1.
(L, BN-ciz, S ap. A
; SP, Lar, VocBN, Hb, Dv, H)
Desgranar; trillar. "Bihitzea, égrener. Eskuez bihitzea" SP. "Trillar" Lar. "Dégrainer, détacher les grains des épis qui les retiennent, décosser les pois, les fèves, etc." VocBN. "Bihi zazue arthoa, égrenez le maïs [...]. Badugu artho hainitz bihitzeko, nous avons beaucoup de maïs à égrener. Artho horren bihitzeko behar da oren bat [...]. Ez gaude horren bihitzekotan oren batez, nous ne sommes pas capables de l'égrener dans une heure. Oren batez bihitzekotan izanen duzu hamar luis, vous avez dix écus à condition de l'égrener dans une heure" Dv. "Arthoa, ilharra, gaztaina bihitzea, égrener le maïs, le haricot, la châtaigne, etc" H. v. aletu,bihikatu. Eta buruka idokiten ari baitziraden haren diszipuluak, eta iaten eskuez bihiturik. LçLc 6, 1 (IBk aletu).
Eztraukak ahoa lothuren idi bihitzen ari denari. Lç1 Cor 9, 9 (Dv bihitzen; TB bihia lehertzen, Bibl ogi jotzen
).
Ezen speranzatan behar du laboratzen duenak, laboratu: eta bihitzen duenak partizipant izateko speranzatan. Ib. 9,10.
Eskuz bihiturik. HeLc 6, 1.
Eta, su harekin, ogi guziak bihitu ziren, lastoa alde baterat eman, arlantza eta ahotza bertzerat, eta ogia bertze baterat. BarbLeg 60.
Abere pare batek edo biek, buztarturik, beren harat-hunat ibiliaz zangopean bihitzen dituzte gero. JEBer 18.
Garia bihitzen dutela larrainean. Ib. 30.
sense-2
2.
(Hb, Dv, H, A). "Se former en grain [...]. Lorea ez da oraino bihitzen, la fleur ne se forme pas encore en grain"Dv.
"Produire grains, épis (L, BN, S)"H.
"Formarse el grano en los cereales"A.
v. bihiztatu, aletu(2). Handikeria lilitzen bad'ere ezta bihitzen. "La vanité, encore qu'elle fleurisse, elle ne graine pas"
.OPr 619 (tbn., con alguna var., en EZBB I 34).
Gauza ona da koleraren lehenbiziko narritamenduari, mugidari eta abiadurari begiaren edukitzea, hazi haren hotzitzetik, sortzetik eta bihitzetik begiratzea. Ax 271 (V 181).