1.
(V ap. A
; Lcc, Añ, Izt 37r, H(V, G)). Suerte, fortuna; hado."Hado, hadua"Lcc.
"Fortuna", "suerte", "hado" Añ."Fortuna, felicidad, [...] adu, patu ona"Ib."Ventura, fortuna, felicidad, [...] aduona"Ib."Suerte"A.
v. 1 zori. Tr. Documentado en Añibarro, Iztueta, E.M. Azcue, Arrese Beitia y autores meridionales del s. XX, principalmente vizcaínos.
Emonik bada sentenzia zerurako [...]. Adu, ta sentenzia bi onetarik bat, emongo jako bakotxari. Zein bietarik gertako jat niri?AñEL1 32.
Nire adu-gaistoz jausten banas bekatu mortalean [...] arin egingo dot konfesorearen oñetara. AñLoraS 155 (v. adugaitz).
Beretakoren bati gertatzen bazaio iñoiz edo berriz, adu txarren baten bidez, uztarriko abelgorririk [...] illtzea [...].IztC 237.
Gertetako ta jazo bearrik aurkitzen zana, / Adu tristeak gorderik euken biotzetan. ABAmaE 448.
Iagiten da goizean / gizon nekatua / iaso ezinik egunaz / il-arteko adua. AzcPB 336.
Eskola-meisu izateari istea, egin ezpaneu, eneuen gero izen dodan zoririk eta adu onik izengo.ABGuzur 129.
Zein gogo-argia erriko gizadi guztiak be, Josetxoren adu ona jakiebenean!EchtaJos 328.
Arrapau ebazan geixo arek, baña adu onaz danak sendatu zirean. Ib. 147s.
Adu (suerte) onean zagoz orduan mutil orregaz. Ib. 313.
Adu onari deiez, suertearen billa, Ameriketara joan zan. AgG 253.
Beizamatar gazte indartsu batek azpiratu zuan beiñ, geiago ez nagusitzara jaikitzeko adu txarrean. Ib. 127 (cf. infra ADU TXARRA SUERTATU).
Nere bizitza osoa oparo eskeñiko diot. Ori da nere apeta, ori nere adua. --Bai adu txarra!AgEEs 1917, 212.
Adu opaldaria bera zai egon balitzaio ere etzitzaion aiñ laster sarea botatzeko era egokituko. ElizdoEEs 1913, 90.
Gixagaxuak ezeban adu onik ixan. Otx 59.
Batzuren-batzuk sortzetik ezerez eta billauak ixanik eta euren aduak gura ixanda, gixona igon datteken gorengo malletara eldurik. Ib. 99.
Erromesak bai adu txar!: / nunai arrotz, atzerritar. SMitxAranz 20.
Mundu ontako adua, makurra, ostera!ErkiagArran 150.
Zein adu, siats, azturu edo sorgiñek egin eutsun begizkoa?Ib. 155.
Zein aduk bere itzalpean artuko ete eban, gogoetan ziarduan. Ib. 66.
Adu ona naiz txarra gure aurretik dijoakigu, berak sortzen ta eramaten gaitu. VillJaink 105.
Burni horiek lantegian, bere adua erabakiko duenaren menpean daude. MEIG IX 133.
(en colab. con NEtx)
azpiadiera-1.1
(Empleado en pl. 'los hados'). Aduak egon arren / geure aserre beti / etzaitue kenduko / neure biotzeti. AzcPB 60.
Poz bat izaten nuan Troiatarren oraingo [...] ondamendi auen artean: alegia, adu txarren aurka, zorion aduak ipintzen nizkiela. PEtxebEEs 1928, 42.
Oi, ene adu madari-madarijok!'¡O maldita fortuna!'.Otx 72.
Zelako bezuza zirtzil ta zekena egin dautsue adu ziztrin erraiabakoak?ErkiagArran 152.
Horra, adu gaiztoek berriz ere deitzen didate, ta nere begietatik lo astunak argia ezkutatzen dit. 'Les destins cruels'.IbiñVirgil 117.
Zertako sortu ninduzun iainkoen leiñu argitsutik, aduek ere muxin egiten bait didate?'Je suis odieux aux destins'.Ib. 114.
azpiadiera-1.1.1
Eztakigu guk aren buruan sortu ziran gogoeta txar, susmo oker eta adubaltzen barririk.Erkiag Arran 72.
azpiadiera-1.2
Buena suerte. --Alajañena! Orrelako menditxo bat bagiñu, andi andia izan eztare. --Billatu ezkero. Adua bear, suertea. --Batzuk izan die. AgG 252.
sense-2
2."Adu (V-oroz), intención. Joateko adurik badaukazu? ¿Tiene v. intención de ir?"A.
azpisarrera-1
ADU GAIZTOKO(a. gaistoko Añ A). "Infeliz", "malaventurado" Añ. O adu gaistokoa bere erruz an erretara datorrena!AñEL1 51.
Gorputz, da arimea alkar baturik, biak iraungo dabe betiko, iños il baga. Baña zelan? Edo betiko zorionekoak, edo betiraun guztiko adu gaistokoak. Ib. 40s.
Nire kontrako sentenzia gogor adu gaistokoa. Ib. 146.
Euren yakin-eza itsuagaiti datozala Deabru okerraren adu gaiztoko agindupekoak izatera. AñEL2 5.
Zuei, ta niri joaku onetan [...] izatea, edo zorionekoak, edo adu-gaistokoak. AñLoraS 138.
Zer esango dabe hereje adu gaistoko, sinisten eztabenak?Ib. 81.
azpisarrera-2
ADU ONEKO(Añ). "Afortunado", "bienaventurado (V)", "feliz", "próspero" Añ. Jaungoikoak egin zaizula adu oneko. AgSerm 476 (v. tbn. Kr 115 y G 278).
Baña tentel gustijak adu oneko ixaten ei dira-ta, [...] ezetariko kalte barik urten al ixan eban urmaeletik. Otx 157.
Lurreko ondasun guztiak adu oneko aberats gitxi batzuen eskuetan batuko dira. EguzkGizAuz 62.
Adu onekoa izan orretan, nunbait,[...]. Iñok ez eban susmau okerreriaren egillea nor zanik. ErkiagBatB 102.
Orren egillea, munduko olerkaririk famatuenetako bat izan bait-zen [...] eta txit adu-onekoa, Obidioren ipui batzuk itzultzekoan. "Felicísimo en la traducción de algunas fábulas de Ovidio".BerronKijote 84.
azpisarrera-3
ADU TXARRA SUERTATU.
Ocurrir un infortunio. Mendi osoko artzainen artean suertatzen bazaio iñori adu txarren bat [...] artzain lagun guztiak alkargana baturik, bakotxak ardi bana ematearekin ifinten diote bertatik len zeban ainbateko artaldea. IztC 226.
azpisarrera-4
ADU TXARREKO(Añ). "Desventurado", "fatal" Añ. Eta baldiñ zuek alegin guztiaak eginda bere, urteten badabe zuen semealabaak makurtasun donga ta adu txarrekuak. ItzBerb I III
(sic., ap. DRA).Nongo arpegijaz juango gara gu barriro bakaldun aurrera, bere agindduba guk ausi dogun lez ausitta gero? Au da zorigaiztoko ta adutxarreko ixatia! Otx 49.
Garai artan gaiñera, lurrak [...] zakur lizunek eta adu txarreko egaztiek ere, siñaleak eman oi zituten. 'Les oiseaux de fâcheux augure'.IbiñVirgil 79.
Baiña gizajoa adu txarrekoa zan; sarri izaten eban eztabaidea ta orduan be izan eban. EtxabuKontu 36.
azpisarrera-5
ADUZ.
Por suerte. Zer da deseo edo gurari gaistua? --Da gauza loiren bat egiteko gogua, aduz egin ezin ezpadau bere. CrIc 76.