1.
(G; SP, H; basarhan S),
basa-ahan (Alth Bot 18),
basahan (S),
baxaran (A s.v. aran
),
baxa-aran,
baixaran (Sal),
baisaran (G),
patxaran (AN-ulz-larr, Sal),
paxaran (AN-egües-ilzarb-olza, Ae, Sal, R-uzt; Aq 652 (G, AN))
Ref.:
Bon-Ond 146;
VocPir
573;
A (baisakaran, basaran, basahan, paxaran);
A Apend (patxaran);
Lh (basahan);
Arzdi Plant1 (patxarana);
Iz Ulz (patxaran);
ZarHizt
(patxaran, paxaran)
.
Endrino (planta y fruto).
"Prune sauvage"
SP.
"Épine noire (AN-egües-ilzarb) [...] le fruit (AN-olza)"
Bon-Ond 146.
"Prunellier, elhorri beltza, basa ahana
"
Alth Bot 18.
"Prunellier, ou fruit du prunellier"
H.
"Ciruela silvestre"
A.
"
Patxaran, arañón, endrino (AN-ulz)"
A Apend.
"Fruto del endrino (en Aralar navarro)"
Arzdi Plant1.
"La endrina"
Iz Ulz.
Cf. nav. pacharán "Arañón: fruto del endrino o ciruelo silvestre (Pamplona, Cuenca, Zona Media, Larraga, Artajona y Montaña)" VocNav.
v. maxaran,
basakaran.
Neprun duzu berriz oihan belzetan kausitzen den elhorri belzaren frutua bezala, baxa arana iduri duena.
Mong 594.
Aitzondo ezadetsu oetan arkitu izan zituen ugari [...] garau eder gozoakin ondo janzitako gerixa, aran, [...] baixaran [...] eta beste anitz ezkur mueta gozo.
Izt C 2.
Baxaran-begi, bular-serail, belarri zulabagea, Rodano maiteak zirtatzen duen kaparroi-lore antzekoa.
Or Mi 84.
Mendietako isla zeru-bazterrean / non gerezi ta non baxaran denean, / zerk atzi zakida, gaixo, bat-batean?
Ldi UO 20.
Arrats gorria il da... Zeru bazterrean / ez gerezi dugu, ez-ta are baxaran!
Ib. 22.
Urli igandetan baxaran-biltzen / neska ari izan zanekoa.
Or Eus 82.
Baxaran-urte, elur-urte.
(Sal).
A EY III 154.
Elur-urte, patxaran-urte.
(AN-ulz).
Inza NaEsZarr 1889.
2.
patxaran (G-azp, AN-gip-5vill, B).
Anís de pacharán.
"
Baso bat patxaran edan zuen (AN-5vill)"
Gte Erd 43.
"
Kopa bat patxaran edan zuten (G-azp, AN-gip-5vill, B)"
Ib. 204.
"
Aurtene baxakanak bildu berkottu, ia geo patxarana ite deun
"
ZestErret (s.v. matxakan
).
Matxakana deitzen diogu pruitu oneri. Gaur egun patxaran egiteko biltzen dute; edari pamatu ori. Gure ama zenak onela erakutsi zigun matxakana zer zen. Garai aietan etzen patxaranik izango.
Ostolaiz 115.