OEH - Bilaketa

6170 emaitza mA bilaketarentzat

Sarrera buruan (0)

Emaitzarik ez


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
abagune.
tradizioa
Tr. Documentado en textos guipuzcoanos, vizcaínos y en Mirande. Moguel y Añibarro son los primeros en utilizarlo; no vuelve a documentarse hasta finales del s. XIX. La forma más empleada es abagune; hay además abegune en Añibarro, abagadune en Moguel (junto a abagune ) y Ezale (junto a abagune y abagadaune ), abagaduna en Otxolua y abadune en un texto de D. Aguirre de EEs (abagune en AL y G ). En DFrec hay 3 ejs. de abagadune y 4 de abagune.
etimologikoa
Etim. Préstamo con -ada (¿quizá rom. vegada con prep.?) + -une como final.
sense-1
1. (V; H (V, G)), abadune (V-m), abagadaune (V; Mg PAbVoc), abagadune (V-ger-ple), abagaduna , abegune (V-ger; Izt 84v, H), abaune (V). Ref.: A (abadune, abaune, abegune).
(Buena) ocasión. "Abagadaunia, intervalo cómodo para algo, como cuando escampa para caminar" Mg PAbVoc. "Occasion, commodité, temps propice" H. "Intervalo, coyuntura, ocasión propicia. Pozik zagoze, umeak nok ziri eztaukazuen abagadunean? (V-ger) [...]. Estualditik urteeran gizonak esan lei: 'abagunean nago' (V-arr), al salir del trance, el hombre puede decir 'estoy en tranquilidad'" A (que da abagune tbn. como G, pero su fuente parece ser el ej. de Mg CC que cita).

Noiz egongo da Jesus grazia geiago egiteko abagune edo era obeagoan! Mg CC 239s. Abagadune txito erazkua da illunzeti ta apal orduraño sutondoko inguruban berba egiteko, iñori ezetan ikutu baga. Mg PAb 153. Zeure bizitza gaistoa onduteko Yaunak opa deutsun abegune eder au. Añ EL2 29. Emongo deustazula ostera bere, abegunea, gura izatea, ta laguntasuna konfesetako. Ib. 168s.
Abagun-eretia, irabaz aldia. "Cuando pasan rábanos, comprarlos". Ayerb EEs 1916, 144. Edozeñ ordu ta abadunetan. Ag EEs 1917, 170. Baiña mutillak neskari esan / ele bi ondora nai du: / abagunea billa ta billa, / iñondik ezin arkitu. Or Eus 85. Goikoa, zoria ta abagunea lagun izan ezpanitu (Quijote IX). Ldi RIEV 1929, 208. Eman izaten dio [...] ega-alditxo baten abagunea. Ldi IL 41. Eragille bizkorra aiz, adiskide on, ta abagunearen sena dek argi. Ib. 38. Ikasteko eztute izan, egia, abagunerik. Ib. 53. Gure arlorako ere, abagune eroso ta egokia. K.J. Azurza Y 1934, 51. Aldiaren joan-etorriak Bitarteko Jaurlaritzari gaurkoan abagune bat eskeñiak izaki. "Presenta [...] la posibilidad". EAEg 18-11-1936, 325. Berekin jolas egiteko abagune billa aritzen zen. Etxde JJ 228. Zelan, bada, abagune ori alperrik galdu? Erkiag Arran 89. An zebillen Poli, kaiean, berandu, abagunearen zai bere egitekoa egiteko. Anab Poli 23s. Gehienetan, zaletuarena egiten dute abaguneari dagokiolako, Britaindar eta Austriar miliondunak atzipetzeko. Mde Pr 106. Abaguneari isiltasuna zegokion. Mde HaurB 96. Aldakorra, oraingoa, balizkakoa ta badaezpadakoa, iakintzarekiko bide ta abagune daiteke bakarrik. Zait Plat 36. Laster jarri yakon aurrean opa eban abagunea. Onaind STeresa 29. v. tbn. SMitx Aranz 98.
(Empleado en expresiones del tipo abagunea sortu, aurkeztu...)
Abagunea aurkezten danean ebasten du lapurrak. Zink Crit 42. Eta olako abagadunarik eztala egunaro agertuten oldoztu egixu! Otx 78. Erazko abagadunea etorri eikijon artian. Ib. 36. Eta abagunea egokitu zaidan-ezkero, geixeago esan dezadan, geren buruok edertuz. Ldi IL105. Lenengo gaban abagunerik sortzen ezpazitzaion. Etxde JJ 151. Abagunea etorri zenean. Mde HaurB 34.
"Agrado o recibida, el buen rostro, abegia, por abeguna, abegunea" Izt 7v.
sense-2
2. + abagadune, abagadaune (Izt 64v). Intervalo de tiempo. "Interregno se puede llamar abagadunia " Mg PAbVoc. . "Interregno" Izt 64v.
--Bakar bakarrik eguerdiko txilin-otsetik gaberdikora egongo nok ni ire mendean. --Naikoa dot nik abagadune ori, adiskidea. A Ezale 1897, 5a. --Zer da abagunea? --Egikari biren arteko unea. Astia noberena da, abagunea gauzena: biak dira zerbait egiteko uneak. --Beste izenik eztauko abaguneak? --Abagadunea ta abagadaunea. Ib. 272b. Abagune (tiempo) andian egon naz gogartuten. Ag AL 100n. Malentxoren sarrerako abagune ta jazoera guztiak begien aurrean dauzkat. Ag G 336. Bai, abagune artan [...] ezin zuten gorde beren poz ta arrokeritxoa. Ib. 257.
abagune
<< abagadaldi 0 / 0 abaildu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper