tantai bota ta bi kilometroko aria ostu zuana.
Ib. 69.
Tantai eder batzuk zutunik imini, bitarteak arri-ormaz bete, ganean leorra edo tellatue ezarri.
Akes
Ipiñ
8.
Talaia zaarreko tantaiak sekulako zanbuluak egiten ebezan.
Erkiag Arran 162.
"(AN-gip), percha, palo en que cuelgan las mazorcas de maíz"
A.
(VocBN
Dv y A; H (BN)). "Piquet de vigne" VocBN. "Échalas" Dv. "(BN), piqueta, estaca, por ej. de viñedos" A.
Columna de piedra.
Eliz bikaiña dezu / orma eta kanpai, / gaiñean dituala / lau arrizko tantai.
Insausti 44.
Columna (de nubes, etc.).
Yaube aiekin ziyoan aurrelari, laño-tantai irudiz egunean bidea erakusteko ta su-tantai irudiz gauean argi emateko.
Ol Ex 13, 21 (Urt koluna, Dv, Ur, Ker, Bibl (h)abe, BiblE adar).
4.
"Persona de gran estatura"
A.
Cf. infra (II).
Olagizon bi, Ansotegiko Esteban ta Eizmendiko Paulo, ganerdikoak biak, tantai luzeak, kankallu zikiñak.
Ag EEs
1917, 202.
Txindoki! orain agokit aurrean, / goriak astundu-tantai arrizko.
"Un gigante de piedra abrumado por la canícula"
.
Ldi BB 120.
An ari zenun tantai, eskuk bete lanez.
"Mozancón"
.
Or Eus 150.
5.
(V-oroz ap. A
; H).
"Plant d'arbre fait de branche non enracinée"
H.
"Plantón, arbusto que se saca del vivero para transplantarlo"
A.
6.
"(B), leño largo y grueso que se conduce arrastrando, que puede ser o bien un tronco o bien una rama principal"
A.
"Pedazo de tronco que se echaba al fogón, se utilizaba como soporte para partir leña, etc. Tantaixa balduai esate jakok. Leno, beko sua zeuanian, tantaixa, aundi samarra zanian. [...] Sendua ta dezentia izan biar tantaixa izeteko
"
Elexp Berg.
.
7.
"(AN-5vill), carbón delgadito"
A.