Tr. Documentado en Lazarraga (antxinako ) y en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde el s. XVII. La forma más frecuente en los guipuzcoanos es antzina, y antxina en los vizcaínos, si bien la primera aparece en ocasiones en los segundos, y viceversa. Hay aintzina en CancVizc, GavS y en autores del s. XX como Lhande, Orixe, Tomas Agirre, Mirande (que emplea tbn. en alguna ocasión aitzina ), Erkiaga, San Martin, Oskillaso y Berrondo, y aintxina en BorrB y Noe (46) y en los vizcaínos fray Bartolomé, Arrese Beitia (AmaE 378), E.M. Azcue, Altube, Eguzkitza (GizAuz 31), Gandiaga, Alzola y T. Etxebarria. Hay además auntzina en Beovide y R. Artola.
sense-1
1.
(antziñaH; anziñaLar);
antxina (G-azp-to, V, AN-ulz (-e), S; Lar, Añ);
antsina (V, G);
aintzina;
aintxina;
auntzina (G-to; aunziñaLar)
Ref.:
A (antsina, auntzina); A EY III 245; Iz Ulz (antxine), ArOñ (antxíña); Etxba Eib (antxiña). Hace tiempo; antiguamente."Antiguamente"Lar, Añ.
"Hace tiempo, antiguamente"A.
"Hace mucho tiempo"Iz Ulz y ArOñ..
"Cuando se hacen las cosas con demasiada antelación dicen en G-to [y tbn. por lo menos en G-azp] antxiña zan berandu"A EY III 245."Antxiña oittutzen zan Eliza barruan illdakuak lurperatzia"Etxba Eib..
Sg. A: "Anziña (G, Izt), delante", pero no lo encontramos en Iztueta en esta acepción. v. atxina, aspaldi, haraitzina. Indietan det osaba, / Joan zitzatan anziña, / ta andik ona egiña nago / Jauntxo guziak adiña. LarCor 152.
Anziña, ta añ urrutitik juizioko ordu izugarri ta kontu estua ikusi. CbEg II 201.
Arzaitzat zendozena / ainziña gengian, / lenagoko gizonai / maiz aditurikan. GavS 25s.
Anzina esan zuen Davidek gero gertatuko zana. MgCC 225.
Nik enzun neutsan aita asaba bati, antxina andikijak bere ebiltzala abarkakaz. MgPAb 94.
Asko da lorik; argitu da eguna; antxina jo eban ollaarrak goiseko soñuba. Ib. 67.
Abijetan da eurai ekiten antxina gure gurasuak erromatarrai legez. Astar II VIII.
Eta alan esaten ebeen antxina [...] euskaldun guztiak. AñEL2 8.
Antxina erri baten / bizi zan katua. ZavFab,
RIEV 1907, 536.
Maite dituztelako oitura garbiak / Beren guraso onak anziña jarriak. IztC 230.
Jacob eta Esau bi semeak antziña aldegin zioten. Lard 47.
Ezin nenzaket ixil pasa [...], antzina gure Aita-len Santuaren bizitza izkiribitu zuan Celanoko aita Tomasek diona. BvAsL 178.
Antziña Espiritu Santuak san Felipe Beniciori zuzendu ziozkan itz [...] oiek kantatzen aditu [...].ArrMay 169.
Baita alboka entzungarria, / [...] / joten nebana antxiña / Nintzan sasoian artzaiña. ABAmaE 369.
Dalako berau Jaunak Aitorri / Antziña emandakoa. Ib. 56.
Alango bat egoan / aintxina erri baten. AzcPB 56.
Liberalak, berba oni antxina emoten jakan esanguran. ItzAzald 212.
( s. XX)Zuek, bilbotarrok, antxiña galdu zenduen asabien izkera biguna. AgKr 96 (G 166 antzina).
Lenago, oraindik ez antziña [...], etxeko atarian egin oi zituen billeratxoak. Ib. 130.
Samiña ta atsekabea iragoten ikasi neban antxiña.ZamRIEV 1907, 427.
Baña iñola ere / ez da pekatua / izatea mundura / antziña sortua. UrruzZer 83.
Ixateko Asabak / Ziran lez antxiña. Enb 84.
Antziña zan lez. Ib. 171.
Antxiña, batek baki noz, Bilbaoko zeian edo merkatuan guztiak euskeraz itz-egiten eben aldian. KkAb II 117.
Antziña Amerikari Indias deitzen eutsoelako. Ib. 162.
Ortzak ortza, ta begiak begi, aintziña zuten eskatu. OrEus 254.
[Langilleak] antxiña be batzandu ta alkartu egiten ziran. EguzkGizAuz 19.
Guda-ontzien biltoki izana da aintziña Getariko itxasbazter babesa. TAgUzt 42.
Españiko lur guzia baso aundi bat omen zan antziña. Munita 146.
Euskalerrian ere aintzina holako giza-sakrifizioak izan ote ziren. MdePr 189.
Txoria, leengo senera ta taiura itzuliaz, aintziña bezin pozkiro [...] doiñu pozkorrak joten asia zan. ErkiagArran 147.
Antxiña, abereak asko be askatuago bizi oi zirean. BilbaoIpuiB 239.
Antziña, erlojurik ezegoanean, izarrak erloju izaten ziran. AndAUzta 80.
Onetara aukera ustez ez-ustekoak gertatu ziran antxina.ZaitPlat 22.
Etxetik antziña aldegiña. ErkiagBatB 23.
Ames-egunak igaro ziran antziña. NEtxLBB 381.
Ni ere orko semia naiz ta / or bizi nintzan antziña. UztSas 54.
Aintziña izan diran zaldun ibiltari guzien saillekin batera. BerronKijote 216.
Libertadea barriz zuretzat / antxiña galdu zenduna.FEtxeb 109.
Inor gutxirentzakoak ziren antzina urrutiko bidaiak. MEIG III 102.
v. tbn. Laux AB 54. SMitx Aranz 85. Etxde JJ 93. Lek SClar 107. Antxina: JJMg BasEsc 60. Echta Jos 346. Auspoa 39, 65. Etxabu Kontu 45.
sense-2
2.+ aitzina. (Sust.).Antigüedad.v. antzinate. Aitzinaren maitale esteta eta intelektual batzuen gandik [folklorea] inposatu nahi izatea. MdePr 44.
azpiadiera-2.1
(Personificada). Ni naiz Antziña zarra / Euskalerrikoa!NEtxAntz 8.
ANTZINA HANDI GABERIK.
No hace mucho tiempo. Eta alan esaten ebeen antxina, eta antxina andi bagarik, euskaldun guztiak. AñEL2 8.
azpisarrera-4
ANTZINA-ANTZINA.
Hace mucho tiempo. Anziña-anziña esanai egiztamena eman bear zitzaien. Lard 463.
Gaitz aundi bat izan omen-zan emen auntziña-auntziña, usinga ta usinga gizonak gelditu eziñik, iltzen zirala. EgutTo 15-1-1919 (ap. DRA).
Antzina-antzina urtea Martxoz asten bait-zan. OrEus 141n.
Baiña antxiña-antxiña ez ein zan olan izaten. BilbaoIpuiB 184.
azpisarrera-5
ANTZINA-ANTZINA BATEAN.
Hace mucho tiempo. Antxina antxina baten jaio zan mozolua luma baga, motz motzik edo billosik. MgPAb 177.
Antxiña-antxiña baten mozolotxu bat jaio ei zan. BilbaoIpuiB 40.
Aintxiña-aintxiña baten, batek badaki zenbat urte izango diran ordutik onaño, jaso ei zan gertaera au. AlzolaAtalak 40.
azpisarrera-6
ANTZINA-ANTZINAKO.
Muy antiguo. Anziña anziñako denpora doatsu aetan Arkadiatar ospatsuak egin oi zuten bezalaixen. IztC 214.
Emengo gere euskera anziña-anziñako ederrean. AranSIgn I.
Antziña-antziñeko idazki baten au irakurten da. BelausAndoni 22.
Zazpi euskal erkien ezaugarri bereziak jaso ta iraupidean uztea, bere antzin-antziñako izkera [...] ezagutuaraztea. Y 1933, 4.
Larru-paper zaar batzuk bilatu ditula, antzin-antziñeko bertsoz beteak. LdiIL 163.
Antziña-antziñako kutsu andidun kopla batzuek. LekSClar 102.
Nekez lortuko dugula argibiderik antzina-antzinako gizaki zein gizaideen kaskezurretan horien jabeek izan zezaketen hizketarako gaitasunaz. MEIG VI 113.
Lehengo aurpegiak, esanak, ohiturak eta jazkerak parregarriak iruditzen zaizkigu: are parregarriagoak igaro berri direnak antzina-antzinakoak baino. MEIG I 158.
azpisarrera-7
ANTZINA-ANTZINAN.
Hace mucho tiempo. Antziña-antziñan lur-azpiko leize-zuloetan billatutako pintura politetakoak. AnabAprika 47.
azpisarrerakoSense-7.1
Aintzin-aintziñean bere sustarrak dauzkan jakintza. "Enraizada en las entrañas de la propia tradición".EAEg 16-12-1936, 558.
azpisarrera-8
ANTZINA-ANTZINATIK.
Desde hace mucho tiempo, desde tiempos antiguos. Izen oek [...] iñork ezin ukatuko diozka Euskarari, anziña anziñatik edo are lendabizitik bere bereak dituela. IztC 234s.
Anziña-anziñatik esana zan [...] Belen zeritzan Judako urian jaioko zala. Lard 366.
Santuaren etxekoena zan ere anziña-anziñatik Arzubi-ondoko Insula etxea. AranSIgn 85.
Antzin-antziñatik era onetara ateratzen zuten [ikurriña Aiuntamentutik] guztien aurrean. AnabUsauri 33.
Berezitasun orren sustrai eta kimuak antziñ-antziñatik datozkigu, urrundik dakarkigute beren asiera. JMBELG 9.
Atsegin egiñez irakatsi, esan darue antxiña-antxiñatik. Otx 6.
[Intxaur-zugaitza] zurgiñak maite dutena da antziñ-antziñetik.Ostolaiz 53.
Antzina-antzinatik datorren alegian. MEIG III 75.
azpisarrera-9
ANTZINA-ANTZINETAKO.
Muy antiguo. Ainbat bidar entzundako edesti edo istoria oso ederra, antxiña-antxiñetako aldietan jasoa dirudiena. KkAb II 24.
azpisarrera-10
ANTZINA-ATAL.
Resto arqueológico. Bertan gaurdaño iraun duten anziñ-atalak erromatarren garaian etxebilduzko uri batzuek emen ere bazirala darakuste. JMBELG 101.
azpisarrera-11
ANTZINA BATEAN.
Hace tiempo. Aintzina batian, ba ei ziran Eibar-en lagun bi. SMZirik 44.
Aintziña baten danak edo geienak ei eben izen ordezko ori, gure zarrak diñuenez. Ib. 82.
azpisarrera-12
ANTZINA BATEKO.
De tiempos antiguos. Antziña bateko gizonek uste zuten, nunbait, Jainkoak zebiltzala soroetako mugarriak zaitzen. VillJaink 77.
Antxiña bateko karmeldarrak ixiltasun bete-betean bizi zirala-ta,. OnaindSTeresa 60.
azpisarrera-13
ANTZINA BERRI(antxiña- V ap. A (s.v. antsina); Añ). "Viejo, vieja, lo que no es nuevo, zarra; en frase jocosa, antxina barri" Añ
azpisarrera-14
ANTZINADANIK.
Desde tiempos antiguos. Ez da itxura-aldatzerik izan gure artean, ez inolako eraberritzerik, antzinadanik geneuzkan ondasunen galera gogorrik berekin ekarri ez duenik. MIH 285.
azpisarrera-15
ANTZINA-ERTZ.
Tiempo más antiguo, antigüedad extrema. Irutan Bakar Arek amesti zenkusan / bere Emazte, Alaba ta Ama baizintzazan, / oraindik ezer etzan aintxiña-ertzean. GandElorri 132.
azpisarrera-16
ANTZINA EZ DENEAN;
ANTZINA EZ DELA.
No hace mucho tiempo. Guk dakiguna da txit anziña ez danean aldegin zuela [Eliz Ama Santagandik] Prusiak, Sueziak [...] eta Alemaniako bazter askok. Guk dakiguna da, gure egunetan aldegin duala Franziako Erreñuak. AA III 475.
Guzti au antxiña ez dala, Euskalerrian jazorikoa da-ta. BilbaoIpuiB 17.
Neuri-neroneri kendu eustazan, antxiña ez dala, neukazan txanpon guztiak. Ib. 125s.
azpisarrera-17
ANTZINA GAZTE(antxiña- V ap. A; Añ). "Viejo, hombre [...], en frase jocosa, antxina gazte" Añ.
azpisarrera-18
ANTZINAGO.
Más antiguamente, en un tiempo más antiguo. Anziñago arekin egindako batasun edo elkar-artzea eta egin ziozkan promesak berriztu nai zituela. Lard 17.
Biotz guzitik ondorengo bat opa zuen, Jainkoak anziñago esana betetzeko, bere odolak iraun zezan. Ib. 29.
Oinarriak, beraz, joan den mendean ditu eta are antzinago, Leloren kantuaren ingurunean. MEIG III 44.
azpisarrera-19
ANTZINAGOKO.
Más antiguo. Baña ez gaurkoak, lenaukoak edo antxiñaukoak baño: Sofokeles, Pitagoras, Aristoteles. KkAb II 108.
Goien-solutre garaiko lurmalla batek estaliak arkitu bait-ziran; beraz antziñagokoak izan. JMBELG 33.
Euskaldunen aztarnarik antziñagokoenak [sic, tal vez por antziñakoenak]. Ib. 26.
Nere ondotik dator ni baño antziñagoko gizon bat, ni baño lenagokoa da bera. (Io 1, 30)"Vir qui ante me factus est".IrYKBiz 52.
[Berritua] Ondarroa baiño antxiñagokoa zala esan leiteke.EtxabuKontu 219.
Laster ezagutu zituen [...] gaztelaniazko maisu zaharrak eta are antzinagoko Erroma eta Greziako idazleak. MIH 260.
Badakigu ez zela bera [Etxepare] izan hasiera, baina antzinagokoen berririk ozta-ozta iritsi da gureganaino. Ib. 281.
azpisarrera-20
ANTZINAGOTIK.
Desde tiempos más antiguos. Goragotik edo anziñagotik asi ta ur garbia bere jatorrizko iturritik artu bear degu: ta Euskararen berri beste izkeretatik nolabait atera bear degu. CbEBO 5.
Urkatuko litukee askok euren buruak, poruko legerik txikarrena galdu ez dedin. Barriz antxinagoti jatorkun euskerea, galdu dedilla ordu onean. MgPAb 219.
azpisarrera-21
ANTZINA-HITZ.
Arcaísmo. Aintxiña-itzak, guztiz il ziran euskal-itzez gañera erri koskorren baten il-agiñian bizi diran oro artu daikeguz. AltEusk 1919-1920 (II) 51.
azpisarrera-22
ANTZINAKO(H; -nz- Lar, Dv (que cita a Lard); antxinako V, G; Lar, Añ; aintxinako V-gip). Ref.: A (antxinako); Elexp Berg (aintxinako). (Adnom.). De hace tiempo, de época pasada; antiguo. "Rancio, antiguo, añejo" Lar y Añ. "Antiguo" Lar. "Gladiator, anziñako ezpataria" Ib. "Diuturno, lo de mucho antes" Añ. "D'autrefois" H. Cf. antzinako. Badanik bere, jakin egizu / oi ta naxala fundadu / oi antxinako liburuetan.Lazarraga 1169v.
Luzifer altibo soberbioa, / Nun da antxiñako ire brioa?Acto 170.
Españarren anzinako hizkuntzan. LarGram 391.
Ala asi oi ditut nere ezagunai ta adiskideai bilatzen dioztedan kutunak, anziñako erromatarren gisakoak. LarCarta a Gandara 161.
Orañ eun urte apaiz bat Ernañin omen zan [...]; urte asko da apaiz zar bati aditu niola, anziñako apaiz ori aize banonz betea oi zegoela. CbEBO 46.
Anziñako autore erretoriko, poeta ta beste gizon andi lenagoko guzietan. Ib. 4.
Orduan kunpli dedin / ainzinako itza. / Arzaia jo ta ardiak / banatuko dira. GavS 28.
Arako aintxinako / bioen kontuak / ixil egonagatik / ez dauzkat aztuak. "Aquellas cosas antiguas nuestras".BorrB 35.
Anziñako Legeko edo Testamentu zarreko liburuak. Ub 109.
Nork biurtu zuan [matrimonioa] bere anziñako garbitasunera?Ib. 223.
( s. XIX)Anziñako legean, edo Jesu-Kristo etorri baño leenago. MgCO 103.
Euskeria zan antxinako España guztiko berbeetia. MgPAb 186.
Ulertu eragiten dabe antxinako Santuen Salbatzallearen mundura etorrerea gaitiko deiak. AñEL2 105 (EL1 96 atxinako).
Anziñako Jose kastoa, Jakob Santuaren seme maitea. Gco II 56.
Aspaldi aztu ziran anziñako idoloak. AA II 20.
Anziñako denboran askorentzat izan zan idolatriarako bidea.AA III 485.
Bai aintxinako legian, bai ebanjelio santuban. fBIc I 29 (III 364 antxinako).
Oh antxiñako filosofo, leku aparte ta bakarreen billa zenbizanak. JJMgBasEsc 155.
Antxinako euskaldunen alabantzak. ZavFabRIEV 1907, 92.
Lasterka datoz ager egiten / pekatu antziñakoak. Echag 216.
Denporarik anziñakoenetik gaurko eguneraño. IztC 126.
Kanaango lur gozoan sartu zituen, aien antziñako gurasoai agindu zien bezala. Lard 1222.
Zer! Au Noemi da? Au anziñako Noemi aberats hura da?Ib. 159.
Zuben antxiñako foru eta legeen irudi bizijaren azpijan. "Instituciones seculares".(1862)BBatzarN 195.
Ama aiñ beneragarriak irabazi zezaiola anziñako sugeari garaipenik osoena. UrBulaG 504 (BulaV 3 antxiñako, BulaAl 4 atxinako).
Aurrenengo izengoiti itzat Loiola eramatea anziñako oitura batetik zetorkion, zeña zan ondorengo semeai aitona lenagokoen-batena ezarritzea bakarrik lenijaioa. AranSIgn 4.
Antxinako denboretan txit zan baso itxia mendi onetan. ZabGabon 85.
Nere antziñako kabo purrielakin egun batzuek igarotzera. Ib. 56.
Antziñako ezkontza bat. UrruzUrz 42.
Eskribauaren jantziya izan biar du jaun batena, bañan arras antziñakua. SorAKaik 110.
Beti zirala errespetagarri antzinako San Basilio, San Agustin eta San Benitoren erreglak. BvAsL 197.
Kondairak aztertuko dituguz alperrik, / Ez da antxiñako ta aiñ gitxi gaurkorik, / Bigarren Okendorik billau leitekenik. ABAmaE 95.
Antxiñako zuen asabak. Ib. 467.
Edozetara bere antxiñako gauzaren bat, egokida gitxikoa. AgAL 41.
( s. XX)Maitte zaittue orain; antxiñako gertaerak aztu zirean. EchtaJos 351.
Emakuma zarkote, bere antxiñako neskatilla laguna izan zan batek. Ib. 181.
Irakurgaitxu oneik geienak jazorikuak dira; batzuk antxiñakuak, nik neure aitari entzunak, eta berak bere aititari. KkAb I 5.
Neri Medelekin nolabait berdinkatzeko, antzinako gizuren (héroes) batzuk bururatu zitzaizkidan. AArdi 73.
Gipuzko aintziñakoan aiñ ezagutuak ziran olaola eder aietatik baten aurrean gaude. LhYol 5 (85 antxiñako).
Neronek be... Baña, zetarako esan? Edestixuna (nobelia) ezta oraingua, antziñekua baño. Altuna 76.
Antxiñako denboretan Amezketa zer izan zan esaten asi zitzaigun. MujPAm 9.
Kutxa ez baiño antziñako "koraza" aietakoa irudien. OrTormes 53.
Mirei izar-morkaren aurretik zoaien aintziñeko Magalona bezala. 'Comme jadis Maguelonne'.OrMi 99.
Gure artean egin diranetarik antxiñakoena berau dalako, aintzat artzekoa dala uste dot [Mikoletaren lana]. EguzkRIEV 1930, 477.
Ai! nok ikusi egin leikean / Korteko zaparradea, / Eskatu eiten daben orduan / Geure antxiñako legea! Enb 62.
Bizi-modu antziñakua. MendaroTx 33.
Ondaurtz, antziñako andregai artu-ez baten antzeko zait orain. LdiUO 26.
"Izana" diot, eta / ala da izan ere... / antziñako "Ola-zarrak" / gaur "orma-zar" daude. OrEus 212.
Antxiñako Espartan. EguzkGizAuz 10 (36 aintxiñako).
Aintziñako itxasgizon kementsuen iraduz, aurki emango ziokean ludiari itzulbira osoa. TAgUzt 214.
Aitaren antxiñako tegi aberats zear. 'A la habitación en otro tiempo lujosa'.ZaitSof 48.
Antziñako Jentil-aroa erromes-bide bat bezela dezu. SMitxAranz 15.
Gure antziñako andereño oiek ere kantatzen zituzten kopla polit oiek. LekSClar 109.
Berriz ere antziñako indarrarekin berritu zitzaion griña gaizto au. EtxdeJJ 162.
Baina aintziñako literatura hortatik aztarrenik ere ez zaigu heldu. MdePr 251 (351 aintzineko).
Antxineko koblakariak oroit arazten dizkigu. AIrEgan 1960 (1-2), 87.
Mentalidade antziñakoa duk ik. Nondik nora ezkondu ni?TxillLet 85.
Idaztegien dan libururik antxinekoena. AkesIpiñ 12.
Aintzinako muttikoak orai morrosko batzu dira. OskKurl 211 (177 aintzineko).
Antziñako jokuak barriren barri sortu ditue gizartean. ErkiagBatB 145 (Arran 9 aintziñako).
Antziñako antzerkietaz Senekak ziona. MAtxGazt 58.
Naiz ta besterik esan antxiñako idazleek. IbiñVirgil 34 (60 antziñako).
Arranuak zatika jan biar banabe, aintxiñako Ixion bat leztxe. EtxbaIbilt 488.
Gure antziñako babes-lekua / zegon ezurrak autsita. UztSas 37.
Gauza zahar eta aintzinako hil guziei. LasaPoem 100.
Antziñeko zarretatik datorkigun balioari eutsi bear zaio. Ostolaiz 77.
Aintxiñako tranbi zarrak. Gerrika 217 (ib. 249 antxiñako).
Antzinako erromarren bizitzaz. MIH 313.
v. tbn. VMg XII. Arr GB 1. Mok 8. Aitzol in Laux BBa IV. JMB ELG 70. And AUzta 39. Vill Jaink 29 (129 aintziñako). Lab SuEm 170. Zendoia 228. Antxinako: Astar II V. Itz Azald 153. ForuAB 157. NEtx LBB 119. Etxabu Kontu 160. Onaind STeresa 61. Aintzinako: SM Zirik 114 (85 aintxiñako). Alzola Atalak 78. Berron Kijote 88. Aintxinako: Azc PB 323. Antxineko: FEtxeb 101.
azpisarrerakoSense-22.1
Antiguo, que viene, que lo es, etc., desde hace tiempo."Antxiñakua zan Unzagako Torria, baña Portalekoa antxiñakuaua"Etxba Eib..
v. ASPALDIKO, ANTZINATIKAKO. Ainzinakoak dira / jente Bizkaikoak. CancVizc 367.
--Zenbat denbora da oitura ori dezula? --Asko, Aita, anziñako kostumbre zarra det. CbEg III 388.
Loiolako etxe santu onetako Oratorio zar edo anziñakoa. Ib. 356.
Melon antxinako organista buapo ark ta Lorentxo dantxariak biak alkar arturik atera debe [soñua]. GavS 7.
Antxinakua da oitura edo usadio au. CrIc 46.
Jakin bear du konfesore edo animako medikoak noizkoa dan gaitz ura, anziñakoa, zaarra edo berria. MgCC 115.
Euskeriak daukaz txito antxinakua dalako usain ta sinisgarri asko. MgPAb 186.
Batzuek, bekaturako bideak eta anziñako oitura zarrak uzteko biotzik ez duenak. AA I 443.
Elizaren anziñako usanza dala illai onrak egitea. Ib. 508.
Ze aintxinakuak, errazak, ta argijak dirian Jaungoikuak geuri agindutako egin biarrak. fBIc I 28.
Artzaintzako lanbidea dala txit anziñakoa. IztC 220.
Zarauz deitzon Etxe anziñako onek izan ditu denpora guztietan seme anitz ezagungarritu diradenak gai guztietan. Ib. 507.
Anziñako adiskide Saulori begiak bereala ezarri ziozkan. Lard 500.
Nason zeritzan Txiprear, Jesusen anziñako ikasle bat ere bai. Ib. 521.
Leku berezi eta santutuetan illak lurpetzeko oitura zein anziñakoa eta gogoangarria dan. Ib. 26.
Donostiatik aurrera anziñako zaldibide zar latza ekarri zuen. AranSIgn 76.
Gure guraso maiteen Lege zarra, kondaira onragarria, Fede osoa, antziñeko oitura garbiak. ArzacEE 1883a, 233.
Bigundu Jauna, guretzat dezun / Antziñako asarrea. ABAmaE 55.
Esan egizu Paulo gureak / Probau ta itxi ebala, / Izkuntzetatik antxinakoen / Zelan dan gure Euskera. Ib. 122.
Neure biotzeko Amatxo zarra, / Aintxiñako ama Euskera. Ib. 3.
rako zure auntzinako adiskide eta gure Aita-len santu, Franziskoren bizitza. BvAsL 15.
Aintxinako Anton Julian! / etzagoz inos etxean. AzcPB 246.
Jesusenganako maitetasun sutsua otzitu daiten euskaldunen biotzetan; gure antxinako siniste santua urrindu daiten gugandik. ItzAzald 6.
( s. XX)Pozik ikusi neban gure antxiñako ezagun au. AgKr 218.
Demikuko Kantua eritxon bere antxiñako lagunak esaeutsan. EchtaJos 40.
Antxiñeko aizkide ta lagun zarrak ixan balitzaz lez. KkAb I 103.
Antxiñako Crau ontan asabaen ipuiñak egi baditugu [...]. OrMi 100.
Bakarrik dakit [euzkerea] dala antxiñako / Garbijenetarikua. Enb 144.
Antziñako uso-eizkera au lilluragarria da. AnabUsauri 135.
Aintziñakoa zan denda; leendik izen ona zekarrana. TAgUzt 17.
Antziñako ametsak emen dira lortzen.SMitxAranz 33.
Orra ba, Lope arriturik gelditu bere antziñako adiskidea ustekabean Azpeitin ikustez. EtxdeAlosT 69.
Gure euskerak, aintziñakotan [sic] antziñakoena delarik noski, lozorro azkengabean iraun izan zizun bere izkuntza lantzeari dagokionez. EtxdeEG 1956 (5-6), 43.
Aintziñako ezaunak ziranez. SMZirik 21.
Bere antxiñako samiña ta itxaropen betikoa bizi zituan. GandElorri 74.
Arkaitz zulatu batetik pasatzen da antziñako kaltzada zaarra. Vill(inAndAUzta 79).
Ango maletaria ta antziñako adiskidea idoro nairik. ErkiagBatB 196.
Etxe doakabea antxiñakoa zan. Ib. 73.
Oraiñ arte bezela erakutsi dezatela Elizaren antziñako dotriña. MAtxGazt 12.
Antxiñako zaldun maittian billa. EtxbaIbilt 460.
Aintzinako sinesteen bila etnologoak. MEIG IV 92.
v. tbn. Zab Gabon 40. Ibiñ Virgil 85. Antxinako: A BGuzur 153. Bilbao IpuiB 240. Etxabu Kontu 137.
azpisarrera-23
ANTZINA-KUTSU.
Aire, aspecto primitivo. Erri auek, milagroz eta Jainkoak ala nairik, gaur arte iraun izan dute beren antziña-kutsu arrigarrian. VillJaink 20.
azpisarrera-24
ANTZINAN(antxiñan V-gip ap. Etxba Eib;aintxiñan V-gip ap. Elexp Berg). Hace tiempo; antaño, en otro tiempo. "Antxiñan jende gitxiago zanetik, gauza asko ziran errezaguak" Etxba Eib. "Aintxinan etzeuan oin beste auto" Elexp Berg. Zer eriotzak egiñ izan oi dituzten bazter oietan antziñan. MocDamu 5.
Naturala ta formala zana / antziñan nion igerri. TxB 163.
Eta zuek, antziñean bezela, gu ez gerala Catalunya, diozute. LdiIL 26.
Euskotarrak orain azitzen duten bei gorri ori antziñan emen bertako mendietan zebiltzan betizuen ondorengoa da. JMBELG 67s.
Euzko Udalak, antziñan lez, zein aintzagarri zaizkigun.EAEg 18-11-1936, 327.
Arantzazura dagon / gurutzebideak / gaur baño re antziñan / zituan nekeak. SMitxAranz 119.
Antziñan indioak egiten zutena. JAIrazBizia 62.
Aintziñan, Orbeanian eskupetagiñan eiten ei eben. SMZirik 12.
Nonbait antziñan dana bat izan eta aizeak eta ondarrak itxura orretan jarriak. AnabAprika 8.
Antxiñan, beiñ baten, Burgoña Dukateko lurretan zan [...] agintari on bat. EtxbaIbilt 475.
Nere sasoia pasa ote zan, / jaunak, ortaño antziñan?UztLEG II 88.
azpisarrera-25
ANTZINANGO.
Antiguo, referido al pasado. Nik musika taldeagaz daukadan antxiñengo barria, 1880garren urte inguruan [...] idatzitako liburuan arkitzen da.EtxabuKontu 21.
azpisarrera-26
ANTZINA HORRETAN.
"Aitzina hortan (L, BN), en ese poco tiempo" A (s.v. araitzine).
azpisarrera-27
ANTZINATIK(-nz- Lar; antxinatik V-gip; antziñetik H; aintxiñatik V-gip). Ref.: Etxba Eib (antxinatik); Elexp Berg (aintxinatik). Desde hace tiempo, desde antaño. "(Desde tiempos) antiguos" Lar. "Antxiñatik datorren oitura bat dogu ori" Etxba Eib. "Aintxiñatik dakit nik ori" Elexp Berg. Noiz andikitu, noiz jauntxotu zerate? Atzodanik noazki; orañagotik; ez txit anziñatik. LarCor 152.
Dana dala, anziñatik orañ bezala Griego ta Latiña beti estimatuenak izandu dira. CbEBO 8.
Pekatua zaarra edo egin barrija dan, antxiñati datorren edo ez. MgCO 16.
Antziñatik dakizkit onelakoen asmoak: bein baño geiagotan arkitu naiz berak arrapatzeko irriskuan. VMg 71.
Zilizioaren ildura usatua izan da txit anziñatik. AA III 615.
Etorriko zala Jaunaren itzaren gosetea, anziñatik Amos profetak esaten zuan bezala. Ib. 435.
Antxiñatik daukadaz josita biotzian [...] predikadore jakitun bati entzun neutsazan berba oneek.JJMgBasEsc 210.
Ez alean guk galdu / erriko legea, / eta antxinatik dogun / geure euskerea. ZavFab,
RIEV 1907, 93.
Jose biyak eta Bartolo / jardiñetako maisubak / antziñatikan gure artean / izan dirade deitubak. Echag 59.
Lur gozo anziñatik eskeñian etzirala sartuko. Lard 98.
Euskal-errian antziñatik oitura dan bezela. OtagEE 1887a, 243.
Antxiñatik etxekotuta daukaguz entzule onek. ABeinB 72.
( s. XX)Mañasitxu neuria: Antxiñatik begiratuten neutsun ondo, luzaroan zaukadaz neure biotzean sartuta, aspaldietan nerabillen zeugaz egoteko gogoa. AgKr 118.
Onek zaldiok antxiñarik daukadaz etxean. EchtaJos 316.
--Nik... mojatarako ustea darabilt. --Neskato! --Bai, antziñatik, oso antziñatik. AgG 283.
Txit antziñatik asko zezakean uriak lurra jo du. FrantzesB I 167.
Antxiñatik Sakramentu onen berria eman zuten Igarle edo Profetak. ArgiDL 126.
Erraldoiak antziñetik (aspaldittik) ezeban txori-abestirik entzuten-eta, [...].Altuna 47.
Gaelera ori, gure euskeraren antzez, zaar-zaarra dala, ta antziñetik batere landugabea. LdiIL 168.
[Izenak] oso antziñatik datozkigula esan gentzake. JMBELG 77.
Gauzen balio bikoitz ori antxiñatik ezauna izan bada, ze gauza barri asmau eban Marxek sozialimoari jakintza-usañeko oñarriak ipiñi nairik?EguzkGizAuz 51.
Aintxiñatik irakatsi dau Eleizeak. Ib. 31.
Aintzinatik nuan zure barrengoen berri, zuk uste izan ez arren. TAgUzt 301.
Antziñatik, orrelakorik gerta etzedin, neurri egokiak ustez artu zituzten. FLab(inMunita 6).
Ni apaizera iritxi ezin da / zu aintzinatik obispo. (In SMZirik 99).
Babes ziurra, gaiñera, antxiñatik ustekabeak atzeman itsaslarientzat. IbiñVirgil 115.
Antzinatikan gizona, arranoaren alde. ArtiMaldanB 234.
Antziñatik ezaguna izan arren. ErkiagBatB 153.
Antxiñatik datorkio Galiziari gaitz au. NEtxLBB 31.
Antziñatikan gaur egun arte / belaunetik belaunera / bertsolarien besotan dator / gure euskal-izakera. Olea 168.
Arratiako erri danetatik Urkiolara antxiñetik oitura da San Antoniogana joatea. FEtxeb 75.
Emankortasuna ukatzen zaie edo bederen soiltzen antzinatik datozen era eta moldeei. MEIG VII 44.
v. tbn. Urruz Zer 114. NEtx LBB 362. Antxinatik: Astar II IV. ForuAB 101. Etxabu Kontu 61. Onaind STeresa 127. Aintzinatik: Berron Kijote 142.
azpisarrera-28
ANTZINATIKO;
ANTZINATIKAKO.
De antaño, que viene de tiempos antiguos. Eta gaurko etnografi edo errijakintzan argitzen zaizkigun zenbait antziñatikako aztarnak ere berau adierazten digute. JMBELG 102.
Nork ez dau gure eguneton paregabeko irrada bakan ta aintziñatiko onen izena entzun?ErkiagArran 35.
Aintziñatiko, zaar edo antiguako izen ori 1502 urtean ipiñia ei da, aldare nagusi barrian beste Andra Mariaren bat egin ebenean. Ib. 195.
Antxiñetiko Testamentua / Jesukristok barriztatu. Ayesta 57.
azpisarrera-29
ANTZINATIK HONA(antxinarik o. Dv, s.v. antxin). Ez da lengoa legez / Oraingo <oraino> gizona, / Munduak jira egin dau / Aintxinarik ona. AzcCancB II 2, 76.
azpisarrera-30
ANTZINAZKO.
Antiguo, de hace mucho tiempo. Iruditegiak zati onetan agertu bear du antziñazko erregean jauregiko ingurua. IllPill 23.
Antziñazko pekatu baten oroitza. Ib. 28.
azpisarrera-31
ANTZINETAKO.
Antiguo, de antaño, de otro tiempo. Gaindu dedien festa / baratzetakoa, / berriro moldatua / degu zortzikoa, / euskaldunaren kanta / antziñetakoa. Echag 254.
Geroz Sagunto / eta Numanzia, / auntzinetako / izenak. RArtKondaira 96.
Antxiñetako erdiaserreak gogoraturik. AgKr 169.
Antxiñetako ipuñen batzuk alkarri gogoratu eragiñaz. Ib. 49.
Antziñetako paperak ikusiaz, jauregi ondarrak aztertuaz. AgEEs 1917, 169.
Beste iñork ez bezela ikasi du antziñetako gertaeren berri. Ib. 211.
Aintxiñetako bitxia ederrakaz aberastasunez betea dagoan Toledo. AlzolaAtalak 72.
azpisarrerakoSense-31.1
Antiguo, que viene, que lo es, etc., desde hace tiempo.v. ANTZINATIKAKO, ASPALDIKO. Birrindu legijez gaztelu senduak, torre andijak ta antxinetako txiak. fBIc 293.
Amando apezpikoagaz izketan egoan, antxiñetako lagun bat legez. AgAL 43.
Portunek gura dabena egingo da, ta Portun zure antxiñetako arerio okerra da barriz. Ib. 140.
Antziñetako ames gozoa gaur betetzen dezulako. AgG 341.
Au ezta gure egunetako gaitza, ez, antziñetakoa da. Ib. 60.
Gu biok emen ikusi eta / jendiak poza artzen du, / antziñetako adiskideak / alkar biogu lagundu. TxB 228.
Aintziñetako irudi maitagarria, Andra Mariaren irudi zaar miraritsua. ErkiagArran 157.
Orretxengatik daukan izena antziñetakoa.Ostolaiz 61.
azpisarrera-32
ANTZINETAN.
Hace tiempo, en otro tiempo. Aritz olakaz antxinetan egindako mai andi baten gaiñean. AgAL 100.
Epallak antxiñetan zitun ogei ta bi, / Ta or abil ondiño, negu dollor ori, / Lotsa barik botaten txingor, edur, euri?Enb 178.
Onei zan gizona antziñetan; orain don. (V-m). EZBB II 80.
azpisarrera-33
ANTZINETATIK.
Desde hace tiempo. Antxiñetatik biotzaren erdian daukazun naigabeak itxuturik ipinten zaitu. AgAL 19.
Guztiz antziñetatik dabill [Euskerea] gizonen auan. AgKr 8.
Zeu zara egiz antziñetatik / Zuzentza-zelai jatorrizkua. Enb 143.
Azpeiti ontan omenaldi bat / Keixeta aizkolari orrena, / jokua dala antziñetatik / usarioz datorrena. EusJok 139.
azpisarrera-34
ANTZINETATIKO.
Antiguo, que viene de antaño. Liburu au argitara-orduan, aintziñetatiko jaiok goizera aldatu ditue. ErkiagArran 35.