1.
(G, AN-5vill, Sal ap. A
; Dv, ZamVoc),
total. Tartamudo; torpe (en el hablar)."(Bil), qui balbutie, bègue"Dv.
"Tartamudo. Ori totela izan ezpalitz ezkinuen gaur ikusiko itzai (G): si ese no hubiera sido tartamudo..."A.
Ankokerrak eta besomotxak, gorrak eta zauriz beteak, totelak eta zanpatuak. Ag G 177. [Izkuntza] biak ongi ikasi ta [...]. Gu aiek baño tentel eta totelagoak ote gera? Eguzk Eusk 1928, 28. Gauzak nik dakit garbi esaten / ez naizelako totela. MendaroTx 172. Totel geldi nintzan. "Me quedé balbuciendo". Gazt MusIx 225. Sudurra gorri gorria, / balantzak[a] ta total izketan, / iñork ezin ikusia. J. Zubimendi Bertsol 1931, 22. [Barojak] euskaldun totel izanik, biziro higuin zuen gazteleraz "casticismo" delakoa. MIH 273. Edozein gizaki, izan ere, gauza da, nahiz gorreriaz joa egon edo totel xamarra izan, bere ohiko hizkeran diren bereizkuntza bereizgarriak ezagutzeko. MEIG VI 131. En DFrec hay 2 ejs.
azpiadiera-1.1
Adieraz ditzake, bada, asmakizun argiak eta kirtenkeria itzelak, gogoeta zoragarriak eta totel-esaldi baldanak.MIH 213.
sense-2
2.(Palabra)balbuciente, (expresión...) vacilante; (lengua...) torpe. Zankoak andi, burua nagi, mingaña totel. AgG 374.
Ardotegian dago / egunik geiena [...] hitz totelakin dio: / bete amargarrena!JanEd II 111.
Ezpain totelez ta erderaz erri oni itz egingo zaio. OlIs 28, 11.
Mintzo totelez. OrAitork 19.
Eztezu tartamutu ta itz totel askorik egin. NEtxNola 29 (v. tbn. LBB 55).
Zerbait esan naian itz totel batzuk ezpaiñetaratu zitzaizkion. EtxdeJJ 235.
Iltzear nadukate / bar-bar totel orrekin!"Un no se qué que quedan balbuciendo"
.Or( inGaztMusIx 198
). Baiña areago zauritu besterik ez dagite [...] beuren izketa totelez. Onaind( inGaztMusIx 154
).
azpisarrera-1
HITZ-TOTEL (G-goi-to-bet).
Ref.: A; Iz To (iztotela). Tartamudo.
azpisarrera-2
TOTELIK.
Balbuceando. Ez olakorik esan, erantzun zuen totelik. 'Balbutiant'
.OrMi 25.