1.
(V, G, AN-larr),
arpel (V-och),
ailper (V-gip)
Ref.:
A (alper, arpel); EEs 1931, 35 y 53; Asp Leiz; Iz ArOñ ZestErret
.
Rodillo, apisonadora.
"Rodillo, piedra cilíndrica que se emplea para alisar y afirmar carreteras"
A.
"
Arpel (V-och), pieza tejida de ramas que, cargada de piedras, se arrastra en el campo para pisar terrones"
Ib.
"
Alperra. Zoia austeko eta goldatua ool lodixamar bat izaten da areak baño ortz motxagoakin (G-goi)"
Etxbe EEs
1931, 35.
"
Alperra. Arri astun eta biribilla da. Baserritarrak aratu ta nabastu ondoren gelditzen diran sokillak austeko, eta Jorrailean garia erne ta gero gari-soloko mokillak ondo birrintzeko erabilten dabe"
Onaind EEs
1931, 53.
"Instrumento de labranza para deshacer los terrones del campo"
Asp Leiz.
.
"
Ailperra, para romper terrones"
Iz ArOñ.
.
v. ALPER-HARRI, ERBIL-ALPER.
Ez al dakizu zokor austeko / alperra dala onena?
Tx B III 56.
Lurra austeko ta zapaltzeko erabiltzen da. Arrizkoa naiz zurezkoa izan diteke alperra.
Garm EskL II 122.
Aipa-bearrekoak ditugu gaiñera, nekazari azkarrei dagozkien iskilluak ere; [...] aurrenik golde-muturra [...], Eleusitar amaren gurdi nagiak, alperrak, lurra zapaltzekoak, narrak eta are astunegiak.
Ibiñ
Virgil
73.
2.
(V-gip)
Ref.:
SM EiTec1,
EiTec2
; Etxba Eib.
.
Cierto tipo de taladro.
(En desuso sg. SM EiTec2 132).
"En armería, artefacto elemental de madera usado para taladrar y fresar, que debió representar ahorro de trabajo, de donde quizá la palabra. A veces parece que lo aplicaron también en sentido general refiriéndose a máquinas"
Etxba Eib.
.
Garmendiak mandatu egin zion Zapiain erlojugilleari metalak zulatzeko alper (talatua, taladrua) bat eskatuz.
Etxde Itxas 200.
3.
(V-gip ap. Iz
ArOñ
),
ailper (V-gip ap. Iz
ArOñ
).
Trillo.
4.
Gancho del fogón.
"
Alper. Erratilloak suburuan jartzeko laratzatik esegitzen dan burnia (V-gip)"
Urkia EEs 1930, 8.
5.
"Limadora"
Doroteo Barinaga (comunicación personal 22-7-1957).
ALPER-HARRI
(alperrarri V, G-azp-to). Ref.: A; ZestErret. Rodillo para deshacer terrones o para aplanar la tierra.
Alper-arriak oinazpian geldiro zanpatu izan bai'litu bezelaxe, lotu dira garisoroak eta artasoroak!
TAg Uzt 132.
Berak asmatutako zurezko uso egalaria. Alper-arri baten ertzean zurezko usoa orekan ezarri, maratilari eragin, ta odi batek zekarren aize zanpatuaren eragitez egan asten zan zurezko usoa.
Zait Plat 15.
An omen zegoan bide ondoan alper-arri bat, soroan zokorra puskatzen ibillita.
BasoM 44.
"
Alper-harriya baño astuno izan, hitz-jario etengabea duela adierazteko nahiz oso pelma dela adierazteko erabiltzen da. Hori, alper-harriya baño astuno dek
"
ZestErret.
"
Alper-harriya baño alperraua izan. Norbait oso-oso alferra dela adierazten du konparaketa honek"
ZestErret
.
Cf. infra.
Holgazán.
v. alfer.
Zenbat mozkor, zatar, alper-arri eta sakel-baedun ete da mundu zabalean, iñoiz itsasorik amesetan ere ikusi ez dabenak?
Erkiag Arran 115 (La idea popular es que, por el origen, alper = alfer
).