Harremana

    OEH - Bilaketa

    6167 emaitza mA bilaketarentzat

    Sarrera buruan (0)

    Emaitzarik ez


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 abar.
    etimologikoa
    Etim. Es posible que abar venga de habe + -ar pluralizador. Ya Uhlenbeck (BaskSt 215) relacionaba ambas palabras y reconstruía *Kab-, lo cual no parece necesario. Lafon (Études 88) ha propuesto con reservas algún paralelo caucásico: avar hubí 'colonne, poteau', ergativo hobó-ca, pl. hab-ál.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Urt III 442, Lar, Aq, Mg PAbVoc, Añ, Izt 102r, VocBN , Gèze, Dv, H, VocB ) Ref.: A; EI 365; Iz ArOñ; Iz Als; Etxba Eib; Echaide Nav 250; Elexp Berg.
     Rama; (pl.) ramillas para el fuego. "Abarrak, adakiak, branches d'arbre mortes" SP. "Es el ramaje menudo, de que se hacen las bardas" Lar (s.v. barda). "Chamiza" Ib. "Rama del árbol, pendón (AN)" Aq 655. "Támaras" Lar (in Aq 1447). "Ramaje de árbol" Mg PAbVoc. "Rama cortada" Añ. "Branche propre à faire du feu" VocBN . "Branche pour fagot" Gèze. "Broussaille, bourrée" Dv. "Branchage, menu bois à brûler" H. "1.º ramaje; [...] 3.º puntas de leña" A. "Abar su, laster su (Sal)" Ib. (s.v. abarxka). "Egurrak burdixan eta abarrak narrian, ekarten zetsuezen ataira baserritarrak, lengo sukaldietarako" Etxba Eib. "Ekarri abar batzuk sua pizteko. Piñuixa bota zeben eta baso guztia abarrez beteta dauke" Elexp Berg. Cf. LexHNav I 15 (Zufía, 1539): "fajo de abarras"; cf. VocNav s.v. abarra. v. adar.
    Sua da[n] legez gauza bearra aldean dabe ifini, / ango abarrak argi dakie [por dagien?] erri guztiti (ageri). EiBer 532. Zaarrai enzun neutseen, len abeen izena emoten jakeela orain arbolen izena emoten jakeenai [...]. Abarra esaten jakola, abe-adarra berba laburraguan batuta. Mg PAb 187. Esango bazendu eztozula irago gura bide atatik, sasi, aranza eta abarrez beterik dagualako [...]. Astar II 21 (cf. infra ETA ABAR). Abar heze meta handi baten pean. Gy 108. Hastean abarra zinduen; gero phaldoa, geroago zur meharrak zerbaitetako direnak ebakitzen dituzu. Dv Lab 332. Buztanaz abarrari lotua. HU Zez 57. Ametz-ondo, abar ihartu, zukur, ezpal, baginemokon zer nahi. JE Bur 78. Mutill, abar batzuek bituitzak. Ag G 366. Euskeran ere ele beretik sortu dira abar edo adartxo asko, eta itxuraz banakuak izan arren, aidetasun aundia dute beren artian, guziak zuaitz batetik sortu bai dira. Ayerb EEs 1916, 261s. Su andija egiteko, egur lodija ixetuteko, lenengo abarrari ezarten yako sua. Kk Ab I 3. Zer ba? Sagardotegietan bezela abarra jarriko det noiz barruan nagon adierazteko? EgutTo 1-2-1921 (ap. DRA ). Abar eta egur, / Tupin eta zartain. Ox 92. Abar erdi-kimatua. Or Mi 19. Alako zugatz bakarreko tokiak egokiak dirala, il bear dutenen ezurrak abar-ostoek babestu ditzaten. Anab Usauri 123. Abar puntatxu puntan / txindorra kantari. Laux BBa 86. Gain-gaineko abarraren puntaren puntatik [...] zen erori. JE Ber 34. Sagasti solla lotan, / abar makur nâspil. "Amasijo de torvas ramas". Ldi BB 156. Erramu egunez bedeinkatutako abarrak atarian erretzen dituzte. JMB ELG 85. Martirien abarra irixteko. "Ad palman martyrii". Or MB 734. Oliondo muskerraren abarra, aur iñutzallea. Zait Sof 126. Eliz guzia lorez, abarrez eta argiz apaindua zegon ezkongai gaztien zai. Etxde AlosT 77. Zeure almen guztia erabil zenezake geigizko abarrak iñausteko. Ibiñ Virgil 89. Abar ostotsuen itzalpean. Ib. 83. Zugaitzen abar-astiñaldirik ezta entzuten. Etxde JJ 43. Abar eta egur eihar karreatzen. JEtchep 21. Uso zuria kutxara itzuli baitzaio abar ezea mokoan dularik. Onaind (in Gazt MusIx 156). Abar tzar batek begian jorik oldar ezin sinetsian. Xa Odol 328. Oraingo inausaldian baztertu diren abarrak. MIH 172 (se ref. a la ed. "mejorada" de Garoa).
    v. tbn. Gand Elorri 38. Onaind STeresa 93. Larre ArtzainE 42.
    azpiadiera-1.1
    (Como segundo miembro de comp.; forma gran cantidad de compuestos más o menos lexicalizados) Cf. HALTZ-ADAR, HARITZ-A. , EPURU-A. , EREINOTZ-A. , LER-A. , LIZAR-A. , OLIO-A. , otabar, HUNTZ-A. , ZIGUIN-A.
    azpiadiera-1.2
    Yende abarrak arri bat edo zartaillu bat, gaitz bat edo kako bat dakusan tokian, guk [...] indar bizi bat dakusagu. "Le vulgaire". Or Mi 73. Eliza-betean errezo-marmarra / Eliz-jirabiran, nekez, barra-barra / zenbait gurutzadun. Aietxen sugarra / miresten, txanda-zai, erromes-abarra. SMitx Aranz 140.
    azpiadiera-1.3
    "(V, G), residuo. Otabarrak, residuos de árgoma. Ikatz-abarrak, residuos de carbón" A.
    Burniari loturikako ikatz edo egur abarrak kentzen ziozkaten. Lh Yol 13. [Labeari] burni abarrak bi orduz geroz jaurtiki diozkagu-ta. Ib. 12.
    azpiadiera-1.4
    (Ref. a las lenguas).
    Euskara Kamitararen abar bat zela. Mde Pr 218.
    azpiadiera-1.5
    Rama, división.
    "Society for Psychical Research" (S. P. R.) izeneko bazkun bat, Amerikako bere abarrarekin batean (Am. S. P. R.). Mde Pr 317.
    sense-2
    2. (Lar, Añ, Hb, Arzdi Plant1).
    "Carrasco, carrasca", "chaparra" Lar. "Abarra, yeuse" Hb (Lh transcribe erróneamente abara). "(Quercus ilex), encina" Arzdi Plant1 273.
    sense-3
    3. "Se usa en sentido de agravante redundancia. Orrua ta abarra badarabil beintzat bedorrek . Bazan negarra ta abarra egun aretan" Etxba Eib. Cf. GEZUR ETA ABAR. v. infra ETA ABAR.
    Au ta, nok aturetako? / Ez bada: guzurra, abarra: / ilgo yonagu ollarra / bai, bai geure bakerako. Zav Fab RIEV 1907 96. Gezurrez eta abarrez beterik baitaude. Or Aitork 185.
    azpisarrera-1
    ABAR-HAXE (abarraxe Sc, Sal, R ap. A ).
    "Fajo de leña delgada y seca" A. "Doi-doia egartan tu bal, zama ta abarraxe koriek (R-uzt)" Ib. (s.v. doi). Cf. Lrq 21 refiriéndose a abarraxe: "Les mots, mal entendus, sont ádar háxe, 'faix de branchages minces', en deux mots". v. ABAR-FAXO, ABAR-ZAMA.
    azpisarrera-2
    ABAR-DARDARA.
    Temblor de las ramas.
    Barneko zugatz onetatik txorijak aidatu ziranarren, abar-dardarea ezta amattu. Laux AB 13.
    azpisarrera-3
    ABARDUN.
    Provisto de ramas.
    Kristalezko abardun sagar-ondoz estalia. Mde HaurB 9. Sartaldeko ur-jauregi irrikatuetan, beti haur, beti urre, beti elur izanen zen printzesa bat, loreen eta kristalezko abardun sagar-ondoen artean. Ib. 107.
    azpisarrera-4
    ABAR ETA ABAR.
    Etcétera. v. ETA ABAR.
    Joxeren eskola da: aur zala ikazkiñekin mendian; gero umezurtz etxean, aurra umezurtz, zirkoa, abar eta abar! Lab SuEm 195.
    azpisarrera-5
    ABAR-FAXO.
    "Abarfaxo (R), fajo de leña delgada y seca" A. v. ABAR-HAXE.
    azpisarrera-6
    ABAR-IGANDE.
    Domingo de Ramos. (Neol. creado por Arana Goiri en 1897).
    Abar-igandia. AG 1469.
    azpisarrera-7
    ABAR-IKATZ.
    "Irúi, irúixa, el carbón menudo que se hacía con ramas pequeñas" Iz ArOñ.
    azpisarrera-8
    ABAR-MEHE.
    "Abarmeia, fusta de madera para hacer tabiques (V-gip)" Garate Cont RIEV 1933, 95.
    azpisarrera-9
    ABAR-MUTUR.
    Tronco.
    Gizonak uztartu zituen idiak eta lotu gibeletik abar-mutur idor bat, herresta zezaten, lurra iraultzen ziotela, berak bere eskuz itzuli orde. SoEg Herr 22-11-1962 (ap. DRA ).
    azpisarrera-10
    ABAR-ONDO.
    "(S), souche poussant des rejetons" Lh.
    azpisarrera-11
    ABAR-PILA.
    "Montón de ramaje delgado. Etxeaurrian abarpillia egote zan basarrittan" Elexp Berg.
    azpisarrera-12
    ABARREAN.
    "Antzean, bezala... (testuinguruaren arabera) esan nahi duen postposizio moduzkoa" Elexp Berg2. "Tontó ábarrian asi giñan alkarri bultzaka, jolasian, eta azkenian burrukan akabau giñuan" Ib. "Prixaka abarrían gertau dot bazkaixa eta alamoduzkua dago" Ib. "Azentua desberdin dute goiko bi adibideek, ez dakit zergatik" Ib. Cf. LAGUNABARREAN.
    [Ordiak] emen jausten dira, an joten dabe aurreko ormea, aruntzago barriro jausten dira, jakiten [sic, ¿por jagiten?] dira nekez abarrean. Itz Berb II 62. Asi da [txerria] okerrian / kanpora biarrian, / aginka abarrian. Auspoa 95-96, 123. Mendi-gañera erten du / trote gogorrian; / andik Ordri-iturrira / amilka abarrian. Auspoa 86-87, 106.
    azpisarrera-13
    ABARRETAN.
    En busca de leña.
    Josepe abarretan / joan zan basora; / amari sortu jakon / semie altzoan. (V-ger). AEF 1922, 83.
    azpisarrera-14
    ABARREZ ABAR.
    De rama en rama.
    Gure Elederrek eseri eta / oiñetakoak askatu; / basakaturik ain arin ez da / abarrez abar goratu. Or Eus 75. Abarrez abar, suge bailitzan, / jetsi da zugaz-gerrira. Ib. 76. Zuhaitz gorenetarat jo baitzuten arin. // Handik orai musikari, / irri karkailetan hari, / abarrez abar, dena jestu tzar, / errege jaunari. Ox 130s.
    azpisarrera-15
    ABAR-SORTA.
    "Haz de ramaje. Abar-sortagiñan jarduten zeben, gero panaderixara salduta pezeta batzuk artzeko. Labesu bakoitza eitteko iru ero lau abar sorta biar izaten zien" Elexp Berg. Cf. txortabar. v. ABAR-HAXE.
    azpisarrera-16
    ABAR-ZAMA.
    "(L-côte, R), fajo de leña delgada y seca" A.
    Ogei abar zama. Zazpi abar zama. HerVal 225.
    azpisarrera-17
    EDO ABAR.
    Etcétera, u otros.
    Etxe oneri erantsitako lekuren batean --patiñean, kortan, gelan edo abar, alegia--. EAEg 16-5-1937, 1665. Legezko edo nor-beraren gogozko opor-aldian, gaixorik edo abar. Ib. 15-1-1937, 812. Dohain bat egingo zion: urrezko eraztun bat edo bitxi bat edo abar. Mde Pr 175.
    azpisarrera-18
    ETA ABAR.
    Etcétera, y otros, y demás. "Abar (V, G, AN, L), equivalente al latino 'et cetera'. Andi ta abar, grandes y demás" A. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y vizcaínos del s. XX; tbn. en algunos septentrionales como Mirande, Lafitte y Larre. En DFrec hay al menos 350 ejs. de eta abar (7 septentrionales), y 197 de etab. , etc. Cf. MEIG VIII 87: "Han izanak dira, adibidez, Bouda, Lafon, Martinet, Bottiglioni eta abar. Hemengo abarren artean, Altuna, Gorostiaga eta lerro hauen egilea ". Cf. GEZUR ETA ABAR. v. ETA ABARRERIA (s.v. abarreria ), ETA BESTE (s.v. beste ).
    Aize aldakor, edoitzu, euri, trugoi, oñastu ta abar sarri egoten zirean lekuan. Echta Jos 279. Beartsuak batez ere, ijito, pasiego, barkillero, eskale, perzgille, aulkigiñ ta abar. Ag G 326. Landu bako lurrak landu dabezanai, zugazti edo arboladoi barrijak ipiñi dabezanai eta abar sarijak emon. ForuAB 91. Burrukotzat zorro batean soineko zar ta oinetakoak eta abar sartzen genituen. A Ardi 3. Bizkaitar euzkeldunak ziran, mundakar [...], algortar eta abar. Kk Ab I 80. Euzkeraz dakigunok, / Edonoz ta nainun, / itz, idatzi eta abar... / Euzkeraz egin daigun. Enb 200. Gero bizitza guztian eraman bear dan biziera antolatu, jaunartzerako eliz-abestiak ikasi ta abar. ArgiDL 128. Ala gerrarik etzitekela egin, eta Lizarraga ta Dorrontsoro, etsaiarekin adiskideketan zebiltzala, ta abar. Or SCruz 110. Gau zuriak, ontziko bizi-modua ta abar. Anab Usauri 89. "Erantzuna", "Jadetsi-eziña" [...], "Maitale Kutuna" eta abar, maitasun aiotsak besterik ote dira? Aitzol (in Laux BBa VIII). Argelian, Tunezen, Marrokozen eta abar. Kk Ab II 107. Dantzari, bertsolari, palankalari, aurren jaia ta abar gertuarazi bear dira. Lab EEguna 87 (SuEm 204 eta abar). Oso atzean mendiak eta abar. Ezkerrean orma batean sarrerako atea. Gañerakoan zugatzak eta abar. Alz Ram 95. Orduan Markolbek, Bertoldineri kurrilluakaz jazorikuak eta abar edestu eutsazan. Otx 161. Gai-berritze ta abar, 2.500 Lko. Ldi IL 122. Bazkaltzekoan aipa ditute / au, ori, ta abar gogara. Or Eus 312. Ara biltzen ziran beren yai-egunetan otoitz-egitera, Legea irakurri ta ikastera ta abar. Ir YKBiz 76n. Batzorde eragillerako be sozialista ezagun onexek autu ebazan batzarrak: Besteiro, Saborit, Largo Caballero ta abar. Eguzk GizAuz 127. Abereen soiñ-atalak dituala (auntz-oñak, sai-erpiak, eta abar) agertzen emen da. JMB ELG 51. Oro bat, illai idi edo aarikia eskeintzea, ogia eta argizaia ill-obi gañetan jartzea eta abar, ziur-ziur indoeuropatarren kutsukoak dira. Ib. 89. Argibideak, asmo-ingiak, gidariak eta abar. EAEg 19-11-1936, 335. Mari Gaizto onek izen asko ditu: Anbotoko Señora, Aizkorriko sorgiña, Gaiztoa... ta abar. SMitx Aranz 19n. Ori ta abar esango al ditut, areago erre zaiten? Zait Sof 67. Bananak, ganau, kaiman larruk eta abar. JAIraz Bizia 15. Jakitate gutia gatik, ideologia alderdikerien gatik eta abar. Mde Pr 43. Konsegiduko dabie andik edo emendik, naiz da tranpa ta abar, euren asmua betetzia. SM Zirik 23. Amazonas-aldean ere badira beste batzuk, Tierra de Fuegon, ta abar. Vill Jaink 20s. Triatezain batek tiro bat igortzen du airean, heriotzearen seinale. Eta abar... Lf (in Casve SGrazi 14). Intxaur ta gaztain ta arrai presko, / arkume, gazta ta abar, / oek batera bildu ezkero, / zorion bikaña dakar. Lazkao-Txiki (in Uzt Noiz 65). Gure aurrian gazte ta abar / praille ain txalogarriyak, / oietxek dira gaur eguneko / Pedro Julian berriyak. Lopategi (in Uzt Noiz 51). Herrera jauna, Valbuena jauna eta abar. MEIG II 87.
    v. tbn. Lh Yol 99. Munita 6. Osk Kurl 94. Erkiag BatB 25. Etxabu Kontu 87. Ta abar: ArgiDL 128. Mok 14. Etxde JJ 172. NEtx Nola 6. Ibiñ Virgil 47. MAtx Gazt 61. Onaind STeresa 56. Larre ArtzainE 312.
    azpisarrerakoSense-18.1
    ETA ABAR ETA ABAR.
    (Reduplicación intensiva).
    Zenbat zugatz ipiñi ziran [...], zelan dagozan mendijak eta abar ta abar. (1918). ForuAB 119. Bateko buru bi daukozan txala, besteko amasei arruako andra lodia, arako txerpolari ta praka nasai barregarriak, eta abar eta abar. Kk Ab II 32. Ez etorri esaten basatiak garala, taparraboaz ibiltia merezidu dogula, kirten andiek garan lez beti egon biarko dogula buztarripian, eta abar eta abar. Ib. 110. Bein baño sarrijago itzi ixan daustalako beren estena zurrumai emendijo batzuk egitteko eta beste zer batzubetan be lagundu ixan daustalako; ta abar eta abar. Otx 97. Ara-onako ibilibearrak eta industri-olaen keiak, ekandu ta zeru-aldeak lorrindu legiezela eta abar, eta abar, sarri askotan entzundako esakunak dira. Erkiag Arran 17. Ta abar, ta abar... Vill (in Gand Elorri 16). Ollo mordo bat etxearen jiran, da abar da abar. TxGarm BordaB 9. Nirekin kartzelan egon zena, eibartarra, eta abar eta abar. MEIG IX 77.
    v. tbn. Ta abar ta abar: ArgiDL 170.
    azpisarrerakoSense-18.2
    (En pl. o con casos de decl.).
    Ekatx gogor, aize, euri ta abarregaz etorren batek. Echta Jos 266. Kandelea, oi dan lez, ezti ta abarrez melaza-melaza egindda eguan. Otx 166. Izneurtuz idaztea txaldankeri agiria dala, bertsoak beti dirala txar, beti mintzo aizun; eta abarra... Ldi IL 27. Arpide, yaialdi ta abarra, 9.725 Lko. Ib. 122. Gaztelerak, ingelerak, prantzerak eta abarrek. Ib. 138. Erbeste-arteko saldu-erosketa ta abarretarako. Ib. 138. Burnibidearenak diran diruari, gauzei eta abarrei buruzko garbitasuna. EAEg 9-2-1937, 1026. Esnepoto, kaiku eta abarrak lurrean uzkizgora. Erkiag Arran 56. Herriaren alde laneginaz beren burua ezagutarazi duten antzelari, idazle, jakintsu eta abarrak, eta hizkuntza ikasi dutenak. Mde Pr 262. Aien arreta bere gain artu nai duen edonori uzteak, eta abarrek. Zait Plat 83. Bere diruak erriko beartsuen alde laga zituan: ospitala. alargun, neskatill eta abarrentzat. Etxabu Kontu 94. Urte mordoska bat pasa diagu or obretan da abarrean. BasoM 157. Arria baño gogorrago lo, txakurrak erabillen eskandalu guztiak eta abargaitik. Gerrika 176. Gure ibaietako aingira, eskalu, amorrai eta abarrak. Insausti 237. Horien senidetzako diren haranaren, haranean, haraneko eta abarrek haran-a dute oinarri. MEIG VII 120. Ikastola, erlijio, herria, politika eta abarretan. (In MEIG IX 59).
    azpiadiera-2.1
    Egiok eta bestelako abarrak mutil ark bere baitan zeuzkan. Zait Plat 70. Iraolaren ipui, izkirimiri eta nolanahiko abarrak. MEIG III 82.
    azpisarrerakoSense-18.3
    (Precediendo a un sintagma nominal).
    Areto, gintza gai, eres-tresna eta abar guziak. EAEg 18-12-1936, 579. Eralguntza, eraman-ekartze, eta abar lanengatik. Ib. 5-2-1937, 986.

    abar

    abar
    << abao 0 / 0 abarka >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper