goiburua
sense-1
I .
(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(
G-bet, B, BN; Lar,
Dv,
H,
VocB
),
kiskur (
V-gip; Lar,
Añ,
H),
kixkur (
V-gip, G-azp, AN-araq, B),
kizkor (
V, G),
kizkar (
V-arr-och),
kixkor (
L, BN, S),
xixkor (
Dv),
zizkor (
H),
kuzkur (
AN-5vill),
ixkur
Ref.:
A (kizkur, kiskur, kizkor, kizkar);
Lh (kixkor);
Satr VocP (kixkur);
Iz ArOñ (grisaua);
Etxba Eib (kiskur);
Izeta BHizt (kizkur, kixkur);
Elexp Berg (kixkur);
Gte Erd 164
.
Rizado, ondulado; arrugado.
"Rufo, crespo"
, "(a la vejez) aladares de pez, agureak kiskur, zentzua labur" Lar.
"Crespo"
Añ.
"
Ile, larru, paper... kizkurrak, cheveux, peau, papier crispée. Aza kizkurrak, choux frisés"
H.
"
Kizkor, ensortijado, rizado, crespo"
A.
"Encogido, arrugado"
Ib.
"
Kizkar, contraído, encogido"
Ib.
"
Kix[k]or, recroquevillé, contracté"
Lh.
"
Grisaua, el pelo rizado, kixkurra
"
Iz ArOñ.
"
Ile kizkurre eta beltz beltxa. Kixkur eta polite
"
Izeta BHizt.
"
Ille kixkurra zeukan Julienek txikittan
"
Elexp Berg.
v. izur.
Tr. Documentado en Larramendi y posteriormente en autores meridionales desde mediados del s. XIX.
Nik beeratuko nioke bere andiustea ta bere galdor kiskur, luzea.
Lar DT CCIV.
[Azaburua] Erriberaetakoa baino biguñagoa, guriagoa, kizkurragoa, piñagoa. Izt C 157.
Bere ille lodi kizkurrean.
Arr GB 106.
Betille kizkurren azpiyan.
EE 1884a, 547.
Itxasoa guztiz egoan arro, bere zabaltasun danean kiskur, bizi ta apartsu.
Ag Kr 153.
Askozaz [uletxu zuri-baltz] geiago ta zuri kiskur kirikolauak garondoan.
Ib. 87.
Baga kiskur urdiñak.
Iraola Eskual
854 (1903) 3.
Arte, aritz, gaztañak, [...] elur zerrenda samur kiskurrez arro arro apainduak.
Ag G 201.
Zer polita dagoan bere ille kixkurrakin!
Ill Testim 18.
Adats kizkurrak bildu.
Or Mi 98.
Ugin kizkur, argi.
Ib. 128.
Su-garren gorabear kizkurrari begiak yosita.
Ldi IL 19.
Illiak kuzkur jarri / itxura arrokuak.
Yanzi 161.
Galtzak zintzillik, begi kiskurrak, / sudurra gorri gorria, / balantzaka ta total izketan.
J.
Ille beltz kiskurra.
Etxde AlosT 22 (JJ 67 kixkur).
Osto aundia, kizkurragoa, koska geiagokoa.
Munita 40.
Uraren billa erro kixkurrak / alperrik mindu ebazan.
Gand Elorri 143.
Iturritik ur eta ur / potingoa kizkur.
'Ondas fugaces del pozo'
.
Ib. 67.
Olatu arro eta kizkurren artean.
MAtx Gazt 96.
Goiz-sentiak eman dio / zure ille ixkurrari, / bere urre-argi.
NEtx LBB 343.
Arabezki kixkur.
"Arabescos rizados"
.
MEIG
IX 123.
(en colab. con NEtx)
v. tbn. Altuna 94. Kizkor: Laux BBa 74. Kixkur: Zait Sof 23.
azpiadiera-1.1.1
"
Trumoi konkoiloak daude (trumoi laino borobilak) (AN-gip), trumoia jo du, laino kizkurrak bait daude (AN-gip)"
Gte Erd 108.
azpiadiera-1.1.2
(Ref. al trino de los pájaros).
[Enara] jardun txoro pozgarrietan dago; [...] alai ta bizi, zuri ta kiskur, gli-gli, glu-glu.
EEs 1917, 173.
Urretxindorren xinta kixkur ta oroimenak.
"Los ensortijados arpegios"
.
Loram EuskOl
1932, 14.
[Txorien] kantu zuzen-zuzena / azken kizkurragaz, / kantu arro ernea / amai leunenagaz...
'Monorrítmicos gorgeos, con finales melodiosos'
.
Gand Elorri 66.
azpiadiera-1.1.3
(Con reduplicación intensiva).
"
Ille kizkur kizkurra dauka (G-azp)"
Gte Erd 164.
Agiñak zuri zuri eta kiskur kiskur ulea.
Ag Kr 82.
azpiadiera-1.2
2.
(H),
kizkor
(V-gip; Dv, H),
kiskor,
kixkor
(V-ger-gip, G-azp; H),
kixkur
(H),
kixkar,
kuskur
(H),
kuxkur
(H),
zizkor
(H),
xixkor
(BN, Sal; VocBN, Dv, H). Ref.: A (kizkor, kixkor, xixkor); Gte Erd 289.
"Séché à l'excès par la chaleur du feu"
VocBN
.
"Ratatiné, sec et dur"
Dv.
"Tout ce qui a subi un excès de chaleur, en est desséché, durci, etc. Ogi kizkorra, pain sec, croûton de pain"
H.
"
Xixkorra, grillé ou séché"
Ib.
"
Kixkor, achicharrado"
A.
"
Xixkor, seco al calor del fuego"
Ib.
"
Ogi kizkorra (V-gip)"
Gte Erd 289 (junto a ogi zi(g)ortua,
txigortua, etc., de otras zonas).
Cf. kizkurtu.
Bala errenka joan zan nere sabelaren gaiñetik, garo igar kizkurrak nere soin gaiñean utziz.
AZink 66.
azpiadiera-1.2.1
[Amak] umea magalean artuta musuka erabilli oi zuan aurrari musu gorriya bere malko kixkarrekin bustitzen ziolarik.
Elizdo EEs 1913, 103 (DRA traduce "ardoroso").
azpiadiera-1.3
3.
"
Kixkor (BN-baig), artificioso, hecho con arte"
A.
sense-2
II .
(Sust).
azpiadiera-2.1
1.
(
Lar,
H),
kiskur (
G-azp-goi-to; Lar, Añ, H),
kixkor (
V-gip, G-azp),
zizkor (
H)
Ref.:
A (kiskur, kixkor);
Iz ArOñ (kixkor)
.
Onda; rizo.
"Rizo del pelo"
Lar, Añ.
"Enrizado, nombre"
Lar.
"Crispure, crépure, frisure. Ileetan egiten diren kizkurrak berotuz burdin beroz, les frisures que l'on fait aux cheveux [...] Larru meheek, ardi, bildots larruek hartzen dituzten kizkurrak, paperak hartzen dituenak, berotzearekin
"
H.
"
Kiskur, pelo crespo y rizado"
A.
"
Kixkórrak, los rizos"
Iz ArOñ.
v. izur
(2).
Ille gorri ugaria, kiskur ederrak.
Otag EE
1882c, 447.
Itxas-gañeko olatuen kizkurrari begiratzen diotenean!
MAtx Gazt 39.
azpiadiera-2.1.1
"
Kixkor, enredijo"
Lar.
v. KIZKUR-BIHUR. "Kizkor (V, G), guedeja de pelo" A.
Aidera igaro nai ta, / ezin bestean, ur. // Et'ezin bestean, ur / --ez kizkur, ez zuzmur--. 'Un agua quieta y muda'. Gand Elorri 188.
Abesti emearen kizkur txikarretan labaindu jataz arima izpiak, dardarti. 'Delicadas y menudas ondas'. Gand Elorri 71.
azpiadiera-2.2
2.
(Lar, H),
kiskur (G-bet-nav, AN-5vill ap. A; H),
kizkor (Vc, AN-gip [ G-ond] ap. A),
zizkor (H).
"Acepilladuras"
Lar.
"Fruslera, raspaduras de azófar, menastoriaren kizkurrak
"
Ib.
"Alisaduras, kizkurrak, leuneskak
"
Ib.
"Piñonata, conserva, almendra orriz, almendra kizkurrez egindako gordakaia
"
Ib.
"Copeaux minces [...] de rubans frisés, qu'enlève le rabot. Kizkurrak egiten duten gar lasterra, flamme vite allumé et vite disparue qui font les minces raboux, copeaux frisés"
H.
"Viruta"
A.
azpiadiera-2.3
3.
"
Xixkor (S), chicharrón"
A.
azpiadiera-2.4
4.
(AN-gip).
Colon.
azpisarrera-1
BELAR KIZKUR.
v. belar.
azpisarrera-2
ILE-KIZKUR (
i.-kixkur V-gip ap. Elexp Berg;
ule-k. V-gip ap. Etxba Eib
).
a)
De pelo rizado, crespo. "Noizian beiñ, famelixa zurixen artian be, agertzen dira ule-kizkurrak" Etxba Eib.
Ondorean agertu ziran illekizkur beltxeran batzuek, esan zutenez Caribe aldekoak. JAIraz Bizia 26. Ikuste al dezu neskatxa ille kixkur ori? NEtx LBB 136.
b)
ILE-KIZKUR. Rizo.
Eskutitz bat edo ile-kizkur bat edo bestelako oroigarri samur bat. Mde Pr 176.
azpisarrera-3
KIZKUR-BIHUR.
"Kiskur-biurra [...], ariari geiegi biurtutakoan egiten zaion korapilloa" Iz LinOñ 181.
azpisarrera-4
KIZKUR-KIZKUR EGIN.
v. kizkurtu.
azpisarrera-5
KIZKUR-KIZKUR EGON.
"Kíxkar-kíxkar eon (?), estar reseco como para hacerse polvo" Iz ArOñ.
azpisarrera-6
KIZKURRIK
(Estar, etc.) totalmente seco.
Negu danetan leiaz dakustaz / errerik solo ta larrak, / uda danetan kiskorrik oso / bedar, ota ta arbolak.
AB AmaE 30.