Harremana

    OEH - Bilaketa

    6167 emaitza mA bilaketarentzat

    Sarrera buruan (0)

    Emaitzarik ez


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    abuztu.
    tradizioa
    Tr. Abuztu y abustu son las formas mejor documentadas en la tradición meridional, donde además se encuentran, en menor proporción, las variantes aboztu (Iztueta, Lardizabal --en ambos junto a abuztu --),aguztu (Udarregi, P. Errota, Goñi (en éste junto a abuztu ), Akesolo, Gerrika 56 y Albeniz 217), agoztu (CartAnd, Xe 280, Tx B I 75, Orixe, Etxabu Kontu 28, JAzpiroz 83, TxGarm BordaB 106, FEtxeb 65, Gerrika 59), agustu (msOñ2, E.M. Azcue, Anduaga y Onaindia) y agostu (J. Elizondo y Alzola (Atalak 96)). Hay tbn., salvo errata, abuzto en un ej. de Lardizabal (126). Al Norte, aboztu es la única forma documentada desde el s. XIX: JesBih, Jauretche, Duvoisin, Arbelbide, Etchamendy y Zerbitzari. Antes de esa época, hay aboztu sólo en Haramburu, abuztu y abustu en Etcheberri de Ziburu, abostu en INav, y abustu en Pouvreau, Larreguy y Revol. En DFrec hay 100 ejs. de abuztu, 6 de abustu y uno de aboztu.
    sense-1
    1. (G, L-côte, Ae, Sal; Lcc, VP 2v, Lar, Mg Nom, Añ, Lecl); aboztu (V-gip, G, L-sar-ain, BN-lab, R; Urt III 179, Lar, Dv, H); abustu (SP); abostu (V-gip; Ht VocGr, Lecl, Arch VocGr , Chaho); aguztu (G-nav, AN-gip, Ae); agustu (V-gip, AN-olza); agozto; agoztu (G-to, AN-larr-5vill-araq-ulz, Sal, L-sar, B); agostu (V-gip, AN-ulz-olza); agosto (AN-olza); agoztia ((det.).AN-erro); aoztu (AN-larr-ulz; auz- AN-5vill); abosto Ref.: Bon; VocPir 25; Bon-Ond 136; EI 315; Iz ArOñ (agústu) Als (eakus), IzG, To, Ulz y UrrAnz (ilbeltza); Ond Bac ; Etxba Eib (abostua, agostua); Echaide Nav 62; Elexp Berg (agostu).
    Agosto. "Estío, parte del año, abuztuan" Lcc. "Estival cosa, abuztuko gauzea" Ib. "Abustua, le mois d'août" SP. "Aboztuko, qui est du mois d'août" Dv. Cf. MIH 72: "Abuztua atsegin ez zitzaigulako, aintzinako hitz galdu bat "ederturik", zegoen zegoenean ezin utzi, dagonila sortu genduen". v. agorril, dagonil. Tr. Documentado en autores septentrionales no suletinos desde Etcheberri de Ziburu; son muy escasos los ejs. del s. XX. Su empleo es algo más frec. al Sur, donde se documenta desde mediados del s. XVIII en autores guipuzcoanos y vizcaínos (cf. abuztu il ya en Lazarraga, y Ama Birjin abuztuko en Mendiburu (IArg I 329)).
    Mehakeek ere iasanen eztute ardantzerik, / Ezta ordokiek ere Abuztutan garbarik. EZ Man I 89. Abustua edo agorrilla. EZ Eliç XXIV. Aboztuak hogoi eta hameka egun ditu. Harb õ, 3r. Urteko Illen erdiak izen bana, besteak biña, ta iruna dute. [...] 8. Agorrilla, Abustua, Abostoa. Cb EBO 47. Abustuban garija salduta, edo Urrijan artua batuta. Mg CO 74. Aurten yausi yatana / abustu ostean / pagauko deutsadala / diru ederrean. Zav Fab, RIEV 1909, 37. Uztailaren erditik eta aboztuaren erditsuraino. Dv Lab 356. Agustuan azkanerantz / eguna doa indar berantz. Azc PB 288. Eun [gari] buruak egin dauz abuztuan batu. AB AmaE 317. Peregrinazio nazional au Abuztuan egiten da. Goñi 117. Abuztuaren sarrera. "Principios de agosto". Or Eus 325. Orain berrogeta lau bat urte. Agustua zan. And AUzta 88. Agozto aldian / egin zigun legor. Uzt Auspoa 22, 140. Agustua da, San Bartolome eguna. Onaind STeresa 68. Deizten du ardia ahal bezain luzaz, ekaineraino, uztaileraino, eta zenbaitek abuzturaino ere. Larre ArtzainE 34. 1959garrengo abuztuaren gauerdi batean. MEIG III 52.
    azpiadiera-1.1
    (Expresando fechas).
    Tarben egina aboztuaren hogoi eta seigarren egunean. (In Harb ã 4v). Abostubaren hamarrean. INav 163. Iruñan, Abuztuaren amabostgarrenean. Aq EE 1887b, 27. Abustuaren lenengo egunean. Cb Just 121. Helduden abustuaren 18an. Revol 149. Abustua zortzigarrena / nabo ereitia / bitarte onetan barriz / garijak jotia. DurPl 69. Andoainen Agoztubaren 5.garrenean 1883ean. CartAnd 374. Aboztuaren amarrean. Lard 546. 1554-ko abustuaren 20-an. Aran SIgn 18. Aguztuaren ogei ta / amaikagarrenian. Ud 80. Pelegrinaziyuan / Arantzazura jun, / Aguztubak zituban / amazazpi egun. PE 110. Abustuaren ogei ta bederatzian. Bv AsL 214s. Agoztuaren 10garrenean. Or SCruz 135. Aboztuaren 29an sortua. Zerb Azk 70. 1851'garreneko aguztuaren emeretzien. Akes Ipiñ 9. Abuztuaren amaika zan; arratsaldea. Lek SClar 103.
    v. tbn. FLV 2019, 468 (Zollo, 1770). FrantzesB II 128. Zab Gabon 88. Tx in Imaz Auspoa 24, 49. TxGarm BordaB 60. AZink 145. Insausti 26. Albeniz 153. Aboztu: JesBih 441. Jaur 404. Agozto: FrantzesB I 93. Agoztu: AZink 56. Aguztu: FrantzesB II 102 (1878). Goñi 68. Gerrika 101. Agustu: Onaind STeresa 85.
    sense-2
    2. + abustu (Lcc, SP, H), aboztu, agustu. Cosecha. "Cosecha de mieses, abustua" Lcc. "Cueillette, [...]; abustua biltzea, faire la cueillette, agostar, coger el pan, hacer agosto; abustu ona du, il a une bonne cueillette" SP. "Abustu biltzaillea, [...] labrador del tiempo de agosto" Ib. v. uzta.
    Sasoñera ekhartzitzu belhar eta fruituak, / Eta iguzkitzu othoi abustu konplituak. EZ Man II 110. Heldu zirela zazpi urthe podoros eta abustu handitakoak. Lg I 99. Etorriko da abustuba edo arto batzeia. CrIc 86. Frutu ugarien itxaromena euki danean, geiago sentietan da abustu eskas urria. Añ LoraS 9. Nun berba santu onek erne biar daben, eta sustraiak ezarririk agustu ona emun biar daben. msOñ2 114r. [Izan zuan] abuztu guztiz ugari bat ta [...] asi zan pensatzen zer egingo ote zuan ainbeste fruturekin. AA III 238. Kontuz ereitea gauza bearra da fruturik izango bada; baña ezta oraindik asko abustura iristeko. Ib. 443. Egin bear deguna da, [...] garia bertan ereiñik ifintea, lendabiziko aboztua artu dezaten gure izenean. Izt C 238. Emen artu zituen lur-erloetan azaroak erein eta abuztu onak izaten zituen. Lard 31 (493 aboztu onak iristen zituzten). Abuztu oneko zazpi urte, eta [...] abuztu gabeko beste zazpi urte. Ib. 53. Eta bost urte ondorengoetan etzuten abuztu onik izan. Ib. 327. Cainek berriz, bere abuztuetatik gitxi bat, eta au ere gogo gabe ematen ziolako. Ib. 6.
    sense-3
    3. Provecho.
    Zenbait alperren aboztua da / gerra eta pikardiya, / fede oneko familiaren / elemento galgarriya. (1869). KarlBB 132.
    azpisarrera-1
    ABUZTUA EGIN. Recoger la cosecha.
    Zeren denbora eder deino, [erleak] hanbat hari dire biltzen eta bere abustuaren egiten loreen gainean, non ezpaitira orhoitzen umerik egiteaz. SP Phil 490 (He 497 bere bilkhuiaren egiten).
    azpisarrera-2
    ABUZTU-HIL. "Agosto mes, abustuila" Lcc. v. ABUZTUKO HIL.
    Abuztu ilak / egun bat kunplitzakarik. Lazarraga 1202r.
    azpisarrera-3
    ABUZTUKO AMA BIRJINA; ABUZTUKO ANDREDENA MARIA; ABUZTUKO ANDRE MARIA; ABUZTUKO BIRJINA MARIA. Virgen de agosto. v. ANDRE MARIA ABUZTUKO, ANDREDENA MARIA ABUZTUKO, AMA BIRJINA ABUZTUKO.
    Zelebratua izanen baita aboztuko Andre dena Mariaren oktabako igandean. JesBih 415. Agostuko Amabirjiñ egun alderarte. Elizdo EEs 1925, 249. Besta on, Aboztuko / Birjina Maria! Etcham 101. Pentekoste ta Dagonil edo Abuztuko Andra Mari aurregunak. KIkV 78s. (KIkG 63 Abuztuko Andre Mariaren aurreko eguna)
    azpisarrera-4
    ABUZTUKO HIL. Mes de agosto.
    Aboztuko illaren erdi alderontz. Izt C 154. Aboztuko illaren bostgarren egunean. Ib. 475 (493 abuztuko illaren). Aboztuko illaren ogei ta bostean. Ib. 338. Abuztuko illaren / amairugarrena, / guretzat argitu dan / egunik txarrena. Tx (in Imaz Auspoa 24, 51 (v. tbn. 50)).
    azpisarrera-5
    ABUZTU-MADARI. Nombre de una variedad de pera.
    Zeinen ilean / izerdipean / batuten dira gariak / eta Agustu-madariak. Azc PB 288 (in Ur PoBasc 227 abustu madarijak).
    azpisarrera-6
    ABUZTU-SAGAR. "Agostu sagarra, [...] Sagar mota bat, agosturako etortzen dena" Elexp Berg.

    abuztu

    abuztu
    << abuz 0 / 0 adabaki >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper