1.
(
V, G, AN-5vill; Gèze,
Dv,
H;
-nz- Lcc,
Lar,
VP
84r,
Añ),
erantzu
Ref.:
A;
Etxba Eib;
Iz
ArOñ
.
Responder.
En AxN se explica ihardesten (51) por erantzuten.
v. ihardetsi.
Tr. Documentado desde Lazarraga, es de uso general en autores vizcaínos y guipuzcoanos; parece faltar en los textos alto-navarros, por lo menos en los anteriores al s. XX (hay sin embargo
erantzun en las versiones de Arbizu, Betelu, Auza, Saldias, Erasun y Legasa del tercer capítulo de Orreaga). Al Norte sólo lo encontramos en
CartEsp, Etcheberri de Sara, J. Etchepare y Larre (
ArtzainE 330). En
DFrec hay 693 ejs. (2 sept.) de
erantzun (vb. o sust.). A partir de principios del s. XX, algunos autores --como Kirikiño, Enbeita, Eguzkitza, T. Agirre, Orixe, Zaitegi, etc.-- utilizan tbn. formas sintéticas de conjugación. En cuanto a su comportamiento sintáctico, encontramos algún ej. aislado del tipo
galdera erantzun (así, p.ej.,
galde ori erantzuten badidazue en Ir
YKBiz 383, o
galdera hau erantzuteko en
MEIG I 205; cf. tbn.
kartak [...] eranzuten en
CartEsp o
eranzuten [...] zorrak en
CrIc 39), pero la forma habitual es
galderari erantzun . Hay un ej. de
erantzu (rimando con
indartsu) en Enb 39. Arana Goiri (v.
NeolAG) propone
irantzun "contestar", distinto de
erantzun "hacer oir", pero no lo emplea en sus escritos.
Zeñak eranzun eusten manera onetan.
Lazarraga A, 1147r.
Jauna: zure señoriak barka biezat zeren ezpaitut zure señoriaren kartak merexi duen bezala eranzuten.
CartEsp
459.
Zure karta rezibidu zebala; ez nabrabendasunik izateagatik eztebala eranzun.
CartAzp
125.
Bear da jakin eranzuten iteundu dakionean.
VJ 4.
Asko dan adina erantzun dezu, kristauba.
OA 70.
Berealaxen eranzun zion.
LasBer 576.
Eranzungo dabe.
Urqz 80.
Eranzuten badiotet badirauela oraindikan.
Lar SAgust 11.
Eranzun diezazun Jesusek bertan Santa oni eranzuna.
Mb IArg I 314.
Zer erantzungo diot nik zure amoriozko deiari?
Cb Eg III 291.
Itaune oni eranzutia.
Mg CO 132.
Brindiska asitzen bazatzaizka erantzun naiko dizula basoa jasotzeko kemena duan artean.
AA III 368.
Egija erantzuten ebeen.
fB Ic II 180.
Argudio mueta au ifinten dabeenai erantzuten zaiote.
Izt C 185.
Orra nun erantzuten daben tximiñuak dala demonioa.
Ur MarIl 14.
Etzion itzik erantzun.
Lard 432.
"Bai, jauna, bai" erantzun ziran.
Sor Bar 52.
Erantzun eustanagaz bildurturik nago.
AB AmaE 274.
Ezetz erantzungo ete eutsan.
Echta Jos 210.
Oar onari gaizki erantzun.
Ag G 165.
Ori dok, darantzutso lagunak.
Kk Ab I 93.
Gogor erantzun zion.
Inza Azalp 128.
Axurien marrakari marraka luzez erantzuki.
Or Mi 42.
Eskuaraz zaundan erantzun.
JE Ber 57.
Iruzur bateri darantzuion beste ziria.
Zait Sof 112.
Egiten zizkioten galderei ez zien deus erantzun nahi.
Mde HaurB 104.
Ia ezetzik erantzuten deutsuen.
Bilbao IpuiB 159.
Bai zuri ere --erantzun zion.
Izeta DirG 116.
Iru-lau neurtitzez labur eta zailu elkarri erantzuten.
Ibiñ
Virgil
45.
Nik esaten dedanari Amen erantzutea besterik eztezu egin bear.
NEtx LBB 173.
Zabala orren galdera bati / gaur nai nioke erantzun.
MMant 85.
Eta nik amari onan erantzun ei neutsen.
Gerrika 17.
Desafioari erantzutera.
MEIG V 103.
Pozarren ibilten ekien olatuen dantzai gora-beeraketaz erantzunaz.
Erkiag
Arra
78.
Corresponder (a un favor, etc.).
"Corresponder"
Añ.
Oiek, bai, dakitela seme-alaba leial piñak bezela zure argiai eranzuten!
Lar SAgust 16.
Txarkeriei txarkeriz eranzun.
Mb IArg I 108.
Ainbeste benefizio espiritual [...] nola pagatu dituzun, ta nola erantzun didazun.
Cb Eg II 108.
Nik bere eranzungo ezpaneutsa zure egitada prestubari.
Mg PAb 112.
Ezin eranzun leioe mesede andi oneei.
Añ
LoraS
3.
Jaungoikoaren ontasunari eranzun eta korresponditu zion.
Gco I 471.
Bere ongilleari esker onakin bederik erantzutera.
AA I 466.
Gizonaren neke izerdizkoari ondo erantzuten dakien lur leial maitagarria.
Izt C 180.
Erantzun esker txarragaz bere mesediai.
Ur MarIl 26.
Alan da gauza egoki eta justuba guk bere ondo erantzutia mesede ain andi eta ugarijei.
"
Corresponder"
.
(1858)
BBatzarN
179.
Ontarte aiñ berezi ta andiai ez eranzun izanak.
Aran SIgn 87.
Zenbat aldiz Jaungoikuaren graziari erantzuten diogu gaizki?
Bv AsL 196.
On eta mesedeai esker beltz itsusiaz eranzutea.
Arr May 35.
Esker gaiztoagaz erantzun deutsue.
Ag AL 107.
Nola erantzun bear diogun maitasun orreri.
ArgiDL 132.
Maitaliari maitasunagaz / erantzun yakon unian.
Enb 149.
Zuk egin dauskuzun onegin gustijai oztaz erantzuteko.
Otx 132.
Erabateko maitasunari erantzuten dion onginai orrek.
Zait Sof 16.
Gizonak, berriz, ba-du joera bere amodioaz erantzuten dionari laguntzeko.
Vill Jaink 165.
(Añ (
-nz-
), A).
Responder (a un deber, a una deuda, etc.).
"Corresponder [...] a las deudas, zorrai eranzun
"
Añ.
"
Egikizunari erantzun, cumplir (responder a) los deberes"
A.
"
Zorrei erantzun (V)"
A EY III 320.
Eztela gai bere eginbideari erantzuteko eta ihardesteko.
ES 106.
Obligazio au ondo ezagutu, ta orri ondo eranzun nai badiozu.
Cb EBO 29.
Eranzuten edo pagetan [...] euren pekatuben zorrak.
CrIc 39.
Bere obligazioari eranzun.
Mg CC 190.
Nik eta mundu guztiak zor deutsugun guztiari eranzuteko.
Añ
EL1
103.
Nola Jaungoikoa amatzeko Aginte andi oni erantzungo diozu.
AA III 450.
Zorrai ez erantzutetik.
AA II 166.
Sazerdotetziari ondo erantzuten badeutsee.
fB Ic III 303.
Erantzun obligazinoiei.
JJMg BasEsc 199.
Izadian eztagoela ezertxo ere nai orri erantzuteko?
Vill Jaink 114.
Zorrai erantzuteko txalupa saldu? Txalupa galdu ta zorra garbitzeko.
EZBB II 145.
Etxeko arazuei be erantzuten geuntsen.
Gerrika 147.
Behar edo premiaren bati erantzuteko.
MEIG IV 65.
Corresponder, ajustarse a.
Zerenetariak ezin ediren baitzetzaketen berbo pasiboari justuki erantzun zezokion sinifikantzarik.
ES 96.
Ediren arren [...] berboak izenetarik atheraiak eta moladatuak, hala nola [...] gezurtatzea, urreztatzea, guztiarekin ere eztirela edireten hei erantzun behar lioketenak, eta manera berekoak, hala nola egiztatzea, handiztatzea
.
Ib. 101.
Responder (por).
Jangoikuari pekatubagaz egin eutsan injurija gaitik erantzuteko.
JJMg BasEsc 34.
Nere biziak arenagatik erantzungo du.
Lard 56.
Gizon guztiongatik Aittari erantzuteko gizon egin zalako.
Inza Azalp 63.
Egindakuari gero erantzuteko baldintzapian [...] libre itxi eban.
Kk Ab II 63.
"Reconvenir [demandar el demandado a su vez al demandante, al responderle]"
Añ.
Cf. erantzukitu
(1).