1.
(V, G, AN-larr);
arpel (V-och);
ailper (V-gip)
Ref.:
A (alper, arpel); EEs 1931, 35 y 53; Asp Leiz; Iz ArOñ ZestErret. Rodillo, apisonadora."Rodillo, piedra cilíndrica que se emplea para alisar y afirmar carreteras"A.
"Arpel (V-och), pieza tejida de ramas que, cargada de piedras, se arrastra en el campo para pisar terrones"Ib."Alperra. Zoia austeko eta goldatua ool lodixamar bat izaten da areak baño ortz motxagoakin (G-goi)"EtxbeEEs 1931, 35.
"Alperra. Arri astun eta biribilla da. Baserritarrak aratu ta nabastu ondoren gelditzen diran sokillak austeko, eta Jorrailean garia erne ta gero gari-soloko mokillak ondo birrintzeko erabilten dabe"OnaindEEs 1931, 53.
"Instrumento de labranza para deshacer los terrones del campo"Asp Leiz..
"Ailperra, para romper terrones"Iz ArOñ..
v. ALPER-HARRI, ERBIL-ALPER. Ez al dakizu zokor austeko / alperra dala onena?TxB III 56.
Lurra austeko ta zapaltzeko erabiltzen da. Arrizkoa naiz zurezkoa izan diteke alperra. GarmEskL II 122.
Aipa-bearrekoak ditugu gaiñera, nekazari azkarrei dagozkien iskilluak ere; [...] aurrenik golde-muturra [...], Eleusitar amaren gurdi nagiak, alperrak, lurra zapaltzekoak, narrak eta are astunegiak. IbiñVirgil 73.
sense-2
2.
(V-gip)
Ref.:
SM EiTec1,EiTec2; Etxba Eib. . Cierto tipo de taladro.(En desuso sg. SM EiTec2 132)."En armería, artefacto elemental de madera usado para taladrar y fresar, que debió representar ahorro de trabajo, de donde quizá la palabra. A veces parece que lo aplicaron también en sentido general refiriéndose a máquinas"Etxba Eib. .
Garmendiak mandatu egin zion Zapiain erlojugilleari metalak zulatzeko alper (talatua, taladrua) bat eskatuz. EtxdeItxas 200.
4.Gancho del fogón."Alper. Erratilloak suburuan jartzeko laratzatik esegitzen dan burnia (V-gip)"Urkia EEs 1930, 8.
sense-5
5."Limadora"Doroteo Barinaga (comunicación personal 22-7-1957).
azpisarrera-1
ALPER-HARRI(alperrarri V, G-azp-to). Ref.: A; ZestErret. Rodillo para deshacer terrones o para aplanar la tierra. Alper-arriak oinazpian geldiro zanpatu izan bai'litu bezelaxe, lotu dira garisoroak eta artasoroak!TAgUzt 132.
Berak asmatutako zurezko uso egalaria. Alper-arri baten ertzean zurezko usoa orekan ezarri, maratilari eragin, ta odi batek zekarren aize zanpatuaren eragitez egan asten zan zurezko usoa. ZaitPlat 15.
An omen zegoan bide ondoan alper-arri bat, soroan zokorra puskatzen ibillita. BasoM 44.
azpisarrerakoSense-1.1
"Alper-harriya baño astuno izan, hitz-jario etengabea duela adierazteko nahiz oso pelma dela adierazteko erabiltzen da. Hori, alper-harriya baño astuno dek"ZestErret.
azpisarrerakoSense-1.2
"Alper-harriya baño alperraua izan. Norbait oso-oso alferra dela adierazten du konparaketa honek"ZestErret.
Cf. infra.
azpisarrerakoSense-1.3
Holgazán.v. alfer. Zenbat mozkor, zatar, alper-arri eta sakel-baedun ete da mundu zabalean, iñoiz itsasorik amesetan ere ikusi ez dabenak?ErkiagArran 115 (La idea popular es que, por el origen, alper = alfer).