1.
(
gral.; Volt 48,
Mic 9v,
Lar,
VP
30r,
Añ,
VocBN
,
Gèze,
Dv,
H;
-kh- BN-ad, S; SP,
Urt II 248,
Ht VocGr,
Dv),
karri (
AN, B, BN-baig, Ae),
ekar (
(part. en formas perifrásticas)V-ger, G-nav, AN-5vill-araq)
Ref.:
Bon-Ond 159;
A (
ekarri, karri
);
Lrq;
Etxba Eib;
Iz Ulz;
Holmer ApuntV;
Echaide Nav 340s;
EAEL
310;
Elexp Berg
.
Traer; producir, traer (consigo); atraer; llevar (puesto, encima, dentro de sí).
"Alegar, traer razones para algo, ekarri, erakarri arrazoiren batzuek
"
Lar.
"(V, G), dar. [...], ekazu (V), ekatzu (G), dadme"
A.
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Varios autores (sobre todo septentrionales) parecen emplear
ekarri indistintamente bien se trate o no de 'transportar hacia el hablante'.
Ioan duzuna ekhardazu, ezpa eman ordaina.
E 179.
Udaonek ekarriko deu / txori <sh-> naturalea.
CancAzc
3s.
Gure bekhatuék testimoniaje ekharten dié gure kontra.
Lç
Ins
A, 5r.
Iesus Kristen mahain saindura fede pur bat, unzi baten anzora, ekharten duten guziék.
Ib. G, 7v.
Konfesorea bekardae [='que me traigan'] lasterretan.
Lazarraga A25, 1197r.
Gizon batzu, zeñak ekarten mutiltxo bat, silla baten jarririk.
Ib. A, 1154v.
Atz txikirra biotzagaz / lekarroela señaletan.
Ib. A25, 1197v.
Banekarren esku bestean / listra onezko dardoa.
Ib. B16, 1181r.
Gure mandoa, urak engarren eta urak aroa.
RG A, 19.
Zenzun ekarria eztoa sartu buruan.
"Juicio traído no suele entrar en cabeza"
.
RS
481.
Eta komisione ekarri duzuena da diferente.
MRos 10.1r.
Fede saindura ekar itzazu paganoak.
Mat 221.
Hasi dudana fiñera ekhartzeko.
EZ Man I 126.
Ibiliko den lekhu guztietan, burua gora ekharriko du.
'
Podrá llevar la cabeza erguida'
.
Ax 10 (V 5).
Ekharri zuen solhasak, izan zen perpausa, etzuela deusek ere hanbat kalte egiten [...].
Ib. 15 (V 6).
Ekhartzen baituzu Iainkoa zeure erranaren lekhuko.
Ib. 251 (V 168).
Ikusleak arangino eztitu ekarri alkandorak.
Mic 12r.
Egurra dagienak leku gaitzean, ekarri beharko du soinean.
O Pr 126.
Berba desonesturik egin daben andraakaz, beragana ekarteko deseoagaz.
Cap 105.
Buruko illeak eztetzatela ekhar horreinbat ixurturik.
SP Phil 333.
Bere menera ekharri Espainia guztia.
ES 98.
Bein ez ezik, aldiak dakarren guzian guk egitea.
Mb IArg I 154s.
Zilizio bat ekartzean.
Cb Eg II 136.
Gurutzea ekharri nahi ez duena ez dela gai zeruan sartzeko.
Lg II 278.
Zerk Maria ekhar zezaken bisita haren egiterat?
Mih 61.
O! Izpiritu Saindua, ene bihotzean ekharriko zaitut.
Brtc 88.
Bere emazte maitiari zokhorri ekharri.
Egiat 161.
Gogora ekartzu zer zarean zu ta zer Jangoikoa.
Añ
EL1
14.
Zeinbat atsakabe ta kalte ekarri deuskuzan guri ta bere burubari.
Mg PAb 55.
Zerk zakarzki ona ain estu ta larri?
VMg 66.
Jesu-Kristok erremedioa ekarri ezpaligu.
Gco II 4.
Erbi-zakurrak berez dakar erbitarako griña.
AA I 400.
Zure sabel sakratuan ekharri duzun Jesus bera.
Dh 44.
Okasinoe batek dakar bestia.
JJMg BasEsc.
Ez dezakegu ekhar exenplu bat kontsolagarriagorik.
MarIl 69.
Otzak ekarri zuen / berekin gosea.
It Fab 55.
Gurutziaren amoriuak onara ekarri nau.
Bv AsL 215s.
Emakume ark zerbait jaten ekarriko ziola.
Lard 377.
Lana sobra du bañan / janaria falta, / urrikigarria da / dakarren planta.
Bil 42.
Ez, othoi, medikurik ekhar.
Laph 164.
Eskolan dabiltzanen arropa beharko dute ekharri.
Ib. 89.
Zer da gauzarik onena logalea ekartzeko?
Urruz Urz 36.
Geroak ekarri behar duena dekarla.
HU Aurp 221.
Zerk ekarri ote zun gerra?
Or SCruz 13.
Ama ekatzu azkeneko besarkada!
Alz Ram 56.
Preso ekarri ebena, libre itxi eiela.
Kk Ab II 25.
Gau ta egun negarra begietara ekartzen didan semeagatik ardurarik ez detala!
ABar Goi 63.
Pararraioak jartzen dituztela tximista ekartzeko.
Munita 20.
Munduaren azken esplikazioa bezala ekartzen badigute, eboluzioa engañu bat baizik ezta.
Vill Jaink 51.
Baiñan ze arpegi dakarren, alaba? Gaixorik al abil, ala?
NEtx LBB 26.
Irudiak gogora ekartzen dauskuen Euskalerria.
Alzola Atalak 91 (v. más ejs. s.v. GOGORA EKARRI; v. tbn. BURUA EKARRI, MEMORIARA).
Emazteak beti ekartzen zakola bi pintako xahako bat.
Etchebarne 32.
Ez dakit zintzarri oiek berak lepoan ekarri zituzten ala.
AZink 18.
Euskaltzaindia aipatu dudanez, hitzak hizpidea ekarririk, diodan zerbait Euskaltzaindiari berari buruz.
MIH 223.
(Formas con el suf. -ke con aspecto imperfectivo, o un matiz de proceso sin término conocido).
Huná batzu, dakarkeitela ohean gizon-bat.
"
Qui portaient"
.
Lç Lc 5, 18 (cf. Io 15, 8 fruktu anhitz dakarrazuen "que vous aportiez").
Alferkeriak berekin dakarken izurriaren kontrako kontra-pozoina.
ES 184.
Gizon hura illetsua da, eta larruzko gerriko bat dakharke.
Lg I 264.
Bethi humiltasunezko sentimendutan egoteko, zakarken ispirituko atenzionerik handiena.
Mih 36.
[Apez-geiek] berekin dakarketela gure ondokoen artean fedearen gora-behera guzia.
HU Zez 32.
(Lar, Añ).
Traer (noticias).
"Anunciar, berriak ekarri
"
Lar.
Tr. De uso frecuente en todos los dialectos.
Barri onak dakart.
Lazarraga A13, 1180v.
Eta bihurtzean haren / berri ekhardazue.
EZ Noel 66.
Ekharri zioten berria lekhu hura etzela hartzeko gaitza.
Lg I 192.
Amari berria behar zen ekharri.
Laph 198.
Tropak erretiratuaz zijoazelako berria ekarri zioten.
Arr May 163.
Txoritxu batek ekarri yeustak / Gaur izparrik alaiena.
Enb 196.
Kableak ekarri zuan Benitoren il-berria.
NEtx LBB 75.
Beste notizi berri bat ere bazekarkiala.
TxGarm BordaB 78.
Traer (información, a través de textos).
Larramendik [itz] oriek [...] bere Dikzionarioan ederki dakartzi.
Cb EBO 46.
San Ziprianok dakar bere egunetan eldu zala emakume bat [...].
Mg CC 253.
Pariseko kazetek ekarri daukute haren hil-berria.
HU Aurp 95.
Liburu onek orretarako dakarzkin Jaunartu ondorenerako abestiak kantatu.
ArgiDL 133.
Zer dire bada hainbertze denboraz Metsikotik egunkariek ekarri dauzkuten gudu-berri lotsagarriak?
Zerb Metsiko 345.
Egan-en azken numeroa heldu zait, zure lan bat dakharrena.
Mde Pr 59.
Atera neban kolkotik bere Boletín ori, guzurra ugari ekarrela esanaz.
Gerrika 203.
Michelek bute-ren ordez bute dakar.
MIH 255.
(
V-m-gip ap. A
; Lar,
Añ,
H).
Dar (fruto).
"Fructificar, frutu egin, ekarri
"
Lar.
Tr. General en todos los dialectos.
Eta ekhar zezan bihi batak hogei eta hamar eta berzeak hirurogei.
Lç Mc 3, 8.
Laharrek ez dute ekhartzen fikorik.
Brtc 133.
Bearbada frutua ekarriko dau.
Añ
LoraS
14.
Horra nola agorra iduri duen lurrak ekhar dezakeen bazka ona.
Dv Lab 106.
Uzta ekar dezala erain den aziak.
Xa Odol 134.
Zugatzak bere frutua ekarri oi dau, baita Teresaren ezpirituzko barne-bizitzak be.
Onaind STeresa 60.
Fruitu xehetto guri batzu ekartzen zituen eta dena jusa zirenak.
Larre ArtzainE 95.
(Sin complemento explícito).
Bertze [bihi] bat bada erori zen lur onera, eta handitu zen eta ekharri zuen.
HeH Mc 4, 8 (He eman zuen fruitu
).
Traer (crías, descendencia).
"Criar, producir, engendrar, sortu, ekarri, eraman
"
Lar.
Cf.: Etxde JJ 97: Iru aur zoragarri mundura ekarriz.
Hala bi ilhabethe guziz umeak ekhar detzazke.
Dv Dial 98.
Gurasoak seme-alabak ekarri dabezalako, langille-sendiaren premiñak geitu oi dira.
Eguzk GizAuz 140.
Txakurrak txakur-kumeak dakarzki. Katuak katakumeak.
MAtx Gazt 15.
Auntzak antxumeak ekarri?
NEtx LBB 189.
Seme-alabak beste nolabait ekarri bear genituzkela? Esate baterako, elkarri bertso bana botata-edo izan balitz...
Ib. 120.
Komeni bada, seme- / alabak ekarri.
BAyerbe 88.
Aurtxo txikiak ekarri ebazan / arrazak segiduteko.
Ayesta 28.
(Con alativo).
Transformar en, reducir a.
Larrak gitxitara lekarke.
"
Lo demasiado podría traer a poco"
.
RS
186.
Zeren denborak gauza guztiak sentitu gabe, emeki emeki eta eztiro baitaramatza, eta azkenean ezjeusetara ekhartzen baititu.
ES 107.
Daukadan zorra erditara, utsera ekarri bear dot, artean ez dot izango onik.
DRA.
(
H).
Llevar (el nombre).
Tr. Documentado en autores septentrionales. Los meridionales emplean
eraman en el mismo contexto.
Giriztinoaren izena dakharketen batzu.
Lg II 229.
Emazteki batek ere etzezaken har, ez ekhar Mariaren izena.
MarIl 105.
Pasteur zenaren izena dakarren eritegi eder bat.
HU Aurp 78.
Hastean Fonderie edo Labe izena ere ekarri zuen xoil xoilik herriak.
Larre ArtzainE 39.
Llevar (un título).
Señoria [sic] Bizkaiko titulu lehena, / Ohore handiz bethi ekharri duena.
Hb Esk 83.
Decretar, dictar (una sentencia, mandato).
Heriotzezko sententziarik baizen ekhartzen etzuten enperadoreek utzi bai-dituzte giriztinoen kontrako bere manu dorphe eta kruelak.
Lg I 226.
Hark arima kondenatuaren kontra ekharriko duen sentenzia bera ekhar dezagun gure baithan kondenagarri kausituko ditugun guzien kontra.
Dh 153.
Remesgo kontzilioak manu berezi hau ekharri izan zuen.
Arb Igand 125.
(Dv).
Tratar.
Tr. Documentado en textos septentrionales del s. XIX.
Ezpadugu egun orozko mortifikazionearen bidez gogorki ekhartzen [gure naturaleza]
.
Dh 70.
Behar ditugu ekharri bertzeak errespeturekin.
Jaur 354.
Zuek nere Jesus ona horreletan ekharri duzuela!
Dv LEd 84 (Cb Eg II 41 tratatu
).
Eskaleak baino hobeki ekharria izan dadin.
Laph 148.
Bere burua zuen bakharrik ekhartzen borthizki eta idorki.
Jnn SBi 55.
"Produire, se monter. Bi hamarrek ekhartzen dute hogoi, deux fois dix, se montent à vingt. Bortz aldiz hirurek ekhartzen dute hamabortz
"
H.
Ehun eta hogoi talent urre, zeinek baidakharkete zortzi million diru.
Lg I 334.
Zer adin ekhartzen dute zure bizitzeko urtheek?
Dv Gen 47, 8.
Conseguir, traer (una victoria).
Heraklius Enperadoreak ekharri baitzuen trionfa guzietan.
Jaur 407.
Beldur ziraden aiek baño len / premiyua ekartzeko.
Xe 281.
Maiatzan emezortziyan juan zan / Barzelonan jokatzera, / Europako txapela ekarri du ta / ezta makala atera.
EusJok II 143.
Mantener, tener (una charla).
Badira izketa batzuek sarritan auan ekartzen diranak.
AA II 29.
Galdetu zien ea bidean zer itzketa ekarri zuten.
Lard 409.
Llevar (un camino).
Eta, bere bidea ekarrela, el zidin ribera utra kaudaloso baten.
Lazarraga A, 1146v.
Noiz utzi uste dezu dakartzun bide makurra?
Mb IArg II 331.
Dar, lanzar (un golpe).
Idi bat puskatuko zuen ukaldia ekartzen dio Piarreri.
Barb Sup 184.
Llevar (bien los años, la edad).
Berrogeita sei urte / aise tu ekartzen, / Jabek ezin hobeki baitute artatzen.
Etcham 211.
(A Apend).
Restar, devolver (la pelota).
(Otros ejs. de contextos menos frecuentes).
"
Berriz ere arnasa ekarri zioten (V-arr-gip, G-azp, AN-gip), hatsa eman, hatsa harrerazi
"
Gte Erd 20.
Karitatezko obretan bizitasun eta agudotasun handi bat ekharri behar duenaz geroztik.
SP Phil 5 (He 5 behar du izan
).
Ekarriko tutzu harrizko handiak.
INav 83.
Nola baitut gaxtoki / ekharri ene bizia, / Juje justuak eman darot / Nik merezi justizia.
Gç 177.
Yotzen berritz adarra eta Karlek aitzen; / Dakharken hats luzeak ez guti izitzen.
Hb Esk 61.
Galdegin zioten [...] zer zakharken iduripen hark.
HeH Mc 4, 10 (He parabolaren sensua
).
Bada lür mota hanitx, bena güziak bitara ekharten dira.
'[Tous] se réduisent à deux'
.
Ip Dial 43 (It biurtzen dira, Ur joten dabe, Dv yotzen dute
).
Hemendik aitzina saindu bat bezala ekharria izan bedi Iñazio gutartean.
Laph 116.
Ziberoko pastoraletan Turkak arrunt gaitzetsiak dira, etsai gaixtoenen lerroan ekarriak.
Lf (
in
Casve SGrazi 10
).
Eta huna nun moxten dakotan kurutzean, odola ekarri artio.
Etchebarne 60.