Harremana

    OEH - Bilaketa

    6167 emaitza mA bilaketarentzat

    Sarrera buruan (0)

    Emaitzarik ez


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    aginte.
    sense-1
    1. (Gc ap. A; Añ (V), Izt 70v, H), ainte.
    Mando, autoridad, poder. "Imperio" Añ. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional desde Lazarraga (cf. además agintean en el Cantar de Bretaña). En DFrec hay 101 ejs. de aginte.
    Orain dator fraile malmaz arro bat, / atxakiz arturika bisitea, / oñagaz dakarrela agintea. Lazarraga (B), 1182vb. Poncio Pilatosen agintearen (edo poderioaren) azpian. OA 3. Padezitu zuan Ponzio Pilatosen agintearen azpian. Iraz 4. Nok dauka konfirmazinoeko Sakramentuba emoteko agintia edo indarra? CrIc 134. Padezitu zuen Ponzio Pilatosen agintearen bean. Mg PAb 161. Ezta naturalezazko erreinu edo aginte edo eskubide ori Aita gurean eskatzen deguna. Gco I 414. Etxeko agintea eta ondasunak artu naiez. AA II 66. Erriko agintearekin edo karguarekin egon zeran bitartean. Ib. 123. Griña ta pasioak [...] ez oi dira izan berdiñak indarretan ta agintean. AA III 624. Baina euren aginte ta eskubide guztia ez da iragoten luurreko gauzetati. fB Ic III 293. Zugan aginte geiago euki ta geien azpian zauzkazan izkune gaiztoari. Añ EL2 82s. Jaungoikoaren Semeak dadukala aintea lurrean pekatuak barkatzeko. Oteiza Lc 5, 24 (Lç authoritate, He, TB bothere, Dv ahal, Brunet nausitasun, Ol, Or, Ker, IBk eskubide, Leon esku, IBe ahalmen). Esauk [...] aginte andia zeukan. Lard 41. Bere bi seme Faselo eta Herodes Jerusalengo eta Galileako agintean ipiñi zituen. Ib. 355. Aginte-naiez biotza beteta zeukan. Ib. 132. Gubernutar ta aginte-gauza guziak izkuntza ofizialean edo erresuma osokoan tratatzea. Aran SIgn 208. Zer serbitzen dizute orañ zuen esku eta aginte eta jakite andiak? Arr May 21.
    ( s. XX.) Oraiñdiño lau egun ezta Sagastak agintea itzi dabelata... Ag Kr 146. Zerbaiten agintea zutenak beintzat, berdiñ samarrak ziran, kristau otzak. Ag G 121. Orra zenbatekoa den zeruko Erregiñaren agintea eta egitea! Goñi 45. Jabetu zan indarrez Españako aginte aretzaz. TAg Uzt 173. Guda tokietako lanak erreztu, aginte bakarra aldeztu. "Contribuir a la unidad de mando". EAEg 18-10-1936, 77. Izendatu diran Udaletako Endoreak Erbarruti Buruaren eskuetan beren agintea utzi bezate. "Sus funciones gubernativas". Ib. 31-10-1936, 180. Bere agintearen ajente bat edo geiago bidali ditzala. "Uno o más agentes de su autoridad". Ib. 24-10-1936, 124 (cf. ib. 29-10-1936, 164 nere aginte eragilleren batek "un agente de mi autoridad"). Zer gerta ote liteke an, Buruxkilak agintea uztearekin? Or QA 85. Aginte guztia kendu zien gobernuak [aitonsemeei] . Mde Pr 254. Agintea bere esku baitzegon. Etxde JJ 41. Andreak agintea / badauka etxian. And AUzta 133s. Agintari ta oien aginte guztien bilduma edo mordoari, izen abstraktu batekin Boterea (Agintea) deitu izan zaio. Vill Jaink 186. Persitarrek agintea galdu zuteneko. Zait Plat 31. Gabaren agintea lurraz jabetzera zetorren. NEtx LBB 14. Orduantxe Primo de Riveraren agintea jarrita egoan. Etxabu Kontu 13. Diru ta aginteak etziotek poz aundirik emango. Ataño TxanKan 166. Ezker alderdikuak erriko aginte guztia euren esku artzia proposau eben. Gerrika 61. [Paketea] eman nion orduan Superiora zan edo agintea zeukanari. Sor Jerusalen edo orrela zan. Insausti 159. Jakintza hori ez du aginte goseak ekarri, jakin goseak baino. MIH 339. De Rijk-ek "Aux Movement" deitu duen erregelak orain baino eremu zabalagoan zuen aginte. MEIG VI 155.
    v. tbn. Echag 104. Bv AsL 71. SMitx Aranz 71. Basarri 109. Ayesta 114.
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de compuestos, con el sdo. de 'oficial').
    Bilbaoko Saleroste Aginte Etxea. "Bolsa Oficial de Comercio de Bilbao". EAEg 4-11-1936, 214.
    sense-2
    2. (Izt 96v, Dv, H (V)), agite (Añ).
    Mandamiento, orden. "Mandamiento" Añ. "Commandement" H. v. aginde, agindu, manu. Tr. En esta acepción parece desaparecer a principios del s. XX.
    --Nork onesten du Jainkoa? --Aren aginteak gordetzen dituenak. CatBurg 27. Badakite bada orrelako aginteak eskatzea ta erakartea dala goitikan bera gure fueroa austea. Lar Fueros 227. Aren Aginteak gordetzean. Cb Eg I 41. Esaitzu, Jainkoak Israeldarrai Sinaiko mendian eman zizten aginte, manu edo mandamentuak. Ub 28. Aginte salbagarriakin. Gco I 406. Berri au guri emateko utzi zizkigun jaunak bere amar Aginteak. AA I 6. Munduaren asieratik [...] etzan izan letraz ezarritako lege eta Aginterik. AA II 40. Ematen zituala Errege Jaunak txit ontzat, aginte ta zer-egin andietarako, bere eginkizunak ala aginduta, izendatzen zituan gizonak. Izt C 507. Bere legeko amar aginte santuak bat-banaka esan zituen. Lard 77. [Faraonen] aginte gogor au etzuten emagiñak egin nai izan. Ib. 64. Ura joanik kanpora aitaren agintea betetzera. Ur Gen 27, 5 (Dv manu). Jaungoikoaren Legeko amar aginteetan. A . Jauregi EE 1885b, 177. Jainkoaren legeko aurrenengo agintea. Aran SIgn 62. Jainkoaren legeko zazpigarren aginteak badakizute esaten duala "ez ostutzea". Zab Gabon 77. Albisterik onena bezela artu zuan Taikosamak eman zuan agintearen berria. Ag Serm 501. Gaztelako Santxo IV-garrenak, 1286-garren urtean emantako aginte bat. Etxeg RIEV 1908, 189. Gure aginte edo ordena au irakurriko da artzen den egunetik lenbiziko igandean. Goñi 105. Erregeren agintean zai nago, berak etortzerako prestamen guztiyak egin ditezen. Ill Pill 24. Osabaren aginteak gogotsu beteko ditut. Alz Txib 102.
    sense-3
    3. (V-m ap. A Apend; H), ainte (H (V, G)).
    Fuerza. "Force, vigueur" H.
    Ama batek ekusten duenean bere semetxoa gaixorik, adoregabe ta aginte gutxirekin. Mg CC 207. Dongaro len bizi izan diranak dagoz gaisotasun andi bateti urten dabeenak legez, argal, aginte gitxiko ta jausi errazak. Mg CO 277. Jaijo dedilla ostera ta ostera aginte ta adore barri bat guztioen biotzetan. Mg PAb 206. Biarrak geitu biar dau agintia, ta estuban indar barri batzuk artu. Ib. 205. Gitxi jan, pisu andia, makilladak ugari, larga zuten aginte edo adore gabe. VMg 62. Grazijaren bide santubai jarraituteko, luur jota, makalduta, aginte bagarik egozan Israeltarrak. fB Ic III 274. Gatxak gorputz guztia aginteti aterata, argalduta, makalduta itxi deutsalako. Ib. 273. Gatx onduan geratuten da gorputza koloria zurituta, agintia juanda, jaateko gogo bagarik. Ib. 272s. Nire gorputzak eztauko aginterik. (V-ger) "Mi cuerpo no tiene disposición". A EY III 279.
    sense-4
    4. Promesa.
    Gauza onen bat egiteko eskinia edo agintea juramentuz egiten dabenak. Itz Azald 85s. Amukoa ta liñoa eramaten dituzte urdalleko miñe zendatzeko agintea egin dutenak. Ayerb EEs 1917, 80. Promes edo aginteen bat betetzeko bitaartekoen billa etorri oi dirala esaten dute geienetan. Agintea betetzean, berriro agertu dirala usoen itxuran maiz aditu izan degu. JMB LEItz 99.
    azpisarrera-1
    AGINTE-ALDATZE.
    Aginte aldatzeak "ipso facto" egingo dira, uri-biztanleei guda deien bidez adieraziaz. "La sustitución de poderes". EAEg 18-10-1936, 77.
    azpisarrera-2
    AGINTEAN (Precedido de gen.) Bajo el mando de, bajo la autoridad de.
    [Kondeak] guztiak daduzka bere agintean. CantBret 24. Gizonik elduenak eta nagusienak bereala Tob-era joan zitzaiozkan, Masfat-en bilduta zeuden armadunen agintean jartzeko esatera. Lard 135. Burnibide Ikuslaritz Zuzendaritza, Buru Nagusi baten agintean jardungo da. EAEg 11-11-1936, 269. Euzko Jaurlaritzaren agintean dagon lurraldean. Ib. 11-12-1936, 515.
    azpisarrera-3
    AGINTE-AULKI. v. agintaulki.
    azpisarrera-4
    AGINTE-ERA. Tipo de gobierno.
    Erriak aututako Erkal aginte-eraren mendean jartzeko. "Régimen". EAEg 7-11-1936, 236.
    azpisarrera-5
    AGINTE-EREMU. Espacio administrativo.
    Espainia eta Frantzia [...] ez dira hitz soilak eta guretzat arrotzak. Bi aginte-eremuren izenak dira eta [...] bi kultur-eremurenak. MEIG VI 58.
    azpisarrera-6
    AGINTEKO (Precedido de gen.). Que está bajo el mando de.
    Ontzi ta jende bere agintekoakin egin izan zeban laguntza andia. Izt C 491. Abisai bialdu zuen Joab-en aginteko soldaduakin. Lard 203. Euzko Jaurlaritzaren aginteko lurraldean arkitzen diran mutillak. "Territorio sujeto a jurisdicción del Gobierno Vasco". EAEg 16-12-1936, 557.
    azpisarrera-7
    AGINTE-LEKU. Cargo, puesto de autoridad.
    Cobo-Cayon'tar Jon Perdinandak ardura utzi dualarik, utsik aurkitzen bai zan aginte-leku ori. EAEg 9-2-1937, 1027.
    azpisarrera-8
    AGINTE-MAKILA. Cetro, vara de la autoridad.
    Yauraga ez da Yudarengandik aldenduko, / ezta aren partetik aginte-makilla ere. Ol Gen 49, 10 (BiblE aginte-makila; Ker aginpide-makilla, Bibl buruzagi-zigor). Lurralde ontako aginte-makilla ta yauralkia nere baititut. Zait Sof 63. Etxahuniako aginte-makilla Juanesek eukiko luke. Etxde JJ 68. Eolek gaztelu goian du exerileku, ta andik agint-makilla eskun, oro arindu ta paketzen du. Onaind EG 1956 (5-6), 105 (no está claro que el primer miembro sea aginte). Aietako buru guziak onara, Aralargo mendi ontara zetozen, bere aginte-makillakin. Eston Iz 159s.
    azpisarrera-9
    AGINTE-MODU. Modo imperativo (del verbo).
    Ez zait galdera alferra iruditzen aginte moduan aigara behar genukeen ala igara galdetzea. MEIG VI 191. Ze itxura zuen laguntzaile honek aginte moduko 2. pertsonan. Ib. 192.
    azpisarrera-10
    AGINTERA (Precedido de gen.). Al poder de.
    Arrapatzeko eta presidentearen agintera entregatzeko. Oteiza Lc 20, 20 (Brunet jurisdizio eta agintera; Lç seiñorián eta botherean, He, Dv, Leon eskuetan, Ol esku ta menpera, Or eskura ta menpean, IBk agintepean, IBe esku ta mende).
    azpisarrera-11
    AGINTEZ. a) (Precedido de gen.). Por orden de.
    Ezin pensadu eben nuen agintez edo nora salbaje aek eroan al eukeen. Lazarraga 1153r. Onetarako Obispo Jaunaren agintez egiten dira lau gauza. AA I 551. Bidaldu zituan Moisesek Jaunaren agintez amabi zelatari. AA III 297. Herodes Erregearen agintez karzelan katez beterik zegoala. Ib. 494.
    b) Obligatoriamente, preceptivamente.
    --[Urrikalmeneko eginbideak] noiz zor dira agintez? --Gizon jakintsuen iritzira pisuak diran estutasunetan. CatBurg 32.
    azpisarrera-12
    AGINTE-ZIGOR. Cetro, vara de mando.
    Ixraelengandik aginte-zigorra yaikiko da. Ol Num 24, 17 (BiblE errege-makila). Zu zerala-ta ditut agint-zigorra ta Jupiter-en adiskidetza. Onaind EG 1956 (5-6), 105 (cf. supra AGINTE-MAKILA).
    azpisarrerakoSense-12.1
    Markir-tik yetxi dira nagusiak, eta Zabulon-dik aginte-zigordunak. Ol Iud 5, 14 (BiblE aginte-makila dutenak).
    azpisarrera-13
    AGINTE-MAILA.
    Gudarozte barrenean aginte-mallak egoki tajutuak izan ditezen. "La jerarquía". EAEg 2-11-1936, 197. Aitatzen diran agintari, izardun eta izardun-urrengoak aginte-mallaz igo-eraziaz. Ib. 9-2-1937, 1019.
    azpisarrera-14
    AGINTE-UZTE.
    Salatariaren aginte-uztea ontzat emanaz. "Dimisión". EAEg 3-11-1936, 203.

    aginte

    aginte
    << agintaritza 0 / 0 agintedun >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper