1.
(
SP,
VocBN
;
-du;
Lcc),
paltatu .
(Aux. trans.).
Fallar, no cumplir; faltar (a una obligación, etc.).
"Faillir"
SP.
"Manquer à un engagement, à quelque chose"
VocBN
.
"
Hitza faltatu du, il a manqué à sa parole"
H.
Tr. Documentado desde el s. XVI, su uso disminuye durante el s. XIX, y es escaso en el XX. En cuanto al complemento, aparece con dativo (con el sdo. de 'fallar a alguien') en textos alto-navarros antiguos, Axular, Lizarraga de Elcano, fray Bartolome y
EusJok , así como (con el de 'faltar a una obligación, etc.') en Capanaga, Ochoa de Arin, Guerrico, Jauretche, Iturriaga, Legaz y D. Agirre. En caso absoluto aparece en Chourio y Baratciart. Con inesivo ('faltar en algo, en un punto, etc.') lo hallamos en Leiçarraga, Beriain, Etcheberri de Ziburu (
Man I 87), Axular, Cardaberaz, Moguel, Guerrico, fray Bartolome,
CatB (46),
CatLlo, Xenpelar y Txirrita, y con alativo en
CatB. Con sust. vbal., hallamos
-t(z)era en
CartEsp y en Etcheberri de Ziburu (cf. además
infra, con el sdo. de 'no acudir'), con
-t(z)ea en Haraneder, Mercy y Goyhetche, y con
-t(z)etik en Haraneder. En
DFrec hay 6 ejs. de
faltatu y 5 de
paltatu .
Zuzaz berze emazterik ez egiteko eta ez zuri bizi naizen artean faltatzeko.
PromBeor
20.
Nik prometatzen derauzut ez sekula zuri faltatzeko eta zuzaz berze emazterik ez egiteko.
(Arizcuren, 1536).
FLV
1992, 59.
Lege guzia begiraturen baitu, eta punktu batetan faltaturen.
"Faillir en un point"
.
Lç Iac 2, 10 (He, Ol, Ker e IBe (h)au(t)si, Dv dainatu, IBk hutsegin
).
Paketa konpli dadinean behar den bezala, orduan eztut faltatuko abisatzera.
CartEsp
466.
--Orroit zaite Simoni erraitera [...]. --Eztut faltatuko.
Volt 208.
Egiten baitute Iaungoikoaren borondatea kunplitukiro deusetan faltatu bage.
Ber Doc 130v.
Bortxa gaiten egitera geure eginbidea, / Eztuzula faltatuko egitera zeurea.
EZ Man I 21.
Haren kontra zeren dudan faltatu.
EZ Man II 74.
Guztiarekien noizbait / Hek [zeru eta lehorrak] dute faltaturen.
EZ
Eliç
338.
Faltadu ezin lei berba errealak.
EgiaK 89.
Zertan faltatu othe dut?
Ax 446 (V 291).
Bere ahala egiten duenari ezpaitio faltatzen [Iainkoak]
.
Ib. 145 (V 95).
Faltadu ze dagiela zor dabeen dezenziari.
Cap (ed. 1893) 50.
Itzari faltatuaz.
OA 161.
Denbora berean bere buruari eta niri hitza faltatzen daroku.
Ch III 45, 4.
Munduko atsegiñetan ta atsekabeetan falta eztezadan, ez aietan goregi, ez oietan beeregi egin nadin.
Lar STomas 1.
Erregela hauk segitzea faltatzen badugu.
He Gudu 48.
Khoroara goatetik ez behiñere faltatzea.
Ib. 30.
Fedean faltatu ta gaizki ill.
Cb Eg III 321.
Zure itzean Zuk faltatu.
Ib. II 55.
Elexa onek irakasten deuskun guztia da ziertua eta faltau ezin leiana?
Oe 74.
Eztüiela faltatüko egün oroz [...] marka berhezi zonbaiten emaitia.
Mercy 28.
Hau behin faltatzea sekulako faltatzea da.
Brtc 138.
Fedean faltatzen zuenak.
Mg CC 155.
Fedean faltatzea edo utsegitea.
Gco I 443.
Eman zaien hitzari faltatzea.
Gco II 33.
Barinbáda bát berére oroidaieník faltatudióla [Maria Santisimak] bearrorduan.
LE Ong 114r.
Leenago Zerubak ta luurrak faltauko dabee berba oneek baño.
JJMg BasEsc 16.
Au karidadian paltau bagarik egin legi.
fB Ic I 104.
Bistiak paltau dagidala.
fB Ic II 163.
Noiz faltatzen du amoriora?
CatB 44.
Eta onetan faltau bagarik goxian ezer artu lei?
CatLlo 50.
Gu gure eginbidei faltatzera erakhartzeko.
Jaur 194.
Nola kontratuari / bait-zion faltatu.
It Fab 210.
Ez zuen faltatu errana egitea.
Gy 99.
Minutu batian ere paltatu gabe.
Bil 156.
Nola ez dugu faltatuko [...] premiari?
Legaz 49.
Firme gabiltzan faltatu gabe / fede santuko itzian.
Xe 382.
Agindu oni faltatu zion Jonatasek, gauza uts batean.
Ag Serm 280.
Gero kontrariyuak / faltatu digute.
EusJok II 27.
Buru guztiya nastua dauka, / faltatutzen du euskeran.
Tx (
in
Imaz Auspoa
24, 151
).
Faltatu gabe guarda dezagun / fede santuko legia.
Yanzi 60.
Apustuak egin litezke iñori paltatu gabe.
BBarand 184.
v. tbn. Harb 162. Egiat 206. CatUlz 31. EusJok 140. Auspoa 39, 68.
(Con aux. intrans.).
Zeren iskiribu sainduak dioena ezin falta baititeke.
ES 196.
Jangoikoaren itza falta daiteke?
El 28.
(G-azp, AN-gip-5vill)
Ref.:
Elexp Berg;
Gte Erd 121, 139
.
Faltar, ofender.
"
Ongi itz egin, iñori ere faltatu gabe (G-azp, AN-gip-5vill)"
Gte Erd 121.
Erregeri, dakidala, nik eztizit faltatu.
E 237.
Nik zugana, dakidala, faltatu eztut bizian.
Ib. 163.
Zure alderakotzat faltatu dudala.
Ax 205 (V 138).
Errespetoari eta obedienziari agitz faltatuko likio.
Gco II 14.
Nik ez diyot faltatuko, baña zulatzen banau...
Iraola 21.
Eztizut faltatu, / ain gutxi markatu.
Imaz Auspoa
24, 144.
Artadi jauna, faltatzen al gare [= 'gaude']?
SM Zirik 117.
Ez gizonari paltatu.
Uzt Sas 233.
Baldin ezertan paltatu badet, / barkatu akiak, Basarri!
Ib. 175.
(Con aux. intrans. bipersonal).
Fallarle (a alguien).
Faltaduko jatzulako / zenzuna goganbear nax.
Lazarraga A9, 1175r.
Hatsa faltatzen bazaio.
EZ Man II 156.
Tormentetan etzitzaien / animorik faltatu.
EZ Noel 119.
Fidantzia hura faltatu zeikanean [Iondone Petriri] , faltatu zeikan itsasoari ere.
Ax 132 (V 87).
Bista faltatzen zaioela.
ES 142.
Adixkidiari bere phenetan batetan ere faltatzen etzaiona.
Mst III 45, 2 (SP bethi leial eta finko
).
Zure konsolazionia faltatzen bazait.
"Desuerit"
.
Ib. 16,3 (tbn. SP y Ch; Ol peitu ba-zait
).
Geienetan faltatzen / zaio osasuna.
It Fab 165.
Zergatik animako izate moduak faltatu zaizkan.
Sor AKaik 130.
Etzitzaion faltatu Jaungoikoaren laguntasuna.
Ag Serm 144.
Ezagutza faltatzen ari.
Xa EzinB 28.
Faltar, no acudir.
Egun guziaz meza enzutera eztute faltatu behar.
Harb 435.
Obligatia [...] Ofiziuetara asestitzera, eta arrazoin lejitimo dienak faltatzeko, [...] othoitze egitera.
CatLan 102.
Tanbolin dantzara al izan ezkero inos paltau ez dabeenak.
fB Olg 203.
Gutaz bezenbatean, ez dugu faltatzen. Toki berean lehengo guzien gainera, fotografia berri bat hartzen dute gure begiek.
JE Ber 11.
(V-gip, AN-mer; SP, Urt I 61, Lar, Añ, Lecl, Gèze, Hb, Dv, H),
paltatu (Lar)
Ref.:
Bon-Ond 158;
Etxba Eib
.
(Aux. intrans.).
Faltar.
"
Faltatu zenean ogia, le pain ayant manqué"
SP.
"(No faltó alma) viviente, iñor ere [...] faltatu etzan
"
Lar, Añ.
Algunos usos de faltatu y faltatze incluidos aquí, podrían corresponder al esquema de falta izan (q. v.). v. FALTA IZAN.
Arartekoak faltaturen, kontra iuie handia.
E 35.
Egunari iguzkia, gau beltzari ilhuna / lehen faltaturen dira ezi hura gugana.
Ib. 95.
Faltatu zenean mahatsarnoa.
Lç Io 2, 3 (tbn. TB, IBe; He y Dv eskastu, Ol, IBk a(h)itu, Ker uts egin
).
Enetzat faltadu zan kontentua.
Lazarraga B20, 1193r.
Sekula ergelkeria faltatu ez zaik.
(Esáin, 1599).
ReinEusk2
144.
Deuserere faltatu bage.
Ber Doc 127r.
Iainkoaren miserikordia etzaika faltatzen.
Harb 322.
Okasiñoa faltaduagati.
Cap 107.
Doloreak eta atsekabeak etzaizkit faltatu.
SP Imit III 18, 1.
Gusten konplitzeko / faltatuko zaio bera [denbora]
.
Arg DevB 100.
Ezen parada etzaitzu behin-ere faltatuko zerbaiten egiteko.
ES 195.
Predikaria faltatzearekin akhabo da haren ofizioa.
Ib. 151.
Egin zeitezela amarren primiziak faltatu gabe agoz bat.
SermAN 5r.
Faltetan bada [...] meditazinoau.
Urqz 20.
Gauza bat San Agustiñen argiari faltatu zitzaiona.
Lar SAgust 6.
Zeiñaren laguntza ez baitzaie behiñere faltatzen.
He Gudu 55.
Bada au faltatu ezkero / Ez da arkitzen gero / Baizik naigabeko tristura.
A.
Ez zaitzula faltatuko laguntza eta behar duzun fagorea.
Brtc 184.
Ordian ene egin ahala / faltaturen etzaizie.
AstLas 36.
Suplitunáies faltatudéna léngo denbóran.
LE Ong 19v.
Faltatu zan ezkero / Fernando kortian.
FrantzesB I 138.
Adiskide ona paltau jakolako.
fB Ic I 60.
Erran diren borz gauzaetarik bat faltatzeaz.
CatB 68.
Urthe arthean kontseiluak berak izenda ditzake faltatzera heldu litazken bertze kargudunak.
JesBih 415.
Deusik etzitzaiotela faltatuko.
Jaur 134.
Beñere ez zitzaion / faltatzen zauria.
It Fab 154.
Zer! bethi faltatuko zait / Oste ergel huntarik zenbait!
Gy 253.
Ez zaizu faltatuko / nork adoratua.
Bil 100.
Iñon faltatzen bada / albaka-adarrikan.
Xe 174.
Ez zitzaiola argirik paltatzen.
Zab Gabon 99.
Ollorik iñun faltatzen bada.
Urruz Zer 62.
Ez zauku deus faltatuko.
SMitx Aranz 191 (en labortano).
Nekez paltatzen zaio lanik.
Etxde JJ 225.
Gutxi faltatu zitzaion oholen gainean erorteko.
Osk Kurl 178.
Banan banan zuur zenbatuak, bada ezpadan batedobat faltau ez daiten.
Erkiag BatB 193.
Lo egiteko ogerik be ez jakon faltau.
Alzola Atalak 87.
Ez zitzaien izketarako gairik faltatu bidean.
Berron Kijote 162.
Ez zan, egun da gau, ardorik paltatzen.
BAyerbe 30.
Bestetan alan bere / ez kezka faltatu.
Ayesta 30.
v. tbn. MRos 10.2r. Sor AuOst 72. Ag Serm 270. EusJok II 104. Arrantz 155. Tx B II 64. SM Zirik 37. Insausti 288. Albeniz 67. Paltatu: FrantzesB II 70. Urruz Zer 68. MAtx Gazt 33. Paltau: Etxabu Kontu 225.