OEH - Bilaketa

42 emaitza ozar bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
izar.
Onom.: Y de ulemiça y de yçarra. (1338) Arzam 293.
sense-1
1. (gral.; Lcc, Volt 76, Mic 6v, SP, Deen I 211, Urt I 276, Ht VocGr, VP 37r, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv), izer (V-arrig-och-m-gip, G-azp-nav, AN-ulz-erro-olza, B; Dv (V-och, AN-ulz)), ixar, ixer (V-ger-arr, G-azp) Ref.: VocPir 69; Bon-Ond 137; A; Lh; Lrq; Iz ArOñ, R 400, Ulz (izer); Satr VocP ; Holmer ApuntV (ixer); Elexp Berg.
Estrella, astro, lucero (sentidos prop. y fig.). "Estrella, izarra " (Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4. "Mercurio, planeta, merkurio izarra " Lar. "Lapislázuli, piedra exquisita: arri urdiñ urretantaz, izarrez bezala edertua " Ib. "(L, BN, S), bien-aimée (en poésie)" Lh. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. La forma izer se documenta en la versión de Auza (AN-ulz) de Orreaga (57). Emplean ixar, seguramente como simple variante fonética (no expresiva), los vizcaínos Kirikiño, Altuna, Enbeita (éste junto con izar ) y Lauaxeta (cf. infra IXAR). En DFrec hay 46 ejs. de izar .
Itxasoan hur guzia, zeruietan izarra. E 95. Izarrak eroriren dirade zerutik. Mt 24, 29. Zerua eta izarrak bere. Lazarraga A6, 1169r. Kontenplaturen ditu izar xahuak. EZ Man I 89. [Argituren dik] ilhargi betheak nola izar xeheen gañean. Ib. 135 (138 izar xehe ). Eta begiak zeruko izar klaren kideak. EZ Noel 42. Izar batek bezala [...] du distiatzen. 138. Izar xuri gustietan. Ib. 134. Jainkoak kreatu zituela bi izar handi, bata egunazkotzat, eta bertzea gabazkotz. ES 124. Hirur garren aingeruak jo zuen tronpeta, eta izar handi bat suz irazakia, zuzia bat bezala, erori zen zerutik. He Apoc 8, 10. Izarkindea deitzen diogu, izarren egokiak irakasten dituen jakindeari. Lar DT XLIX. Zelüko izarren lasterrak. Mst I 2, 1. Eztago zeruetan / añ izar argirik / Birjina Maria / berori lakorik. Oe 159. Benus izarra. AstLas 12. Zeruek bere izarrekin [...] erakhusten dauzkigute, guziak bere nahi xoil batez egin izan dituen Jainko haren botherea. Dh 170. Belengo bidean, zeruko izar argi ederra lagun dutela aurrean. Echag 246. Illargia, izar ederrak eta itxaso andia. It Fab 160. Gogoetan dabillana maiz da behatztopatzen / izarrer beha zoana, zilhorat erori zen. Gy 16. Badakitzate [...] populuen izenak, [...] izarren bideak, [...]. Hb Egia 123. Izarra bezala argitzen du haren begitharteak. Laph 229. Izanen da [...] lurrean [...] zure haurretarik, zeruan izar bezenbat. Jnn SBi 3. Haur izarran bezain ederra zen harrek. Elsb Fram 92. Izarrak baño gorago dagoan betiko maitetasun. Ag G 343. Etxe maite pollitak, izar ttiki batzu bezala mendian jarriak. Zerb Metsiko 186. Izarra baño ederragoko andria. Tx B II 129. Zerua bera ilhun da, nahiz ez den lanhorik. Nun-nahi ari zaizko pizten izarrak. JE Ber 90. Zeruan ñirñirka ziarduen izar dirdaitsuak. TAg Uzt 68. Izarrak dirdizka ziarduen. Erkiag Arran 47. Bidea illunpetan. Izarren argia besterik ez. Anab Aprika 32. Izarren egitamua, izarren ibilkera, lur eta eguratsaren arteko ar-emanak. Zait Plat 71. Aren begiak izar bi ziran. NEtx LBB 367 (v. tbn. 256). [Begiratu] Saturniren izar otza nundik izkutatzen den. Ibiñ Virgil 76. Kesaren izarra, uztak igaliz bete ditzaken izarra. Ib. 60. Artur-en izarra. Ib. 74. Gnosiasen izarra. Ib. 81. Zezen argiak [...] urtea zabaltzen duenean [...] eta Txakurraren izarra aren atzekaldetik itzaltzen denean. Ib. 74. Beste gauzarik ez zan ikusten, goian zerua izarrez edo urdin da laiñuz. Gerrika 104. Gora begira egoten ziren beti, izar dardartiekin ametsetan. MIH 363. Izar urdinetarainoko asmoak sortarazi. Ib. 29.
v. tbn. GavS 19. Iraultza 161. Gco I 460. AA III 535. JJMg BasEsc 86. Jaur 346. Ur MarIl 61. Lard 368. Dv LEd 176. Bordel 67. Bil 140. AB AmaE 112. Itz Azald 46. Echta Jos 303. Xikito 5. GMant Goi 78. ArgiDL 92. Ox 157. Yanzi 56. Ldi BB 20. Or Mi 123. Etcham 229. Enb 143. EA OlBe 51. SMitx Aranz 59. BEnb NereA 205. Xa EzinB 42. MMant 65. Onaind STeresa 110. JAzpiroz 158. Ixar: Kk Ab I 25. Altuna 12. Enb 40. Laux BBa 98.
azpiadiera-1.1
Zeru dena izar, hedoi xume bat nihon ez. Hb Egia 38. Zerua dena izar ikusten zuten gazte batzuek zeukaten badaukala argi pindar ederrik egungo Euskal Herriak eta gauzak belzten dituela Xalbadorrek. Larre ( in Xa Odol 15 ).
azpiadiera-1.2
(Fig., ref. a personas).
Arren, agir zatez, / izar zuria, / bein Ernandez da / gero Maria. Lazarraga B9, 1173v. Konde Dukearen izar argia / zu izango zara Domingo Hegia. EgiaK 89. Faltak garbi dietzadatzu zure odol zurrutetan. / Dolu dut; Jesus, har nazazu zure izar ederretan. 195. Hauk dira bi eskualdun, bi izar argi, eta bi aingiru zerutik igorriak Jesu Kristoren lege sainduaren hedaraztekoArrazoinekin bi saindu izar eder hauk ere deit ditezke Aingiruak. ES 122. Eztetzatzula begiak aldara Maria ganik, izar distirant hartarik. Dh 268. Nafarroa-Beherak izan du ohore; / Haurretan ez du izar eskas orai ere. Hb Esk 75. Zu zera nere izarra, / zu nere eguzkia. Iparg 355. Adios, izar ederra, eta khariua, / Neure begietako lili arrarua! ChantP 189. Deitu bekizu, deitu euskaldun Bertsolarien izarra. AB AmaE 142. Izarren artean izar [...] Baigorriko andreak. JE Bur 140. Sobera fidaturik izar faltsuari, jarri behar naiz orai denen irrigarri! Xa Odol 341. Hazparnek [...] eman dituen apez, kargudun eta izar dirdiratsuak, bere Broussain, Hiriart-Urrutytarrak eta geroztikakoak. Larre ArtzainE 223.
v. tbn. Ur MarIl 125. Bil 52. Elzb Po 180. Xikito 6. Erkiag Arran 189. BEnb NereA 205. Basarri 11. NEtx LBB 116.
azpiadiera-1.3
(Como primer miembro de comp.). "Estelífero, izar eramallea " Lar.
Izar erregeari zintzo jarraituz. AB AmaE 392. Mundu-egille ta izar ereille. Aran EE 1880, 389. Izar-erhautsez estalia, izerdiz pelatua banindoan, noiz eta ere, han nere aintzinean ikusten baitut...parabisua. Barb Sup 14. Elurrezko azal ta izar-begien jabea. Ag G 291. [Ithurri hotx], egunaz irriz, iguzki mirail / gauean izar-begia. Ox 23. Oztin zan, ixar-eun, zeruba. "Clámide de astros" . Laux AB 43. Izar-kiñuok. Jaukol Biozk 60. Izar-burestun, euzki soñezkoz / Illargijen gain dizditsu. Enb 108. [Gantelmoko Estepaniren] izar-bekokiak [...] argitzen zuelarik. 'Son front étoilé' . Or Mi 34. Izar-su beroz sugar zadazu bihotza. Iratz 131. Izar-zeru zabalerat zirimolan joan arte. Ib. 154. Izar-eskukada baten bilhatzeko gogo bero beroa. Osk Kurl 40. Izar-dantza da zeruan. NEtx LBB 347 (v. tbn. Zait Sof 193). Izar gaindegietara kantuz iasoko dute. Ibiñ Virgil 60. Izar malkoak gauez zerutik behera. Azurm HitzB 51.
azpiadiera-1.4
Estrella, suerte.
Onek edo ark patu ona edo zeruko izarra duela esan oi da. Cb SIgn 4. Zorionezkoak horrek bezala izarra kopetan duten gizonak! (Interpr?). JE Bur 111. Bejar-aldean zure izarrak / arbola ederra opa dizu / fruitutzat printzeak dituana. "Tu buena estre[lla]" . Berron Kijote 25.
sense-2
2. (V-ger-ple-arrig-m, G-to, Sal, R ap. A; Lcc). "Catarata de ojos, begian izarra " Lcc. "2.º catarata de ojo. 3.º mancha blanca del ojo" A.
sense-3
3. (H).
Asterisco. v. izartxo, IZAR BELTX.
[Kristau Dotriña] Aita Astetek erderaz eta orai Nafarroako euskaran izarrak adirazten duena erantsirik ateratzen du Fr. Pedro Antonio Añibarrok. CatAN 1. Itz batzuen gainean izar txikitxo bat ikustea izan liteke. Izardun itzmitz oriek 145garren orrialdeko geigarrian nabaritu zeneztzazke azalduak. A Ardi IX (145n izardun itz).
sense-4
4. " Ezproinaren izarra, l'étoile d'un éperon" H.
Ikusi izan ziozkalako aitzari urre izar pikorta apur banakaren batzuk. 'Grano de oro en forma de estrellitas' . Izt C 69. [Sutautsezko txirringak] bira-biraka ebillala, ixar gorrijak botaten euzan. Altuna 77.
sense-5
5. "(L), centro por donde parte el pelo" A, que cita a Dv. v. ILE-IZAR.
Badakizu abereen ilea gain-beheiti etzana dagoela. Bainan izarreko ilea azpitik goiti doa. Dv Lab 246. Izarra hedatuagoa ta behia esnaldun hobea. Ib. 249. Buztan azpian [...] bi izar ttipi. Ib. 248.
sense-6
6. (H).
Estrella, mancha blanca en la frente del ganado equino. "Étoile, marque blanche que portent les chevaux au front. Belarrean izarra duen zaldia " H. Cf. TAg Uzt 30: Edurra baizen zuri din soña [txalak] ta kopeta-erdian izarra bezalokoxe tximita orixta
[Behia] bere izar pullitarekin kopetaren erdian, adar batzu, xutak. Barb Sup 87 (v. tbn. 88). Buru-beorrak kopetan izar / bi begiek ingurura. Or Eus 329. Bagenduan asto ttiki bat [...]. Anketako ta besoetako azkazal-gaiñetan txuri apur bat. Kopetan izar txuri bat. JAzpiroz 199.
azpiadiera-6.1
Bi zaldi gazte / lau ankak zuri / izar zuri bekokia. "En la frente una estrella blanca" . Or Eus 207.
sense-7
7. "Fêlure qu'un coup a faite en forme d'étoile à un objet en verre. Berina eztu hautsi baina izar bat bederen egin dio " H.
sense-8
8. "Étoile, ornement sur une étoffe. Soineko izarrez edertua" H. "Izar, gauza askoren artean ageri diren zenbait dirdiragai: urean diren apar txikiak, arrian diren puntu argiak" JMB (comunicación personal, 23-7-1954).
sense-9
9. Estrella, signo que indica la graduación de oficiales.
Gertakari horrek erakusten du zer gogotako ziren mariñako izardunak eta nola Loti "gorriak" mentura ttipia zuen izar hetarat heltzeko. Larz GH 1960, 229. Ura izar-pilla barru artan! AZink 94. Soldadu asko zan begira [...]; baña izar gitxi agiri zan. Gerrika 49.
sense-10
10. Estación, época del año. v. IZAR-ALDI.
Izarra aldatzerakoan galtzuri orailla erein dezakezu. "Mutato sidere" . Ibiñ Virgil 71.
azpisarrera-1
ALBA-IZAR. v. 1 alba.
azpisarrera-2
ARGI-IZAR. v. 1 artizar.
azpisarrera-3
BOST-IZARRAK. "(L-ain), grupo de cinco estrellas" A.
Berak egin ebazan Zazpi-Izarrak, Orion, Bost-Izarrak eta Egoaldeko Ortzi-gelak. "Hyadas et interiora austri" . Ker Iob 9, 9 (Dv Txitoiloak, Ol Sei-izarrak). Lotu ete daikezuz Bost-Izarren lokarriak, edo askatu Orionen korapilloak? "Stellas Pleiadas?" . Ib. 38,31 (Dv Txitoiloen, Ol Kolka-txitoen).
azpisarrera-4
BUZTAN-IZAR, DENDARI-IZAR, EGUNSENTIKO IZAR. v. buztan, dendari, egunsenti.
azpisarrera-5
GOIZEKO IZAR, GOIZEKO IZARRATERAKO. v. goiz.
azpisarrera-6
ILE-IZAR, IPAR-IZAR. v. ile, ipar.
azpisarrera-7
IPARRALDEKO IZAR. Estrella polar.
Arrantzaleak ekaitzaldian Iparraldeko izarrari begira ontziaren ibilliak zuzentzen dituenez. TAg Uzt 312.
azpisarrera-8
ITSASOKO IZAR. v. itsaso.
azpisarrera-9
IXAR (Hb). Dim. de izar. Cf. supra ejs. de ixar sin valor expresivo.
Ixar bat biztu / du nere gau beltzak. 'Mi noche oscura encendió una estrellita' . Ldi BB 94. Gau beltz artan, Elgoibar-ek eta Mutrikuk ixar bana izeki zuten. Ldi IL 134.
azpisarrera-10
IZAR ADARTSU (L ap. A; H). "Cometa; litm. estrella cornuda" A, que cita a Haraneder.
Kometek edo izar-adartsuek komuzki badirurite gure begietan handiagoak direla izarrak baiño. He Phil 178 (SP 175 izar adats, xirlo eta bustan dunek).
azpisarrera-11
IZAR ADATSDUN.
Cometa. v. IZAR ADARTSU.
Izar adatsdunek eta finko dabiltzanek ure iduriz orobat hurren egiten dute argi. SP Phil 429 (He 433 kometak eta planetak; v. tbn. 175).
azpisarrera-12
IZAR-ALDI. Estación, época del año.
Zein izar-alditan lurrak irauli, noiz mats-aienak [...] bildu. "Quo sidere" . Ibiñ Virgil 69.
azpisarrera-13
IZAR-ANDANA.
Constelación. v. IZAR-MORDO.
"Ithohoinak" edo "idi-uhiñak" deitzen diren izar andana. Darric RIEV 1912, 224.
azpisarrera-14
IZAR-ANTZ (Lar, H). "Talismán, figura, izarranza" Lar.
azpisarrera-15
IZAR-ANTZEKO. Estrellado, con forma de estrella.
Ohi ez bezalako lore distiratsu izar-antzekoak. MIH 297.
azpisarrera-16
IZAR-ARALDE. Constelación.
Bi izar aralde izen berbertsuaz izendatzen direnak. Hetarik lehenbizikoari erraiten zaio zazpi-izarrak . Darric RIEV 1912, 224.
azpisarrera-17
IZAR-ARGI, IZARTARGI. Luz de estrellas.
[Maria izenak] esan gura dau itsasoko izarra, bere izartargiak zuzenduten ditualako munduko itsaso onetan dabiltzeenak. MisE 123.
azpisarrera-18
IZAR-ARGITAN. A la luz de las estrellas. Cf. Enb 139: "Izar-Argiya". Eleiz-otoitz idaztiñoa.
Bai, ikusi dut. Izar-argitan nire aurretik igaro da. Or Mi 115. Izar-argitan nentorrenian / Arantzazura bidean [...]. SMitx Aranz 144.
azpisarrera-19
IZAR ARIN. "Estrellas fugaces. Udako gau illunetan, izar-ariñ asko, igesika balitzaz letz agertzen dira lurrerutz" Etxba Eib. v. IZAR IHES, IZAR IHESDUN, IZAR IHESKARI.
azpisarrera-20
IZAR-HARRI (izarrari Ae ap. A Aezk 294; A Apend). "Cuarzo cristalino; toda piedra preciosa" A Aezk 294.
Bere itz-laua, izar-arria bezain disdiratsu landu oi zuen Platonek. Zait Plat 5.
azpisarrera-21
IZAR-ARTE. v. izarrarte.
azpisarrera-22
IZAR BEGIDUN.
Gora zirade [...] zelu zohardi, izarbegidun, lurraren gaihestalgi. Chaho AztiB 11.
azpisarrera-23
IZAR-BELAR.
azpisarrerakoSense-23.1
a) (AN; Lar, Lcq 57, 69 y 136; -lh- S; Urt II 427, H; i.-berar Izt C 45, i.-bedar msLond ap. A). Ref.: Alth Bot 22; A (izar bedar). "Estrellada, planta" Lar. "Hierba estrella" Lar e Izt C 45. "Estrellamar" Lcq 136. "Stéllaire" Alth Bot 22. "Hierba estrellada, estelaria" A. "Stéllaire holostée, izar-belharra" Zerb GH 1931, 323.
azpisarrerakoSense-23.2
b) "Estrellamar, marisco" Aizk.
azpisarrera-24
IZAR-BELAR HEZE. "Izarberar ezea, estrellamar" Izt C 45. "Izarbelharheze, muguet" Hb.
azpisarrera-25
IZAR BELTX (Lar, H). "Asterisco, estrella pequeña con que en lo escrito se nota alguna cosa" Lar.
azpisarrera-26
IZAR-BIDE. Ruta de las estrellas.
Globo baten neurtuten / neurri ziurragaz, / izar-bide guztiak / dago konpasagaz . Azc PB 307. Izar-bidea dakiten ezkero, aien ontziak zerura eramanen omen gaitu. 'Qu'elles entendent aux constellations' . Or Mi 148.
azpisarrera-27
IZAR BIGARRENGO. Satélite.
--Zer da illargia? --Lurbirearen atzean dabilen eta 49 bidar bera baiño txikiagoa dan izar bigarrengo bat. "Satélite" . AMAzkue 7.
azpisarrera-28
IZAR BIKI. "Estrella doble. Izar-bikixak badira zeruan" Etxba Eib.
azpisarrera-29
IZAR BORDUAK (Pl.). "(Sc), los tres Reyes" A. v. HIRU ERREGEAK.
azpisarrera-30
IZAR BUZTANDUN (Dv, H (L, BN), Foix; bustandun V-gip ap. Etxba Eib; Gèze (büstandün), T-L). "(AB EE 1889b, 63), comète" Dv (s.v. buztandun). "Comète, astre à queue" H. "Zeruan alde batetik besterañoko izar-bustanduna ikusi genduan mayatz artan" Etxba Eib.
Kometek, erran nahi da, izar adats, xirlo eta bustan dunek komunzki handiago dirudite egiazko izarrek baino. SP Phil 175. Azken denbora hautan izarlariek segitzen dute zeruan izar buztandun bat beren largabixta bereziekin. Herr 25-4-1957 (ap. DRA ).
azpisarrera-31
IZAR DANTZARI. Estrella fugaz.
Gure zaharrentzat, izar-dantzariek (zeruak batetik bestera ihes doazen horiek) erakusten zuten zein haizek agindu zezakeen ondotik. J. Alustiza ( in EZBB II 28 )..
azpisarrera-32
IZAR-DARDARA.
Temblor de estrellas.
Argi diztikor bat kokatzen da gelako teillatu gaiñean; izar dardara da aidean. Onaind STeresa 110.
azpisarrera-33
IZAR-DIRDIRA. Resplandor de estrella.
Bazterretan diamant xehe batzuek izar-dirdira batez argitzen dute erlikiaren untzia. JE Ber 62. Izar-dirdiraren azpian [beltz], egunaz xuriak. Ib. 101.
azpisarrera-34
IZAR EGITI. "(AN-5vill), cometa" A.
azpisarrera-35
IZAR EGON (G-to, AN-gip-larr; izer egon AN-ulz). Ref.: A; Asp Leiz2; Iz Ulz; Gte Erd 108. "Izar dago gaba (G-to), la noche está estrellada" A. "Izar dago, está estrellado" Asp Leiz2.
Zerua izar zegoen dirdizka. Or Mi 99. Zerua / aldenbeste zegon izar. "Estrellado estaba el cielo" . Or Eus 326 (v. tbn. 287 y Poem 526). Gaua izar dagonekoan / aideak-zear pasiatzen da / Mari-gaizto. SMitx Aranz 19. Izar dagon gauean. "En la noche serena" . Or ( in Gazt MusIx 202 (Onaind in Gazt MusIx 210 izar dan gau narean, Gazt MusIx 195 gauaro izar narean ) ).
azpisarrera-36
IZAR-EGUZKI (Pl.). Sol y estrellas.
Jatorri gaiñ-gañeko / izar-eguzkiak / parerikan gabeko / leial ta nobliak; / Nolako gurasuen... / alako semiak. Moc Damu 3. Izarlarien asmakizunetan ere ezta ageri izaten izar-eguzkirik. [...] Zenbaki edo zenbaki-sail bat ezarten du oraingo izarlariak. Zait Plat 56.
azpisarrera-37
IZAR-ERAMAILE. "Astrífero, izareramallea" Lar.
azpisarrera-38
IZAR-ERRAINU, IZAR-IZPI. Rayo de estrella.
Ixar-izpi. Laux BBa 68. Izar-errañu. Gand Elorri 58. Izar-izpia, [...] odeiartetik. Ib. 134.
azpisarrera-39
IZAR ERREBELATU. Estrella fugaz.
Izar errebelatuak. "Étoiles errantes" . Iudae 1, 13 (He izar errebelatu batzu; TB izar ezin egonak, Dv izar bidetik makhurtuak, Ol iraizeko izarrak, IBk izar galduak, IBe izar iheskorrak ).
azpisarrera-40
IZAR-HERRI. Firmamento.
Iges iges izarrak doaz ezkutetan / [...] Izar-erririk oztaz dogu begiztetan. AB AmaE 431. Bazijoiazan euren bidean / argikariak oi daben legez izar errian. Ib. 376.
azpisarrera-41
IZAR-EURI. Lluvia de estrellas. v. IZAR-JARIO.
Etzekian oraindaino izar-euria izendatzen dan fenomenua zer zan. Osk Kurl 40.
azpisarrera-42
IZAR-GAUZA (Pl.). Cuestión referida a las estrellas.
Asko-yakiñak ziran, batez ere izar-gauzetan. Ir YKBiz 24.
azpisarrera-43
IZAR GELDI (V-gip ap. Etxba Eib; Lar, H). "Estrellas fijas, izar geldiak" Lar. "Estrella del Norte. Itxasuan, izar-geldixak erakusten dau bidia" Etxba Eib.
Izargeldietan eta izarbeletan. "Estrellas fijas y planetas" . Etxde Egan 1961 (1-3), 97.
azpisarrera-44
IZAR-GERRIKO. Zodíaco.
Ustai antzeko izar-gerrikoa ageri baita amabi izar-mordorekin; Aria, Zezena, Bixkiak [...]. Or QA 189 (v. tbn. 190, 194).
azpisarrera-45
IZAR GOIZTAR. "Goizeko izarra ou izar goiztiarra, étoile du matin ou matinale" H.
Ez dot sinisten urtenik dala izar goistarra. AB AmaE 367. Illunabarreko izar goiztarren ñirñirrak artzen. "Estrellas crepusculares" . Mok 21.
azpisarrera-46
IZAR GORRI.
Aleun illargi, aleun izargorri, aleun izarzoro. Or QA 207 (Interpr?).
azpisarrera-47
IZAR IHES. Estrella fugaz.
Zirrara bat buruan [...] ziri-izar edo izar iges bat bezala. Or QA 173.
azpisarrera-48
IZAR IHESDUN. Estrella fugaz.
Dantzan pindarra / hala nola zeruan ihesdun izarra. Ox 168.
azpisarrera-49
IZAR IHESKARI, IZAR IHESLARI. Estrella fugaz.
Dantzan pindarra / hala nola zeruan iheskar' izarra. Ox 169. Izar igeslariak. "Sidera errantia" . Ker Iudae 13 (Dv izar bidetik makhurtuak, Ol iraizeko izarrak, BiblE izar iheskorrak).
azpisarrera-50
IZAR IHESKOR. Estrella fugaz.
Izar iheskorrak, betikotasun guztirako ilunbe beltzak zain dauzkatenak. BiblE Iudae 13.
azpisarrera-51
IZAR-IHINTZ (L-ain, B ap. A; H; izar-ihitz BN-mix-baig, Sc ap. A; VocBN, Dv (BN)); izarrintz L ap. A; izartihitz Sc ap. A; Foix ap. Lh). "Relente" A. "Rocío. Izarrintza goizetan otzaire pizkat duelarik lurrean agertzen den ezetasuna da: badu oztasun-pizka bat (L-ain), el rocío es la humedad que se nota a las mañanas [...]" Ib.
Izar ihintz xorta bat bezala, khe guti bat bezala. Jaur 103. [Gizentzeko diren ardiek] goizetan-goizik nahi dute izar ihintzean alhatu. Dv Lab 276 (v. tbn. 277). Izar-ihitzak uts egin dio, aphirileaz geroz. Prop 1878, 151. Badea xoragarriagorik nola, goizetan, izar ihintzaren usnatzea? JE Med 11.
azpisarrerakoSense-51.1
Zuri eta zure Seme Jaunari esker oraino, izar-ihintz gozo bat jautsi da nere gainera. Jnn SBi 140.
azpisarrera-52
IZAR-IKERLE. "Astronome" T-L.
azpisarrera-53
IZAR-ILARGI (Pl.). Sol y luna.
Ortzi berri bat / [...] lilurazko izar-ilargirik gabe. Lasa Poem 89.
azpisarrera-54
IZAR-INGURUDI (Lar, H). "Astrolabio, izar ingurudia" Lar.
azpisarrera-55
IZAR-ITZULI. Movimiento de astros.
[Zoroaster] handizki aitua [zen] izar itzulietan. Hb Egia 72.
azpisarrera-56
IZAR IZAN. v. IZAR EGON.
Izar dan gau narean. "En la noche serena" . Onaind ( in Gazt MusIx 210 ).
azpisarrera-57
IZAR-IZPI. v. IZAR-ERRAINU.
azpisarrera-58
IZAR-JAKIN (Lar, Añ, H (ia-)). Astrólogo.
azpisarrera-59
IZAR-JAKINTZA, IZAR-JAKINDE (Lar, Añ, H (i.-iak- ), IZAR-JAKINDURIA, IZAR-JAKITATE (T-L). Astrología; astronomía. "Astronomie" T-L.
Aien asmaketa izar-iakintzari ez-eta alabearrari zegokiola iakiteko. "Arte inspectorum siderum" . Or Aitork 79 (v. tbn. 107). Izar-jakindurian asko zakiena. "La ciencia de las estrellas" . Berron Kijote 134.
azpisarrera-60
IZAR-JARIO. Lluvia de estrellas. v. IZAR-EURI.
Illunbetan izar-yarioa bai litzan. 'Plu des étoiles' . Or Mi 96.
azpisarrera-61
IZAR-JARKERA. Posición de las estrellas.
Izar-iarkera bereizirik ezin auteman ukan zuten bakoitzarentzat. Or Aitork 162.
azpisarrera-62
IZAR KEINULARI. "Izar kiñulariak: estrellas rutilantes, titilantes" A.
azpisarrera-63
IZAR KOLOKA (Lar, Añ, Hb, H). Planeta. "Planeta, estrella errante, izarkoloka" Lar y Añ. "Estrellas errantes, izar kolokak" Lar. Cf. IZAR LOKA.
Karguak edo ekindeak dira izar kolokak bezela, orain diranak ta puntuko eskutatzen diranak. Kortazar Serm 237. --Zer da Lurbirea? --Izar koloka Eguzkiak argituten daben bat. "Planeta" . AMAzkue 6. --Zeintzuk dira izar bigarrengoak? --Izar kolokai jaraituten dautsen izar txiki batzuk. Ib. 7.
azpisarrera-64
IZAR KOLOKARI (Lar, H). "Planetario" Lar.
azpisarrera-65
IZAR-KORRALE. Constelación. v. IZAR-MORDO.
Urthiak hilabete dian bezainbat izar-korraletan. Chaho AztiB 11.
azpisarrera-66
IZAR-LEHOI. "León, signo celeste, izar leoia" Lar.
azpisarrera-67
IZAR-LIBRA (Lar, H). "Libra, signo celeste" Lar.
azpisarrera-68
IZAR-LIBURU. Libro que trata sobre los astros.
Galdegin nion ia nola asmatzen ziran izar-liburuetatik aunitz gauza. Or Aitork 79.
azpisarrera-69
IZAR-LILI. Margarita. "(Bellis perennis), izar-lilia. Eskualde zenbeitetan uste dugu Phazko lorea erraten diotela izar liliari" Zerb GH 1933, 96. v. IZAR-LORE.
Aiphatu uhaitzaren hegitik bazohan izar-lili, margarita loreketa. Etcheb MGaric 30 (ap. DRA ).
azpisarrera-70
IZAR-LIRA (Lar, H). "Lyra, constelación" Lar.
azpisarrera-71
IZAR LOKA (V-m ap. A; ixer loka V ap. DRA). "Izar lokak, estrellas errantes" A. v. IZAR KOLOKA.
azpisarrera-72
IZAR-LORE.
azpisarrerakoSense-72.1
a) Margarita (?). v. IZAR-LILI.
Dir-dir eremu legun ilhunetik agertu zitzaitan izar-lore ñimiñoa. SoEg Herr 28-6-1956, 1.
azpisarrerakoSense-72.2
b) (Noche) serena.
Gauaro izar lorea. "La noche sosegada" . Gazt MusIx 187.
azpisarrera-73
IZAR-MORDO. Constelación; grupo de estrellas.
Ozkiro gazia, gau beltza, izar-mordo aundia. Ldi IL 50. Artatik ageri zala garbi, izar-mordoetatik esaten zana etzala egi gertatzen iakiñez, alabearrez baiño. Or Aitork 163. Mundu-gerriko deritzaionaren izar-mordoak [...]: Sunt aries, taurus [...] . Or ( in Gazt MusIx 20 ). Izar-mordoen (konstelazioen) izenak. Ibiñ Virgil 80 (v. tbn. 74 et passim).
azpisarrera-74
IZAR-MORKA. Constelación. v. IZAR-MORDO.
Izar-morkak itsastarrari keñu egiten dioten ordua zen. 'Les constellations' . Or Mi 99.
azpisarrera-75
IZAR-MULTZO (-molso Lar, -molsu Hb, -multzu Hb). Constelación. "Bocina, constelación, zeruko izar molso bat" Lar. "Signo del cielo y zodiaco, izardia, izarpilla, izarmolsua" Ib. v. IZAR-MORDO.
Zezen izar-moltsoa, jorraillaren 17an azaltzen da. Ibiñ Virgil 81 (v. tbn. 44 y 112). Berak sortzen ditu konstelazio / eta zeruko izar-multzo guztiak. BiblE Iob 9, 9.
azpisarrera-76
IZAR NARE (Noche) serena. v. IZAR-LORE (b).
Gauaro izar narean. "En la noche serena" . Gazt MusIx 195 (Or 202 izar dagon gauean ). Ibai ta iturrietan eta ozkarbi izar narean. Ib. 166.
azpisarrera-77
IZAR-OR. "Grand chien, constellation" Lh, que cita a SP y H (pero no los hallamos en éstos; cf. IZAR-OZAR).
azpisarrera-78
IZAR-ORPO. "Éperon" H, que cita a Lar (sin embargo éste trae orpizar).
azpisarrera-79
IZAR-OTSO. "Lobo, constelación, izarrotsoa" Lar.
azpisarrera-80
IZAR-OZAR. "Grand chien, constellation", H que cita a SP (sin embargo éste trae ozar izar).
azpisarrera-81
IZARPE (En casos locales de declinación). Cf. NEtx LBB 93: "Esan dizut basarriaren izena ere: Izarpe. Izarrak bai zituan bere sapai, gau ozkarbietan".
Izarpean, odeiak baino gorago. A EEs 1916, 110. Izarpean, mugarri-ondoan itxikiz. 'Instalarme en pleno campo' . Zait Sof 128.
azpisarrerakoSense-81.1
Zumar elkorraren azala egarriz iltzen ari danean Kanker izarpean.Ibiñ Virgil 63.
azpisarrera-82
IZAR-PILA (Lar, H). "Signo del cielo y zodiaco, izardia, izarpilla" Lar. "Casiopea, constelación, izar pilla ala deritzana" Ib. "Cáncer, signo de Zodíaco, izarpilla bat" Ib. v. IZAR-MORDO.
Zeruko amabi signoetatik iraillean, gauden ill onetan, oi degu Libra edo balanza deritzan izar pilla bat. Lar SermAzc 44.
azpisarrera-83
IZAR-PILO. Constelación. v. IZAR-MORDO.
Bi izar pillo bardin zazpi izarretakoak. Darric RIEV 1912, 224. Izarpillo edo izarte aunitz. Bera EEs 1915, 164. Artur, Itzaiaren izarpilloko izarrik argi eta aundiena. Ibiñ Virgil 80n.
azpisarrera-84
IZAR-PINDAR. Chispa de estrella.
Izar-pindar urdin beroz oro sugar ditezen. Iratz 123.
azpisarrerakoSense-84.1
Hedoi artetik izar-pindarka zerua hasten zelarik.Iratz 125.
azpisarrera-85
IZARRAK ERAKUTSI. Hacer ver las estrellas, causar un fuerte dolor.
Zaldarra eukanari, esku bietako atzapar sendoakaz estutu, birikea atara arte, izarrak erakutsiaz. Etxabu Kontu 94.
azpisarrera-86
IZARRAK IKUSI. Ver las estrellas, sentir un dolor físico muy fuerte.
Eta onetan, kaska! Izarrak ikusten geratu zoazen biak topekadearen indarrez. Bilbao IpuiB 271.
azpisarrerakoSense-86.1
( i. ikusarazi ). Hacer ver las estrellas.
[Ezneak] ago guztie kiskeldu bear eutson ta ixerrak ikusiazoten eutsezan. Akes Ipiñ 29.
azpisarrera-87
IZARRAK KENDU.
Izarrak kendu zaizka / Don Karlos Borboni / zergati jarri zuen / ainbeste armoni. Auspoa 79-80-81, 378 ( ELok 318 traduce "bajar los humos").
azpisarrera-88
IZARRAK KONTATU.
" Izarrak konda, pousser trop loin sa curiosité" Hb GH 1929, 89.
azpisarrera-89
IZARREN HAUTS.
Polvo de estrellas, gas interestelar.
Zoaz eta esaiozu Rilke-ri: / izarren hautsa krudela da / eta ilargiaren esneak / goragal[e]a ematen dit. Lasa Poem 80.
azpisarrera-90
IZARREN IHINTZ. Rocío (?). v. izar-ihintz.
Haize eztiak ekharri dio izarren ihitz nigarra. Eskual 2-7-1909, 4.
azpisarrera-91
IZARRETAN.
azpisarrerakoSense-91.1
a) " Izarretan iaikitzea, se lever avant jour, aux étoiles, quand les étoiles brillent encore" H.
azpisarrerakoSense-91.2
b) Estrellado.
Gau ilunari / zerua izarretan da. JEtchep 119.
azpisarrera-92
IZARRETARA. A la intemperie, al raso.
Auzo herrietarat heldu ahal ez direnak, izarretara, lur has. Eskual 28-8-1908 (ap. DRA ). Izarretara lo egiten genian. Or Mi 94.
azpisarrerakoSense-92.1
Agorril-buruil gau izarretara, Getariako ur-hegian. HU Aurp 207.
azpisarrera-93
IZARRETIK IZARRERA. "Izarretik izarrea: todo lo largo del día" Iz ArOñ.
Emen gauzkazu penitentzitan / izarretik-izarrera / alik lasterren eldu nairikan / zure diñak izatera. SMitx Aranz 156.
azpisarrera-94
IZARREZ-IZAR. De una estrella a otra.
Izarrez-izar, euzkiz-eguzki, / milla munduren artean / aingeru-talde soñulariyak / zabaltzen dira batean. Aran SIgn 211.
azpisarrera-95
IZARREZKO (Adnom.).
Izarrezko khoroaz khoroatua. EZ Man II 196. Bere begi izarrezkoak. AB AmaE 134. Gabeko estalkia, izarrezko lorakaz [...] josia. Ib. 383. Izarrezko koroia [...] ta iantzia / zeruko izar urdinez ereinda. Azc PB 307. [Zerua] izarrezko begiakaz lurrera begira. Ag AL 34. Edegi dirade zeruan / ate diamantezkuak [...] / bentana izarrezkuak. Balad 193.
azpisarrerakoSense-95.1
Emazte iguzkiaz inguratu bat, zeinen oinén azpian baitzén ilhargia, eta buruan hamabi izarrezko koroa bat. Apoc 12, 1 (He hamabi izarrezko; Dv hamabi izarretako ).
azpisarrera-96
IZARRIK IZAR. De estrella en estrella.
Odei guzien artetik gora, izarrik izar ta eguzkirik eguzki [...] sartzen da betiko zorionean. Ag Serm 218 (v. tbn. ib. 368, 541).
azpisarrera-97
IZAR-SAIL. Constelación. v. IZAR-MORDO.
Izar-sail eta izarbel sorginak asmatu zituzten iakintzaleok. Zait Plat 71.
azpisarrera-98
IZAR-TALDE. Grupo de estrellas.
Gau osgarbian, izartalde dizdizlari ederra. Etxeg Itzald II 155. Zerua ta izartalde guztia. "El cielo con todo lo que en él haya" . Or Tormes 21. An goien izartalde bat ageri da. 'Gouffre de étoiles' . Or Mi 122. Izar-taldea zirudin, dantza-ibillian. "Estrellas que se movían" . Berron Kijote 206.
azpisarrera-99
IZAR-TXORI. "Ardea stellaris, izar xória, izartxória" Urt II 269.
azpisarrera-100
IZAR-UZTAI. "Absis, [...] izaruztaia" Urt I 46.
azpisarrera-101
IZAR-ZABALDI.
Arimen gurdia, izar zabaldietan barna leiaka zoaien zerurantza. 'Dans les plaines étoilées' . Or Mi 99.
azpisarrera-102
IZAR ZAZPIKIAK. "Les Pleiades, constellations [sic]" H. v. ZAZPI IZARRAK.
azpisarrera-103
IZAR ZORO.
Aleun illargi, aleun izargorri, aleun izarzoro. Or QA 207.
azpisarrera-104
NORTE IZAR, NORTEKO IZAR. v. norte.
azpisarrera-105
OZAR-IZAR. v. ozar.
azpisarrera-106
SUDUESTEKO IZAR (SP), SURUESTEKO IZAR (A). "Étoile du soir" SP. "Debe ser la estrella Sirio" A.
azpisarrera-107
ZAZPI IZARRAK.
azpisarrerakoSense-107.1
a) (Sal, R ap. A ).
Osa menor. "[Lehenbiziko izar araldeari] erraiten zaio zazpi-izarrak " Darric RIEV 1912, 224.
Zazpi izarren itzulingurua ez badaki ere. "Septentrionum gyros" . Or Aitork 106. Zazpi-izarren muturra buru gaiñean bait dugu. "La boca de la bocina" . Berron Kijote 217.
azpisarrerakoSense-107.2
b) " Zazpi izarrak, nombre de una constelación. Se forma de bostoillua y otras dos estrellas un poco más grandes" Iz ArOñ. " Zazpízar, zazpizárra, Osa mayor, carro" Elexp Berg.
izar
<< 2 galgo 0 / 0 kelama >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper