(H; axa SP, H),
hax (Dv),
atxa (Lar, H).
Eje.
"Essieu de roue, eje, axis"
SP.
"Eje"
Lar.
"Essieu"
Dv.
"
Orga-haxa, erroda, arroda haxa, essieu de charrette, de roue"
H.
Cf. Itza (ed. de A. Rodríguez Herrero, Bilbao 1967), 69: "Formidables y pesadas vigas para estrujarla [la manzana], llamadas vulgarmente dolara-aichac". v. 1 ardatz
(2).
Bustiñ-basa ondikozkoa, / Zoiñak bai dauka karroa, / Haxeraiño zikindua.
Gy 133.
Oin bakhotxak bazituen lau arroda eta kobrezko haxak.
Dv 3 Reg 7, 30 (Ol ardatz
).
Lurra lohitu da eta nun nahi orgak axaradino sarthuak ditugu.
Prop 1885, 55.
Erakusten darotet haxa osoki makhurtua eta hautsi-hurrana.
Prop 1893, 36.
Ikusiko zinduen errota bat gaitza, haxaz bi ernai xuten gainean, errota bat gogorki zabala, bere bi mazeletako zirien artean huts bat baitzaukan. Haxari zatxikola bazuen zur makila bat.
JE Bur 60.
Gure mundu hunek baladuka orgetakoen iduriko haxa bat [...] ipharreko buruak jo lezakeela eta sista edozoin orduz Norteko-izarra
.
Darric RIEV
1912, 224.
Errotak haxetaraino sartuak zituelakotz, nihork etzuen kanoia higitu astelehenean.
Zerb Azk 103.
Nahi duka salboin-puska bat haxarentzat?
Larz GH
1959, 90.
HAXA-BURU.
Pezón, extremo del eje.
Orgek ez zuten aphaindurarik, [...]. Garbi ziren, tintatuak kolore sanoz [...] errudetako arraio, haxa-buruak eta zatiak, gudron beltzez.
Larz GH
1959, 87.
HAXEAN
(Estar, poner, etc.) a punto; en orden. "Mettre au point, haxean ezarri" T-L.
Lehen-bai-lehen gauzak haxean eman behar zituen, ala herria utzi.
Lf Murtuts 6.
Kondizione horien haxean ezartzeko Frantziak behar du norbaitekin mintzatu.
Herr 1-10-1959 (ap. DRA
).
Alde batetik presenta jakintsun xaharren teoriak eta ezar hek haxean.
Herr 16-2-1961 (ap. DRA
).
Hortakotz, hi baitan kondatzen diat, gauzen haxean ezartzeko eta lan ona egiten badautak, ez hut ahantziko ene irabazietan!
Larz Iru 142.
Gure komediantek, arras haxean ezarriak dituzte "Berterretche" komedia jostagarriaren itzulika guziak.
Herr 19-1-1965 (ap. DRA
).
Bi predikari misionestek nahi ukan ginuen gelaria mintzatu, gauzak haxean izan ziten gure artean hastetik.
Larre ArtzainE 275.
Munduak dauzkan jaun aiphatuenetarik aiphatuenak hor ukan ditugu Parisen, elgarretaratuak, denen gogo-indarrak uztartu beharrez, haxe berean ezarri nahiz.SoEg Herr 26-12-1957 (ap. DRA).
(Tras gen.).
(Estar, etc.)en consonancia con.
Kaseta batek behar du egon beste kaseten eta bere mendearen haxean eta mailan.
Larre ArtzainE 184.
HAXETIK ATERA.
Erakusten omen dauku filma horrek nola den haxetik atheraria [sic] eta desgantzolatua gure oraiko gazteria.
Herr 25-11-1958 (ap. DRA
).